Južnoafrička Republika (skraćenoJAR), službenoRepublika Južna Afrika (kraćeJužna Afrika), je republika na juguAfrike. Nalazi se na južnoj ivici Afrike i graniči se saNamibijom,Botswanom,Zimbabweom,Mozambikom iSwazijem. Mala državaLesotho je u potpunosti obuhvaćena južnoafričkom teritorijom. Površina Južne Afrike iznosi 1.221.000 km². Po površini Južnoafrička Republika je 25. država u svetu, a 9. na kontinentu. Po proceni iz 2009. Južnoafrička Republika je imala 49.320.000 stanovnika.[5] Glavni gradovi Južnoafričke Republike suPretoria (izvršni),Bloemfontein (sudski) iKaapstad (zakonodavni), dok je najveći gradJohannesburg.
Najstariji stanovnici Južne Afrike su plemenaKhoikhoi iSan.Bantu narodi su se doselili oko 1000. godine. Godine 1652.Holanđani su osnovali koloniju naRtu Dobre Nade. Godine 1795.britanska vojska osvojila je Rt Dobre Nade. Holandsko (bursko) stanovništvo je 1830. godine se kolektivno iselilo na sever i osnovaloBurske republike koje će Britanci anektirati 1902. godine posleDrugog burskog rata. Britanske kolonije će se1910. godine ujedinitiJužnoafričku Uniju, koja će steći nezavisnost i istupiti izCommonwealtha1961. godine. Tokom 20. veka glavni problem Južne Afrike je bilo pitanje premoći belog stanovništva nad crnačkom većinom. Politikaapartheida je zvanično uvedena 1948. Posle godina međunarodnog pritiska i unutrašnjeg nezadovoljstva, apartheid je ukinut 1990. godine. Na izborima 1994.Nelson Mandela je izabran za prvog crnog predsednika države.
Južnoafrička Republika je jedan od osnivačaUjedinjenih naroda iAfričke unije. Privreda Južne Afrike je najsnažnija na afričkom kontinentu sa modernom infrastrukturom. Glavni proizvodi Južnoafričke republike suzlato idijamanti.
NaseljaBantu plemena, koja su koristilaželjezno oruđe i bavila sezemljoradnjom istočarstvom su do 4. ili 5. veka nove ere postojala južno od rekeLimpopo. Oni su raselili, pokorili i asimilirali domorodačkakhoisanska plemena. Bantu plemena su se polako selila na jug. Veruje se da najstariji željezni predmeti u modernoj provincijiKwaZulu-Natal potiču iz perioda oko 1050. godine. Najjužnija grupa je biloplemeXhosa, čiji jezik je primio izvesne lingvističke crte iz jezika khoisanskih plemena. Xhose su stigle doVelike riblje rijeke u današnjoj pokrajiniIstočni Kaap. Tokom svojih seoba, ovaj narod na stepenu razvoja željeznog doba je raselio ili asimilirao prethodne zajednice lovaca i skupljača plodova.
Velika Britanija je1795. godine preuzela kontrolu nad Rtom Dobre Nade pod izgovorom da sprečava da padne pod kontrolurevolucionarneFrancuske. Pošto je već imala svoje kolonije u Australiji i Indiji, Velika Britanija je želela da koristiKaapstad kao trgovačku stanicu na dugim putovanjima. Britanci su vratili Kaapstad Holanđanima, ali je ubrzo Holandska istočnoindijska kompanija proglasila bankrot. Godine1806. Velika Britanija je anektiralakoloniju Rt Dobre Nade. U prve dve decenije19. vijeka plemeZulu pod svojim vođomShakom je ojačalo i proširilo svoju teritoriju. Shakina pustošenja su indirektno dovela doMfecanea (slamanja), koja je opustošila unutrašnjost zemlje početkom 1820ih.Matabele, podgrupa Zulua, je stvorila još veće kraljevstvo pod kraljemMzilikazijem, koje je obuhvatalo velike deloveHighvelda.
Nakon što su se Britanci nastanili u velikom broju u Kaapstadu i nakon što je britanska vlada1833. godine zabranila ropstvo, oko 12 000Bura (kako se naziva belo stanovništvo holandskog porekla) je krenulo dublje ka unutrašnjosti zemlje u današnje regioneNatal,Transvaal iSlobodnu Državu Oranje. Ovi Buri su osnovali dve države:Južnoafričku Republiku - Transvaal (danas podeljenu na provincijeGauteng,Limpopo,Mpumalanga iSjeverozapad) i Slobodnu Državu Oranje.
Otkrićedijamanta 1867. izlata 1884. u unutrašnjosti je doprinelo ekonomskom razvoju i imigraciji, kao i podjarmljivanju domorodačkog stanovništva. Borba za kontrolu nad ovim važnim ekonomskim resursima je bila razlog za sukobe Evropljana i domorodaca, kao i između Britanaca i Bura. Burske republike su se uspešno odupirale britanskim napadima tokomPrvog burskog rata (1880-1881) upotrebom gerilske taktike, koja je dobro odgovarala lokalnim uslovima. Ipak, Britanci su se vratili u većem broju, sa više iskustva i boljom taktikom uDrugom burskom ratu (1899-1902), u kom su trijumfovali.Daliorka Cakalova
Posle četiri godine pregovora i tačno osam godina posle Drugog burskog rata, 31. maja 1910. godine stvorena jeJužnoafrička Unija od britanskih kolonijaRt Dobre Nade iNatal i od bivših burskih republika Slobodne Države Oranje i Transvaal. Novoosnovana Južnoafrička Unija je bila dominion Velike Britanije.Zakon o domorodačkoj zemlji iz 1913. je strogo ograničio zemljišne posede crnaca; u ovom periodu oni su posedovali jedva 7% obradivog zemljišta. Količina zemlje rezervisana za domorodačke narode je kasnije marginalno uvećena.[10] Južna Afrika je tokomPrvog svetskog rata okupiralaNemačku jugozapadnu Afriku, današnjuNamibiju. Po odluciDruštva naroda iz 1920. godine, Južnoafrička Unija je dobila mandat da upravlja ovom bivšom nemačkom kolonijom. Posle raspuštanja Društva naroda nakonDrugog svetskog rata, Južna Afrika je odbila da da nezavisnost Jugozapadnoj Africi.
UsvajanjemWestminsterskog statuta 1931. Uniji je efektivno data nezavisnost od Ujedinjenog Kraljevstva. Godine 1934.Južnoafrička partija iNacionalna partija su se ujedinile uUjedinjenu partiju u cilju pomirenja Afrikanera i Engleza. Stranka se 1939. godine podelila oko pitanja učestvovanja Unije uDrugom svetskom ratu na strani Ujedinjenog Kraljevstva, čemu su se sledbenici afrikanerske Nacionalne partije strogo protivili. Rat je doprinio razvoju industrije, što je mnoge crnce privuklo iz ruralnih delova zemlje u gradove. Ojačale su crne sindikalne organizacije i rasno je pitanje ponovo izbilo u prvi plan. Pobeda Nacionalne stranke na izborima1948. označila je jačanje politike rasne segregacije, koja je tada dobila imeapartheid. Svi su stanovnici podeljeni u četiri grupe: belce, Bantu (crnce), obojene i azijate. Zabranjeni su brakovi između pripadnika različitih grupa, ustanovljene su odvojene obrazovne, zdravstvene i druge javne ustanove, zabranjeno je kretanje crnaca u belačkim područjima bez propusnica, stvorene su enklave za naseljavanje crnaca kojima je dana ograničena samouprava (tzv.bantustani).
Frederik Willem de Klerk i Nelson MandelaZa bele osobe — znak iz ere apartheida.
Apartheid je uskoro izazvao snažnu reakciju crnaca.Afrički nacionalni kongres je ojačao i u šezdesetim godinama počeo je koristititerorističke metode, na šta je vlada zatvorila njegove vođe, među kojima je najpoznatiji bioNelson Mandela. Sindikati su organizovali niz štrajkova za bolje uslove rada i veće plate. Južna Afrika se suočila sa međunarodnom izolacijom i odlivom kapitala. Zbog podrške Velike Britanije sankcijama prema Južnoafričkoj Uniji, ona je 31. maja 1961. proglasila republiku i istupila iz Commonwealtha, a od tada nosi naziv Južnoafrička Republika. Ipak, u situacijihladnoratovske podele zapadne vlade nisu bile spremne na uvođenje strožijih sankcija kapitalističkoj i prozapadnoj Južnoj Africi.
Godine1966. godine organizacijaSWAPO je pokrenula borbu za nezavisnost Jugozapadne Afrike. Ovajsukob se intezivirao nakonangolske nezavisnosti, koja je pružala utočište borcima SWAPO. Tek1988. Južnoafrička Republika je pristala da omogući da Namibija ima sopstvenu upravu, prema mirovnom planuUjedinjenih naroda na teritoriji koju obuhvata. Namibija je dobila nezavisnost1990, a teritorijaWalvis Baya je vraćena Namibiji1994. godine.
Krajem 80-ih postalo je jasno da je održavanje apartheida nemoguće. Godine1991. parlament je opozvao rasne zakone i oslobođena je većina političkih zatvorenika. Dvogodišnji pregovori predsednikaFrederika Willema de Klerka i Mandele doveli su do nacrta privremenog ustava koji je izjednačio biračko pravo svih stanovnika Južnoafričke Republike. Prvi slobodni izbori održani su u aprilu 1994, a pobedu je odneo Afrički nacionalni kongres. Mandela je izabran za predsednika.
U razdoblju od kraja apartheida Južna Afrika se suočava s brojnim problemima koji su delom rezultat nasleđa segregacije: velikom nezaposlenošću među crnim stanovništvom, jednom od najviših stopa ubistava i drugih nasilnih zločina u svetu, kao i eksplozijom infekcije virusomHIV. Ipak, zemlja je uspela da očuva političku i privrednu stabilnost.
Južnoafrička Republika je smeštena na krajnjem juguafričkog kontinenta. Država izlazi na dva okeana —Atlantski iIndijski. Proteže se pravcem zapad—istok između 16° 31’ i 33° istočne geografske dužine. Najzapadnija tačka se nalazi u pograničnom graduAlexander Bay na ušću rekeOranje, a najistočnija tačka na obali Indijskog okeana na granici sMozambikom u blizini zaliva Kosi. Pravcem sever—jug proteže se između 22° 20’ i 34° 50’ južne geografske širine.[11] Najsevernija tačka se nalazi na desnoj obali rekeLimpopo na granici sZimbabweom u blizini pograničnog zimbabweanskog gradaBeitbridgea, dok se najjužnija tačka nalazi naIglenom rtu, koji je ujedno i najjužnija tačka afričkog kontinenta.
Ukupna dužina granica iznosi 4.862 km.[12] Od zapada prema istoku graniči se saNamibijom (967 km),Botswanom (1.840 km), Zimbabweom (225 km), Mozambikom (491 km) iSwazijem (430 km).[12] Mala državaLesotho je u potpunosti okružena južnoafričkom teritorijom (909 km).[12]
Geološka istorija Južnoafričke Republike je kompleksna. Na njenom se području nalaze jedne od najstarijih stena naZemlji, koje datiraju od pre 3,7 milijardi godina iz dobaprekambrijuma.[13][14]Kraton Kaapvaal, koji obuhvata središnji i severoistočni deo zemlje je jezgro oko kojeg su se razvijale ostale geološke formacije.[13] Najvećim delom ga izgrađujugnajsevi igranitoidiarhajske starosti, a manjim delomzeleni škriljci. Za nastanak struktura u tim stenama usled naglog hlađenjalave bili su potrebni drugačijiatmosferski uslovi od današnjih, te nam one omogućuju rekonstrukciju sastava atmosfere od pre 3 milijarde godina.[13][14] Takođe, mogu se pronaći i mafitne do ultramafitne vulkanske sekvencije stena.[14]Zeleni škriljci sadrže velike količinezlata,antimona,gvožđa,bakra,azbesta,talka,žive itd, dok gnajsevi i granitoidi nisu toliko bogati mineralnim rudama, no sadržekorund,grafit, te zlato u tragovima.[13]
Trošenjem Kaapvaalskog kratona i kasnijim taloženjem sedimenata formirani su sedimenetacijski bazeni, koji su jedni od najbogatijih južnoafričkih izvora mineralnih sirovina.[13] Najveće zalihe zlata na svetu sadrže sedimenti Witwatersrand supergrupe, taložene pre 3,074 do 2,714 milijardi godina, a nalaze se južno odJohannesburga.[13] U isto vreme su se taložili i sedimenti Pongola supergrupe, kao i Pietersburg grupe koji takođe sadrže zlato, ali u manjim količinama.[13]
Pre 2,6 do 2,1 milijardi godina došlo je do taloženja u transvaalskom bazenu i bazenu Zapadni Griqualand. Debelekarbonatne naslage istih građene odkrečnjaka i dolomita sadržecink iolovo.[13] Intenzivna karstifikacija dolomita u području Zapadnog Griqualanda u provincijiSjeverozapad dovela je do formiranjamanganskih ležišta, koja zajedno s velikim ležištem mangana u Kalahariju pored grada Hotazel, čini najveće površinsko ležište mangana na Zemlji.[13]
Kromiti Bushveld kompleksa
Na severu zemlje u dolomitskim formacijama Transvaal supergrupe pojaljuju sefluoriti.[13] Njih, kao i sedimente Zapadni Griqualand supergrupe prekrivaju sedimenti BIF formacije koji sadržeželeznu rudu.[13] Pre 2,05 milijardi godina došlo je do intruzijeBushveld magmatskog kompleksa[a] u sedimente Transvaal supergrupe.[13] Intruzija Bushveld kompleksa sadrži 70% svih svetskih ekonomski isplativih ležištahroma, zatim značajne količineplatine, kao ikobalta, bakra inikla.[13] Takođe, to je i najveći izvorvanadijuma na svetu.[13] Pre 1,3 milijardi godina unutar Kaapvaalskog kratona došlo je do formiranjakimberlitskih cevi koje sadržedijamante.[13][14]
StenovitiKaroo basen zauzima oko dve trećine površine Južnoafričke Republike, a uglavnom je građen od fluvijalnih sedimenata,uglja,škriljca ipeščara.[13][15] Takođe, Karoo bazen prekrivaju i veliki izlivi baznih i kiselih lava, čije je izlijevanje prethodilo fragmentacijisuperkontinentaGondwane koja se dogodila krajemjure pre oko 200 miliona godina. Intenzivan magamtizam koji je pratio fragmentaciju doveo je do stvaranja velikih kimberlistskih intruzija.[13]
Tokomkreda ikenozoika u nekim od novoformiranih bazena uzduž obale došlo je do taloženjanaftonosnih sedimenata, po čemu je osobito važno područje zaliva Mosel. Tanki sloj kenozojskih sedimenta se može naći i u delovimaSjevernog Kaapa iSeverozapada.[13]
Teritorija JAR se može podeliti u tri reljefne celine. Uz obale okeana se nalazi uski pojas nizija širok 20 do 250 km koji se naziva Niski Veld (Lowveld). Niski Veld prema unutrašnjosti prelazi u venac planinskih lanaca koji se naziva Drakensberg, a koji se pruža duž cele obale. Na zapadu i jugu doseže oko 2.000 m nadmorske visine, dok na istoku u predeluDrakensberga doseže gotovo 3.500 m. Tu se nalazi i najviši vrh zemlje —Njesuthi visok 3.408 m. Venac planinskih lanaca Drakensberg sa tri strane okružujeHighveld, centralna suva visoravan većinom prekrivenupašnjacima koja se nalazi na nadmorskoj visini od 900 do 2 000 m. Dužina obalske linije iznosi 2 798 km.[12] Obala JAR je slabo razuđena, a jedina pogodna prirodna luka se nalazi u zalivu Saldanha severno odKaapstada.
Na klimu JAR utiču njen položaj u umerenom klimatskom pojasu na južnoj hemisferi, uticaj Atlantskog i Indijskog okeana koji sa tri strane okružuju njen teritorij i polje visokog pritiska u Južnom Atlantiku (tzv. anticiklon sv. Helene).[15][16] Takođe važan je uticaj morskih struja koje prolaze uz njene obale. Tako hladnaBenguelska struja koja teče iz cirkumantarktičkog pojasa hladne vode ka severu duž zapadnih obala zemlje pridonosi isušivanju vazduha i smanjuje padavine, dokMozambička struja na istočnim obalama povišava temperaturu i količinu padavina.[15][16] Važan je i uticaj reljefa, koji je najizraženiji na istoku zemlje gde je uticaj tople Mozambičke struje ograničen samo na uzak priobalni pojas. Ovde planinski lanci koji se nalaze u neposrednom zaleđu obale onemogućavaju strujanje vlažanog okeanskog vazduha prema unutrašnjosti pa zato primorje i istočne padineDrakensberga primaju više padavina od njegovih zapadnih padina i visoravniHighveld u unutrašnjosti.[15]
PremaKöppenovoj klasifikaciji klimata JAR se nalazi na području suvih klima (tipB), odnosno njenih podtipova: pustinjske (BW) na severozapadnom delu zemlje i stepske klime (BS) u centralnom delu.[16] Takođe, delovi zemlje se nalaze u području umereno tople klime (tipC), odnosno njenih podtipova: sredozemne klime (Cs) na jugozapadu, umereno vlažne klime (Cf) duž jugoistočnog primorja i sinijske klime (Cw) u unutrašnjosti na severoistoku zemlje.[16]
Najviša izmerena temperatura — 51,7°S zabeležena je1948. godine uKalahariju u pokrajiniSjeverni Kaap u blizini grada Uppingtona,[17] dok je uSutherlandu, u planinskom lancu Roggeveld severoistočno odKaapstada zabeležena najniža temperatura od –15°S.[15][17] Više od polovine Južne Afrike prima samo 200 do 600 mm padavina, a krajnji severozapad manje od 200 mm.[15]
Većina reka izvire u planinama Drakensberg i teče na istok, prema Indijskom okeanu. Ipak, najduža rekaOranje, duga 1.860 km, koja takođe izvire u planinama Drakensberg, teče na zapad i uliva se u Atlantski okean. Na ovoj reci se nalazi vodopadAugrabies, širok 150 m i dubok 56 m. Druga važna reka jeLimpopo, duga oko 1 750 km, a koja je granična reka sa Botswanom i Zimbabweom i uliva se u Indijski okean, i rekaVaal, pritoka Oranjea, duga 1.251 km. Vodostaji reka značajno variraju tokom godine. RekaTugela, koja se uliva uIndijski okean, poznata je po istoimenom vodopadu, visokom 948 m. To je drugi po visinivodopad na svetu.[18]
U cilju navodnjavanja plodnih oranica, izgrađeni su brojni irigacioni sistemi u dužini od oko 14.000 kilometara. Suša je glavna elementarna nepogoda u JAR. Malo jejezera većih razmera, a važnija suChrissie,Sibhayi i druga.[19].
Južnoafrička Republika je rangirana na šestom mestu liste od 17 država sa najvećim megadiverzitetom na svetu,[20] sa više od 20.000 različitih vrsta biljaka ili oko 10% svih poznatih vrsta biljaka na svetu. Najprisutniji biom u državi, a naročito naHighveldu, jesavana, kojom dominiraju različite vrstatrava, nisko rastinje i razne vrstaakacija. Vegetacija postaje sve ređa kako se ide prema severozapadu zbog malih količinapadavina. Nekoliko vrstasukuletnih biljaka koje čuvaju vodu, poputaloja imlečika, žive u žarkoj i suvoj oblastiNamaqualand. Trave i bodljikavo savansko rastinje polako prelaze u ređu žbunovitu savanu u severoistočnom delu države. U ovoj oblasti, blizu severnog krajaNacionalnom parku Kruger, raste značajan brojbaobaba.[21]
Biomfynbosa, koji obuhvata većinu oblasti i biljnih vrsta uKaapskoj oblasti, jednoj od šest florističkih carstava, je smešten u malom regionu Zapadni Kaap i u njemu živi više od 9 000 vrsta, što ga u pogledu biljnog biodiverziteta čini jednim od najbogatijih regiona na Zemlji. Većina ovih biljaka su zimzelene biljke sa tvrdim izduženim listovima, kao što su sklerofite. Još jedan endemski rod Južnoafričke Republike je rodproteja iz reda skrivenosemenica. Postoji oko 130 različitih vrsta proteja u Južnoafričkoj Republici.
Iako je Južnoafrička Republika bogata biljnim vrstama, samo 1% njene teritorije su šume, i to skoro isključivo u vlažnoj priobalnoj ravnici uKwaZulu-Natalu, dok se oblastimangrova nalaze u rečnim ušćima. Mali rezervati šuma nalaze se u pokrajinamaIstočni Kaap iZapadni Kaap. Dominiraju uvezene vrsta drveća, posebnoeukaliptusi iborovi. JAR je izgubila velike površine prirodnog staništa u poslednje četiri decenije zbog prenaseljenosti. Takođe, JAR je jedna od država najteže pogođena invazijom tuđinskih vrsta, a mnoge (npr.Acacia mearnsii,Acacia saligna,Hakea,Lantana iJacaranda) predstavljaju pretnju domaćem biodiverzitetu i već oskudnim vodenim resursima. Prvobitneširokolisne i mešovite šume umerenih predela su eksploatisane sve dok nisu ostali mali džepovi. Neke južnoafričke vrste drveća kao što suPodocarpus latifolius,Ocotea bullata iOlea laurifolia su pod zaštitom države.
Pticasekretar se nalazi na grbu Južnoafričke Republike
Mapa koja pokazuje dominantne jezike koji se govore u JAR.
afrikaans
engleski
ndebele
xhosa
zulu
sjeverni sotho
sotho
tswana
swati
venda
tsonga
nijedan nije dominantan
Južna Afrika ima 40,6 miliona stanovnika i glavni grad jePretoria. Stanovništvo je uglavnom crnačko (75,2%), ali ima i belaca (13,6%), mešanaca (8,6%) i azijata (2,6%). Većina crnaca i belaca pripadahrišćanstvu, dok su većina Azijatahindusi.
Južnoafrička Republika ima 11 zvaničnih jezika od kojih su 2 evropskog porekla:engleski iafrikaans (kojim govore belci holandskog porekla), a ostali afričkog.Zulu je afrička etnička grupa od oko 5 miliona ljudi koji većinom žive u pokrajiniKwazulu-Natal u Južnoj Africi.
Južnoafrička Republika ima 11 zvaničnih jezika:[23]afrikaans,južnoafrički engleski,ndebele,sjeverni sotho,sotho,swati,tswana,tsonga,venda,xhosa izulu. Iako su svi jezici zvanično ravnopravni, neki jezici se govore češće od drugih. Prema popisu iz 2001. jezik koji se najviše govorio u domaćinstvu su zulu (23,8%), xhosa (17,6%) i afrikaans (13,3%).[24] Iako je engleski jezik zvanični jezik u poslovanju i nauci, njega je 2001. godine kao maternji jezik govorilo samo 8,2% Južnoafrikanaca, što je manje nego na popisu 1996 (8,6%).[24]
Drugi jezici koji se govore, a ne spominju se u ustavu su:fanagalo,ho,lobedu,nama,severni ndebele,puti isan (bušmanski). Ovi nezvanični jezici se mogu koristiti u nekim zvaničnim poslovima u ograničenim oblastima gde se utvrdi da su ti jezici dominantni. Međutim, broj stanovnika koji govori njima nije toliko velik da bi oni bili priznati kao službeni jezici u celoj državi.
Mnogi od nezvaničnih jezika naroda Khoi i San uključuju regionalne dijalekte koji se koriste i u Namibiji i Botswani. Ovi narodi, koji su fizički drugačiji od Južnoafrikanaca, imaju svoj kulturni identitet zasnovan na njihovoj zajednici lovaca i skupljača plodova. Oni su u velikoj meri marginalizovani, pa su njihovi jezici u opasnosti od izumiranja.
Imigranti iz drugih država pričaju i svoje maternje jezike. Mnogi beli Južnoafrikanci govore druge evropske jezike, kao što suportugalski (koji takođe govore i crnci poreklom iz Mozambika i Angole),francuski,nemački igrčki, dokIndijci u JAR pričaju na jezicima kao što sutamilski,hindi,gujaratski,urdu itelugu jezik. Francuski jezik govore potomcihugenota uFranschhoeku, kao i imigranti izKonga.
Južnoafrička Republika ima tri glavna grada:Kaapstad, najveći od ova tri, je sedište skupštine;Pretoria je sedište izvršne vlasti, aBloemfontein sedište suda. Južnoafrička Republika ima dvodomni parlament:Nacionalni savet pokrajina (gornji dom) ima 90 poslanika, dokNarodna skupština (donji dom) čini 400 poslanika.
Članovi donjeg doma se biraju poproporcionalnom sistemu: polovina poslanika se bira na nacionalnim listama, a druga polovina na pokrajinskim listama. Desetoro poslanika se bira da predstavljaju svaku pokrajinu u gornjem domu, bez obzira na broj stanovnika pokrajine. Izbori za oba doma se organizuju na svakih pet godina. Vladu potvrđuje donji dom, a predstavnik partije sa najviše osvojenih mesta u Narodnoj skupštini je njen predsednik.
Osnove južnoafričkog pravnog sistema su rimsko-holandsko trgovačko pravo i lično pravo sa engleskimopštim pravom, koji su stigli sa holandskim i britanskom kolonizacijom.[25] Prvi zakon u Južnoj Africi zasnovan na evropskim tradicijama donela je holandskaIstočnoindijska kompanija i naziva seRimsko-holandsko pravo. Ono je uvedeno prekodifikacije evropskog prava uNapoleonov kod. Njega je u 19. veku pratilo englesko pravo, iopšte istatusno. Počevši od ujedinjenja 1910. godine, Južna Afrika ima svoju skupštinu koja donosi zakona samo za Južnu Afriku, zamenjujući one koji su prethodno važili za bivše kolonije.
Od završetka apartheida 1994. politikom Južnoafričke Republike dominiraAfrički nacionalni kongres, koji ima 60-70% podrške. Glavna opozicija Afričkom nacionalnom kongresu jeDemokratska alijansa.
Nekada dominantnaNova nacionalna partija, koja je kroz svog prethodnika Nacionalnu partiju uvela apartheid, je odlučila da se ujedini sa Afričkim nacionalnim kongresom 9. aprila 2005. Druge značajnije stranke suKongres naroda, koji se otcepio od Afričkog nacionalnog kongresa, iSlobodarska stranka Inkatha, koja uglavnom predstavlja narod Zulu.
Od kraja apartheida, spoljna politika Južne Afrike je fokusirana na njene afričke partnere, posebno uJužnoafričkoj razvojnoj zajednici iAfričkoj uniji. Južna Afrika je igrala ključnu ulogu posrednika u afričkim sukobima tokom poslednjih 15 godina, poput onih u Burundiju, Demokratskoj Republici Kongo, Komorima i Zimbabweu. Posle ukidanja apartheida, Južna Afrika je ponovo primljena uCommonwealth. Kao Južnoafrička Unija, Južnoafrička Republika je bila jedan od osnivača Ujedinjenih naroda.
Južna Afrika je tokom 1970ih vršila program razvojanuklearnog oružja i jedina je afrička država koja je posedovala takvo oružje. Takođe je prva zemlja na svetu koja se dobrovoljno odrekla svog nuklearnog arsenala 1991. godine.
Prema klasifikacijiUN, JAR je u rangu zemalja sa srednjim prihodima po glavi stanovnika, sa velikim rezervama sirovina, dobro razvijenim finansijskim, pravnim, komunikacionim, energetskim i saobraćajnim sektorima, sa berzom koja se svrstava među prvih 20 u svetu i dobrom infrastrukturom koja omogućava dobru raspodelu robe u velikim urbanim centrima širom celog regiona[29]. JAR je pobruto domaćem dohotku bila 32. država na svetu u 2008. godini.[30]
Divlje naselje u Sowetu, predgrađu Johannesburga
Najrazvijenija područja su smještena u okolini pet gradova: Kaapstada, Port Elizabetha, Durbana, Pretorije i Johannesburga. Izvan ovih područja, privreda je slaba i siromaštvo još uvek preovlađuje usprkos vladinim naporima za ekonomski razvoj. Ipak, ključna zaostala područja su poslednjih godina doživela brz razvoj. U ta područka spadaju oblast od Mosselovog zaliva do zaliva Plettenberg, oblast Rustenburg, oblast Nelspruita, Bloemfontein, obalaZapadnog Kaapa i sjeverna obalaKwaZulu-Natala.
Farma u centralnom delu Mpumalange
Nezaposlenost je izuzetno velika sa velikim nejednakostima u prihodima po pojedinim društvenim grupama. U periodu od 1995. do 2003. godine broj prijavljenih radnih mesta je opao, a porastao je broz zaposlenih na crno; ukupno, nezaposlenost se povećala.[31] Prosečan prihod južnoafričkog domaćinstva je između 1995. i 2000. značajno opao. Prosečno belačko domaćinstvo je 1995. godine zarađivalo četiri puta više od prosečnog crnačkog domaćinstva. Godine 2000, taj odnos se pogoršao na 6:1.[32]
Radnici na farmi
Poljoprivreda u Južnoj Africi nije dominantna grana. Poljoprivreda zapošljava oko 10% stanovništva i doprinosi sa oko 2,6% BDP države.[33] Usled suhih klima, zemljište je neplodno, pa se samo 13,5% površine se može koristiti za gajenje useva, a samo 3% zemljišta se može smatrati visoko plodnim.[34] Takođe, usled različitih klima, gaje se i različite vrste. U Zapadnom Kaapu gaji sevinova loza i proizvodivino, a poslednjih godina JAR se po njegovoj proizvodnji probila na peto mesto u svetu[35]. Gaje se ijabuke,breskve,kajsije ivišnje, a od južnog voća —papaja,mango,banana,dinja,ananas i dr. U regionuKaroo razvijen je uzgojstoke,ovaca ikrava, dok se uSlobodnoj Državi gaje žitarice —pšenica ikukuruz.
Tokom poslednjih par godina, država je izvela nekoliko reformi poljoprivrednog sektora, kao što suagrarna reforma i deregulacija tržišta za poljoprivredne proizvode. Južnoafrička vlada je zacrtala preraspodelu oko 30% obradivog zemljišta crnačkim farmerima do 2014.[36]
Uništavanje životne sredine lošom upotrebom zemljišta i globalnim klimatskim promenama negativno utiče i na poljoprivrednu proizvodnju u zemlji. Južnoafrička Republika je izuzetno ranjiva na klimatske promene i opadanje količine površinskih voda kao posledice klimatskih promena. Neka predviđanja prognoziraju da se količina površinskih voda može smanjiti za 60% do 2070. godine u delovima Zapadnog Kaapa.[37] Da bi popravila štetu nastalu zbog loše upotrebe zemljišta, vlada JAR podržava plan koji promovišeodrživi razvoj i upotrebu prirodnih resursa.[38]
Nacionalni put N3 koji spaja Johannesburg i Durban
JAR je 2002. godine imala 362.999 km puteva, od čega je 73.506 (17%) bilo afaltirano (uključujući i 239 km autoputeva). 2000. godine JAR je imala 20.384 km prugauskog koloseka, od čega je oko polovine bilo elektrificirano. Železničkim prugama JAR je spojena sa Botswanom, Lesothom, Namibijom, Swazijem i Zimbabweom.[41].
Zbog etničke raznolikosti ne postoji jedinstvena južnoafrička kultura. Znatan deo većinski crnog stanovništva Južnoafričke Republike čine žitelji sela koji uglavnom žive siromašno. Međutim, među njima se najduže zadržala tradicionalna kultura. Crnci u gradovima uglavnom govore engleski i afrikaans pored svog maternjeg jezika. Postoje male, ali još uvek značajne grupe koje govore khoisanskim jezicima, koji ne spadaju u 11 zvaničnih jezika, ali su među osam jezika koji su koriste u određenim slučajevima. Postoje i male grupe koje govoreugroženim jezicima, većinom iz khoisanske familije, koje nemaju status zvaničnog jezika. Postoje grupe u JAR koje pokušavaju da promovišu njihovo oživljavanje i upotrebu.
Stil životasrednje klase, uglavnom bele manjine ali sa sve većim brojem crnaca, meleza i Indijaca,[42] je u mnogim pogledima sličan stilu života srednje klase u zapadnoj Evropi i Americi. Pripadnici srednje klase često studiraju i rade u inostranstvu.
Azijati, uglavnom indijskog porekla, čuvaju svoje kulturno nasleđe, jezike i verska uverenja, bilo da su hrišćani, hinduisti li sunitski muslimani. Govore engleski jezik, dok se hindi, telugu, tamilski i gujaratski jezici govore ređe, ali većina Indijaca razume svoje maternje jezike. Prvi Indijci su stigli u 19. veku da rade. Postoji i manjakineska zajednica u Južnoj Africi, ali se njen broj uvećava useljavanjem sa Tajvana.
JAR ima velikog uticaja u pokretuizviđača. Mnoge tradicije i ceremonije izvođača potiču od iskustavaRoberta Baden-Powella, osnivača izviđačkog pokreta, koji je deo svog života proveo u Južnoj Africi kao vojnik tokom 1890ih.
Južnoafrička kuhinja je nastala mešanjem kuvarskih veština urođeničkih naroda i doseljenika iz Evrope, Indije i Indokine, kao i iz obližnjih kolonijalnih kuhinja kao što je ona u portugalskomMozambiku.
Južnoafrička kuhinja je uglavnom zasnovana na mesu i izrodila je specifična južnoafrička društvena okupljanja koja se nazivajubraai (roštilj).Bobotie je tradicionalno južnoafričko jelo, poreklom verovatno izIndonezije, koje se pravi od mlevenog mesa sa puno začina.
Burski doseljenici su doneli sa sobom poslastice poputkoeksistera (krofne punjene sirupom), malva pudinga imelkterta (mlečna pita). Južna Afrika je postala veliki proizvođač vina, a najbolji vinogradi leže u dolinama okoStellenboscha,Franschhoeka,Paarla iBarrydalea.[43]
Osnovna škola uKaapstaduUniverzitet Rhodes u Grahamstownu
Deca pohađaju školu u 13 razreda. Nulti ili prijemni razred se može pohađati u školi ili u obdaništu. Osnovno obrazovanje obuhvata prvih sedam razreda. Deseti, jedanaesti i dvanaesti razredi nisu obavezni.
U JAR postoji 23 državna univerziteta koji se dele u tri kategorije: tradicionalni, tehnički i opšti. Tradicionalni univerziteti su usresređeni na pružanje teorijskih znanja, tehničički na praktična znanja iz tehnike, dok su opšti mešavina ova dva tipa.
Obrazovni sistem Južnoafričke Republike je pod velikim teretom nakon 40 godina apartheida. Za vreme tog sistema, deca belaca su dobijala kvalitetno besplatno školovanje, dok su deca crnaca imala samo najosnovnije „bantu“ obrazovanje. Crnci su bili predodređeni da budu fizički radnici ili sluge. Iako vlada JAR pokušava da ispravi nejednakost problemi su i dalje prisutni. Nepismenost osoba starijih od 15 godina iznosi 24%. Sledeći problem je loše obučen obrazovni kadar, posebno u siromašnijim, ruralnim provincijamaIstočni Kaap iKwaZulu-Natal.[44]
JAR je dugo bila odsutna sa međunarodnih takmičenja tokom najvećeg dela ere apartheida zbog sankcija, ali je počela da se takmiči nakon što su belci na referendumu podržali rešavanje pitanja apartheida. Usled sankcija Ujedinjenih naroda JAR nije učestvovala naOlimpijskim igrama od 1964. do 1992. TakođeFIFA iKAF su suspendovale fudbalsku reprezentaciju Južne Afrike.
↑„Chapter 6 - Provinces”. Constitution of the Republic of South Africa. Government of South Africa. 1996. Arhivirano izoriginala na datum 2013-06-22. Pristupljeno 04. 09. 2009.
↑Mohamed, Najma: Greening Land and Agrarian Reform: A Case for Sustainable Agriculture, inAt the Crossroads: Land and Agrarian Reform in South Africa into the 21st century, ed. Cousins, Ben. Bellville, School of Government, University of the Western Cape, 2000,ISBN1-86808-467-1.(en)
.jpg)
.svg)
