Ibuprofen (skraćeno od starije nomenklature:izo-butil-propan-fenolska kiselina) je lijek koji spada u grupunesteroidnih antiupalnih lijekova, prvobitno distribuiran kaoBrufen, a kasnije pod mnogobrojnim trgovačkim nazivima.[4] Koristi se za ublažavanje simptomaartritisa, primarne dismenoreje (bolnemenstruacije), groznice, te kao analgetik, naročito kada je prisutna i upalna komponenta. Poznato je da ibuprofen ima i svojstvo da inhibira nastajanje krvnih ugrušaka, mada je veoma blag i ima kraće vrijeme djelovanja u odnosu naaspirin i druge poznateantikoagulantske lijekove. Ibuprofen je stavljen na spisak esencijalnih lijekovaSvjetske zdravstvene organizacije[5]
Ibuprofen je razvijen tokom1960tih od straneBoots Group.[6] Otkrio ga je Stewart Adams, u saradnji sa svojim kolegama John Nicholsonom i Colin Burrows, a patentirao ga je1961. Najprije se počeo primjenjivati pri tretmanureumatoidnog artritisa uUK1969, a1974 i uSAD. Doktor Adams je prvobitno testirao ibuprofen dajući ga pacijentima nakon konzumiranjaalkohola. Za svoje zasluge, odlikovan je Ordenom Britanske imperije1987 godine, dok je Boots Group odlikovana Kraljičinom nagradom za tehnološki napredak.[7]
Ibuprofen u manjim dozama (200 mg, a ponegdje i 400 mg) je dostupan u prodaji bez liječničkog recepta (eng.over the counter) u većini zemalja. Trajanje njegovog djelovanja, u zavisnosti od primenjene doze, iznosi od 4 do 8 sati, što je mnogo duže nego navedeno biološko poluvrijeme izlučivanja. Preporučena doza varira u zavisnosti od tjelesne mase i indikacija. U općem smislu, oralna doza iznosi od 200 do 400 mg (5 – 10 mg/kg tjelesne mase kod djece) svakih 4 - 6 sati, kao dodatak uobičajenoj dnevnoj dozi od 800 do 1200 mg. Smatra se da maksimalna dnevna doza iznosi 1200 mg bez liječničkog recepta, dok se u hospitaliziranim uslovima može povećati do 3200 mg, ponekad postepeno povećavajući doze po 600 do 800 mg.
Ibuprofen je također dostupan i kao lijek za lokalnu (topičku) upotrebu, bilo da se aplicira prekokože, a koristi se kod povreda prisportu, a i manji je rizik od gastrointestinalnih problema. Također se primjenjuje u oblikugela ili oralne suspenzije.
Kao i kod drugih lijekova iz ove grupe, ibuprofen može biti koristan pri tretmanu teških stanja ortostatičkog niskogkrvnog pritiska (hipotenzije)[9]
Neke studije su pokazale da je ibuprofen pokazao mnogo bolje rezultate u odnosu naplacebo kodprofilakseAlzheimerove bolesti, kada se daje u malim dozama tokom dugog perioda.[10] Daljnje studije su neophodne da potvrde navedene rezultate prije nego što se ibuprofen mogne koristiti za ovu indikaciju.
Korištenje ibuprofena moglo bi smanjiti rizik odParkinsonove bolesti te je može odložiti ili čak spriječiti. Aspirin, paracetamol i drugi nesteroidni antiupalni lijekovi ne pokazuju slična svojstva.[11] Neophodna su daljnja istraživanja da bi se potvrdilo ovo djelovanje ibuprofena.
U Evropi, Australiji i Novom Zelandu, koristi seibuprofen lizin (ibuprofen lizinat, lizinska so ibuprofena), pri tretmanu istih ili sličnih stanja kao i ibuprofen.[12] Lizinska so povećava rastvorljivost ibuprofena u vodi[13], te na taj način omogućava da se lijek primijeni intravenozno.[14] Studije su pokazale da ibuprofen-lizin mnogo brže počinje djelovati u odnosu na osnovni ibuprofen[15]
Ibuprofen lizin pokazuje indikacije zatvaranja otvoraductus arteriosus kod prijevremeno rođenih novorođenčadi koji teže od 500 do 1500grama, a nisu navršila 32 sedmice gestacije.[16] U takvim slučajevima koristi se ibuprofen lizin, kada uobičajena sredstva nisu efektivna (kao što su:diuretici, podrškarespiraciji i sl.).[14] U skladu s ovom indikacijom, ibuprofen lizin je efektivna alternativa intravenoznomindometacinu, te se smatra da bi mogao imati prednosti u pogledu funkcionisanja bubrega.[17]
Ibuprofen je nesteroidni antiupalni lijek za koji se vjeruje da djeluje puteminhibicijeciklooksigenaze (COX), tako da inhibirasintezuprostaglandina. Postoje najmanje dvije varijante ciklooksigenaze: COX-1 i COX-2. Ibuprofen inhibira obje ove varijante. Vjeruje se da njegova analgetička, antipiretička i antiupalna svojstva i djelovanje dolaze upravo zbog inhibicije COX-2; dok je inhibicija COX-1 odgovorna za njegovo neželjeno dejstvo i efekte na agregacijutrombocita te sluznice probavnih organa.
Treba se spomenuti da je uloga individualnih formi ciklooksigenaze pri analgetičkim, antiupalnim i gastritičkim efektima nesteroidnih antiupalnih lijekova, predmet oštre, dugotrajne debate. Neke nedavne studije[18] pokazale su da selektivna inhibicija COX-1 ima snažnije analgetičke efekte zajedno sa manjim ili nikakvim gastritičnim problemima u odnosu na selektivnu COX-2 inhibiciju.
Ibuprofen pokazuje najmanje neželjenih efekata nagastrointestinalni sistem od svih neselektivnih nesteroidnih antiupalnih lijekova. Međutim, to se odnosi samo na manje doze ibuprofena, tako da su preparati na bazi ibuprofena u slobodnoj prodaji općenito ograničeni na maksimalnu dnevnu dozu od 1200 mg.
Uobičajeni neželjeni efekti uključuju: mučninu, probavne smetnje,krvarenje u probavnim organima, naročito kod pacijenata saulkusom (čirom), povišen nivo enzima ujetri,dijareju, krvarenje iz nosa, glavobolju, vrtoglavicu, neobjašnjivo crvenilo po koži, retencijusoli i fluida te povišen krvni pritisak.[19]
Kao i kod drugih lijekova iz ove grupe, otkriveno je da je ibuprofen takođerfotosenzitivan.[20][21] Međutim, ovaj efekt je mnogo manji kod ibuprofena te se on smatra mnogo slabijim fotosenzitivnim sredstvom, u poređenju sa drugim lijekovima - derivatima 2-arilpropionske kiseline. Ovo je iz razloga što molekula ibuprofena ima samo jednu fenil grupu te nema konjugiranih veza, što daje veoma slab hromoforni sistem i veoma slab apsorpcionispektar koji ne zalazi do spektravidljive svjetlosti.
Zajedno sa mnogim drugim nesteroidnim antiupalnim lijekovima, ibuprofen ima implikacije za povišeni rizik od srčanog infarkta, naročito kod hroničnih pacijenata koji koriste veće doze.[22]
Ibuprofen, kao i drugi derivati 2-arilpropionata (uključujućiketoprofen,flurbiprofen,naproksen i dr.), sadrži hiralniatomugljika na α-poziciji propionske polovine molekule. U skladu s tim, postoje dva mogućaenantiomera ibuprofena, sa potencijalno različitim biološkim efektima i metabolizmom svakog od enantiomera.
U praksi se pokazalo da je (S)-(+)-ibuprofen (deksibuprofen) aktivna varijanta lijeka kakoin vitro tako iin vivo. Logično bi bilo da postoji potencijal za poboljšanje selektivnosti i potencijala ibuprofena tako da se upotrijebi samo jedan, aktivni enantiomer ibuprofena (kao što je to slučaj kod naproksena).
Međutim, testoviin vivo su otkrili postojanjeenzimaizomeraze (2-arilpropionil-CoA epimeraza) koja pretvara (R)-ibuprofen u aktivni (S)-enantiomer.[23][24][25] Usprkos svemu, zbog visokih troškova i trivijalnosti pravljenja čistog enantiomera, nastavljeno je daljnje korištenje racemičkih mješavina.
Predoziranje ibuprofenom je postalo sve češće od kada je on pušten u slobodnu prodaju. Postoje mnogobrojni zabilježeni slučajevi predoziranja umedicinskoj literaturi, iako je učestalostsmrtonosnih komplikacija izazvanih ibuprofenom veoma mala.[26] Odgovor ljudskog organizma na predoziranje ibuprofenom je u ogromnom rasponu od potpunog izostajanjasimptoma do smrtonosnog ishoda usprkos tretmanu pod uslovima intenzivne njege.
Većina simptoma je uzrokovana prekomjernomfarmakološkom akcijom ibuprofena, što uključujebol uabdomenu,mučninu,povraćanje, pospanost, vrtoglavicu, glavobolju,tinitus inistagmus (drhtanje očne jabučice). Rjeđe se javljaju teži simptomi poput krvarenja u probavnim organima,konvulzuje, metaboličke acidoze,hiperkalemije,hipotenzije,bradikardije,tahikardije, atrijalne fibrilacije, kome, disfunkcije jetre, akutnog poremećaja rada bubrega,cijanoze, hipoventilacije iinfarkta.[27] Jačina simptoma varira od uzete doze i proteklog vremena od uzimanja, iako osjetljivost svake osobe igra najvažniju ulogu. Uglavnom, većina simptoma kod predoziranja ibuprofenom slična je kao i kod drugih lijekova iz ove grupe.
Postoji veoma mala korelacija između intenziteta simptoma i izmjerenih nivoa ibuprofena uplazmi. Efektitrovanja kod doza ispod 100 mg/kg tjelesnemase su rijetki, ali mogu biti veoma izraženi u dozama iznad 400 mg/kg;[28] ipak visoke doze ne pokazuju da bi klinički tok bio smrtonosan.[29] Gotovo je nemoguće precizno odrediti smrtonosnu dozu ibuprofena, jer ona ovisi od starosti, tjelesne težine i prisutnih bolesti kod svakog pacijenta.
Terapija je u najvećoj mjeri simptomatična. U ranijim naučnim radovima predlagala se dekontaminacija želuca. Ona se provodila uz upotrebu aktivnogugljena, kojiapsorbira lijek prije nego što on dođe u sistemsku cirkulaciju. Ispiranje želuca se danas rijetko koristi. Izazivanje povraćanja nije preporučljivo.[30] U najvećem broju slučajeva prekomjero oralno uzimanje ibuprofena prouzrokuje samo blage efekte, te je menadžment predoziranja relativno jednostavan. Potrebne su hospitalizacija, standardne mjere u održanju normalnog izlučivanjaurina, te nadgledanje renalne (bubrežne) funkcije.[28] Pošto ibuprofen po svojoj prirodi imakisele osobine te se izlučuje putem urina, teoretski je poželjna nasilna alkalna diureza. Međutim, zbog činjenice da se ibuprofen jako veže zaproteine ukrvi, lijek se minimalno izlučuje preko bubrega i to nepromijenjen. Iz tog razloga uspjeh nasilne alkalne diureze je značajno ograničen.[31] Može se preporučiti simptomatička terapija za hipotenziju, krvarenje u gastrointestinalnom sistemu, acidoza i zatrovanje bubrega. Često je neophodno i posmatranje pacijenta na odjeljenju intenzivne njege u trajanju od nekoliko dana. Ako osoba preživi akutno trovanje, obično se ne javljaju nikakvi zaostali poremećaji niti su problemi recidivni.
Ibuprofen je dostupan uz liječnički recept uUK od1969 a uSAD od1974. U narednim godinama, dobar tolerancijski profil zajedno sa ekstenzivnim iskustvom u praksi rezultiralo je sa puštanjem u slobodnu prodaju manjih doza ibuprofena bez liječničkog recepta, u mnogim zemljama svijeta, tako da se on danas može pronaći u mnogim nefarmaceutskim, komercijalnim i specijaliziranim prodavnicama i supermarketima.
Ranije je u Ujedinjenom Kraljevstvu postojalo ograničenje u maksimalnoj količini ibuprofena koja se mogla nabaviti bez liječničkog recepta; i to 2 pakovanja od 16 tableta po 200 mg ili 1 pakovanje od 8 ili 16 tableta po 400 mg. Ovo drugo pakovanje je kasnije bilo mnogo rijeđe u slobodnoj prodaji. U SAD-u, Administracija za lijekove i hranu (engl.Food and Drug Administration) je dozvolila slobodnu prodaju ibuprofena od1984. U nekim zemljama poputŠpanije, dostupne su visoke doze od 600 mg. UNjemačkoj u slobodnoj prodaji može se naći doze od 400 mg, dok su pakovanja od 600 i 800 mg dostupna uz recept. UMeksiku dostupne su pakovanja i do 800 mg po tableti.
↑Evan E. Bolton, Yanli Wang, Paul A. Thiessen, Stephen H. Bryant (2008). „Chapter 12 PubChem: Integrated Platform of Small Molecules and Biological Activities”. Annual Reports in Computational Chemistry4: 217-241. DOI:10.1016/S1574-1400(08)00012-1.
↑E. Zawada:Renal consequences of nonsteroidal antiinflammatory drugs, Postgrad Med, vol. 71, 5. izdanje, 1982, str. 223-30
↑Townsend K.:Novel therapeutic opportunities for Alzheimer's disease: focus on nonsteroidal anti-inflammatory drugs, FASEB J, vol. 19, 12. izdanje, 2005, str. 1592-1601
↑Chen H., Jacobs E., Schwarzschild M., McCullough M., Calle E., Thun M., Ascherio A.:Nonsteroidal antiinflammatory drug use and the risk for Parkinson's disease, Ann Neurol, vol. 58, 6. izdanje, 2005, str.963-967
↑Geisslinger G., Dietzel K., Bezler H., Nuernberg B., Brune K.:Therapeutically relevant differences in the pharmacokinetical and pharmaceutical behavior of ibuprofen lysinate as compared with ibuprofen acid, Int. J. Clin. Pharmacol. Ther. Toxicol., vol. 27, 7. izdanje, 1989, str. 324-328
↑Su PH., Chen JY., Su CM., Huang TC., Lee HS.:Comparison of ibuprofen and indomethacin therapy for patent ductus arteriosus in preterm infants, Pediatr. Int., vol. 45, 6. izdanje, 2003, str. 665-670
↑19,019,1Rossi S. (ed.):Australian Medicines Handbook, izdanje 2004, Australian Medicines Handbook,ISBN0-9578521-4-2
↑Bergner T., Przybilla B.:Photosensitization caused by ibuprofen, J. Am. Acad. Dermatol., 1992, 26(1):114-6
↑ThomsonHealthcare:USP DI Advice for the Patient: Anti-inflammatory Drugs, Nonsteroidal (Systemic), Bethesda (MD), Američka nacionalna medicinska biblioteka,28. juli2006, dostupno nawww.nlm.nih.gov/medlineplus
↑Hippisley-Cox J., Coupland C.:Risk of myocardial infarction in patients taking cyclo-oxygenase-2 inhibitors or conventional non-steroidal anti-inflammatory drugs: population based nested case-control analysis, BMJ, vol. 330, 7504. izdanje, 2005, str.1366bmj.bmjjournals.com
↑Chen CS., Shieh WR., Lu PH., Harriman S., Chen CY.:Metabolic stereoisomeric inversion of ibuprofen in mammals, Biochim. Biophys. Acta., vol. 1078, 3. izdanje, 1991, str. 411–417
↑Tracy TS., Hall SD.:Metabolic inversion of (R)-ibuprofen. Epimerization and hydrolysis of ibuprofenyl-coenzyme A, Drug. Metab. Dispos., vol. 20, 2. izdanje, 1992, str. 322–327
↑McElwee NE., Veltri JC., Bradford DC., Rollins DE.:A prospective, population-based study of acute ibuprofen overdose: complications are rare and routine serum levels not warranted, Ann. Emerg. Med., vol. 19, 6. izdanje, 1990, str.657-662
↑Vale JA., Meredith TJ.:Acute poisoning due to non-steroidal anti-inflammatory drugs. Clinical features and management, Med. Toxicol., vol. 1, 1. izdanje, 1986, str. 12-31
-ibuprofen-3D-balls.png)
