Bosna i Hercegovina (skraćenoBiH), država u jugoistočnom dijeluEurope, smještena na zapaduBalkanskog poluotoka. Sa sjevera, zapada i juga graniči saHrvatskom, a sa istoka saSrbijom iCrnom Gorom. Glavni grad zemlje jeSarajevo. Međunarodno priznanje je dobila 6. travnja 1992. godine odvojivši se od bivšeJugoslavije.
U starom veku današnju teritoriju Bosne i Hercegovine su naseljavaliIliri. Bila je sastavni deoRimskog carstva. U VII veku su je naseliliSloveni.Bosna se pod tim imenom počinje spominjati od 958. u zvaničnim dokumentima (Uprava Imperiom; Bizantijski car Konstantin Porforigenit). Za rodni list Bosne se uzima ugovor između bosanskog banaKulin iDubrovačke republike (1189). Najveći uspon je doživela za vremeTvrtka I Kotromanića, koji se 1377. proglasio za kralja Bosne iSrbije.Stefan Vukčić Kosača se1448.
Osamostaljuje u Humu i proglašava se hercegom od svetoga Save. Bosna pada podOsmansko carstvo 1463, a Hercegovina1482.Nastaje spajanje Bosne i Hercegovine. Ubrzo islam prihvataju slavenski stanovnici Bosne različitih vjera: pripadnici crkve bosanske, pravoslavci, rimokatolici. Osmansku vlast su, pogotovo u njenim posljednjem veku, obilježili čestio oružani sukobi, posebno između domaćih feudalaca i centralne vlasti. Poslednji takav sukob bio jeBosansko-hercegovački ustanak započet jula1875. u Hercegovini.1878. naBerlinskom kongresu je odlučeno daAustro-Ugarska ima pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu.1908. Austro-Ugarska je anektirala Bosnu i Hercegovinu.Gavrilo Princip je izvršio atentat na austrougarskog prestolonaslednika nadvojvoduFranca Ferdinanda 28. juna 1914.Sarajevskim atentatom je otpočeoPrvi svetski rat. Vijeće narodnih prvaka i poslanika 28. novembra 1918. donelo je odluku o pripajanju Bosne i Hercegovine Kraljevini SHS, kasnije preimenovanu uJugoslaviju. Za vremeDrugog svetskog rata bila je u sastavu tzv.Nezavisne države Hrvatske.
Od1945. do1992. je federalna RepublikaJugoslavije. Nezavisna je od 6. aprila 1992. 1992-1995. Nakon proglašenja nezavisnosti, u Bosni i Hercegovini počinje rat jer etnički Srbi ne priznaju rezultate referenduma na kojem je većinom glasova Hrvata i Bošnjaka BiH izglasana neovisnost. Rat je završenDejtonskim mirom kojeg su potpisali predstavnici Republike Bosne i Hercegovine, SR Jugoslavije i Republike Hrvatske u Dejtonu u Parizu. Od tada je zvanični naziv države Bosna i Hercegovina. Čine je dva entiteta i jedan distrikt:Federacija Bosne i Hercegovine koja obuhvata 49% teritorije,Republika Srpska koja obuhvata 47% teritorije BiH.2005 i distrikt Brčko (oko 4% teritorije BiH)
Bosna i Hercegovina je po svom državnom uređenju jedinstvena u svijetu. Njeno uređenje je republičkog karatera, iako BiH ne funkcioniše niti se definiše kao republika zbog složenosti jedinica na koje se dijeli (entiteti i kantoni). Nezavisnost je stekla5. aprila1992., nakon što se referendumom o nezavisnosti odvojila odSFRJ, iz koje su prethodno istupile Slovenija, Hrvatska i Makedonija. Vlada se po trenutnom ustavu počela sastavljati od14. decembra1995. godine nakon potpisivanjaDaytonskog mirovnog sporazuma, koji je zaustavio rat. Glavni grad zemlje jeSarajevo.
Evropski parlament biravisokog predstavnika. Trenutni visoki predstavnik u Bosni i Hercegovini jeMiroslav Lajčak izSlovačke.Predsjedništvo Bosne i Hercegovine sastoji se od tri člana, iz svakog konstituivnog naroda po jedan, koji se izmjenjuju na mjestu predsjednika predsjedništva svake 8 mjeseci. Njih izravno bira narod:Federacija bira predstavnika Bošnjaka i predstavnika Hrvata, aRepublika Srpska bira predstavnika Srbina. Član predsjedništva sa najviše glasova obično postaje prvi predsjednik. Mandat traje 4 godine. PredsjedavajućegVijeća ministara imenuje predsjedništvo, a odobrava Parlamentarna skupština. Predsjedavajući zatim imenuje ministre.
Ustavni sud Bosne i Hercegovine je najviša i konačna instanca u pravnim pitanjima i broji devet članova: četiri se biraju iz Predstavničkog doma Federacije, dva se biraju iz Narodne skupštine Republike Srpske, a tri člana bira predsjednikEvropskog suda za ljudska prava nakon konzultacija sa Predsjedništvom zemlje. Državni sud Bosne i Hercegovine ima 9 članova, a sastoji se od administrativnog djela, kriminalističkog djela i suda za obraćanje javnosti.
Bosna i Hercegovina ima nekoliko nivoa političkih struktura nakondržavnevlade. Najvažnija od ovih podjela je organizacija države poentitetima (Republika Srpska iFederacija Bosne i Hercegovine. Federacija Bosne i Hercegovine raspolaže sa 51% površine Bosne i Hercegovine, a Republika Srpska sa 49%. Entiteti su nastali uDejtonskom sporazumu1995. godine, zbog ogromnih promjena u etničkoj slici zemlje. U Republici Srpskoj ovo je većinom bilo zbog nasilnogetničkog čišćenja lokalnog bošnjačkog i hrvatskog stanovništva, a u dijelovima Federacije političkim izborom lokalnog srpskog stanovništva.
Od1996 godine ovlasti vlada oba entiteta se u odnosu prema federalnoj vladi značajno smanjio. Ipak, iako je zemlja na putu ka svom državnom ujedinjena, entiteti još uvijek imaju brojna, individualna prava. Model Brčko distrikta i decentralizacija na lokalne organe vlasti put su budućnosti za Bosnu i Hercegovinu. Treći nivo političke podjele, nakon entiteta i federalne vlade, sukantoni. Federacija Bosne i Hercegovine se sastoji od deset kantona. Svi oni imaju svoju kantonalnu vladu, koja se nalazi pod zakonom Federacije. Neki kantoni su etnički mješoviti i imaju specijalne sisteme, kako bi se očuvala prava svih naroda.
Zadnji nivo političke podjele Bosne i Hercegovine suopćine. Zemlja se sastoji od 137 općina, od kojih su 74 u Federaciji Bosne i Hercegovine, a 63 u Republici Srpskoj. I općine također imaju svoju vladu i službe, i uglavnom su obrazovane oko najznačajnijeggrada ili mjesta u području. Svaki kanton sastoji se od nekoliko općina. Općine se dijele namjesne zajednice.
Osim entiteta, kantona, i općina, Bosna i Hercegovina također ima i svojih sedam tzv.službenih gradova. To su:Banja Luka,Bihać,Jajce,Mostar,Zenica,Sarajevo iIstočno Sarajevo. Grad Banja Luka i grad Mostar se nalaze u općinama istog imena, dok se Sarajevo i Istočno Sarajevo sastoje od nekoliko općina. Gradovi također imaju svoju vladu, čija moć je između vlade općina i vlade kantona (Ili vlade entiteta u Republici Srpskoj). U procesu je i prerastanje gradaTuzla u osmi sluzbeni grad Bosne i Hercegovine.
Entiteti BiH i Brčko DistriktKantoni Federacije BiH
Administrativna podjela
Kantoni
Federacija Bosne i Hercegovine je podijeljena na 10 kantona:
Najveći dio teritorija čine planine i visoki krš, pokriveni šumama i pašnjacima. Najviši vrh je Maglić (2,386 m). Nizine se nalaze na sjeveru i na jugozapadu. U bosanskohergevoačka jezera ubrajaju seKukavičko jezero,Boračko jezero,Modračko jezero itd.Buško jezero je najveće (umjetno) jezero u BiH, a najdulja rijeka jeBosna (koja se nalazi isključivo u BiH).
GradNeum u Hercegovačko-neretvanskoj županiji je jedini izlaz na more.
Klima u BiH se razlikuje: u sjevernom dijelu BiH klima je umjereno-kontinentalna, u središnjem planinska, dok je u južnom dijelu klimamediteranska. Najslabije je naseljen brdsko-planinski prostor. Sela na tom prostoru "razbacana" su po strmim padinama, a gradovi su smješteni u dolinama i zavalama. U nizinskom prostoru naseljenost je slaba zbog povremenih poplava. U Hercegovini naselja su smještena pokraj krških polja. Najveći gradovi BiH suBanja Luka,Zenica,Mostar,Sarajevo iTuzla.
Najveći gradovi su Sarajevo (ujedno i glavni grad, grad: 304.614 st., područje utjecaja: 421.289, 2008.), Banja Luka (grad: 195.692, 1991. popis), Zenica (grad: 145.517, 1991. popis), Tuzla (grad: 131.861, 1991. popis) i Mostar (grad: 126.628, popis 1991., grad: 105.448, procjena 2003., ili oko 128.000 st., 2008. procjena).
Vode
Postoji sedam važnijih rijeka u Bosni i Hercegovini:
Drina je najduža rijeka Bosne i Hercegovine koja teče kroz istočni dio zemlje i na mnogim mjestima čini granicu između Bosne i Srbije. Drina protiče kroz gradove Foča, Goražde i Višegrad.
Sava je najduža rijeka koja protiče kroz Bosnu i Hercegovinu i čini prirodnu granicu između Hrvatske i Bosne i Hercegovine, a na njenim obalama se nalaze mjesta Brčko, Bosanski Šamac i Bosanska Gradiška.
Bosna je najduža domaća rijeka u Bosni, a uliva se u Savu na sjeveru. Po njoj je zemlja dobila ime.
Una protiče sjeverozapadnim dijelom Bosne duž zapadne granice između Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Protiče kroz grad Bihać.
Vrbas teče na sjever kroz centralni dio Bosne i protiče kroz gradove Gornji Vakuf-Uskoplje, Bugojno, Jajce, Banja Luka, Srbac i na sjeveru se uliva u Savu
Neretva je velika rijeka u centralnoj Bosni i Hercegovini, koja teče na jug od Jablanice do ušća uJadransko more. Na rijeci se nalazi grad Mostar.
Ukrina je najveća rijeka u sjevernoj Bosni koja cijelim tokom i slivom protiče kroz Republiku Srpsku. Protiče kroz Derventu i uliva se u Savu zapadno od Broda.
Usora je najveća leva pritoka Bosne kod Doboja i protiče kroz Blatnicu i Teslić. Izvire ispod planine Očauš.
Spreča desna pritoka Bosne kod Doboja. Izvire kod Šekovića, kod manastira Papraća i protiče pored Tuzle, Gračanice i Petrova.
Krivaja je desna pritoka Bosne. Izvire u Pjenovcu kod Han Pijeska, a uliva se kod Zavidovića.
Najveće jezero u državi je Buško jezero kod Tomislavgrada.
Bosna i Hercegovina je izuzetno bogata raznovrsnim biljnim i životinjskim svetom.Biosfera BiH ima tu pogodnost da je zemlja relativno retko naseljena i da postoje nenaseljene oblasti. Polovina površine BiH je pod šumom, a posebno njene planine. Zbog ograničene pristupačnosti svet prirode je malo ugrožen, a staništa retkih biljaka i životinja su očuvana. U BiH žive mnoge životinje koje su izumrle u drugim dijelovima Evrope.
Flora
U Bosni i Hercegovini mnoge retke biljke rastu na visokim nadmorskim visinama. UNacionalnom parku Sutjeska nalazi seprašumaPerućica, jedna od najvećih od onih koje su se do danas održale. U području Dinarskih planina niskom zonom se smatraju predeli nadmorske visine od 500 do 1000 metara. Za ovu zonu tipične su šumehrastova ibukvi. Na visinama od oko 1500 metara rastu šume bukvi,smrča,jela iborova. Borovi su prisutni na skoro svim planimama ove zemlje. Mešavina svih ovih vrsta drveća se javlja još na nižim visinama i nastavlja u višim. U ovom slučaju govorimo o takozvanom području ilirske flore.
Na svim područjima na visokoj nadmorskoj visini nalazimo planinske biljne vrste poput anemona,timijana ivalerijane. Pored ovih vrsta tu je i klasično alpsko rastinje. Posebnost BiH su doline nastale rušenjem pećina, u kojima su prisutne biljke karakteristične za hladnija planinska područja, dok na njihovim rubovima rastu mediteranske biljke. Dobar primer flore BiH je planinaBjelašnica kod Sarajeva. U podnožju planine javljaju se raznovrsni lišćari poput hrastova,hrastova kitnjaka,glogova icrnih bukvi. U višim predelima preovlađuju mešovite šume bukvi i jela.
Orasi su rasprostranjeni u nižim zonama jugoistočne Evrope. Na visokim planinama rastučempresi koji su neobično otporni na niske temperature. U proleće na livadama se javlja veliki broj cvetova. Tipični predstavnici vrsta su:ljubičica,lincura,narcis,kamilica,sremuš,jagorčevina itd. Mnoge retke vrste su prisutne u Bosni i Hercegovini. Neki tipovi tla bogati krečnjakom nude idealne uslove za rastorhideja, primjerice vrstecrvena naglavica (Cephalanthera rubra) ilivimenjak (Platanthera chlorantha). Usled tople klime u ovom regionu rastuljiljani. Tu su i retke vrste iz porodicetulipana, kao što suTulipa biflora, rasprostranjena odHrvatske doAlbanije, iliTulipa orphanidea, koja je retkost i koja opstaje zahvaljujući izolaciji.
U Bosni i Hercegovini postoji značajan brojendemskih vrsta.Bosanski ljiljan je endemska vrsta iz centralne Bosne koja raste na krečnjačkom tlu. Dugo se smatralo da je ova vrsta varijetet pirinejskog ljiljana ili halkedonskog ljiljana. Molekularno-genetskom analizom utvrđeno je da je ova vrsta srodna kranjskim ljiljanima. U predelima Bosne raste vrstaLilium jankae koja je dugo bila neklasifikovana.
Fauna
Pojedine životinje koje su istrebljene širom Evrope održale su se u Bosni i Hercegovini bez ljudskog ometanja. Neke vrste životinja razvile su se autohtono (nezavisno od životinja u drugim regijama).
Na kratkoj morskoj obali nailazimo na uobičajene riblje vrste Jadranskog mora. Ribe planinskih rijeka i potoka su naročito interesantne; u čistim planinskim jezerima očuvane su ugrožene riblje vrste. U rezervatuHutovo blato živejegulje. Hutovo blato je park prirode kome pripadaju mnoge bare i močvare. Tu se mogu posmatrati i brojne druge životinjske vrste, poputrakova.
Zmije koje žive u BiH su velikim delom otrovnice.
Izuzetno bogat svet ptica očuvan je u bosanskim planinama.Zelena žunja živi u listopadnim šumama, acrna žunja u četinarskim.Lešinari su prisutni na mnogim planinama. Od ptica grabljivica tu susuri orlovi (karakteristični za planine i krajeve blizu mora), i sokolovi vetruške (rasprostranjeni u cijeloj zemlji). Planinski sokolovi žive u području Hercegovine. Broj vrsta insekata je gotovo neprebrojiv.
Najveća životinja BiH je ugrožena vrsta mrkih medveda.
Gospodarstvo
Izvoz Bosne i Hercegovine po industrijskim granama
UPosavini se uzgajajužitarice i industrijske biljke, a od domaćih životinja uglavnom svinje i patke
. Na poljima koja su smještena kodNeretvinog donjeg toka, uzgaja sevinova loza te ranopovrće ivoće. U brežuljkastom dijelu uzgajaju se šljive, jabuke i slično voće, te povrće. U gorsko-planinskom zavičaju često se uzgaja tek malobrojno povrće i voće, nostočarstvo je veoma razvijeno.
U BiH, prema podacima popisa iz 2013. godine, živi 3,531.159 stanovnika, od toga 62,85 % u Federaciji BiH, 34,79 % u Republici Srpskoj i 2,95 % u Distriktu Brčko. Najveću etničku zajednicu čineBošnjaci (50,10 %) i najveće manjine suSrbi (30.80%) iHrvati (15.40%). 3.70% stanovnika su pripadnici ostalih etniciteta.[5]
Podaci iz prošlih popisa
Prema popisu iz 1991. godine, BiH je imala 4.377.033 stanovnika sa ovim sastavom: 1.902.956 (43.47%)Muslimani (kasnije pod imenomBošnjaci), 1.366.104 (31.21%)Srba i 760.852 (17.38%)Hrvata, 242.682 (5.54%) ljudi deklariralo kao Jugoslaveni, a 104.439 (2,38%) ostali i nepoznato. Religijska podjela uglavnom slijedi etničku: 88% Hrvata sukatolici, 90% Bošnjaka sumuslimani, a 99% Srba supravoslavci. U Bosni i Hercegovini živjeli su i pripadnici nacionalnih manjina. Nijihov broj na popisu iz 1991. godine, bio je sljedeći: Albanci - 4.922, Crnogorci - 10.048, Česi - 590, Talijani - 732, Židovi - 426, Mađari - 893, Makedonci - 1.596, Nijemci - 470, Poljaci - 526, Romi - 8.864, Rumunji - 162, Rusi - 297, Rusini - 133, Slovaci - 297, Slovenci - 2.190, Turci - 267 i Ukrajinci - 3.929.
Podaci su se od tada znatno promijenili jer je u ratu poginulo oko 100 tisuća ljudi po najnovijim procjenama, a pola stanovništva se preselilo.
Prema procjeni CIA World Factbook, prosječan životni vijek u BiH iznosi 78.5 godina - za muškarce 74.92, za žene 82.34 godine. Prosječna starost iznosi 39 godina. Gustoća je 78 stanovnika po km2.
Glavne vjere su islam (45-50%) i kršćanstvo (ukupno 45% - pravoslavci 30%, katolici 15%). Ireligioznost iznosi 29%.
Prirodni priraštaj iznosi oko 5% te stanovništvo raste otprilike 0.45% godišnje. 18.9% stanovništva je mlađe od 14 godina starosti, 70.6% je između 15 i 64 godina starosti, te 10.5% je starije od 65 godina starosti.
Iako relativno mala zemlja, Bosna i Hercegovina ima bogatu kulturu koja je imala veliki uticaj na ostale zemljeBalkana, a kadkad i na cijeli svijet. Ona se ispoljavala na raznim područjima ljudske djelatnosti, a uključivala je muziku, književnost, film, likovnu i primijenjenu umjetnost, te design i savremene medije. Bosna i Hercegovina je uzMađarsku, jedina zemlja u regiji, koja je dala više od jednog dobitnika prestižneNobelove nagrade:Vladimir Prelog dobio ju je za hemiju, a iIvo Andrić za književnost. Glavni gradSarajevo je bio domaćin14. Zimskih olimpijskih igara, koje su bile ne samo druženje mladih sportista iz cijeloga svijeta, nego i igre kulture, mira i prijateljstva.
Muzika Bosne i Hercegovine ima dugu i slavnu historiju. Tradicionalna muzika Bosne je mješavina raznih balkanskih uticaja, u kojoj se susreću najrazličitiji motivi i žanrovi. Najčuvenija je ipaksevdalinka, ljubavna pjesma karakterističnog izraza, koja u Bosni ima veoma dugu tradiciju, a odlikuje je sentimentalna muzikalnost i poetski, romantični tekst melankoličnog ugođaja. To ni ne čudi, jer je u osnovi arapske riječi "sevdah" - ljubav.
Bosansko-hercegovačku književnost čine mnoga poznata djela, pisana perima napoznatijih književnika kod nas.Ivo Andrić je najznačajniji predstavnik domaće književnosti i dobitnik Nobelove nagrade za književnosti1961 godine za"kompletan književni opus o historiji jednog naroda". Vrhunac tog rada je bio roman"Na Drini ćuprija". Tokom osmanskog doba, mnogi pisci iz Bosne i Hercegovine su bili poznati u orijentalnom svijetu, a u samoj Bosni razvija seAlhamijado književnost.
Posebno značajan dio kulturnog stvaralaštva Bosne i Hercegovine otpada nabosansko-hercegovački film. Filmovi iz Bosne i Hercegovine su prva dva desetljeća nakon Drugog svjetskog rata obrađivala mahom teme iz narodne Revolucije i rata, filmski su obrađivale najznačajnije teme iz NOB-a, uključujući tu i poznate i slavne bitke partizana protiv stranih okupatora i domaćih izdajnika (Filmovi "Kozara", "Sutjeska", "Bitka na Neretvi", "Valter brani Sarajevo"). Ipak, prvi pravi uspjesi domaćeg filma mogli su se osjetiti tokom kasnih 1970-ih i 1980-ih godina, kad je stvoren i poseban bosanski filmski izraz. Filmovi su mahom obrađivali socijane teme, ne rijetko i kao socijanu kritiku na račun socijalističkog društva, a povremeno bi se našlo mjesto i za savremene, urbane teme, na koje su ipak uglavnom bili pretplaćeni autori iz drugih centara.
Nakon zatišja tokom ratnih i prvih poratnih godina, filmsko stvaralaštvo u Bosni i Hercegovini se pojačano budi i otprve donosi fantastične rezultate. Filmski režiserDanis Tanović je2002. godine dobio popularnog Oskara, prestižnu nagradu Američke filmske akademije za film"Ničija zemlja" u kategoriji najbolji strani film. Ogromnu popularnost je stekao i filmRemake u režiji Dine Mustafića rađen po scenariju Zlatka Topčića iz 2003. godine, koji na međunarodnim filmskim festivalima odnosi nekoliko nagrada. Veliku pažnju je imao i film Pjera Žalice"Gori vatra", kao i njegov sljedeći projekt, film "Kod amidže Idriza". Slično je i sa filmom"Ljeto u Zlatnoj Dolini" Srđana Vuletića, koji na međunarodnim filmskim festivalima odnosi nekoliko nagrada. U kategoriji kratkog filma valja izdvojiti film"10 minuta" režisera Ahmeda Imamovića, koji je dobitnik nagrade "Najbolji kratki film Evrope"2002. godine. Posebnu pažnju je dobio filmGrbavica režiserkeJasmile Žbanić koji je nagrađenZlatnim medvjedom na festivaluBerlinale2006. godine. FilmOstavljeni iz 2010. godine, režisera Adisa Bakrača i scenariste Zlatka Topčića također ostvaruje veliki uspjeh, sjajno je primljen kod publike i kritičara te osvaja nekoliko nagrada na međunarodnim filmskim festivalima, između ostalog i Zlatnu arenu za najbolju glavnu mušku ulogu.
Važno je spomenuti da je prisutnost trijuvjera u Bosni i Hercegovini imala ogroman uticaj na kulturni razvoj zemlje.Sarajevo je jedini grad poredJerusalima, koji ima pravoslavnu crkvu, džamiju i katoličku crkvu kao i sinagogu udaljene 100 metara jedne od drugih. Najznačajniji eksponatZemaljskog muzeja u Sarajevu jesarajevska Hagada, tradicionalnajevrejska knjiga koju su Sefardi donijeli uSarajevo po svome izgonu izŠpanije. Orijentalno nasljeđe Bosne i Hercegovine vidi se također i u brojnim impresivnim primjerima orjentalne, sakralne i svjetovne arhitekture, iako je dio objekata srušen ili uništen tokom vremena, posljednji put tokomrata u BiH (1992–1995). Među najznačajnije objekte iz osmanskog perioda valja izdvojitiBegovu džamiju iCarevu džamiju u Sarajevu,Aladža džamiju u Foči,Ferhadija džamiju u Banja Luci, džamije uMostaru,Travniku iLivnu, te brojne druge sakarlne objekte islamske kulture po cijeloj zemlji. Bosna i Hercegovina posebno je poznata i prema svojim mostovima iz osmanskog perioda, gdje posebno treba izdvojiti:Stari most uMostaru,Most Mehmed-paše Sokolovića uVišegradu,Arslanagić most uTrebinju, te repliku Starog mosta u Mostaru u umanjenoj verziji na rijeciBistrici uLivnu.
Crkvena arhitektura Bosne i Hercegovine sastoji se od nekoliko stilova, ovisno od vremena u kojem je građena, odnosno kojem crkvenom krugu pripada. Tako bosanske katoličke crkve u gotovo cijeloj zemlji njeguju neki posebni "bosanski" stil vitkih zvonika sa visokim, kosim krovovima i tako se harmonično uklapaju u gradski ili seoski krajolik. Najpoznatije rimokatoličke crkve u Bosni stoje u Sarajevu, Travniku, Bugojnu, Livnu, Jajcu i Bihaću, dok su najznačajniji samostanifranjevačke provincije Bosna srebrena u Fojnici, Visokom, Kreševu, Kaknju i Livnu. Sakralni objekti rimokatoličke crkve u Hercegovini imaju uglavnom primorsko-mediteranski karakter (baš kao i pravoslavne crkve i objekti), građeni su od bijelog kamena, a odlikuje ih gotovo minimalistički stil, koji se u novijoj arhitekturi dijelom naslanja i na kubizam i savremene tokove crkvene arhitekture u svijetu. Ovdje su poznate Duvanjska bazilika u Tomislavgradu, te crkve i samostani u Širokom Brijegu, Čapljini i Mostaru.
Pravoslavne crkve, manastiri i objekti u sjevernijim dijelovima zemlje, pogotovo uz rijeku Drinu ne razlikuju se previše od sličnih crkvenih objekata u Srbiji, što upućuje na činjenicu da su ih gradili isti majstori. Ovi su se pak u dijelu srpske-crkvene arhitekture vodili principima crkvene gradnje na zapadnom Mediteranu, tako da pravoslavne crkve u Bosni imaju uvijek iznova slične motive, koji podsjećaju na gradnju uItaliji,Francuskoj iDalmaciji. Najpoznatije pravoslavne crkve stoje uSarajevu,Banja Luci,Mostaru,Tuzli,Trebinju,Livnu iBosanskoj Krupi. Novovjeki pravoslavni crkveni objekti po mnogim bh gradovima, pogotovo u RS-u, danas nalikuju kopijama Sopoćana, Mileševa ili Gračanice ili su u skladu sa bizantskim stilom, tako da bosanskoj urbanoj arhitekturi daju novi pečat. Primjer jeCrkva Svetoga Vasilija Ostroškog u Istočnom Sarajevu.
Mediji
U Bosni i Hercegovini izlaze tri dnevna lista: dva u Sarajevu i jedan u Banja Luci.Dnevni Avaz je najtiražniji list u zemlji i mješavina dnevnika i tabloida,Oslobođenje baštini bogatu tradiciju političkog novinarstva kod nas, dok su banajlučkeNezavisne novine jedinstven glas angažiranog i objektivnog novinarstva. Uz ova tri dnevna lista u Bosni i Hercegovini izlaze i sedmični politički magazini, među kojima suBH Dani,Slobodna Bosna,Ljiljan,Start i drugi.
Bosna i Hercegovina ima javni radiotelevizijski sistem, koji se sastoji od tri jedinice: glavne nacionalne radijske i televizijske kuće Radiotelevizije Bosne i Hercegovine (BHTV 1 i BH Radio 1), te po jednog entitetskog emitera: Federalne televizijeFTV u Federaciji i Televizije Republike SrpskeRTRS u manjem entitetu. Medijsku sliku u zemlji upotpunjuje i nekoliko privatnih televizija, od kojih valja izdvojitiOBN,NTV Hayat,ATV,BN TV iPink BH, a ne treba zaboraviti ni regionalne televizijske programe u većim gradovima Bosne i Hercegovine (Sarajevo, Banja Luka, Tuzla, Bihać, Travnik, Mostar).
Radio u Bosni i Hercegovini i dalje ima veliki broj poklonika, jer je BiH jedna od zemalja sa najgušćom mrežom državnih, entitetskih, kantonalnih, regionalnih i gradskih radio-stanica, koje zadovoljavaju najširi sloj slušateljstva u zemlji. Ipak specijalizirani radijski programi sa posebnim sadržajima u potpunosti nedostaju zemlji, zbog čega se radijski program u BiH još uvijek može nazvati konvencionalnim i tradicionalnim, a to se odnosi i na njegove sadržaje, sastavljene po principu: red domaće muzike, red vijesti i priče iz studija.
Postoje cestovni, željeznički, riječni (riječna lukaBosanski Brod) te zračni promet. U BiH cestovni promet je loše razvijen zbog nepristupačnog reljefa u njezinom središnjem dijelu. Aerodromi se nalaze u Mostaru, Tuzli, Sarajevu te Banjoj Luci.
1 Značajan dio teritorija se nalazi uAziji. •2 U potpunosti u Aziji, ali ima društvene i političke veze s Evropom. •3 Posjeduje zavisne ili slične teritorije izvan Evrope.
.svg)
.svg)