Abu Ali al-Husein ibn Sina (lat.Avicena;980. –1037.), vodećiperzijskiislamski filozof i svestrani znanstvenik. Bavio se, između ostalog, i medicinom, alkemijom, astronomijom, psihologijom, etikom, politikom, teologijom, metafizikom, fizikom, logikom, matematikom i poezijom.[1] Smatra se ocem rane moderne medicine.[2][3] Od oko 450 radova za koje se zna da je napisao, oko 240 je sačuvano, uključujuči 150 ofilozofiji i 40 omedicini.[4]
Ibn Sina (arapski: ابن سینا) (grčki: Aβιτζιανός, Avitzianós) je rođen u bliziniBuhare, koja je u to vrijeme bila prestonicairanske dinastijeSamanida.[7] Njegov otac Abdulah je bio uvaženiismailitiski učenjak.[8] Stekao je obrazovanje iz područja prava, književnosti, logike, matematike, raznih znanosti i metafizike. Kao čudo od djeteta, do svoje šesnaeste godine je već važio za ljekara od ugleda.[5] Do svoje osamnaeste godine je ovladao svim tada poznatim znanostima.[7]
Kraj dinastije Samanida za njega je označio početak brojnih lutanja i priklanjanja raznim dvorovima. Pred kraj života se bavio i astronomskim istraživanjima.[7] Zadnje godine života proveo je uIsfahanu kao dvorski ljekar, a umro je uHamadanu.
Svoju filozofiju Avicena je većim dijelom temeljio na aristotelizmu ineoplatonizmu, koji je pokušavao da spoji saislamskim vjerskim predstavama.[9] Iako je četrdeset puta pročitaoAristotelovu Metafiziku, tvrdio je, tek nakon što je pročitaoAl-Farabijevo delo „O metafizičkim objektima“, da je uspeo da je konačno shvati.[5]
Ibn Sina je zastupao metafizičko učenje (dahrija) prema kojem proces svjetskog zbivanja nema početka ni kraja uvremenu, već je neka vrstaemanacije. Svijet je za Avicenu vječan i ni od koga stvoren, ali je uslovljen vječnimBogom koji postoji izvan vremena.[9] Prema Aviceni „dahr“ je neprolazni trenutak u kojem se rasprostire Božja prisutnost, tj. ono što je pohranjeno u unutrašnjosti vremena i što u sebi sadrži neprekidno trajanje (ta'rifat). Korendahr označava trajnost za razliku od prolaznosti vremena (zaman). U tom smislu se u neoplatonističkoj filozofiji ova dva termina razrađuju kao dijalektička suprotnost.[10]
Po pitanjuproblema univerzalija, Abu-Ali ibn Sina je umjereni realista: za njega opći pojmovi postoje prije stvari, u stvarima i iza stvari (lat.ante res, in rebus i post res). Tako božanskium prethodi stvarima, dok ljudski um dolazi posle njih. On tvrdi da je princip pojedinačnosti materija, a princip opštosti um. Stoga smatra da je istinska spoznaja nemoguća bez kosmičkog uma, koji je jedinstven kod svih ljudi.[9] Čovjekova je duša besmrtna, ali ne u fizičkom, već samo u duhovnom smislu.
Jedan od Aviceninih argumenata koji govori o prirodiduše postulira odraslog čovjeka koji iznenada stupa u postojanje, lebdeći u praznom prostoru, prekrivenih očiju i razdvojenih udova. Ovaj „leteći čovjek“ ne bi raspolagao nikakvim čulima, ali bi svejedno bio svestan svog postojanja. Smatra se da ovaj argument anticipiraDekartovcogito ergo sum.[5] Avicena je vjerovao dabiće predstavljaakcidentesencije i da kontingentna bića zahtevaju nužne uzroke koji će podržati njihovo postojanje. Ovu verzijukosmološkog argumenta je prihvatioToma Akvinski.[5]
Napisao je oko 450 djela o raznim temama, najvećim dijelom naarapskom, ali takode i naperzijskom jeziku.[5] Sačuvano je više od stotinu njegovih spisa: o filozofiji, nauci, religiji, lingvistici i književnosti.[7]
„Velika filozofska enciklopedija“, Avicenino kapitalno djelo, podeljena je na logiku, fiziku, matematiku i metafiziku. Po naređenjukalifa spaljena je1160. uBagdadu.[9]
„Iscjeljenje“, filozofsko djelo sa kojim se srednjovekovna zapadna filozofija upoznala putem Al-Gazalijevog rezimea, kao i prijevoda na latinski.
Bahmanijar ibn Marzban Azerbejdžani ( umro1066.), Ibn Sinin najistaknutiji učenikpersijskog porekla. Bahmanijarovo poznato deloAt-Tahsil, uz Ibn Sinina delaNedžat iŠifa, koristilo se kao udžbenik u XI i XII veku.
Ibn Zejla Isfahani je bio jedan od Ibn Sininih učenika. Umro je1048. godine.
Abu Ubejd Džuzdžani (umro1046. uHamedanu), sledeći Ibn Sinin učenik, više je poznat po svojoj bliskosti Ibn Sini i po tome što je upravo on preneo učiteljevu autobiografiju, nego zbog naučnih rezultata koje je ostavio za sobom. Istoričariislamske filozofije konstatuju da je Džuzdžani više bio Ibn Sinin sledbenik nego učenik.[11]
