| Husein Nasr | |
|---|---|
 Nasr2002. | |
| Rođenje | 7. 4.1933. (1933-04-07) (dob: 91) Teheran,Iran |
| Etnicitet | perzijski |
| Državljanstvo | iransko iameričko |
| Obrazovanje | Visoka škola Firuz Bahram |
| Alma mater | Masačusetski tehnološki institut (B.S.) Univerzitet Harvard (M.S.; Ph.D.) |
| Zanimanje | naučnik,filozof,autor,profesor |
| Vjeroispovijest | islam |
| Djeca | Vali Reza Nasr(sin) |
| Roditelji | Valialah Nasr(otac) |
| Rodbina | Ramin Džahanbeglu(rođak) |
| Sajt www.nasrfoundation.org | |
Husein Nasr (perz. حسین نصر;Teheran,7. 4.1933)iransko-američki jenaučnik,polimat,filozof,autor iprofesor, stručnjak zaislamsku filozofiju iislamistiku.Obrazovao se u Iranu i Sjedinjenim Državama, a tokom šest dekadaakademske karijere objavio je preko50 knjiga i 500 naučnih članaka. Uz maternjiperzijski služi se iengleskim,francuskim,arapskim išpanskim jezikom.
Nasr je rođen1933. uTeheranu, usufijskoj porodici istaknutihučenjaka iliječnika. Njegov otac Valialah i djed bili su liječnici iranske kraljevske porodice (Kadžara iPahlavida), a prezime Nasr (perz.pobjeda) potonjem je dodijelio osobno tadašnjišah. Jedan od Nasrovih predaka je imulasajedMuhamed Taki Poštmašhadi, sufijski svetac izKašana čija se grobnica nalazi uz onusafavidskog šahaAbasa Velikog. S majčine strane potomak mu je išejhFazlolah Nuri. Kao dječak Nasr je pohađao teheransku školuFiruz Bahram i u slobodno vrijeme istraživao jefilozofiju iteologiju, što se kasnije bitno odrazilo na njegov intelektualni razvoj. U dobi od 12 godina zajedno s porodicom seli se uSjedinjene Države i obrazovanje nastavlja u školiPeddie uHightstownu (New Jersey) koju završava1950. godine. Istaknuo se kao nadaren učenik – izabran je za valediktorijanca i dobio je Nagradu Wyclifte za najboljeg učenika. Tokom školovanja savladao jeengleski jezik, a počeo je proučavati iameričku historiju,zapadnu kulturu ikršćanstvo.
Visoko obrazovanje Nasr je započeo naMasačusetskom tehnološkom institutu (MIT) uCambridgeu, kao prviiranski student na tom univerzitetu. Motiviran željom da stekne znanje o prirodi stvari (barem na razini fizičke stvarnosti) upisao se na studijfizike, ali već tokom prve godine biva razočaran odabranom disciplinom jer osjeća da mu ona neće dati odgovor na dublja,metafizička pitanja. Njegove sumnje dodatno su produbljene predavanjem filozofaBertranda Russella na MIT-u prilikom kojeg je izjavio da se fizika sama po sebi ne bavi prirodom fizičke stvarnosti nego samomatematičkim strukturama. Iako je bio uspješan student, Nasr je tokom druge godine doživio duboku intelektualnu i duhovnu krizu, te razmišljao o napuštanju studija. Naposljetku odlučuje ostati i dovršiti ga, no istovremeno se sve više posvećuje proučavanjuhumanističkih nauka. Pohađao je predavanja profesoraGiorgia de Santillane, istaknutog italijanskog filozofa i historičara nauke, te se prema njegovim uputama fokusirao na istraživanjestarogrčke filozofije (osobitoPitagore,Platona,Aristotela iPlotina),evropske isrednjovjekovne filozofije,Danteove mističneBožanstvene komedije,hinduizma, te kritike moderne zapadne misli. U ovo doba, na Nasrov intelektualni razvoj najviše su utjecaliRené Guénon,Ananda Coomaraswamy,Frithjof Schuon,Titus Burckhardt,Marco Pallis iMartin Lings.
Nakon što je stekao titulu prvostupnikafizike (B.S.) naMIT-u, Nasr se upisuje naUniverzitet Harvard gdje je studiraogeologiju igeofiziku. Titulumagistra (M.S.) stekao je1956. godine i potom upisuje doktorski studij na temuhistorije nauke. Disertaciju je planirao napisati pod nadzoromGeorgea Sartona, stručnjaka zaislamsku nauku, no plan mu se nije ostvario jer je Sarton ubrzo umro. S obzirom da na Harvardu u to vrijeme nije bilo autoriteta za navedeno polje, Nasr je disertaciju pisao pod mentorstvom trijuprofesora –Ieromea Bernarda Cohena,Hamiltona Gibba iHarryja Wolfsona.Doktorat (Ph.D.) je obranio1958. godine, u dobi od 25 godina, a njegova disertacijaKoncepcija prirode u islamskoj misli (engleski:Conceptions of Nature in Islamic Thought) izdana je1964. od straneHarvard University Pressa pod naslovomUvod u islamske kozmološke doktrine (engleski:An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines). Za vrijeme doktorskog studija Nasr je učioarapski jezik i putovao jeEvropom, osobitoFrancuskom,Švicarskom,Ujedinjenim Kraljevstvom,Italijom iŠpanijom, upoznavajući se s tradicionalističkim piscima i perenijalnim filozofima poputSchuona iBurckhardta. Također, putovao je iMarokom odnosnoSjevernom Afrikom da se pobliže upozna s djelomAhmada al-Alavija, utjecajnogsufijskog učenjaka i sveca. Nakon stjecanja doktorata Nasru je ponuđen posao asistenta naMIT-u, no odlučio se za povratak uIran.
Pri povratku u domovinu Nasr započinje akademsku karijeru kao izvanredni profesorfilozofije ihistorije nauke na Fakultetu književnostiUniverziteta u Teheranu. Nekoliko mjeseci kasnije se ženi i1960. dobiva sinaValija. Godine1963. kao 30-godišnjak postaje najmlađim redovnimprofesorom na univerzitetu i koristi taj status za reformu filozofskog programa kojim je dominiraofrancuski intelektualni utjecaj. Nasr je problem identificirao u tome što su se lokalnairanska iislamska filozofija proučavale izzapadnjačke perspektive, stoga je zagovarao da im se pristupa iz ugla vlastite tradicije. Osim toga, poticao je iranskestudente na istraživanje ostalih svjetskihfilozofija, posebno onihorijentalnih. Ovaj zaokret imao je dugoročan utjecaj na Univerzitet u Teheranu kao jedini u to doba koji je nudio doktorat filozofije, ali i na druge iranske univerzitete koji su vremenom integrirali srodne programe. Uz filozofske, Nasr se također angažirao i oko doktorskih programa zaperzijski jezik iknjiževnost, inzistirajući na uključivanju bogatog nasljeđa filozofske i sufijske literature na perzijskom. Među istaknutim stranim stručnjacima koji su pohađali takve programe bili suAmerikanacWilliam Chittick iJapankaSachiko Murata.
Od1968. do1972. Nasr je obnašao funkcijudekana na Fakultetu književnosti, a kratko je služio i kao vicekancelarUniverziteta u Teheranu. Godine1972. tadašnjišahMuhamed-Reza Pahlavi imenovao ga je predsjednikomUniverziteta Arijamehr (današnji Šarif), vodeće visokoobrazovne institucije zanauku itehnologiju. Pahlavi je kao patron od Nasra tražio da univerzitet ustroji po uzoru naMasačusetski tehnološki institut, ali ujedno na čvrstim temeljima iranske kulture. Shodno tome, Nasr je tokom tri godine predsjedništva u univerzitetski program integriraoislamsku misao, s posebnim naglaskom naislamskufilozofiju nauke. Nasrovi pionirski napori u konačnici su od Univerziteta Arijamehr stvorili jednu od prvih institucija u islamskom svijetu s programima takvog tipa. Godine1973. tadašnja kraljicaFarah Pahlavi imenovala je Nasra odgovornim za uspostavu centra za proučavanje i širenje filozofije pod njenim patronatom, pa je u septembru sljedeće godine utemeljenaImperijalna iranska akademija filozofije (današnji Institut za istraživanje filozofije). Akademija je ubrzo postala važnim i vitalnim centrom filozofskih aktivnosti islamskog svijeta, imala je najkvalitetnijubiblioteku filozofije uIranu i privukla je brojne istaknute stručnjake izistočnog odnosnozapadnog svijeta, kao što suFrancuzHenry Corbin iJapanacToshihiko Izutsu. Također, akademija je organizirala važne filozofske seminare i predavanja, nudila je stipendije za kratkoročni i dugoročni istraživački radislamske i komparativne filozofije, te izdala velik broj filozofskih publikacija naperzijskom,arapskom,engleskom ifrancuskom jeziku.
Za vrijeme boravka uIranu (1958–1979) Nasr se posvetio usavršavanju znanja oislamskoj filozofiji,gnozi imudrosti (hikma), proučavajući tradicionalne tekstove i pohađajući predavanja u teheranskojSepahsalarskoj medresi (današnja Motaharijeva medresa) triput sedmično, kao i druge seminare uTeheranu,Komu iKazvinu. Među Nasrovim učiteljima bili susajedMuhamed-Kazim Asar, autoritet zaislamsko pravo i filozofiju, zatim sajedMuhamed Husein Tabatabai, jedan od najznačajnijihšijitskih mislilaca i filozofa20. vijeka, te sajedAbulhasan Kazvini, ekspert za pravo,matematiku,astronomiju ifilozofiju. Filozofska djela kojima se Nasr dublje posvetio bila suČetiri putovanja odMula Sadre (1571–1635) iTraktat o logici u stihovima odHadija Sabzevarija (1797–1873). Stekavši kvalitetnozapadnjačko iistočnjačko obrazovanje što je u to vrijeme bila izuzetno rijetka kombinacija, Nasr je bio u jedinstvenoj poziciji da piše i podučava o brojnim pitanjima o odnosima Zapada i Istoka, odnosno suvremenosti i tradicije. Pisao je opsežno na perzijskom i engleskom, a povremeno i na francuskom i arapskom jeziku. Njegova doktorska disertacija prevedena je naperzijski i osvojila je kraljevsku nagradu za najbolju knjigu. Istovremeno, Nasr je objavio nekoliko kritičkih izdanja važnih filozofskih tekstova kao što su kompletni opusi Mula Sadre iŠihabudina Suhravardija (1154–1191), tearapski tekstoviAvicene (980–1037) iAbu-Rajhana Birunija (973–1048). Osobito značajni su i njegoviprijevodiSadrinih radova naengleski jezik što je doprinjelo da se ostataksvijeta upozna s likom i djelom (transcendentalnom teozofijom)novovjekovnog filozofa.
Uz asistencijuWilliama Chitticka, Nasr je sredinom1970-ih objavioKomentiranu bibliografiju islamske nauke (engleski:An Annotated Bibliography of Islamic Science) u tri toma, s bilješkama na perzijskom i engleskom jeziku. Ranije, publicirana je i knjigaTri muslimanska mudraca (engleski:Three Muslim Sages,1964) koja se temelji na njegovim predavanjima1962. na harvardskomCentru za proučavanje svjetskih religija, kao iNauka i civilizacija u islamu (engleski:Science and Civilization in Islam,1968) koju je započeo pisati još1950-ih kao student naHarvardu. Obje monografije prevedene su na više svjetskih jezika i doživjele nekoliko izdanja unutarIrana, te su dekadama korištene kaoudžbenici za kurseveislamske filozofije inauke nairanskim univerzitetima. Također, godine1966. izdana je knjigaIdeali i stvarnosti islama (engleski:Ideals and Realities of Islam) koja obuhvaća prvih šest od ukupno petnaest njegovih predavanja na temuislamskih studija održanih dvije godine ranije naAmeričkom univerzitetu u Bejrutu. Godinu kasnije uBejrutu je objavljena knjigaIslamske studije (engleski:Islamic Studies), zbirka stručnih članaka u kojima se diskutira o temeljnim aspektimaislamske tradicije, četrnaest godina kasnije preštampana kaoIslamski život i misao (engleski:Islamic Life and Thought). Tokom boravka uLibanonu Nasr se susretao s istaknutimkatoličkim išijitskim učenjacima, teFatimom Jašrutijom,sufijskom sveticom i kćeri utemeljiteljajašrutijskog reda (ogranakšazilijskog).
Nasr je tokom1960-ih i1970-ih radio i kao gostujući predavač na vodećim američkim univerzitetima. Godine1962. i1965. predavao je naUniverzitetu Harvard, a1966. sudjelovao je na seminaru Rockefeller (engleski:Rockefeller Lectures)Univerziteta u Chicagu gdje je govorio o određenim aspektima odnosa izmeđureligije,filozofije iekološke krize. Na temelju ovog predavanja dvije godine kasnije izdana je knjigaSusret čovjeka i prirode: Duhovna kriza modernog čovjeka (engleski:The Encounter of Man and Nature: The Spiritual Crisis of Modern Man) koja obrađuje filozofske iduhovne korijene navedene krize i koja predstavlja jedno od prvih djela o takvoj tematici. Tokom narednih godina uslijedile su i knjigeSufijski eseji (engleski:Sufi Essays,1972) iIslam i neprilike modernog čovjeka (engleski:Islam and the Plight of Modern Man,1975) koje su prevedene na višeevropskih i azijskih jezika. Kratke seminare Nasr je održavao i naUniverzitetu Princeton iUniverzitetu u Utahu, a1977. prisustvovao je na seminaru Centra Kevorkian (engleski:Kevorkian Lectures)Univerziteta New York i održao predavanje na temu utjecajafilozofije naislamsku umjetnost. Istovremeno je održavao prisne odnose s značajnim američkim stručnjacimareligijskih studija kao što suHuston Smith, profesor filozofije i komparativne religije, zatimJacob Needleman, autor popularne zbirkeMač gnoze (engleski:The Sword of Gnosis,1974) koja uključuje dva Nasrovaeseja, te nizomkatoličkih iprotestantskihteologa. Prilikom boravka uSjedinjenim Državama pomogao je pri uspostavi i organizaciji studijaislamistike iiranistike na Princetonu, Univerzitetu u Utahu iUniverzitetu u Južnoj Kaliforniji.
Kasnih1970-ih, u jeku turbulentnih društveno-političkih previranja uočiIranske revolucije, Nasr se našao u nezavidnoj situaciji jer je s jedne strane uživao reputaciju uglednog stručnjaka i kod običnih građana iuleme, dok je s druge strane imao bliske privatne veze s vrhom široko omraženepahlavijske dinastije. Nasr se pokušavao distancirati od politike, za medije je držao govore protiv vesternizacije odnosno amerikanizacije kulture i bio je pobornik društvenih reformi, te se zalagao za kompromisno rješenje u vidureligioznemonarhije po uzoru nasafavidski period (16. –18. v.). Priželjkivao je pomirbuHomeinija iPahlavija uz obostrano dogovorene uvjete i najveća bojazan u ovo vrijeme bila mu je da vlast ne preuzmukomunisti odnosno marksističke organizacije poputMEK-a. Tokom1978. Nasr je nakratko na zahtjevajatolahaMorteze Motaharija služio kao posrednik između naroda na čelu s klerom i kraljevske porodice, no pregovori nisu urodili plodom. U januaru1979. zajedno s porodicom odlazi uLondon gdje mu je kćer planirala pohađati tečaj usavršavanjaengleskog jezika, a neposredno uoči planiranog povratka uIran telefonirala ga jeFarah Pahlavi i poručila mu da situacija izmiče kontroli i da zajedno sa šahom odlazi uEgipat, te mu je preporučila da ostane uEngleskoj dok se stanje ne smiri.
Suočen sa svim komplikacijama u matičnoj zemlji kao i nemirima uLibanonu,Pakistanu iEgiptu, Nasr akademsku karijeru odlučuje nastaviti naZapadu. Španska kraljicaSofía, koja ga je otprije osobno poznavala, ponudila mu je državljanstvo i poziciju profesora uŠpaniji, no Nasr je bio prisiljen odbiti ponudu zbog slabog poznavanjašpanskog jezika. U međuvremenu je kontaktiraobritanske univerzitete odnosnoameričkiHarvard iPrinceton, ali na njegovo razočaranje nisu imali slobodnaprofesorska mjesta za željenu disciplinu. Konačno, poziciju gostujućeg profesora naUniverzitetu u Utahu nudi mu tadašnji predsjednikDavid Gardner, pa se Nasr s porodicom seli uSalt Lake City. Godine1980. dobio je pozivnicu za održavanje predavanja na prestižnom seminaruGifford (engleski:Gifford Lectures) priUniverzitetu u Edinburghu, čime je postao prvi nezapadnjak kojem je pripala ta čast. Neposredno kasnije dobio je ponudu tog univerziteta za radno mjesto profesora, a nakon umirovljenja profesoriceAnn Lambton i naUniverzitetu u Londonu, no ipak se odlučuje zadržati u Sjedinjenim Državama. Na temelju navedenog predavanja s Gifforda publicirana je knjigaZnanje i sveto (engleski:Knowledge and the Sacred), jedno od najvažnijih Nasrovihfilozofskih djela koje je ostavilo snažan utisak na stručnjake i studentereligijskih studija.
Godine1982. Nasr je pozvan na kooperaciju oko velikog projektaEnciklopedije duhovnosti (engleski:Encyclopedia of Spirituality) zajedno sEwertom Cousinsom, glavnim urednikom i profesoromsrednjovjekovne filozofije sUniverziteta Fordham, te brojnim drugim vodećim stručnjacima filozofije i religijskih studija. Nasr je uredio dva toma enciklopedije –Islamska duhovnost: Temelji (engleski:Islamic Spirituality: Foundations,1987) iIslamska duhovnost: Manifestacije (engleski:Islamic Spirituality: Manifestations,1991). Godine1983. održao je predavanje na seminaru Wiegand (engleski:Wiegand Lecture) ofilozofiji religije nakanadskomUniverzitetu u Torontu, a istovremeno je pomogao pri uspostavi odsjeka ohermetizmu iperenijalnoj filozofiji naAmeričkoj akademiji religije. Nasr je ubrzo u američkim akademskim krugovima prepoznat kaotradicionalist i zagovaratelj perenijalne perspektive, zbog čega je pozivan na brojne debate s eminentnimkršćanskim ijevrejskim teolozima odnosno filozofima kao što suHans Küng,John Hick irabinIsmar Schorsch. Godine1986. uredio je knjiguEsencijalni spisiFrithjofa Schuona (engleski:The Essential Writings of Frithjof Schuon), a1990. izabran je za patrona Centra za proučavanje islama i kršćansko-muslimanskih odnosa priKoledžima Selly Oak uBirminghamu. Također, igrao je aktivnu ulogu u osnivanju i radu Centra za muslimansko-kršćansko razumijevanje (ACMCU) priUniverzitetu Georgetown uWashingtonu. Prisustvovao je na brojnim konferencijama o međureligijskom dijalogu, uključujući slavniParlament svjetskih religija održan uChicagu1993. godine.
OsimUniverziteta u Utahu, Nasr je od1979. do1984. radio i kao profesorislamskih studija naUniverzitetu Temple uPhiladelphiji, a od 1984. obnašao je istu poziciju naUniverzitetu George Washington uWashingtonu. Istovremeno je često putovaoEvropom i sudjelovao na predavanjima i u drugim intelektualnim aktivnostima. Godine1994. pozvan je da održi predavanje na seminaru Cadbury (engleski:Cadbury Lectures) priUniverzitetu u Birminghamu i na temelju istog izdana je knjigaReligija i red prirode (engleski:Religion and the Order of Nature). Također je predavao i naUniverzitetu u Oxfordu,Univerzitetu u Londonu i drugim britanskim univerzitetima. Član jelondonskeAkademije Temenos za filozofiju i umjetnost svetih tradicijaIstoka iZapada. Nasr je redovito posjećivao iŠpaniju, osobito njene južne krajeve za koje navodi da ga podsjećaju na rodniIran. Na osnovi španskih iskustava sastavio je nekolikopoema, a1999. izdao je i zbirku od četrdeset duhovnih pjesama naengleskom jeziku, naslovljenu kaoPjesme puta (engleski:Poems of the Way). Raznolikost Nasrovog opusa očituje se i u knjiziIslamska umjetnost i duhovnost (engleski:Islamic Art and Spirituality) iz1987. u kojoj obrađujemetafizički isimbolički značaj uislamskoj umjetnosti, poeziji i muzici. Iste godine izdana je i knjigaTradicionalni islam u suvremenom svijetu (engleski:Traditional Islam in the Modern World) koja se bavi ulogom više važnih dimenzijaislamske tradicije i njenih odnosa premaZapadu, a djelo slične tematike objavio je i1993. pod naslovomVodič za mladog muslimana u suvremenom svijetu (engleski:A Young Muslim's Guide to the Modern World).
Godine1995. Nasr iOliver Leaman,jevrejski profesorjudaistike iorijentalistike, uredili suHistoriju islamske filozofije (engleski:History of Islamic Philosophy) koja obuhvaća dva toma s člancima eminentnih stručnjaka i obrađuje razvojislamske filozofije u različitim djelovimasvijeta. Dvije godine ranije izdana je iPotreba za svetom naukom (engleski:The Need for a Sacred Science) koja se bavifilozofijom nauke i metafizičkim temeljima ranenauke. Kasnih2000-ih Nasr se zajedno s Mehdijem Aminom Razavijem posvetioAntologiji filozofije u Perziji (engleski:An Anthology of Philosophy in Persia), kapitalnom djelu oiranskoj filozofiji od ranogzoroastrizma do suvremene misli, koja je od straneI.B. Taurisa postupno izdavana u pet tomova od2007. do2015. godine. Kolekcija obuhvaća brojne Nasrove članke o islamskoj filozofiji koje je objavljivao kroz proteklih četrdesetak godina. Za vrijeme boravka u Sjedinjenim Državama, Nasr se aktivno angažirao i uZakladi za tradicionalne studije (engleski:Foundation for Traditional Studies) koja je posvećena širenju tradicionalne misli i koja je publiciralačasopisSophia odnosno niz knjiga. Urednici potonjih uz Nasra uključuju iWilliama Stoddarta,Katherine O'Brien i dr. Zaklada na čelu s Nasrom je sudjelovala i na produkciji televizijskog dokumentarnog serijalaIslam i Zapad (engleski:Islam and the West). Nasr je također učestvovao kao konzultant ili komentator u dokumentarcimaA Parliament of Minds: Philosophy for a New Millennium (2000),Muhammad: Legacy of a Prophet (2002),Meet the Press (2006),Quran: Contemporary Connections (2009) iIslam: The Untold Story (2012).
 | U Wikimedijinoj ostavi ima još materijala o temi:Husein Nasr |
