Bosansko Grahovo | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Koordinate:44°10′N16°21′E / 44.167°N 16.350°E /44.167; 16.350 | |||
| Država |  Bosna i Hercegovina | ||
| Entitet | Federacija Bosne i Hercegovine | ||
| Kanton | Hercegbosanski | ||
| Opština | Bosansko Grahovo | ||
| Vlast | |||
| - gradonačelnik | Uroš Đuran (SNSD) | ||
| Površina | |||
| - Ukupna | 780km² | ||
| Visina | 827 | ||
| Stanovništvo (2022) | |||
| - Grad | 2.449 (općina) | ||
| -Urbano područje | 651 (naseljeno mjesto) | ||
| Službenestranice Zvanična stranica naselja | |||
| Karta | |||
  Bosansko Grahovo | |||
Bosansko Grahovo je grad i srediste istoimene opštine u jugozapadnom dijeluBosne i Hercegovine. Administrativno pripadaZapadnobosanskom kantonuFederacije BiH.
Bosansko Grahovo se nalazi na tromeđiBosne,Like iDalmacije, na obodu Grahovskog iLivanjskog polja omeđenog planinamaDinarom,Šatorom, Uilicom i Jadovnikom. Na planiniŠator na nadmorskoj visini 1488m smješteno jeŠatorsko jezero dužine 337 m , i širine 127 m iz reda glečerskih jezera a zatim Pečenačko u Grahovskom polju , te dva vještačka jezera u Borovači i Preodcu . Na području sela Resanovci nalazi se speleološko područje sa nekoliko pećina. Najpoznatija jeLednica. Iako po geografskom položaju blizu Jadranskog mora, ima kontinentalnu klimu sa dugim i jakim zimama i kratkim i toplim ljetima , sa velikim brojem sunčanih dana u toku godine.
Popopisu stanovništva iz 1991. godine, općina Bosansko Grahovo imala je 8.311 stanovnika, raspoređenih u 35 naselja.
Bastasi, Bosansko Grahovo, Crnac,Crni Lug,Donje Peulje,Donji Kazanci,Donji Tiškovac, Duler,Gornje Peulje,Gornji Kazanci,Grkovci, Isjek, Jaruga,Kesići, Korita, Luka, Maleševci,Malo Tičevo, Marinkovci, Mračaj, Mramorje, Nuglašica,Obljaj, Pečenci,Peći,Preodac,Pržine, Radlovići,Resanovci, Stožišta, Ugarci,Uništa, Varoš,Veliko Tičevo,Vidovići, Zaseok i Zebe.
|
Na području današnjeg Bosanskog Grahova pretpostavlja se da je bilo života još u praistoriji. Najvjerojatnije oko 4.300 godine p.n.e, u toku srednjegneolita, datiraju ostaci jednog ili više naselja sojeničarskog tipa pronađenih na lokalitetu "Soline kuće". Iz vremena oko 2.300 godine p.n.e, koje pripada ranombronzanom dobu nađeni su kulturni slojevi na Gradini i Gradinici, kao i grobovi u blizini sela Luke.
U antičko doba ova su područja naseljavalailirska plemena. Područje grahovskog polja, zajedno sa glamočkim i dijelom livanjskog, pripadalo je brojnom plemenuDicioni koje je prema rimskim izvorima imalo 239 dekurija (40 000 stanovnika). Bilo je podijeljeno na nekoliko peregrinskih opština koje će kasnije postati rimski municipiji.
Rimljani ovo područje konačno osvajaju 9. godine n.e. Na Grahovskom i Glamočkom polju bila je njihova teritorijalna jedinica, municipij Salvium i kroz nju je prolazio rimski put (Klaudijev) koji je sagrađen 47/48 godine. Put je vodio iz pravcaSalone prema sjeveru, pravcem na kojem su osim Salvije ležali i Resanovci, Donji Unac, Petrovac, Hum Kokoruš (Sarnade), a odatle dalje lijevom obalomSane naPrijedor (Ad Pretorivm?) i Boćim kod Dubice zaSisak.[1] Uz put su se nalazila fortifikacijska utvrđenja (Kesići, Vidovići, Peći) sa zadatkom obezbjeđenja. Iz tog vremena datiraju i rimski nadgrobni spomenici sa natpisima pronađeni u Grkovcima tokom 1970-ih, u Mramorskom groblju, a u samom Grahovu na Arežina brijegu mogao se nalaziti veći centar Diciona jer su tu pronađeni ostaci i zgrada i groblja.[2] Pretpostavlja se da se na području Bosanskog Grahova rimsko naselje, poznato pod imenom "Stridon" (rodno mjesto Svetog Jeronima). Ono bi moglo biti na lokalitetu Pločevice (širi areal Rust), dimenzija 800x300 metara, gdje je nađeno obilje građevinskog materijala iz rimskog perioda (opeka, keramika). Tu se vjerovatno nakon teškog uspona iz doline Butižnice razvila manja aglomeracija funkcionalno vezana za put, što bi mogli potvrditi i nalazi troske iz kovačnica koje su radile za potrebe putnika. Na južnom kraju naselja bilo je vrelo Begovac koje je takođe zadovoljavalo život stanovnika. U ovom su naselju 1973 otkopane dvije zgrade, naslonjene jedna na drugu, debljine zidova 0,5 metara. Građevine je otkopao poznati novinar TV Beograd Milan Kovačević.[3]
KrajRimskog carstva je početakvelike seobe naroda. Doseljavanje Slovena na prostore Grahova teče kao i u ostalim krajevima ovog dijela Bosne. O tome svjedoči novčić pronađen u jednom grobu u okolini grada.
U vremenu koje je uslijedilo na području Bosanskog Grahova istoričari bilježe prvu pojavubosanskih hrišćana (pripadnika Crkve bosanske, "heretika", u istoriografiji poznatih kao bogumili). Iz vremena 12. vijeka datiraju stećci "dobrih Bošnjana", koji se i danas mogu pronaći u selu Pržina i njegovoj okolini. Iz periodaBosanskog kraljevstva datiraju i tragovi starog rudnika boksita u Bastasima, koji je vjerojatno otvoren za vrijeme kraljaTvrtka I Kotromanića. Prema narodnim predanjima tu su radili saksonski rudari, porijeklom iz današnjeNjemačke.
Bosansko Grahovo kao mjesto u Bosni potpada1463. podosmansku vlast. Dolaskom Osmanlija naselje i dalje ostaje beznačajna tačka na rubu carstva, u kojem uglavnom živi pravoslavno i stanovništvo. Zbog blizine granice, na njegovom području se od 17. vijeka vodio endemski rat između turskih imletačkih snaga.
Od značaja za Bosansko Grahovo iGrahovsko polje s njegovim mahom pravoslavnim stanovništvom, bili su agrarni ustanci iz druge polovine 19. vijeka, koji su podsticaj dobili kako od ukidanja feudalizma u susjednojHrvatskoj, tako i u stvaranju nezavisnesrpske države.
1878. Bosanko Grahovo je ušlo, kao malo naseljeno mjesto sa tipičnim bosankim planinskim karakterom, u sastavAustro-Ugarske, gdje ostaje do krajaPrvog svjetskog rata1918. U selu Obljaj smještenom istočno od Bosanskog Grahova rođen je u to vrijeme iGavrilo Princip, poznat kao atentator naFranza Ferdinanda.
Godine1918. Bosansko Grahovo je ušlo u sastavKraljevine SHS, a za vrijemedrugog svjetskog rata u aprilu1941. postaje dioNDH. Na tom području vrlo brzo izbija ustanak lokalnogsrpskog stanovništva, a ustanici se dijele na dvije frakcije - rojalističkečetnike i komunističkepartizane. Zbog strateške važnosti će se na tom području voditi borbe sve do samog kraja rata1945.
Poslije drugog svjetskog rata korišten je prirodni potencijal ovog područja. Šumsko bogatstvo je omogućilo otvaranje preduzeća za uzgoj i eksploataciju drveta i drvno - prerađivačkog kombinata. U livanjskom polju koje pripada Bosanskom Grahovu je nalazište treseta čija je eksploatacija bila u punom zamahu. U gradu je, u okviru travničkog Borca bila i fabrika gornjih dijelova obuće. Uz nalazišta gline radila je savrenena ciglana. Sarajevski Unis je bio otvorio fabriku kugličnih uređaja. Sve je to zajedno omogućavalo veliku zaposlenost ovog kraja. U tom periodu otvorena je gimnazija i škola učenika u privredi, a grad je imao i jedan od najljepših domova kulture tog vremena.Dom Gavrila Principa,sagrađen 1984. godine.
Za vrijemeraspada SFRJ, Bosansko Grahovo je bilo jedno od prvih mjesta u BiH gdje se1990. otvoreno manifestirao srpski nacionalizam, pa je tamo formiranaSrpska demokratska stranka, koja je pobijedila na izborima. Početkomrata u BiH Bosansko Grahovo ulazi u sastavRepublike Srpske.
Krajem jula 1995. Hrvatska vojska je protiv snaga bosanskih Srba preduzela ofanzivu poznatu kaoOperacija Ljeto '95, pri kojoj je Bosansko Grahovo zauzeto, dok su civili protjerani. Ta ofanziva bila je dio priprema zaOperaciju Oluja. Grad je razrušen i spaljen. Ofanziva je za posljedicu imala egzodus lokalnog srpskog stanovništva.
Dejtonskim mirovnim sporazum je Bosansko Grahovo pripalo Federaciji BiH. Nekoliko godina nakon rata se dio srpskih starosjedioca vratio, ali je ekonomska situacija u području i dalje teška,jer uticaj livna i hrvatskog naroda unazađuje napredak malobrojnog srpskog stanovnistva,pustosi šume i ono malo prirodnih resursa što je ostalo.Drzavne ustanove poput policije,sumarije,državne granične službe su prepune hrvata i muslimana a za građane i starosjedioce Grahova nema posla niti mjesta u istima,samo i isključivo zato što su Srbi.
|
|
Sport je slabo razvijen u ovim krajevima. U naselju postoji fudbalski klub „Grahovo”.
