| Galski rat |
|---|
|
|
| Zaraćene strane |
|---|
| Rimska Republika | Nekoliko galskih, belgijskih, britskih i akvitanskih plemena, kao i kontingenti germanskih i hispanskih plemena |
| Komandanti |
|---|
Julije Cezar,
Tit Labijen,
Marko Antonije,
Kvint Ciceron,
Publije Kras | Vercingetoriks,
Ambioriks,
Komije |
| Snage |
|---|
120.000 ljudi:
60.000legionara,
60,000pomoćnih snaa | 3 milionaratnika |
| Gubici |
|---|
30.000+ ubijenih,
10.000+ ranjenih | 1,5 milionaubijenih,
1 milionporobljenih,
premaPlutarhju |
Pod pojmomGalski rat podrazumeva se vojni pohod koji je preduzeo rimski vojskovođaGaj Julije Cezar (Gaius Iulius Caesar) protiv "slobodne Galije" u periodu od 58. do 51/50. pne.
Najvažniji izvor o ratu predstavlja spis koji je Cezar napisao pod naslovomKomentari o Galskom ratu (lat. Commentarii de bello Gallico) čiju je 8. knjigu napisao jedan njegov oficir,Aul Hircije. Ovo delo, koje je i u literarnom smislu veoma uspešno, omogućuje tačno praćenje pohoda. I pored toga treba imati u vidu da su događaji predstavljeni izCezarovog ugla i da ima veoma malo drugih istorijskih dela (kao npr.Diona Kasija) koja mogu da posluže kao izvor.
U politički nesložnoj "slobodnoj Galiji" obitavao je veliki broj plemena čija su nam imena poznata samoCezarovim posredstvom. Ta plemena su bila ili čistokeltska, ili su u njima na vlasti bili keltski prvaci. Kraljevska vlast kod Kelta je u vremeCezara već nestala ustupajući mesto aristokratskoj vladavini. Neka plemena, kaoEdui, bila su savezniciRima. CelaGalija je bila uvučena u vrtlog ranih seoba naroda, od kojih je jednaCezaru dala izgovor za napad.
Helveti, koji su naseljavali današnjuŠvajcarsku došli su pod udarAriovista, za koga se veruje da je bio poglavicaSveva, tako da su morali da se povuku u pravcuGalije. Zbog toga su se 58. godine pne. obratiliCezaru, kao tamošnjem rimskom upravitelju, jer su želeli da pređu preko rimske provincije koja je nosila nazivNarbonska Galija (lat. Gallia Narbonensis, današnjaProvansa). Međutim,Cezar je ovo odbio i dao da se izgradi zid koji biHelvete sprečio u njihovom naumu.Helveti su jednostavno zaobišli ovaj zid, pa i rimsku provinciju Narbonsku Galiju, ali jeCezar ipak okupio armiju uzevši i dve novoformiranelegije izItalije i stigaoHelvete kod mestaBibrakta, gde ih je teško porazio i naterao na povratak.
OvakavCezarov postupak nije bio potpuno legitiman, jer je rimski zakon propisivao da vojska jedino može da vodi opravdane ratove, dok je istovremenoSenat garantovao pomoćEduima koji u tom trenutku, realno, nisu bili ugroženi. Međutim,Cezar je po svaku cenu želeo da svoju upravu nad ovim provincijama maksimalno iskoristi kako bi povećao svoj ugled uRimu, pa je tako kao objavu rata uzeoAriovistovo naseljavanje u današnjemAlzasu, teritoriji koja se graničila saGalijom, a koju je ovaj svevski poglavica na poklon dobio od jednog plemena,Sekvana, sa kojima je zajedno ratovao protivHelveta. U svojim spisimaCezar je tvrdio da jeAriovist planirao da pokori celuGaliju, pa je u leto 58. pne. krenuo u rat.Ariovist je katastrofalno potučen i samo čudom je uspeo da se spase.
Iako se već u pohodu protivSveva pokazalo da rimska armija ne želi da ratuje samo da bi zadovoljila ambicije svojih vojskovođa (kasniji rimski istoričarDion Kasije izveštava o skoro otvorenim pobunama u Cezaroj vojsci),Cezar se početkom sledeće godine, 57.p.n.e, odlučuje za još jedan riskantan pohod. Izgovor je, ovoga puta, našao u navodnoj zaveriBelga i ostalihGala, ali mu je pravi cilj od samoga početka bilo pokoravanje cele "slobodne Galije". Da bi postigao ovaj ciljCezar je pojačao svoje trupe na ukupno osamlegija (u leto 53. pne. pod svojom komandom je imao celih 10legija). Ovolika koncentracija vojne snage u rukama samo jednog upravitelja provincije sigurno je uznemirilarimski Senat, posebno jer je ova armija postala moćna ratna mašina koja seCezaru zaklela na vernost. Ovakav razvoj događaja nije proistekao samo izCezarove harizme i njegovog ratnog genija, već i iz činjenice da je on odlično razumevao i materijalne potrebe svojih vojnika za čije je namirenje, ali i popunjavanje sopstvene kase, često organizovao pljačkaške pohode protiv galskih sela.
U svom pohoduCezar se oslanjao i na galske saveznikeRima, kao što su biliEdui koji su veoma profitirali od vojnog pohoda iz godine 58. p.n.e, ali je računao i na poslovičnu galsku neslogu koju je vešto koristio za svoje ciljeve. U prvom naletu rimske legije su prodrle na severGalije, teško porazileBelge (pri čemu je plemeNeura gotovo potpuno istrebljeno) i tako izbile na obaluAtlantika.Cezar je javio da je celaGalija umirena, što nije odgovaralo istini.
Već sledeće godine, 56. p.n.e,Cezar je morao da uguši nekoliko ustanaka pokorenog stanovništva. Ništa drugačije nije bilo ni u godinama koje su dolazile, tako da je, praktično, svakog leta rimska vojska bila angažovana u gušenju pobuna i ponovnom pokoravanjuGala. Da bi jasnije demonstrirao rimsku vojnu superiornost,Cezar je preduzeo i jedan vojni pohod prekoRajne u kasno leto 55. p.n.e, kao i dve ekspedicije naBritanska ostrva (u leto 55. i proleće 54. pne.). Po povratku sa drugog pohoda u jesen 54. Cezar je opet morao da guši ustanak Gala, ovoga puta plemenaKornuta, koji su se pobunili zbog nametanja poreza i obaveze da daju pomoćne trupe rimskoj vojsci.
Novembra 54. rimska vojska je kodAtvatuka pretrpela težak poraz, kada je udeoni kraljEburona,Ambioriks, uništio jednu legiju i pet kohorti rimske vojske.Cezar, koji je zimu provodio u logoruSamarobriva (danasAmijen) od tada se svirepo svetio civilnom stanovništvo ovog ratobornog plemena.
Da bi zaustavili dalje istrebljenje nedužnog naroda, galske starešine su se okupile i predaleCezaru 53. godine pne. dozvoljavajući i da se pogube vođe bune. Pošto su iste godine u pomoć nemirnimGalima pristigla i nekagermanska plemena, odlučio seCezar na svoj drugi prelazak prekoRajne. Kako je situacija uGalija izgledala mirna Cezar je krajem te godine svoje trupe povukao u severnuItaliju jer su uRimu opet izbili politički nemiri. Tu ga je početkom 52. godine pne. zatekla do tada najveća galska buna.
Veliki galski ustanak, koji je ugrozio plodoveCezarovih osvajanja, izbio je uCenabumu (današnjiOrlean). Grad su na juriš zauzeliKornuti koji su za svog vođu uzdigli mladog poglavaraArverna,Vercingetoriksa, koji je odmah pokušao da izoluje rimske trupe u njihovim obližnjim zimovnicima. Da bi to sprečioCezar je po snegom zavejanim planinskim prevojima doveo sveže trupe i ponovo osvojioCenabum. TadaGali prelaze na novu, gerilsku taktiku. Umesto sukoba sa bolje opremljenim i odlično uvežbanim rimskim legijama na otvorenom polju,Vercingetoriks se odlučio da napada razvučene rimske linije snabdevanja. Tek pošto je nakon ogorčene borbe zaAvarikumCezar uspeo 52. pne. da osvoji ovaj strateški važan grad, rimska vojska je mogla ponovo da pređe u ofanzivu. NajboljiCezarov vojskovođa,Tit Labijen, dobio je zadatak da na sebe privuče pažnju galskih snaga, dok biCezar napaoArverne. Umesto očekivane pobedeRimljani su doživeli gotovo katastrofalni poraz u bici kodGergovije, nakon čega su se i druga galska plemena, do tada rimski saveznici (kao npr.Edui) priključila ustanicima.
Tek u ovakvoj situaciji do punog izraza je došaoCezarov vojnički genije. Umesto da se povuče iGaliju prepusti njenoj sudbini,Cezar kreće u kontranapad i u bici kod današnjegDižona naArmankonu poražavaVercingetoriksa. I tada galski vođa čini svoju fatalnu grešku, koju ni do danas istoričari nisu uspeli da objasne. Umesto da nastavi sa brzim manevrima u susret svojim pomoćnim jedinicama, on odlučuje da se zatvori u tvrđavuAleziju.Cezar je brzo reagovao i oko utvrđenja postavio dva prstena svojih trupa: jedan koji je trebao da spreči Gale da napuste grad i, drugi, koji je onemogućavao pojačanju da se probije doVercingetoriksa. Pošto nisu uspeli da se probiju do gradaGali se uskoro povlače prepuštajući svoju izgladnelu i izmučenu braću uAleziji njihovoj daljoj sudbini. Krajem septembra 52. pne.Vercingetoriks se predao. Kao ratni plen Vercingetoriks je odveden uRim i posle učešća uCezarovomtrijumfu javno pogubljen.
Pošto se bližio kraj njegovom namesništvu nad ovim provincijamaCezar je požurio da rat pobedonosno privede kraju. Sa druge strane, posle odlaskaVercingetoriksaGali više nisu imali centralnu figuru koja bi mogla da se nametne kao ratni vođa. Galske poglavice, umorni od rata, koje jeCezar pridobio slatkorečivim obećanjima i bogatim darovima, odlučile su da prihvate rimsku vlast.
Bilans rata je bio katastrofalan po Gale. Njihova zemlja je bila toliko iscrpljena, plemena toliko proređena, da je čitava provincija bila vojno obezbeđena već u 50. godini pne. i to u tolikoj meri da je ostala potpuno mirna još i za vreme rimskog građanskog rata između Cezara i Pompeja. U ovom ratuCezar je uspešno koristio protiv svog rivalaPompeja vojne odrede očvrsle u borbama protiv Gala.
Desetkovano stanovništvoGalije brzo jeromanizovano, aGalija je postala jedna od najznačajnijih rimskih provincija u kojoj se galo-rimska kultura očuvala i posle padaZapadnog rimskog carstva u 5. veku nove ere.
