LGBT istorija jeistorijalezbejki,gejeva,biseksualnih itransrodnih osoba. Proučavanje LGBT istorije obuhvata socio-političke prilike u kojima su LGBT osobe živele u prošlosti u različitim kulturama i civilizacijama, običaje i načine njihovog života od najranijih pisanih izvora do današnjih dana; društveni odnos prema LGBT osobama tokom vremena, kao i društveni pokret LGBT osoba i istorijske događaje u kojima su LGBT osobe učestvovale.
LGBT istorija je dugo vremena bila ignorisana ili čak namerno prikrivana[1][2] i istoričari počinju njome da se bave tek od 1970-ih godina.
Prilikom ispitivanja homoseksualnosti uantici mora se imati u vidu da se savremeni koncepti seksualnosti ne mogu pripisivati antičkom svetu i da je bolje govoriti o istopolnim odnosima, ili o homoseksualnim praksama, nego ohomoseksualnosti ilibiseksualnosti kao varijantamaseksualne orijentacije iliseksualnog identiteta. Takođe, u prošlosti brak nije bio samo institucija zasnovana na ljubavi i emocionalnoj podršci između partnera, već i sredstvo sticanja profita, osiguravanja političke pozicije, jačanja vojne moći zajednice kroz reprodukciju i sl. Prema tome, brak je bio dužnost, a ekskluzivna homoseksualnost je bila luksuz koji je retko ko mogao da priušti.
Takođe, treba u obzir da društveni stavovi prema seksualnom činu nisu kreirani na osnovu seksualne orijentacije iliroda učesnika/ca, već na osnovu uloga koje su učesnici u seksualnom činu imali, poput aktivne (penetrativne) i pasivne (receptivne) uloge. Aktivna uloga je bila povezivana sa muževnošću, a pasivna sa ženstvenošću ili nedostatkom muževnosti, pa je na nju društvo nepovoljno gledalo.
Muška homoseksualna praksa je opisana još usumerskom periodu između muškaraca i dečaka[3]. Usumerskoj civilizaciji (3000. pne.) beleži se postojanje sveštenika-pevača, zvanihassinu, sa bukvalnim značenjem "muška materica".
UVavilonijiu (2100-560. pne.) takođe je dokumentovana homoseksualnost, koja se smatrala svakodnevnom pojavom i nije bila osuđivana.[3] Na primer, uEpu o Gilgamešu glavni junak,Gilgameš je u erotskoj vezi sa svojim pratiocemEnkiduom. Postojala je veza između seksualnih praksi (homoseksualnih, takođe) i religije. Postoje dokazi da su neki sveštenici boginjeIštar bili homoseksualni, kao i da sutransvestiti-igrači učestvovali u nekim ritualima. U nekim vavilonskim hramovima postojala je sveta muška prostitucija, nalik na onu kakva je postojala u Indiji do modernih vremena, ali drugi oblici muške prostitucije nisu dokumentovani[3].
Nasuprot tome, njihovi susedi,Asirci (1900-1077. pne.) nisu bili tolerantni prema homoseksualnosti. Za vreme vladavineTiglat-Pilesera I u toku srednjeg perioda, postojao je zakon koji je homoseksualnost kažnjavaokastracijom[3]. S druge strane, uvavilonskomHamurabijevom zakoniku (oko 1750. pne.) pominju sesalzikrum (muškarci-žene), koje imaju prava da nasleđuju imovinu kao muškarci[4]. Takođe, tu se pominju igirsequ, muškarci koji imaju zadatak da opslužuju muškarce iz vladajuće klase[5]
Istorijski izvori o homoseksualnosti uEgiptu su nesređeni i često dvosmisleni.
Godine 1964. pronađena jemastaba uSahari iz 2400. g. pne., koja je pripadala slugama kraljaNyuserra,Khnumhotepu i Niankhkhnumu. Na slikama grobnice njih dvojica su prikazani u zagrljaju na način na koji su obično prikazivani venčani heteroseksualni parovi iz tog perioda[6]. Značenje ove grobnice nije jednostavno protumačiti. Neki istoričari smatraju da se ne radi o gej paru, već o braći, moguće o blizancima.[7].
Najeksplicitnije reference o homoseksualnosti dolaze iz mita oSetu iHorusu. Prema legendiSet je vladaogornjim Egiptom, dok je njegov nećak,Horus vladaodonjim, što oslikava pravu podelu koja je postojala tokompredinastičkog perioda. Prema jednoj verziji sukoba koji je postojao između njih dvojice, Set pokušava da zavede Horusa i da ima seks sa njim, kako bi ga osramotio. Međutim, u toku odnosa, Horus stavi ruku između butina i uhvati Setovu spermu i baci je u Nil, kako se ne bi moglo dokazati da je imao seks sa njim. Horus, zatim, ejakulira na listzelene salate, koji je bio omiljena Setova hrana, i da ga Setu da pojede. Nakon što je Set pojeo salatu, odu kod ostalih bogova kako bi izgladili sukob oko vladavine nad Egiptom. Bogovi najpre saslušaju Setovu priču o njegovoj dominaciji nad Horusom i pozovu njegovo seme, koje se javi iz reke, što opovrgne njegove tvrdnje. Zatim saslušaju Horusovu priču o njegovoj dominaciji nad Setom, pozovu njegovo seme, koje se javi iz Setovog stomaka[8]. Mit se nastavlja daljim opisom sukoba. Ova priča ne pokazuje kakav stav su Egipćani imali o homoseksualnosti. Iz samog mita nije jasno da li je Setova sramota došla od toga što je dokazano da Horus dominira njime ili iz pasivne uloge u seksu ili iz samog homoseksualnog odnosa (što je malo verovatno, s obzirom na to da drugi nije osramoćen), ali je jasno da je koncept seksualnih odnosa između muškaraca bio poznat u Starom Egiptu.
Najraniji pisani izvori o homoseksualnoj praksi dolaze izantičke Grčke, gde su istopolni odnosi bili duboko ukorenjeni. Oni, međutim, nisu zamenjivali heteroseksualni brak, već su često praktikovani uporedo. Odrasli muškarci obično nisu imali odrasle muškarce za ljubavnike (osim u izuzetnim slučajevima, kao što jeAleksandar Veliki[9]). Uobičajena praksa je bila da odrasli muškarac, kaoerast (ljubavnik) ima mlađeg muškarca,eromenosa (ljubimca). Ideal je bio da obojica budu inspirisani ljubavlju, simbolisanom uErosu. Veza bi obično počinjala u vreme kada je odrasli muškarac u svojim dvadesetim, a dečak tek ušao u pubertet; i trajala bi dok ljubavnik ne napuni trideset i oženi se, ali je mogla da traje i neograničeno ili da se završi ranije. Ova veza nije bila isključivo seksualna, već bi erast stekao status sličan onom kakav su imali muški rođaci ili staratelj i bio je odgovoran za obrazovanje i vojni trening dečaka[10].
Pederastija je bila praksa uglavnomaristokratske klase, koja je na ovaj način prenosila svoje vrednosti sa generacije na generaciju. Neki istraživači smatraju da su Grci verovali da jeseme izvor mudrosti i ovi odnosi su bili način prenošenja mudrosti kroz generacije[11]. Zbog raširenosti ove prakse, većina istorijskih ličnosti iz ovog perioda su imali odnose sa muškarcima bar u jednom trenutku u svom životu.
Kenneth Dover, a kasnije iMichel Foucault iDavid M. Halperin su smatrali da je bilo neprilično za eromenosa da oseća strast, jer bi ga to učinilo manje muževnim. Međutim, u svetlu ljubavne poezije, ove tvrdnje su dovedene u pitanje i smatra se da je odnos bio emocionalniji nego što su rani istraživači to želeli da priznaju.
Prakse, običajni i seksualne konvencije koje su određivale pederastičke odnose razlikovale su se odpolisa do polisa, kao i tokom dugog niza vekova postojanja tih praksi. Pederastija je bila društveno prihvatljivi oblik homoseksualnosti, ali u toku ovog perioda postojali su i drugi oblici, kao što su seksualni odnosi sa robovima i muška prostitucija, koje društvo nije odobravalo. Premda ima manje podataka olezebejkama, nekoliko ih je poznato, kao na primer pesnikinjaSapfo, koja je imala školu za devojke, kao i rutualibahantkinja. USparti su postojali odnosi između žena slični pederastičkim odnosima između muškaraca.U Grčkoj iFrigiji postojao je kultKibele koji su služile osobe koje su se kastrirale, oblačile žensku odeću i o sebi govorile kao o ženama[12][13]. Nekoliko autora ovo navodi kao rani primertranseksualnosti.
Društveni odnosi prema homoseksualnosti uantičkom Rimu menjali su se tokom vremena. Dok su homoseksualni odnosi bili zabranjeni u doba republike zakonom poznatim kaolex Scantinia i smatrani su "grčkim" i devijantnim, u prvoj polovini carskog perioda bili su prihvaćeni i praktikovani čak i od strane careva. Prema zveštajuSvetonija uDe vita Caesarum, jedanaest od dvanaest prvih careva su imali istopolne odnose, što uključuje iCezara,Trajana,Hadrijana,Kaligulu i druge.
Češći oblik homoseksualnih odnosa u Rimu bio je između gospodara i robova (ovakav odnos se smatrao sramnim u Grčkoj). Takođe, postoje i brojni izvori o muškoj prostituciji.
Tokom Rimskog carstva zabeleženi su i prviistopolni brakovi u istoriji. Tako se, na primer, carNeron venčao sa trojicom muškaraca[14]. Ova venčanja nisu kao preduslov imala promene u rimskim zakonima, jer je brak bio ugovor između pojedinaca u koji se država nije mešala.
Tokom sredine carskoj perioda društveni odnos prema homoseksualnosti je postao negativniji, da bi sa uhrišćanskom periodu postao potpuno netolerantan. CarTeodosije I je 390. zabranio istopolne odnose preteći smrtnom kaznom. Ista kazna je bila predviđena i u Justinijanovom zakoniku od 538. godine do kraja Vizantijskog carstva.
Okeltskim običajima malo se zna, uglavnom na osnovu grčkih i rimskih spisa. Imajući na umu veličinu teritorije na kojoj su se prostirali Kelti, verovatno je da su ovi običaji bili umnogome različiti u zavisnosti od mesta.
Aristotel pominje uPolitici (Knjiga 2, Poglavlje IX) da Kelti otvoreno praktikujupederastiju.[15]
U1. vekuDiodor sa Sicilije se skandalizuje nad običajima Kelta:
[…] muškarci su više okrenuti sopstvenom polu; leže naokolo na životinjskim kožama i zabavljaju se sa po jednim ljubavnikom sa obe strane. Neobično je to da se uopšte ne obaziru na svoje dostojanstvo ili samopoštovanje; nude se drugim muškarcima bez i najmanje oklevanja. Osim toga, na ovo se ne gleda prezrivo, niti se smatra na bilo koji način sramnim: naprotiv, ako nekog od njih odbije neko kome se on nudio, on se uvredi.
– Diodor sa Sicilije, citirano prema David F. Greenbegu[16]
Ono što je Diodoru bilo teško da razume je stav keltskih vojnika koji ne smatraju da je pasivna seksualna uloga skandalozna i nedostojna muškarca, u šta su verovali Rimljani. Informacije koje Diodor iznosi dobio je odPosejdonija, a potvrdili su ih iStrabon iAtenej.[17]
Priče koje danas znamo oGerminima potiču iz period od 200-300 godina nakon vremena kada su se dešavale i uglavnom su zabeležene od strane hrišćanskih autora. Očigledno je da su pisane pod judeo-hrišćanskim uticajem, po kome se homoseksualnost smatra grehom, i veoma je verovatno da su ovi hrišćanski autori deformisali istoriju kako bi je usaglasili sa svojim verovanjima.[18]
Germani su osuđivali pasivnu homoseksualnu ulogu, smatrajući da se njome muškarac spušta na nivo žene, "idiota" i robova i slavili su ratničko prijateljstvo među muškarcima[19]. Homoseksualnost je bila povezivana sa konceptomníð, koji je označavao nešto loše, zlo, ljubomorno i puno mržnje, ali se, takođe, upotrebljavao i za feminiziranost, kukavičluk i slabost.[18]
Po islandskom zakonuGrágás[20] bilo je kažnjivo nazvati nekogragan,strodinn ilisordinn, rečima kojima su se označavali pasivni i aktivni homoseksualci[21].
Norveški zakon,Gulathingslov[22] kao jedan od prekršaja definiše i dozvolu "da se bude seksualno iskorišćen od strane drugog muškarca". Zakon Bergena pominje kaznu za one koji se "bave magijom ili imaju odnose sa dugim muškarcima" (kollar regann)[23]. Slične odredbe se nalaze i uFrostathingslovu Norveške[24], uSalijskom zakoniku (Lex Salica)[25], anglosaksonskim zakonima[26] i zakonuJutlanda[27].
S druge strane, u skandinavskim zemljama su zabeleženi slučajevitransvestizma i feminiziranih sveštenika[19]. AutorDavid F. Greenberg u svojoj knjiziThe Construction of Homosexuality daje interpretaciju da jeOdin dosegao svoje mistično znanje pijućiseme.[17] Takođe, postoji mit u kome jeLoki u obliku kobile imao seks saSvaðilfarijem, nakon čega je rodioSleipnira, čudesnogOdinovog osmonožnog konja. Ovo je bila mrlja za Lokijevu reputaciju[18].
Istopolna praksa je poznata uKini od antičkih vremena.Pan Guangdan (kineski: 潘光旦) dolazi do zaključka da su skoro svi carevi iz dinsatijeHan imali jednog ili više muškaraca za seksualne partnere, navodeći za svoju tvrdnju citate iz antičkih izvora[28]. U drevnim knjigama postoje, takođe, opisi lezbejskih odnosa. Veruje se da su homoseksualni odnosi bili češći uSong,Ming iQing dinastijama. Istopolna privlačnost se smatrala normalnom u Kini i LGBT osobe nikada nisu progonjene u onolikim razmerama kao uEvropi u tokusrednjeg veka[29]. Homoseksualnost je često oslikavana u kineskoj umetnosti i mnogi primerci su preživeliKulturnu revoluciju. Postoji puno crteža i slika na svili sa homerotskim motivima, koji su sačuvani u privatnim kolekcijama[30].
UJapanu homoseksualni odnosi nikada nisu smatrani za greh. Postoji nekoliko dnevnika izHeian perioda koji sadrže opise homoseksualnih odnosa. Neki sadrže napomene o carevima koji imaju istopolne odnose, kao i o "zgodnim dečacima koji su zadržani u seksualne svrhe" od strane careva[31]. U drugim književnim vrstama mogu se naći opisi zaljubljivanja u devojku, za koju se ispostavi da je muškarac.
U likovnoj umetnosti u Japanu prisutne sushunga – erotske slike, među kojima ima i onih sa homoseksualnom tematikom.
Međusamurajima postojao je običaj zvanshudo (衆道 –put mladosti). Mlađi samuraj imao bi starijeg za ljubavnika i njihov odnos je imao i vaspitni i edukativni karakter nalik na grčku pederastiju.
Rigveda, sveta zbirna tekstova nastalih između 3000. i 1100. pne. sadrži opisetrećeg roda (Tritiya-prakriti – treća priroda). Ovu grupu ljudi čineinterseksaulne itransrodne osobe, kao i homoseksualne ili biseksualne, odnosno svi oni za koje se smatralo da su mešavina muške i ženske prirode[32].Kama Sutra opisuje homoseksualne odnose (i muške i ženske), posebno tehnikefelacija za muškarce.
U mnogim društvimaMelanezije, posebno naPapui Novoj Gvineji istopolni odnosi su bili sastavni deo kulture sve do sredine prošlog veka. Tako na primer, plemenaEtoro iMarind-anim su čak smatrala da jeheteroseksualnost grešna i slavili su homoseksualnost. U mnogim tradicijama dečaci pre puberteta bi dobili svog mentora iz grupe odraslih muškaraca, koji bi ga pripremao za ulazak u svet odraslih inseminacijom (oralno, analno ili topički, u zavisnosti od plemena). Mnoga melanezijska društva su, međutim, razvila neprijateljstvo prema istopolnim odnosima nakon dolaska evropskihmisionara, koji su,pokrštavajući ih, nametnuli svoje vrednosti[33].
Sa padomZapadnog Rimskog Carstva nestali su i njegovi zakoni, tako da je homoseksualnost mogla slobodno i relativno tolerisano da se praktikuje tokom ranog srednjeg veka u većem delu Evrope[34]. Izuzetak jevizigotskaŠpanija, gde je vladaoAlarihov zakonik, koji je homoseksualnost kažnjavao kastracijom i egzilom. UVizantiji carJustinijan I je nastavio da kažnjava homoseksualnost smrću, po zakonuCorpus Iuris Civilis.
Evropska društva su vremenom postajala sve više teocentrična i netolerantnija prema homoseksualnosti. Verske vlasti, koje su bile garancija održavanja odnosa između vazala i feudalaca, počele su sistematski da progone homoseksualne osobe od 12 veka.Hrišćanstvo i ostaleabrahamske religije osuđivale su homoseksualnost na osnovu interpretacije biblijskih tekstova i smatrali su da homoseksualnost može doneti božji gnev na teritorijama gde se toleriše, da uzrokuje prirodne nepogode i bolesti. Uprkos jakom progonu, homoseksualnost se i dalje praktikovala u tajnosti, čak i u crkvi i nije bila retkost u manastirskim zajednicama, bilo muškim ili ženskim[35][36]. Istoričar saJejlskog univerziteta,John Boswell je tvrdio da je ritualadelfopoiesisa u ranoj crkvi bio oblikistopolnog braka, maskiran iza "bratimljenja" dvojice muškaraca pred bogom[37]. Međutim, svaka tolerancija prema homoseksualnosti u crkvi ili izvan nje je nestala u 12. Veku, kada jepapa Grgur IX naTrećem lateranskom saboru (1179.) objavio dekret po kome svakog monaha koji praktikuje istopolne odnose treba isterati iz crkve, a svakog laika ekskomunicirati.
Godine 1184. osnovana jeInkvizicija, koja je za cilj imala progon jeretika, ali je progonila i osobe optužene za homoseksualnost. Od tada pa do kraja srednjeg veka LGBT osobe su konstantno progonjene, mučene i ubijane u Evropi.Ovakva klima progona imala je za posledicu skrivanje homoseksualnosti i danas je teško pronaći puno podataka o istorijskim homoseksualnim osobama iz ovog perioda, osim onih koji su progonjeni i pogubljeni zbog homoseksualnosti.
Iako je iislam osuđivao homoseksualnost, seksualni moral je bio manje strog u ovo vreme, pod uslovom da se homoseksualnost praktikovala u privatnosti. Homoseksualna praksa je bila uobičajena u tokuabasidskog kalifata. Tokom ovog perioda mogu se naći reference o pederastiji u poeziji i na slikama odal-Andaluza do Indije.
U poeziji je bilo uobičajeno slaviti ljubav, bilo seksualnu ili ne, uključujući i ljubav prema dečacima. Iako ima referenci i u prozi, uglavnom ih srećemo u poeziji koja hvali lepotu i ljubav dečaka. Takvi stihovi se mogu naći uPrstenu golubice andaluzijskog pesnikaIbn Hazma, kod pesnika, Muhamed ibn Hasan al-Navaji i kodAbu Nuvasa
Tokomrenesanse desile su se brojne kulturne i političke promene, ali opresija nad LGBT osobama ne samo da je nastavljena, već je ovo bio period najvećihprogona LGBT osoba kako od strane crkvenih, tako i od državnih vlasti širom Evrope.
Španska inkvizicija je imala vlast nad progonom greha "sodomije" uKruni Aragonije. Pred sudovima u Barseloni, Valenciji i Saragosi 12% suđenja završavalo se kaznom smrti na lomači, a između 1570. i 1630. bilo je oko 1000 suđenja za homoseksualne odnose[38]. Posebno surov je bio sud u Saragosi, koji je između 1571. i 1579. obavio 543 suđenja i u smrt poslao 102 osobe[39]. Od 1536. do 1821.Portugalska inkvizicija je dobila oko 4000 prijava za homoseksualnost, od kojih je 500 uhapšeno, a 30 ljudi ubijeno na lomači, uglavnom tokom 17. veka[40]. Tokom 15. i početkom 16. veka progon LGBT osoba bio je u nadležnosti civilnih institucija uVeneciji iFirenci. Između 1342 i 1402 godine bilo je 13 izvršenja smrtnih kazni u Veneciji, a u Firenci, gde je sud bio manje surov, mada su kazne uključivale i kastraciju i spaljivanje, osuđeno je oko 2500 ljudi između 1432. i 1502[41]. Godine 1432. u Firenci je osnovana "policijska" grupaUfficiali di notte (Oficiri noći), koji su imali za zadatak da iskorene homoseksualnu praksu u gradu.
U zemljama sa reformisanim crkvama stvoreni su drugačiji mehanizmi za progon LGBT osoba. Na primer, Engleska je usvojilaBuggery Act (1533) tokom vladavineHenryja VIII, prvi građanski zakon koji je progonio homoseksualne osobe. Pojambuggery (IPA: 'bə-gə-rē)je definisan kao neprirodan seks protivan volji božjoj i čovekovojOvako neodređenu definiciju pojma koji se kažnjava zakonom sudska praksa je kasnije preciznije odredila kao analni seks i kao seksualni odnos sa životinjama[42]. Kolonizacijom ovaj zakon je postao osnova zazakone protiv homoseksualnosti u Aziji, Africi i Americi.
Tokom 17. i 18. veka primećuje se pojavljivanje preteče savremenegej subkulture u velikim evropskim gradovima, kao što suLondon,Pariz iAmsterdam. Homoseksualni odnosi se ostvaruju između odraslih muškaraca, i egalitarni model istopolnih veza postaje dominantan, za razliku od ranijeg pederastičkog. Odrasli muškarci se sreću u posebnim klubovima, koji često uključuju i nastupe transvestita[43]. Pojavljivanje ove subkulture izaziva reakciju države koja pokušava da uspostavi kontrolu nad njima koristeći zastrašivanje, kažnjavanje, pa čak i smrt[43]. Najekstremniji primer jemasakr u Amsterdamu iz 1730. godine, kada su pogubljene bar 24 osobe. Vremenom je stav prema homoseksualnosti počeo da se menja i ranije viđenje da je to grešni defekt požude zamenjeno je idejom da je to poseban ukus manjinske grupe ljudi.[43].
Francuska revolucija je 1791. godine pod uticajem filozofijeprosvetiteljstva i principaslobode ukinula sva krivična dela za koje se smatralo da su izmišljena, kao što su veštičarenje, jeres i homoseksualnost.
Napoleonov krivični zakonik nije ponovo uvodio homoseksualnost pod zabranu zakona, jer se vodio principom da je krivično delo samo ono što šteti trećoj strani. Uveo je, međutim, neka ograničenja koja se tiču "javnog morala", a koja su se kasnije koristila za cenzurisanje homoseksualnosti.Napoleonova osvajanja i kulturni uticaj Francuske revolucije imali su za posledicu širenje ovakvog zakona po Evropi i Americi.
Ovo je imalo dugoročne posledice stvarajući teritoriju sastavljenu od evropskih zemalja, uglavnom katoličkih, koje su dekriminalizovale homoseksualnost inspirisane Napoleonovim zakonom. PoredFrancuske, ovde su spadale iBelgija,Luksemburg,Holandija,Portugalija,Španija,Bavarska i nekoliko teritorija današnjeItalije. Pored ovog bloka postojao je i blok protestantskih zemalja koje su i dalje zabranjivale mušku homoseksualnosti. Ovo je za posledicu imalo razvoj gej turizma; mnogi bogatiji gej muškarci sa severa su putovali u južni deo Evrope u potrazi za ljubavlju i slobodom.
Ovakva razlika u zakonskom položaju homoseksualnih osoba bila je razlog za inicijativu od strane nekih gejeva koji su živeli u zemljama koje su i dalje kriminalizovale istopolne odnose u svojim zakonima da pokrenu kampanje za ukidanje takvih zakona, tvrdeći da homoseksualnost nije neprirodna, niti da kvari javni moral. Počeli su da nalaze i objavljuju primere iz istorije, tražeći inspiraciju u kulturi antičke Grčke i Rima. Jedan od prvih preteča gej aktivizma,Heinrich Hössli (1784-1864) je objavio knjiguEros. Die Männerliebe der Griechen (1836. - Eros. Muška ljubav Grka)[44]. Među prvim aktivistima takođe se ističu iKarl Heinrich Ulrichs (1825-1895),[45]Károly Mária Kertbeny (1824-1882)[46] iEdward Carpenter (1844-1929). Kertbeny je skovao i prvi upotrebio terminhomoseksuanost, 1868. godine. Lekari i naučnici su počeli da se bave homoseksualnošću, prenoseći ovu temu iz područja morala u područje nauke. Krajem ovog perioda individualnog aktivizma pojavljuje se pretečaLGBT pokreta u zemljama koje su i dalje zabranjivale homoseksualnost.
Najčuveniji primer progona homoseksualnih osoba iz ovog perioda je suđenje piscu,Oscaru Wildeu, koji je osuđen na dve godine teškog rada, nakon kojih je napustioUK i nastanio se u Francuskoj.
Iako je uNemačkoj postojao zakon protiv homoseksualnosti, poznat kaoparagraf 175 u krivičnom zakonu, policija nije vršila veliki pritisak na LGBT osobe u većim gradovima.Berlin je bio poznat kao liberalan grad, sa bogatim noćnim životom i velikim brojemgej noćnih klubova. Kabarei su, takođe, bili veoma popularni, gde su se i heteroseksualne i homoseksualne osobe zabavljale uz nastupe transvestita[47].
TokomCarstva počeo je da se stvara pokret za prava homoseksualnih osoba.Magnus Hirschfeld,Max Spohr, pravnikEduard Oberg i pisacMax von Bülow osnovali su15. maja,1897. uBerlinuNaučno-humanitarni komitet (Wissenschalftlich-humanitäre Komitte - WhK), prvu organizaciju za prava homoseksualnih osoba u svetu. Moto organizacije bio jeDurch Wissenschaft zur Gerechtigkeit – Naukom do pravde, a cilj organizacije bio je ukidanje paragrafa 175. Putem informisanja javnosti o homoseksualnosti trebalo je da stvore pozitivnu socijalnu klimu za izmenu zakona i prihvatanje homoseksualnih osoba. Hirschfeld je 1897. organizovao prvo slanje peticije za izmenu zakona i ukidanje paragrafa 175. Ovu peticiju su, između ostalih, potpisali iAugust Babel, snivačSPD-a, psihijatarRichard von Krafft-Ebing, pisacGerhard Hauptmann i slikarMax Liebermann. Drugo slanje peticije organizovano je 1900, treće 1903. i četvrto 1904. godine. godine 1922 peticija je ponovo potpisivana i tada je prikupljeno preko 6.000 potpisa. Među potpisnicima peticije za legalizaciju homoseksualnosti našao se veliki broj uglednih i poznatih ličnosti, među kojima su bili iRudolf Hilferding,Hermann Hesse,Albert Einstein,Käthe Kollwitz,Heinrich Mann,Thomas Mann,Carl Maria Weber,Stefan Zweig,Grete Meisel-Hess,Rainer Maria Rilke,Lou Andreas-Salomé,Gerhart Hauptmann iArthur Schnitzler[48]. Godine 1926. peticija je poslednji put poslata u parlament. Pored centra u Berlinu, prva lokalna predstavništva su se pojavila 1902. godine uFrankfurtu,Münchenu,Düsseldorfu iLeipzigu[49].
Godine 1903.Adolf Brand je osnovao drugu organizaciju,Gemeinschaft der Eigenen od pretplatnika na svoj magazinDer Eigene.Gemeinschaft der Eigenen se razlikovala od Hirschfelda po tome što je insistirala na muževnosti muškaraca, kao i na pedagoškom erosu i platonskoj ljubavi. Brand je napadao Hirschfelda i WhK publikujući karikature feminiziranih muškaraca i objavljujući članke protiv WhK-a. Udruženje je nekoliko godina primenjivalo strategijuoutovanja[49].
Između 1907. i 1909. WhK se našao u krizi zbogHarden-Eulenburg afere i Hirschfeldovog učešća u suđenjima. Za vreme Prvog svetskog rata WhK nije bio aktivan. Posle rata, 1919. godineMagnus Hirschfeld organizujeInstitut za seksualnu nauku (Institut für Sexualwissenschaft), prvi institut za proučavanje seksualnosti, u okviru kojega je radio i WhK. Cilj instituta bio je promocija naučnog ispitivanja seksualnog života i informisanje o ovom području. Hhirschfeldov rad doveo je do stvaranja konceptatransrodnosti, pri čemu se transrodne osobe po prvi put odvajaju od homoseksualnih. Institut je, takođe, po prvi put ispitivao broj homoseksualnih osoba u društvu i razvijali su afirmativnu terapiju koja je za cilj imala pomoć homoseksualnim osobama da žive sa svojom raličitošću. Institut je 1928. godine organizovao prvi međunarodni kongres o seksualnoj reformi na naučnim osnovama (Der internationale Kongress für Sexualreform auf sexualwissenschaftlicher Grundlage). Iste godine osnovana je i Svetska liga za seksualnu reformu (Weltliga für Sexualreform), koja je imala sedište u Institutu, i koja se bavila pitanjima prava homoseksualaca, kao i pitanjima kontracepcije. Kongresi su održani uKopenhagenu, 1928. godine, uLondonu , 1929, uBeču, 1930. i uBrnu, 1932. godine[49].
Godine 1919, osnovana je i treća organizacija,Berliner Freudnschaftsbund. Ova grupa, zajedno sa drugim grupama iz Hamburga i Frankfurta osnovala je 1920. godine organizacijuDeutsche Freundschaftsbund najznačajniju organizaciju u 1920-im, koja je 1923. godine preimenovana uBund für Menschenrechte. Pod vođstvomFriedrciha Radszuweita organizacija je imala više od 30.000 članova do 1928. godine i proširila je svoje aktivnosti na Švajcarsku. Radszuweit je postao jedan od najznačajnijih ljudi u pokretu homoseksualaca. Bio je osnivač jednog časopisa, kao i prve specijalizovane knjižare u svetu. Od 1925. organizacija se posvetila borbi protiv pojedinačnih slučajeva diskriminacije homoseksualnih osoba, šaljući pisma žalbe zvaničnim organima[49].
Od 1928. počela su neslaganja u pokretu homoseksualaca. Godine 1926. WhK je bio ujedinjen sa drugim organizacijama sa zajedničkom strategijom za liberalizaciju seksualnih zakona, odnosno odredbi u krivičnom zakonu koje su se ticaleprostitucije,abortusa, prodajekontraceptivnih sredstava, preljube ihomoseksualnosti. Druge dve organizacije, Gemeinschaft der Eigenen i Bund für Menschenrecht kritikovale su Hirschfelda, smatrajući da ugrožava interese pokreta zahtevom za legalizaciju muške prostitucije. Posle dosta kontroverzi u vezi sa njegovim stilom i strategijom, Hirschfeld je smenjen s mesta predsednika WhK-a, a na njegovo mesto je došao njegov prijateljOtto Juliusburger, 1929. Iste godine WhK je iseljen iz Instituta u sopstvene prostorije[49].
Godine 1930. obavljena je prvaoperacija korekcije pola u istoriji. Danski slikar, Einar Morgens Wagener je imao ukupno pet operacija pod nadzorom Magnusa Hirschfelda, nakon kojih je uzeo imeLili Elbe.
Lezbejke su bile dvostruke diskriminisane: kao žene i kao homoseksualke. Za razliku od muškaraca, premda nisu pomenute u paragrafu 175, lezbejske nisu bile slobodne. Iz tog razloga, učešće lezbejki bilo je skoncentrisano nafeminističke grupe, pre nego na homoseksualne.Bund für Menschenrecht je imao od 1923. godine žensku sekciju u Berlinu, a Hirschfeld je u svojim teorijama dao puno prostora ženama. S druge strane,Brandov pokret je bio veomamizoginičan u svom insistiranju na muževnosti muškaraca[49][50]. Značajne aktivistkinje koje su učestvovale u pokretu bile su:Johanna Elberskirchen,Theo Anna Sprüngli iEmma Trosse. Njih tri su objavljivale značajne tekstove koji su se bavili lezbejskom emancipacijom[51].
Po stupanju Hitlera na vlast zatvoreni su LGBT klubovi u Berlinu, štampa koja se bavila pitanjima seksa je zabranjena i zabranjena je aktivnost LGBT organizacija. Zbog toga su mnoge LGBT osobe pobegle iz Nemačke, među kojima su bili iErika Mann iRichard Plaut. Marta 1933.Kurt Hiller, jedan od organizatora HirschfeldovogInstituta za seksualnu nauku, bio je uhapšen i poslat ukoncentracioni logor. Strahujući za svoj život, Hirschfeld se nikada nije vratio u Nemačku sa svog putovanja, 1932. Umesto toga, direktno je otišao u egzil u Švajcarsku.
Iste godine,6. maja grupa studenata, članovaHitlerjugenda, napala je Institut za seksualnu nauku. Par dana kasnije arhiva i biblioteka Instituta su opustošene. Oko 20.000 knjiga i časopisa i oko 5.000 slika je spaljeno na Opernplatzu (danasBabelplatz),10. maja, 1933. Nacisti su, takođe, pokupili velike spiskove sa imenima i adresama LGBT osoba, koji su postojali u Institutu.
Godine 1935. nacisti su pooštrili član 175 menjajući i samu definiciju istopolnog odnosa od prekršaja na krivično delo, tako da je najviša kazna promenjena sa 6 meseci na 5 godina zatvora. Seksualni odnos više nije bio nužan za postojanje zločina, već je krivično delo učinjeno već ako „je objektivno povređen osećaj stida i subjektivno postoji nemoralna namera da se ispuni seksualna želja jednog od dvojice ili trećeg muškarca“ (RGSt 73, 78, 80 f). Uzajamni fizički kontakt više nije bio nužan.
U zvaničnom objašnjenju rečeno je da su novi amandmani na paragraf 175 dati zarad „moralnog zdravlja naroda“, jer „prema iskustvu“ homoseksualnost „teži da se epidemijski širi“ i ima „uništavajući efekat“ na „zahvaćene krugove“.
Ovo pooštravnje je dovelo do udesetostručavanja broja godišnjih presuda, koji se sada popeo na 8000. Samo između 1937. i 1939. godine privedeno je skoro 100.000 muškaraca uCentralu Rajha za borbu protiv homoseksualnosti i abortusa[49][52]. Oko polovina procesuiranih slučajeva desili su se na osnovu privatnih prijava nesaučesnika (oko 40%) kao i prijava sa radnog mesta.
Za razliku od obične policije Gestapo je mogao u svako vreme da stavigejeve u „preventivni pritvor“ (Schutzhaft). Ova arbitrarna mera koristila se na primer posle oslobađajuće presude ili kada bi se već odslužena kazna procenila kao isuviše slaba.
Cirkularno pismo koje je12. jula,1940. poslala Centralna kancelarija za sigurnost Rajha (Reichssicherheitshauptamt) glasilo je: „sve homoseksualce, koji su imali više od jednog partnera, posle njihovog oslobađanja iz zatvora staviti u preventivni pritvor.“
Samo oko 40% onih muškaraca koji su, na osnovu preventivnog pritvora bili poslati ukoncentracioni logor, gde su obeleženizelenim iliružičastim trouglom, uspelo je da preživi logor. Neki od njih su posle oslobođenja od straneSaveznika vraćeni u zatvore, jer nisu bili odslužili sudsku kaznu po tada još uvek važećem Paragrafu 175.
SAD je nasledila zakone protiv homoseksualnosti od Engleske, a puritanci su doneli svoje predrasude sa sobom. Od trinaest originalnih kolonija, samoGeorgia nije imala zakon protiv homoseksualnosti. Nakon osamostaljivanja kolonije su zadržale ove zakone, a predviđena kazna je najčešće bila smrt. U nekim državama su kažnjavani i ženski istopolni odnosi, ali su kazne bile blaže i ređe. Francuska revolucija i prosvetiteljstvo doneli su liberalnije ideje, tako da je nekoliko država ukinulo smrtne kazne. Umesto toga, predviđene kazne su bile 10 godina zatvora i konfiskacija imovine. Bilo je, međutim, i onih koje nisu ukinule smrtnu kaznu, kao recimoSouth Carolina u kojoj je ovakav zakon važio do 1873.
Nakon pojavepsihoanalize, na homoseksualnost je počelo da se gleda kao na poremećaj, a homoseksualne osobe su dobrovoljno ili prisilno odlazile na terapije, koje su uključivale iaverzivnu terapijuelektrošokovima, pa čak ilobotomiju.
Krajem 19. i početkom 20. veka u većim gradovimaSAD-a počinje da se javlja samodefinisana subkultura. Prva organizacija je osnovana 1924. godine uČikagu, pod imenomSociety for Human Rights, ali je veoma brzo zatvorena od strane policije.
ObjavljivanjeKinseyevog izveštaja o muškoj seksualnosti (1948) i kasnije o ženskoj (1953) jeste među prvim pokušajima naučnog ispitivanja homoseksualnosti i biseksualnosti. Prvi izveštaj je pokazao da istopolni odnosi između muškaraca nisu redak fenomen, već da su praktikovani od strane značajnog dela stanovništva.
Pravni položaj homoseksualnih osoba i priznavanje prava uJužnoj Americi razvijao se veoma nejednako tokom istorije. Napoleonov zakonik koji dekriminalizuje homoseksualnost prihvaćen je veoma rano uBrazilu (1830),Meksiku (1871),Gvatemali (1871) iArgentini (1886). Druge države su dekriminalizovale homoseksualnost tokom 20. veka ili čak veoma kasno, kao što suPortoriko (2005),Panama iNikaragva (2008), kada su druge države počele da priznaju razne oblikeistopolnih zajednica.
Prva organizacija koja se zalagala za prava homoseksualnih osoba u Latinskoj Americi bila jeNuestro Mundo, osnovana u Argentini, 1967, nakon čega su počele da se osnivaju druge organizacije.
Homofilni pokret je gej pokret koji se pojavio posleDrugog svetskog rata i trajao otprilike između 1945. i 1960[47]. Ime dolazi od grčke reči φιλία (philia - ljubav) i ova reč je skovana kako bi se dala alternativa imenu homoseksualnost , naglašavajući ljubav iznad seksa. Reč je skovaoKarl-Günther Heimsoth u svojoj doktorskoj teziHetero- und Homophilie' ' (1924).
Učesnici homofilnog pokreta su nastojali da postanu poštovani članovi društva putem davanja naučnog objašnjenja homoseksualnosti i objašnjenjavanjem da uprkos razlici u privatnoj sferi, homoseksualne osobe su jednako normalne i pouzdane[47]. Ove grupe se smatraju politički umerenim i pažljivim u odnosu na prethodni, kao i budući LGBT pokret. Među njima je bilo nekih radikalnijih aktivista, kao što jeHarry Hay, američki komunista, koji je, međutim, brzo napustio pokret kako ga ne bi ugrozio svojim vezama sa komunističkim idejama u vreme jakog antikomunizma u SAD.
U toku ovog perioda osnovano je nekoliko organizacija u Evropi i SAD, kao što suCOC Netherlands uHolandiji,Forbundet af 1948 uDanskoj,Mattachine Society ilezbejska organizacijaDaughters of Bilitis uSAD,Homosexual Law Reform Society iCampaign for Homosexual Equality uUK.
Jedan od zadataka ovih organizacija je objavljivanje časopisa kako bi se popularizovalo naučno znanje o homoseksualnosti. Neki od časopisa iz ovog perioda suDer Kreis,Arcadie iONE, Inc..
Termin homofilija je prestao da se koristi sa slabljenjem pokreta i pojavom novog oblika gej pokreta, poznatog kaoGay Liberation Movement nakon 1969. godine.
Tokom 1960-ih godina vlasti uNew Yorku nisu dozvoljavale služenje alkohola u barovima koje su posećivale LGBT osobe, što je ujedno bio i razlog za stalne policijske racije i maltretiranje mušterija.Stounvolska revolucija bila je serija spontanih nasilnih demonstracijaLGBT osoba protiv ovakvih policijskih racija, koja se desila u ranim jutarnjim časovima28. juna1969. godine u klubuStonewall Inn uGreenwich Villageu uNew Yorku. Iako su LGBT osobe pružale fizički otpor progonima i ranije u američkoj istoriji, recimo u slučajuPobune u Komptonovoj kafeteriji 1966. uSan Francusku, Stonewall je imao značajnije i dugotrajnije uticaje na razvoj LGBT pokreta, ujedinjujući različite grupe i stvaranje velikih organizacija, kao što jeGay Liberation Front. Ovaj događaj se često uzima i kao početak savremenogLGBT pokreta uSAD i u svetu i danas se proslavljaparadama ponosa širom sveta, dok se sam dan obeležava kaoMeđunarodni dan ponosa LGBT osoba.
Uspeh ove pobune u znatnoj meri je zavisio od promene u mentalitetu društva tokom 1960-ih, kada su se desileseksualna revolucija,feministički pokret ipokret za građanska prava Afroamerikanaca. Stonewall je bio prekretnica u organizovanju različitih LGBT grupa i uspostavljanje odnosa između subkultura. Dok su prethodnici uhomofilnom pokretu bili politički obazrivi i diskretni i tražili su društveno prihvatanje, novi pokret je nastupao agresivnije, direktno i postavljao je zahteve za uspostavljanje jednakopravnosti i društvenog priznavanja.
Desile su se promene i u terminologiji. Termini homoseksualnost i homofilija su odbačeni, prvi kao medicinski opterećen i povezan sa psihijatrijom, a drugi kao eufemizam, koji nije odgovarao direktnim zahtevima novog pokreta. Reč koja se u ovom trenutku preuzima iz ranije negativnog konteksta i počinje da se koristi kao termin samoidentifikovanja sa pozitivnim značenjem jegay[53]. Uskoro ova reč biva prihvaćena i u drugim jezicima.
Prva zvanična objavaAIDS-a desila se5. juna,1981. godine kada jeCentar za kontrolu i prevenciju bolesti, SAD na pres konferenciji objavio slučaj smrti petorice pacijenata uLos Angelesu[54]. Pojavakapošijevog sarkoma ipneumocistične pneumonije kod pacijenata je ono što je privuklo pažnju lekara. U narednih nekoliko meseci pojavilo se još slučajeva. Većina su bili aktivni homoseksualni muškarci[55] i većina ih je umrlo za pra meseci.
Zbog pojave ružičastih tačaka po koži bolest se u medijima nazivala "ružičasta kuga", a zbog mišljenja da se javlja samo kod homoseksualnih muškaraca dobila je niz uvredljivih naziva, kao što su "gej kuga", "gej rak", a prvo ime koje dobija u medicinskim krugovima jeGRID –Gay-related immune deficiency (grubo prevedeno:gej imunodeficijencija). Uskoro je, međutim, primećeno da AIDS nije povezan samo sa gej muškarcima, već da od njega oboljevaju i intravenozni narkomani, osobe bolesne od hemofilije i koje primaju transfuziju krvi[56].
Do 1984. nije se znalo šta je izazivač AIDS-a, a najverovatnija teorija je bila da je u pitanju virus. Do ovih zaključaka se došlo na osnovu epodemioloških podataka.
Po pojavi AIDS-a u javnosti je okrivljena gej zajednica. Neke religijske grupe su govorile da je AIDS božja kazna.Reaganova administracija dugo nije obraćala pažnju na AIDS, a sam predsednik Reagan je po prvi put javno pomenuo problem AIDS-a, tek 1985. godine, četiri godine nakon početka epidemije. Gej grupe (kao i druge HIV pozitivne osobe) bile su prepuštene same sebi da se organizuju u borbi sa AIDS-om. Tada su nastale grupe kao što suGay Men's Health Crisis iACT UP, koje su organizovale pomoć obolelima od AIDS-a, kao i direktne akcije kojima su skretali pažnju javnosti na probleme sa kojima se oboleli suočavaju, a koje država ne rešava.
| Homoseksualnost legalna Istopolni brak Istopolna partnerstva Zajednice nisu priznate Istopolni brak sklopljen drugde se priznaje Nema zakona | Homoseksualnost nelagalna Minimalna kazna Visoka kazna Doživotna kazna Kazna smrću |
Nakon dekriminalizacije homoseksualnosti i uklanjanja saspiska poremećaja LGBT aktivisti i aktivistkinje su nastavili borbu za izjednačavanje prava LGBT osoba sa pravima ostalih. Ova prava uključuju priznavanjeseksualne orijentacije irodnog identiteta kao osnove po kojima diskriminacija nije dozvoljena,zakonsko priznavanje istoponih parova uključujući tu i ona prava koja proizilaze iz zajednice, kao što su pitanja nasleđivanja, bolničkih poseta, penzionog i zdravstvenog osiguranja, plaćanja poreza, imigracionih i roditeljskih prava i sl.
Prva zemlja koja je u potpunosti izjednačila prava homoseksualnih osoba sa ostalima jeHolandija, priznavanjemistopolnih brakova, 2001. Taj primer su sledileBelgija (2003),Španija (2005),Kanada (2005),Južna Afrika (2006),Norveška (2009),Švedska (2009) i nekoliko država uSAD, kao i gradMeksiko. U drugim državama postoje drugačiji oblici priznavanja istopolnih zajednica, kao što suregistrovano partnerstvo,građanska zajednica i sl.
Nasuprot razvijenim demokratskim državama, u svetu postoji još veliki broj država u kojima je homoseksualnost krivično delo (uglavnom u Africi i Aziji), kao i šest država koje još uvek predviđaju smrtnu kaznu za homoseksualnost.
.jpg)