Istočna hemisfera na početku 4. vijeka.Istočna hemisfera na kraju 4. vijeka.
4. vijek je razdoblje koje je trajalo od301. do400. godine. U Evropi se tradicionalno smatra dijelomStarog vijeka, odnosno početkom perioda poznatog kaokasna antika.
Zaistočnu hemisferu u 4. vijeku je karakteristično da su se dotadašnjasvjetska carstva sa različitim rezultatima pokušavala oporaviti od kriza u ranijim periodima, odnosno bila izložena novim iskušenjima, bilo u obliku eksternih demografskih pritisaka, bilo u obliku novih religija i ideologija.
Na zapadu jeRimsko Carstvo nakon određene stabilizacije pod sistemomtetrarhije početkom vijeka ponovno postalo žrtvom građanskih ratova. Oni su međutim potrajali relativno kratko, i to zahvaljujući tome što je njihov pobjednikKonstantin Veliki prihvatiokršćanstvo, ne samo kao vlastitu religiju nego i kao jedno od sredstava kojim će legitimirati svoju i vlast svojih nasljednika. Otada pa nadalje će svi rimski carevi, uz izuzetakJulijana Apostate, biti kršćani, a dotada progonjenakršćanska Crkva postaje ne samo ozakonjena, nego i jedan od temelja društvenog poretka. Pod njenim uticajem će kršćanstvo do kraja vijeka postatidržavna religija, a sve druge religije postati marginalizirane i na kraju zabranjene, započevši proces koji će dovesti do kraja dotadašnje antičke kulture. Crkva je, međutim, nakon dolaska na vlast bila izložena i unutrašnjim sukobima vezanim uz doktrinarna pitanja; oni, uključujućiarijanski spor, dobivaju i političku dimenziju i u drugoj polovici vijeka dovode do novih političkih nestabilnosti. ProvalaHuna na područje Istočne Evrope dovodi do potiskivanjaGota i drugih germanskih naroda na zapad, što će započetiVeliku seobu naroda i rimske granice ponovno staviti pod snažan pritisak, kome je rimska vojska, a pogotovo nakon katastrofalnog poraza ubitci kod Hadrijanopolja sve teže mogla odolijevati.
Na istoku je političko jedinstvo Kine, ranije ostvareno poddinastijom Jin kompromitirano kada su se njeni članovi upustili u bratoubilačkiRat Osam prinčeva, koji je materijalno i moralno iscrpio zemlju u toj mjeri da suWu Hu nomadi početkom vijeka započeliveliki ustanak i do 316. uspjeli zauzeti sjevernu Kinu, izazvavši brojna razaranja i egzodus kineskog stanovništva na jug. Dinastija Jin je sigurno utočište pronašla tek u južnoj Kini gdje je sa sjedištem u današnjemNanjingu stvorila koliko-toliko stabilni režim u kome se nastavila razvijati tradicionalna kineska kultura i civilizacija. Na sjeveru su pobjednički Wu Hui uspostavili niz država kasnije poznatih kaoŠesnaest kraljevstava. Od njih je najmoćnija bilaRaniji Qin koja je oko 376. uspjela nakratko ujediniti cijelu sjevernu Kinu; njen pokušaj da uništi dinastiju Jin i proširi vlast na jug je, međutim, zaustavljen una rijeci Fei 383. što je dovelo do njenog kolapsa. Pod vlašću Wu Hua je u sjevernoj Kini dotada dominantnitaoizam počeo mijenjatibudizam čiji će misionari po prvi put doprijeti i do susjedneKoreje.
378 -Bitka kod Hadrijanopolja u kojojVizigoti nanose katastrofalan porazrimsku vojsku, prisilivši Rimljane, da prvi put u svojoj historiji, pristanu na trajno naseljavanje barbara na svojoj teritoriji.
