Movatterモバイル変換

ホーム

Prijeđi na sadržaj

1944.

Izvor: Wikipedija

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	19. vijek –20. vijek –21. vijek
Decenija:	1910-e 1920-e 1930-e –1940-e – 1950-e 1960-e 1970-e
Godine:	1941 1942 1943 –1944 –1945 1946 1947

1944.. po kalendarima
Gregorijanski	1944.. (MCMXLIV)
Ab urbe condita	2697.
Islamski	1363–1364.
Iranski	1322–1323.
Hebrejski	5704–5705.
Bizantski	7452–7453.
Koptski	1660–1661.
Hindu kalendari
•Vikram Samvat	1999–2000.
•Shaka Samvat	1866–1867.
•Kali Yuga	5045–5046.
Kineski
•Kontinualno	4580–4581.
•60 godina	Yang Drvo Majmun (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11944.
p • r • u
Podrobnije:Kalendarska era

Godina1944 (MCMXLIV) bila jeprijestupna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru (link pokazuje kalendar).

1944:
1 •2 •3 •4 •5 •6 •7 •8 •9 •10 •11 •12
Rođenja •Smrti

Događaji

[uredi |uredi kod]

Januar/Siječanj

[uredi |uredi kod]

2. 1. - Završena tzv.Bujanska konferencija - osnovanNOO Kosova i Metohije/Dukađina u Đakovičkoj Malesiji, na albanskoj strani, zatraženo ujedinjenje Albanaca (KPJ se protivi postavljanju takvog pitanja).
3. 1. - Saveznici bombardiraliSplit.
3. 1. - OkončanaPrva banjalučka operacija NOVJ - nakratko su ušli u grad.
4 -20. 1. -Operacija Waldrausch, deo tzv.Šeste neprijateljske ofanzive: nemačka ofanziva protiv partizana u zapadnoj Bosni.
4. 1. - Crvena armija stupila na predratnu poljsku teritoriju, kodSarnija - diplomatski spor sa poljskom izbegličkom vladom, jer je za Sovjete to njihova teritorija od 1939.
8. 1. -Čerčil obaveštavaNKOJ (partizansku vladu) da V. Britanija prestaje da pomaže četnike i da će sva pomoć ići partizanima.
8. 1. - Crvena armija zauzela Kirovograd (Kropivnicki).
9. 1. -Bitka za Ivanjicu: partizani nakratko zauzeli mesto, slede borbe sa četnicima, Nemcima i dr.
10. 1. -Veronsko suđenje: petorica bivših članova Velikog fašističkog veća, koji su glasali protiv Mussolinija, osuđeni na smrt i sutradan pogubljeni, među njima iGaleazzo Ciano i maršalEmilio De Bono.
11. 1. - U govoru o stanju nacije, predsednikRoosevelt predlaže "Drugu povelju o slobodama", ekonomsko-socijalnog karaktera.
11. 1. -Marokanska partija Istiqlal objavila Manifest nezavisnosti, kasnije tokom meseca francuska vojska mora suzbijati demonstracije.
14. 1. -Deset Staljinovih udara:Lenjingradsko-novgorodska operacija prema tim gradovima.
15. 1. - Zemljotres u San Huanu,Argentina, ubija 10.000 ljudi - najgora katastrofa u istoriji te zemlje. Ministar radaJuan Perón predvodi kampanju za pomoć, što mu donosi veliku popularnost a upoznaje i glumicuEvu Duarte.
17. 1. - PočinjeBitka za Monte Cassino u Italiji (do maja).
18 -20. 1. - NeuspešnaDruga tuzlanska operacija NOVJ.
20. 1. - Nastavak zračne ofenzive na Berlin - bačeno 2.300 tona bombi.
20 - 22. 1. -Bitka na rijeci Rapido (zapravo Gari) kod Monte Cassina - Amerikanci pokušali prijeći rijeku ali imaju 2.100 izbačenih iz stroja.
21. 1. -Operacija Steinbock je poslednja nemačka operacija strateškog bombardovanja, usmerena na londonsko područje - prekinuta u maju nakon 329 izgubljenih aviona.

22. 1. -Operacija Shingle - iskrcavanje savezničkih snaga kojim počinjeBitka za Anzio jugoistočno od Rima, iza leđa nemačke linije.
26. 1. - Usled pritiska SAD, predsednik Argentine gen.Pedro Pablo Ramírez prekida diplomatske odnose sa Berlinom i Tokijom - sledećeg meseca je prinuđen na ostavku, slediEdelmiro Julián Farrell (do 1946).

27. 1. - OkončanaOpsada Lenjingrada s ogromnim žrtvama od septembra 1941.
27. 1. - ZavršenSvetosavski kongres u seluBa,četnički odgovor naDrugo zasedanje AVNOJ-a.
27. 1. - Prva grupa jugoslovenskih izbeglica stigla u egipatski logorEl Šat.

29. 1. - U Nemačkoj uvedenaZnačka za borbu protiv bandi tj. partizana.
30. 1. -Brazzavillska konferencija Slobodnih Francuza: predviđena veća autonomija za francuske kolonije i veća prava za njihove stanovnike.
31. 1. - California-Arabian Standard Oil Co. menja ime uArabian American Oil Co. (Aramco).

Februar/Veljača

[uredi |uredi kod]

1. 2. - Zemljotres Bolu–Gerede na severu Turske, stradalo blizu 4.000 ljudi.
1. 2. - U Varšavi ubijen lokalni lider SSFranz Kutschera - Nemci sutradan streljaju 300 talaca.
1/2. 2. -Pokolj u Pomoravlju, zločini nad osumnjičenim komunistima.
2. 2. - Nemačka pobeda u bici kod Ćisterne, odbijen napad američkih rendžera kod Ancija - u sutrašnjem protivnapadu Nemci blokiraju mostobran.
2. 2. - PočinjeBitka kod Narve (do avgusta): Sovjeti ne uspevaju zauzeti Estoniju. Na ukrajinskom sektoru, Crvena armija zauzimaLuck iRovno.
3. 2. - Okončanabitka za Kwajalein uMaršalovim Otocima - američka pobjeda i prodor u vanjski prsten japanske sfere. Japanci posljednji put koriste odbranu na plaži.
5 - 23. 2. - Bitka za Admin Box: saveznici na zapadu Burme prvi put porazili japansku taktiku.
8. 2. - Pored Krita potopljen nemački brodSS Petrella sa 2.670 italijanskih zarobljenika.
8. 2. - Blizu Japana potopljen vojni transporterSS Lima Maru sa oko 2.800 vojnika.
12. 2. - BrodSS Oria potonuo u oluji kodrta Sunion, stradalo 4.074 ljudi, uglavnom italijanskih zarobljenika sa Dodekaneza.
12. 2. - Britanski transporterSS Khedive Ismail potopljen u Maldivima sa 1.297 žrtava.
februar - Elektromehaničko računaloHarvard Mark I dostavljeno sveučilištu Harvard.
15. 2. - Teško bombardiranje samostanaMonte Cassino.
15. 2. - Privode se krajuZimske operacije 1943/1944 u centralnom delu Jugoslavije.
16. 2. - Aca Cvetković i Jovan Tanić se priključili "Centrali za humor"^[1] (streljani posle oslobođenja).
17. 2. -Dnjeparsko-karpatska operacija: Crvena armija opkolila nemačke jedinice u Korsunskom džepu u centralnoj Ukrajini.
17 - 18. 2. - Operacija Hailstone: veliki američki napad na Truk uKarolinskim ostrvima izoluje ovaj japanski položaj.
18. 2. - Nakon što je smenioCanarisa, Hitler raspušta vojnu obaveštajnu službuAbwehr.
18. 2. - Amerikanci zauzeli atolEniwetok uMaršalovim Otocima.
18. 2. - Operacija Jericho: britansko-komonveltski udar na zatvor uAmiensu omogućava bekstvo 258 zatvorenika (ali poginulo ih je 102, a većina pobeglih su uhvaćeni).
19. 2. - Slovenački NOO preimenovan uSlovenski narodnoosvobodilni svet.
20. 2. -Norveška sabotaža teške vode: na jezeru Tinn potopljen feribotSF Hydro.

20. - 25. 2. -Big Week (Operacija Argument): savezničko bombardovanje nemačke avio-industrije. Bombarderi imaju efektivnu pratnju "mustanga".
22. 2. - Prvo veće savezničko bombardiranjeZagreba.
22. 2. - Crvena armija oslobodilaKrivi Rog u Ukrajini.
22. 2. - Big Week: Amerikanci greškom bombardovali holandskiNijmegen umesto nemačkogKlevea, stradalo oko 800 civila.
22/23. 2. - Sovjetska avijacija gađala ciljeve oko Stokholma u neutralnoj Švedskoj - nije jasno da li je bila greška.
23. 2. - U Jugoslaviju, kod Bosanskog Petrovca, stigla sovjetska vojna misija, generalaKornjejeva.
23. 2. - PočinjeOperacija Čečevica, deportacija Čečena i Inguša (→Masakr u Hajbahu 27. 2.), vraćaju se 1957.
24. 2. - Muslimanski verski učiteljZainal Mustafa se pobunio na zapadnoj Javi protiv Japanaca, ali ovi su ga ubrzo zarobili.
25. 2. - Vinston Čerčil obavestio maršala Tita da je već naređeno povlačenje britanskih oficira iz četničkih štabova i predlaže mu povratak kralja Petra u zemlju.
25. 2. - Američka podmornicaUSS Rasher potopila teretnjakeTango Maru sa 3.000radnika sa Jave i savezničkih zarobljenika, kao iSS Ryūsei Maru sa 5.000 japanskih vojnika.
26. 2. - Po odobrenju maršala Tita, naVis stiglo 500 britanskih marinaca.
27. 2. -4. 3. -Operacija Bura: neuspešna četnička ofanziva protiv partizana u Crnoj Gori.
28. 2. -Masakr u Huti Pieniackoj: najmanje 500 Poljaka ubijeno u današnjoj Ukrajini.
28. 2. - Gen.Nikolaj Vatutin smrtno ranjen u zasedi ukrajinskih nacionalista (umire u aprilu).
29. 2. -Bitka kod Ista, nedaleko od Zadra: razarači Slobodnih Francuza potopili nemački teretnjak i korvetu.
29. 2. - 18. 5. -Kampanja na Admiralitetskim ostrvima, severno od Nove Gvineje.

Mart/Ožujak

[uredi |uredi kod]

1 -8. 3. - Masovni štrajk uItalijanskoj Socijalnoj Republici
2. 3. - Voz stao u tunelu kodSalerna, Italija - ugušila se 521 osoba.
2. 3. -16. dodjela Oscara: najbolji film jeCasablanca.
5. 3. - Umansko-botošanska operacija Crvene armije protiv Armijske grupe Jug, vodi je sve do Rumunije (u aprilu).
6. 3. - Počinje Plan Transport, strateško bombardovanje ciljeva u Francuskoj u pripremi za iskrcavanje. U toku je iOperacija Bodyguard, prikrivanje lokacije invazije.
8. 3. - Četnički ilegalci u Beogradu ubili puk.Miloša Masalovića, šefa kabineta predsednika vlade Milana Nedića.^[2]^[3] Masalović, Ceka Đorđević i dr. su planirali Dražino ubistvo.^[4]
8. 3. -Bitka kod Imphala (do jula): japanska neuspešna ofanziva premaIndiji predstavlja prekretnicu rata u burmanskom teatru.
9. 3. - Kralj Petar II i premijer Božidar Purić prešli iz Kaira u London.
10. 3. - ProkomunističkiEAM u Grčkoj ustanovljuje paralelnu vladu,Politički komitet nacionalnog oslobođenja, poznat i kao "Planinska vlada".
12. 3. - Nemački pomen palim junacima na Kalemegdanu.^[5]
mart - OperacijeWegweiser iSava protiv partizana u Sremu i Semberiji, prve akcijeHandžar-divizije, koja je izvršilaPokolj u Rači (zatim su u Bosni do leta).
15. 3. -Antipartizanska ofanziva u istočnoj Bosni proljeća 1944.
15. 3. -Bitka za Monte Cassino, treći pokušaj: novo bombardiranje.
15. 3. -20. 5. - NeuspešniPokušaj proboja NOVJ u Srbiju.
17-23. 3. - ErupcijaVezuva, poginulo 26 ljudi, uništeno i oštećeno 88 aviona B-25^[6].
18. 3. -Akcija Bura: poljskaArmia Krajowa počinje čarke sa Nemcima.
19. 3. -Operacija Margarethe: Nemci započinju faktičku okupacijuMađarske, usledHorthy-jevih kontakata sa zapadnim saveznicima (sovjetski prodor u pravcu Karpata počeo 4. marta).
20. 3. - Crvena armija oslobodilaVinicu.
22. 3. - Pod nemačkim pritiskom, za mađarskog premijera postavljen Döme Sztójay (Dimitrije Stojaković) - početakkatastrofe za Jevreje pod mađarskom vlašću.
22. 3. - U bombardovanju uništen stari deoFrankfurta, oko 1.000 mrtvih.
23/24. 3. - Britanski letni narednikNicholas Alkemade preživeo pad sa oko 5500 metara - spasli ga borovi i sneg.
24. 3. -Masakr u Ardeatinskim pećinama - nakon što je italijanski pokret otporaprethodnog dana u Rimu ubio 28 nemačkih policajaca, Nemci ubijaju 335 Italijana.
24/25. 3. - "Veliki bijeg": 76 zarobljenika pobjeglo kroz tunel izStalag Luft III (povod za filmThe Great Escape iz 1963) - skori svi su uhvaćeni, 50 ih je strijeljano (→Kugel-Erlass).
24/25. 3. - RAF bombardovao Berlin sa 811 bombardera, izgubio 72.
26. 3. - Nemci razbili jedinicufrancuskih gerilaca na platou Glières.
28 - 29. 3. -Pokolj u potkamešničkim selima: divizija "Princ Eugen" ubila 1500-1800 Hrvata u Cetinskoj krajini.
29. 3. -Druga prizrenska liga zahteva od Hitlera "militarizaciju Kosova" (regrutaciju i opremanje ljudstva) i ispravku granica prema Crnoj Gori i Srbiji. Ovog meseca je formiranaSS divizija Skenderbeg.
30. 3. - Drugo savezničko bombardovanjeNiša, i još jedno 5. aprila.
31. 3. -24. 4. -Grčka pobuna na Bliskom istoku: grčke trupe se pobunile protiv izbegličke vlade u Egiptu ("Prvi čin grčke tragedije").

April/Travanj

[uredi |uredi kod]

1. 4. - Amerikanci greškom bombardiraliSchaffhausen u Švicarskoj - 40 mrtvih.
2. 4. - Sovjetske trupe prešle rijekuPrut i ušle u (užu)Rumuniju.
2. 4. - Oružana pobuna protivsalvadorskog predsednikaM. H. Martíneza ubrzo je ugušena (ipak, prinuđen je na ostavku u maju).
4. 4. - PočinjeBitka kod Kohime, "Istočni Staljingrad" (do juna): neuspešni japanski pokušaj izolovanjabranitelja Imphala predstavlja prekretnicu.
4. 4. - Prvo od 17 savezničkih bombardovanja Bukurešta za četiri meseca, stradalo je oko 5.500 civila.
8. 4. -6. 6. -Prva jaško-kišinjevska ofanziva Crvene armije prema Rumuniji nije uspešna.
9. 4. - U Zagrebu prikazan film "Lisinski".
9 -11. 4. - Neuspešninapad NOVJ na Cazin.
9. 4. -5. 5. - "Operacija Buđenje proleća": neuspešan osovinski napad na partizane u crnogorskom Sandžaku.
10. 4. - Dnjeparsko-karpatska ofanziva se privodi kraju: oslobođenaOdesa.
12. 4. - U Moskvu stigla vojna misija NOVJ (gen-lajtnantVelimir Terzić).
13. 4. -Borba u Lomnici: partizani razbili nemačko-nedićevske snage blizu Kruševca.
14. 4. - Bombajska eksplozija: teretnjakSS Fort Stikine, natovaren sa 1.395 tona eksploziva i balama pamuka, eksplodirao u luciBombaj, stradalo oko 800 ljudi.

16 -17. 4. - Savezničkobombardovanje Beograda, na pravoslavni Uskrs (16-tog); velike civilne žrtve, razoreno i porodilište.
19. 4. -Operacija Ichi-Go (do decembra): niz bitaka Japanaca sa kineskim nacionalistima.
20. 4. - Detonacija broda sa eksplozivom ubergenskoj luci - 158 mrtvih i velika materijalna šteta u istorijskom jezgru.
21. 4. - Prvi partizanski desant na južnom Jadranu: iskrcavanje naMljet, što je diverzija zadesant na Korčulu.
22. 4. - Diverzantska grupa IX korpusaJA digla u vazduh nemački oficirski dom uTrstu - poginula petorica nemačkih vojnika, obešen 51 talac^[7])
22. 4. - ULibiji formiranaPrva eskadrila NOVJ, tj. 352. eskadron RAF, sa 16 avionaSpitfire - prva borbena misija 18. avgusta.
22. 4. - Započinje saveznička kampanja na zapadnoj Novoj Gvineji, ubrzo zauzetaHollandia.
24. 4. - Masakr u Katranici: spaljeno 368 ljudi u Egejskoj Makedoniji.
24. 4. - ZauzećemMadanga se okončavaKampanja na poluostrvu Huon na Novoj Gvineji.
26. 4. - Prvi napad na japanskikonvoj Take Ichi koji prevozi dve divizije (drugi 6. maja) - ukupno su potopljena četiri transportera sa 4.290 vojnika
27. 4. -Huska Miljković, kontroverzni komandantHuskine vojske, ubijen kod Male Kladuše par meseci nakon što je prešao partizanima.
28. 4. - Operacija Tigar (Exercise Tiger) - vežba zaDan-D, Nemci napali saveznički konvoj, poginulo 946 američkih vojnika.
29. 4. - Četničkimasakr u Drugovcu kod Smedereva.
30. 4. - Pokolj u seluLipa kod Rijeke: selo je spaljeno i ubijeno 269 žitelja.

Maj/Svibanj

[uredi |uredi kod]

1. 5. - Nemci streljali 200 komunista u atinskom predgrađu Kesarijani, odmazda za ubistvo generala.
2. 5. - Prvi transporti mađarskih Jevreja stižu u Auschwitz - do jula stiže preko 400 hiljada, čime taj logor postaje mesto najvećeg masovnog ubistva^[8].
5. 5. - Savezničko bombardovanje Podgorice.
6. 5. -Mahatma Gandhi pušten iz pritvora posle dve godine, iz zdravstvenih razloga - u međuvremenu,Jinnina Muslimanska liga je znatno ojačala i zahteva podelu Indije.
9. 5. - Crvena Armija oslobodilaSevastopolj, tri dana kasnije i ceoKrim.
9. 5. - Obnovljen Jugoslovenski Crveni krst.
9. 5. - UTopuskom seZAVNOH proglašava za najvišu zakonodavnu i izvršnu vlast u Hrvatskoj.
9. 5. - Salvadorski predsednikMaximiliano Hernández Martínez prinuđen generalnim štrajkom na ostavku i bekstvo iz zemlje, dolaziAndrés Ignacio Menéndez (do oktobra).
10. 5. - Neuspješni partizanskinapad na Šoltu.
10. 5. -Filadelfijska deklaracija reformulira ciljeveMeđunarodne organizacije rada.

11. 5. -4. 6. - Operacija Diadem odn. ČetvrtaBitka za Monte Cassino, u doliniLirija.
13. 5. - UDrvaru osnovanaOZNA (Odeljenje za zaštitu naroda). Ovaj datum će u drugoj Jugoslaviji biti Dan bezbednosti.

14. 5. - Pripadnici divizije Skenderbeg uhapsili 281 Jevrejina u Prištini i predali ih Nemcima.
maj - Ubijen Nedićev državni sekretar Cvetan Ceka Đorđević.^[9]
maj - Ugovor u Libanu i sporazum o formiranju koalicione vlade Grčke na čelu saJ. Papandreuom.
maj - Deportacija preko 100.000 Jevreja iz severne Transilvanije (pod mađarskom vlašću).
17. 5. - Oko 250 bugarskih vojnika je zarobljeno kod Lebana - prelaze na stranu NOVJ, formirana jeBugarska brigada Georgi Dimitrov.
18. 5. - Nemci se povlače izMonte Kasina u Italiji - saveznička Pirova pobeda. Povlače se naHitlerovu/Sengerovu liniju, koja je probijena 24. 5.
18. 5. - Bombardovanje Beograda (Pašino Brdo, Kotež Neimar) i Niša.
18. 5. - OsnovanJNOF Hrvatske.
18. 5. -Deportacija krimskih Tatara.
22. 5. - Emigrantska Vlada Kraljevine Jugoslavije izdala proglas kojim pod pretnjom kazne poziva vojne obveznike i građane da napuste partizane i pristupe snagama ministra i đenerala Mihailovića.
24. 5. -Përmetski kongres: albanski komunisti osnivaju zakonodavno telo i privremenu vladu, po ugledu na AVNOJ.

25. 5. -Desant na Drvar (operacija "Konjički skok") - neuspeli nemački pokušaj uništenja Vrhovnog štabaNOV i POJ (poznato i kao "Sedma neprijateljska ofanziva").
25. 5. - Izbeglička vlada Božidara Purića podnela ostavku.
25. 5. - Proboj iz Anzija: saveznici zauzeliCisternu.
28. 5. - "Revolucija 28. maja" uEkvadoru:Carlos Arroyo del Río odlazi usled narodne pobune a ponovo dolaziJosé María Velasco Ibarra (do 1947, drugi od pet mandata).
29. 5. -Operacija Vazdušni most (Halyard): prva evakuacija izPranjana, američkih i britanskih avijatičara spašenih odJVuO.
30. 5. - Britanska vlada i zvanično obustavlja pomoć Dražinimčetnicima.
maj, krajem? - Nedićeva vlada poziva šest godišta u srpske oružane odrede.^[10]

Jun/Juni/Lipanj

[uredi |uredi kod]

1. 6. - Kralj Petar isključioDražu Mihailovića iz izbegličke vlade u Londonu, tj. mandat za formiranje vlade dobio banIvan Šubašić, koji privremeno zadržava sve resore.
1. 6. - Nova rojalistička vlada u Bugarskoj (Ivan Bagrjanov).
2. 6. - Saveznici probili liniju Caesar C, Hitler naredio da Rim ne treba braniti.
3. 6. - Saveznici bombardiraliSplit.
3. 6. -Charles de Gaulle je predsednikPrivremene vlade Francuske Republike (do 1946) - saveznici ga priznaju tek u oktobru.

4. 6. - OslobođenRim.
5. 6. - Italijanski kraljViktor Emanuel III predaje preostala ovlašćenja sinuUmbertu.
5. 6. - Uveče počinje operacija Tonga, britanski padobranci se iskrcavaju kod Caena. U toku su i operacije mornaričkih obmana kako bi se sugerisao Calais kao mesto iskrcavanja.
5. 6. - Počinje Operacija Matterhorn, strateško bombardovanje japanskih pozicija - prva misija strateškog bombarderaB-29, iz Indije na Bangkok.
6. 6. - Iskrcavanjem u Normandiji (D-Day), najvećim amfibijskim napadom u istoriji, počinjeBitka za Normandiju.
7. 6. - Tito stigao naVis, prekoBarija.
8/9. 6. - Prvi put upotrebljena bombaTallboy od 5,1 t - uništenSaumurski železnički tunel.
10. 6. - Zločini SS: uništeno francusko seloOradour-sur-Glane sa svih 642 stanovnika; u grčkom selu Distomo ubijeno 214 ljudi.
10. 6. -9. 8. - Viborško-petrozavodska operacija Sovjeta protiv Finaca - zauzimaju Viborg i istočnu Kareliju, zatim pat-pozicija.
13. 6. - Na London lansirana prva leteća bombaV-1.
14. 6. -6. 8. -Operacija Žitni cvet (Kornblume - različak) - Nemci protiv sremskih partizana, kako bi osigurali prugu Beograd-Vinkovci i žetvu (u četiri etape).

15. 6. - PočinjeBitka za Saipan na Pacifiku.
15/16. 6. - Bombardiranje Yawate je prvi američki napad na japansko otočje odDoolittleovog napada 1942 - zrakoploviB-29 su doletjeli iz Kine.

16. 6. - Prvi (Viški)Sporazum Tito-Šubašić odn. izmeđuNKOJ-a i Kraljevske jugoslovenske vlade - priznata privremena upravaAVNOJ-a i NKOJ-a, poziv na ujedinjenje svih borbenih snaga saNOVJ, pitanje državnog uređenja neće biti pokretano do kraja rata.
16. 6. - Sovjetski beskamatni zajam NKOJ-u od milion rubalja.
17. 6. - Island postao nezavisna republika, nakon raskida personalne unije saDanskom.
18. 6. - Bomba V-1 pogodila Gardijsku kapelu u Londonu tokom nedeljne službe - 121 žrtva. Istog dana Britanci zauzeliAssisi u Italiji.
19. 6. - Japanci zauzeliChangsha, glavni grad Hunana.
19 -20. 6. -Bitka u Filipinskom moru: odlučna američka pobjeda, Japanci su izgubili tri nosača aviona i oko 600 zrakoplova.
20. 6. - NOVJzauzela Podgorač kod Našica.
21. 6. - U nemačkom bombardovanju uništeno 47 američkih avionaB-17 u sovjetskoj bazi Poltava, deoOperacije Frantic (neuspešni plan "šatl" bombardovanja Nemačke).
22. 6. -Burmanska kampanja: odlučujuća saveznička pobeda uBici kod Kohime "istočnom Staljingradu".
22. 6. - Trogodišnjica napada na SSSR obeležena u Beogradu paradom srpskih oružanih odreda i otvaranjem izložbe "Crna Gora pod petokrakom zvezdom".^[11] Ovih dana u Beču otvorena izložba "Borbeni prostor Jugoistoka", na kojoj učestvuje i Srbija.^[12]
22. 6.-19. 8. -Operacija Bagration - letnja ofanziva Crvene armije proteruje nemačke snage iz Belorusije i istočne Poljske.
26. 6. - Amerikanci zauzeliCherbourg a Crvena armijaVitebsk.
28. 6. - Sovjeti zauzimajuMogiljev, sutradan iBobrujsk.
29. 6. - TransporterToyama Maru potopljen blizu Japana sa 5.400 vojnika i članova posade.
jun/jul -Operacija Dünkirchen, ofanziva protiv NOVJ u Žumberku, kao iOperacija Floret u Gorskom Kotoru; NOVJ 30. 6.zauzela Bosiljevo između Karlovca i Ogulina.

Jul/Juli/Srpanj

[uredi |uredi kod]

1. 7. - Predlog odluke o konstituisanjuZAVNOBIH u najviše zakonodavno i izvršno tijelo u BiH.
1. 7. - Autoritarni liderGvatemale,Jorge Ubico, protestima prinuđen na ostavku.
1-22. 7. - Monetarna i finansijska konferencija uBreton Vudsu.
3. 7. -Sovjetske trupe oslobodile glavni gradBelorusije Minsk i zarobile 100.000 nemačkih vojnika.
3. 7. -Bitka kod Imphala se završava važnom savezničkom pobedom u Burmanskoj kampanji.
5. 7. -4. 8. -Topličko-jablanička operacija 1944 (operacijeTrumpf,Halali iKehraus) protiv NOVJ. U ovo doba iOperacija Sonnenstich u istočnoj Hercegovini iAndrijevička operacija u Crnoj Gori i Sandžaku.
6. 7. - U požaru koji je u glavnom šatorucirkusa „Ringling Brothers and Barnum & Bailey“ izazvao gutač vatre, u američkom graduHartford, Connecticut, poginulo je 167 ljudi.
8. 7. - Ministar rata i radaJuan Perón postaje potpredsednik Argentine. Ove godine je osnovao Nacionalni institut socijalnog osiguranja.

Bitka za Saipan (krug) i druga američka iskrcavanja

9. 7. -Bitka za Saipan na Pacifiku okončana važnom američkom pobedom, mada džepovi ostaju do decembra 1945. Sa ostrva će poletati bombarderi prema Japanu.
9. 7. - Predsednik izbegličke vladeIvan Šubašić obavestio svetsku javnost o sporazumu sklopljenim sa maršalom Titom.
9. 7. - Britanske i kanadske snage konačno zauzele ostatkeCaena u Normandiji.
10. 7. - Pokušaj vojnog udara uKolumbiji: preds.Alfonso López Pumarejo bio zarobljen jedan dan.
11. 7. - Nemački teški tenkTiger II prvi put u borbi, u Normandiji.
13. 7. - Počela je sovjetska ofanziva naPribaltik:Armia Krajowa iCrvena armija zauzimajuVilnius u Litvaniji (Operacija Ostra Brama), Sovjeti zatim rasturaju poljske jedinice.
14. 7. - ZAVNO Crne Gore i Boke postajeCrnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja.
14. 7. - Kombinovani načelnici štabova odlučuju da se izvede iskrcavanje u južnoj Francuskoj - Churchill se zalagao za iskrcavanje kod Trsta i prodor kroz Ljubljanska vrata prema Austriji i Mađarskoj.
jul -Centralni nacionalni komitet Kraljevine Jugoslavije (četnici) osudili sporazum Tito-Šubašić i zatražili ostavku vlade.
16. 7. - Prvi vojniciBrazilskih ekspedicionih snaga stigle u Italiju - prva borba u septembru.
16 - 27. 8. - Operacija Doppelkopf je nemački pokušaj kontraofanzive u zapadnoj Litvaniji.
17. 7. - Feldm.Erwin Rommel ranjen u Francuskoj kada je "spitfajer" mitraljirao njegova kola.
17. 7. - Katastrofa u Port Chicago blizu San Francisca, u eksploziji municije stradalo 320 ljudi.
18. 7. - Japanski premijerHideki Tojo podnosi ostavku - posledica poraza na Saipanu.
18. 7. -Andersovi Poljaci zauzeliAnkonu posle jednomesečne bitke.
19. 7. - Amerikanci zauzimajuLivorno.

20. 7.. -Julska zavjera, na čelu s pukovnikomvon Stauffenbergom, pokušaj je ubojstvaAdolfa Hitlera bombom u "Vučjoj jami" - lakše je povrijeđen.
21. 7. -10. 8. -Bitka za Guam na Pacifiku.
22. 7. - ZavršenaBretton Woodska konferencija, tj. Monetarna i finansijska konferencija Ujedinjenih nacija: delegati iz 44 zemlje dogovorili osnivanjeMeđunarodne banke za obnovu i razvoj iMeđunarodnog monetarnog fonda (→Bretton Woodski sistem).
22. 7. -Koncentracijski logor Majdanek u Lublinu prvi je oslobođeni veći logor. NKVD ga zatim koristi za poljske gerilce lojalne londonskoj vladi.
22. 7. - Zvanično proglašenPoljski komitet narodnog oslobođenja, poznat i kao Lublinski komitet - sovjetska marionetska privremena vlada.
23. 7. - Na Lazinama kodDanilovgrada četnici streljali 52 omladinca i omladinke.
25. 7. -Operacija Cobra: Amerikanci započinju proboj izNormandije, Britanci i Kanađani podržavajuOperacijom Spring.
25. 7. - 10. 8. -Bitka na Tannenberškoj liniji: još jedan neuspešan sovjetski pokušaj zauzeća Estonije.

26. 7. - Poručniku Alfredu Schreiberu je pripisana prva pobeda sa mlaznim lovcem,Messerschmitt Me 262.
26. 7. -13. 8. -Bitka kod Ilomantsija je poslednji sovjetski napad na Finsku - neuspeh.
27. 7. -Lavovski ustanak: Poljaci oslobađaju grad, da bi ih Sovjeti zatvorili.
27. 7. -Gloster Meteor, britanski i jedini saveznički mlazni lovac, ulazi u službu.
28. 7. - Raketni avionMesserschmitt Me 163 u prvoj borbi.
29. 7. - U Beogradu otkrivenaIlegalna štamparija CK KPJ,Branko Đonović iSlobodan Jović izvršili samoubistvo.
29. 7. - Sovjetske oklopne divizije u bliziniVaršave.
31. 7. -Antoine de Saint-Exupéry poleteo na izviđačku misiju sa Korzike i nije se vratio.

Avgust/August/Kolovoz

[uredi |uredi kod]

1. 8. -Armia Krajowa dižeVaršavski ustanak - grad je razoren u dvomesečnoj borbi a ustanak je ugušen u odsustvu sovjetske podrške.
1. 8. - Sovjeti zauzeliKaunas.
1. 8. - Posljednji datum koji jeAnna Frank unijela u svoj dnevnik - obitelj je uhvaćena tri dana kasnije.
1. 8. -Bitka za Tinijan se privodi kraju -Tinijan postaje važna avio-baza.
1. 8. -Khuang Aphaiwong je novi premijer Tajlanda umesto profašistePlaek Phibunsongkhrama, tajno pomaže antijapanski pokret otpora Slobodni Thai.

2. 8. - Prvo plenarno zasedanjeASNOM-a uProhoru Pčinjskom.
2. 8. -Lublinsko-brestska operacija se završava zauzećem dva mostobrana preko Visle.
2. 8. -Turska prekida odnose sa Nemačkom.
avgust -Operacija Hackfleisch u istočnoj Bosni iDurmitorska operacija u Crnoj Gori protiv NOVJ.
avgust -Aung San, ministar rata u japanskoj marionetskoj Državi Burma, formirao sa komunistima i socijalistima Antifašističku organizaciju.
4. 8. -Bitka za Srbiju: Operativna grupa divizija NOVJ (tri divizije) u borbi sa Nemcima forsiralaIbar između Raške i K. Mitrovice.
4. 8. - Nemci napustiliFirencu, uništivši sve mostove osimPonte Vecchia.
5. 8. - Veliko bekstvo zarobljenih Japanaca iz Cowre u Australiji - od 1.100 zarobljenih na kraju ih je stradalo 231, delom od samoubistva ili kolega, ostali su uhvaćeni.
5 - 12. 8. -Masakr u Woli: masovno ubistvo 40 - 50.000 Poljaka u Varšavi.
6 -10. 8. - Okršaj Operativne grupe NOVJ sa četiri četnička korpusa na Kopaoniku - potisnuti su ka Zapadnoj Moravi.
7. 8. - U SAD predstavljenHarvard Mark I, prvi programabilni računar.
8. 8. - Deklaracija Šubašićeve vlade - priznaje se privremena uprava AVNOJ iNKOJ, poziva se sav narod da se okupi u jedinstvenom frontu pod vođstvom maršala Tita.
10. 8. - Povlačenje njemačkih trupa s otokaMljeta.
10. 8. - Prestaje organizovani japanski otpor naGuamu - Amerikanci su povratili ostrvo.

12. 8. - SusretTita i Čerčila uNapulju.
12. 8. - Masakr uSant'Anna di Stazzema u Toskani: u represalijama SS-ovaca i fašista ubijeno 560 seljana, uključujući 130 dece.
12 - 21. 8. - Bitka zaDžep kod Falaisea - stradalo i zarobljeno 60.000 Nemaca koji su bili okruženi kodFalaisea. Otvoren put prema Parizu.
12. 8. - Operacija Pluto - ispod LaManša postavljen prvi podmorski naftovod na svetu.
15. 8. - OsnovanKorpus narodne odbrane Jugoslavije za bezbednost na oslobođenim teritorijama (postoji do 1953, 15. 8. je bio Dan graničara).
15. 8. -Operacija Dragoon: iskrcavanje saveznika u južnoj Francuskoj.
16. 8. - NaVisu nastavak pregovoraNKOJ-a i izbegličke jugoslovenske vlade.
17. 8. - ZavršenaBitka za Biak pored Nove Gvineje, poginulo je oko 6.100 Japanaca.

19. 8. - Ustanak u Parizu.
19. 8. - Vučiji čopor američkih podmornica napao po tajfunu japanski konvoj i potopio brodoveTeia Maru iTamatsu Maru sa 2.665 odn. 4.890 ljudi.
20 -29. 8. -Jaško-kišinjevska operacija: nemačke snage potučene a Rumunija menja stranu.
21. 8. - PočinjeKonferencija u Dumbarton Oaksu: predstavnici SSSR, SAD, V. Britanije i Kine razgovaraju u Dambarton Ouksu o ustanovljenju glavnih organaUjedinjenih nacija: Saveta bezbednosti, Generalne skupštine, Međunarodnog suda pravde i stalnih sekretarijata.
22. 8. - Amerikanci zauzeliGrenoble.
22. 8. - Potopljen japanski evakuacioni brodTsushima Maru - 1.529 žrtava, od čega 775 školske dece.
22 - 23. 8. - Akcija Gitter: hapšenje bivših političara s levice i centra u Nemačkoj (među kojima iKonrad Adenauer).
23. 8. - Puč uRumuniji: smenjen premijerIon Antonescu, kralj Mihail preuzima vlast, proglašeno jednostrano primirje. Luftwaffe sledeće noći bombarduje Bukurešt.

25. 8. - OslobođenjePariza. KomandantDietrich von Choltitz se oglušio o Hitlerovo naređenje da razori grad.
26. 8. - Bugarska proglašava neutralnost - SSSR ne prihvata.
26. 8. -Épuration légale ("legalna čistka"): francuska skupština usvaja definiciju "povrede nacionalne časti" (indignité nationale), što se kažnjava oduzimanjem građanskih prava (dégradation nationale). U toku jeépuration sauvage ("divlja čistka"), pogubljenja po kratkom postupku i javno ponižavanje osumnjičenih kolaboranata.
28. 8. - OslobođeniMarsej iNica.

29. 8. - Jugoslovenski kraljPetar II razrešavaDražu Mihailovića dužnosti načelnika štaba Vrhovne komande Jugoslavije i priznaje Tita kao vođu otpora u Jugoslaviji.
29. 8. - Preventivna nemačka okupacijaSlovačke - počinjenacionalni ustanak sa sedištem uBanskoj Bystrici.
29. 8. - Horthy iznudio ostavkuDöme Sztójaya, novi premijer je gen.Géza Lakatos (do oktobra).
29/30. 8. - RAF razorio centarKönigsberga.
30. 8. -Urota Lorković-Vokić:Ante Pavelić sprečava mogući puč i ostaje vjeran Njemačkoj.
30. 8. - Sovjeti zauzeli rumunska naftna polja uPloeštiju.
30. 8. - Titov poziv domobranima, četnicima i drugima da napuste neprijateljske formacije; svako ko se posle 15. septembra zatekne u istima biće kažnjen najstrožijom kaznom.
31. 8. - Crvena armija ušla uBukurešt. Okončan nemački otpor u Rumuniji.

Septembar/Rujan

[uredi |uredi kod]

1. 9. -Draža Mihailović naređuje opštu mobilizaciju.
1 -7. 9. -Operacija Ratweek, napadi NOVJ i savezničkog vazduhoplovstva na železničke komunikacije u Jugoslaviji.
2. 9. - U Bugarskoj imenovana proruska vlada, na čelu sa Konstantinom Muravjevim.
2. 9. - Finska prekida diplomatske odnose sa Nemačkom.
3. 9. - OslobođenBrisel. Vlada stiže 8. 8. a princ Karlo, grof od Flandrije postaje regent svom bratu Leopoldu III koji je u Nemačkoj (do 1950).
3. 9. - Formirana nova grčka koaliciona vlada.
4. 9. - Britanci zauzimajuAntverpen, čija luka sada postaje glavna nemačka meta - saobraćaj konvoja omogućen u novembru.
5. 9. - SSSR objavio rat Bugarskoj.
septembar - PočinjeProboj Armijske grupe E iz Grčke.
6. 9. - Jedinice 3. ukrajinskog fronta Crvene armije (general pa maršalFjodor Tolbuhin) izbile na jugoslovensku granicu, kod Turn Severina.
6. 9. - 12. korpus NOVJ kod Višegrada prešao Drinu i ušao u Srbiju.
6. 9. - Savezničko bombardovanjeLeskovca.
7. 9. -Oslobođeni Prijedor i Ljubija.
7. 9. - Potopljen brodShinyō Maru sa 688 američkih zarobljenika.

8. 9. - Crvena armija ulazi u Bugarsku, koja menja stranu i objavljuje rat Nemačkoj.
8. 9. - Desničari iz VMRO-a proglašavajuNezavisnu Državu Makedoniju.
8. 9. - Prva raketaV-2 pada na London.
8. 9. - Nekadašnji luksuzni italijanski brodRex potopljen od RAF-a u Koparskom zalivu.
9. 9. -Bitka na Jelovoj gori, odlučujući poraz četnika u Srbiji.
9. 9. -Prevrat u Bugarskoj: na vlast dolaziOtadžbinski front na čelu saKimonom Georgievim (do 1946).
11. 9. - Formirana Jugoslovenska rečna ratna flotila.
12. 9. - KraljPetar II Karađorđević pozvao borce Draže Mihailovića da se priključe partizanskim snagama.
12. 9. - Rumunija potpisala primirje sa saveznicima, priznaje sovjetska zauzeća iz1940, obezbeđuje 12 divizija za borbu, kao i robu i sirovine za SSSR. Crvena armija danas zauzelaTemišvar.
12. 9. -Roetgen je prvo nemačko mesto u rukama zapadnih saveznika.
12. 9. - Potopljen japanski brodRakuyō Maru sa 1.159 britanskih i australskih zarobljenika.
12 - 16. 9. - Druga kvebečka konferencija (Octagon): tema su okupacione zone u Nemačkoj,Morgenthauov plan itd.
13. 9. - NOVJ stupila u kontakt sa Crvenom armijom, u okolini Negotina.
13. 9. -Oslobođen Cazin.

15. 9. - Operacija Paravane: nemačkiTirpitz je onesposobljen.
16. 9. -Treći ukrajinski front stigao u Sofiju.
17. 9. -Oslobođenje Brača.
17. 9. - Drugo i konačno oslobođenjeTuzle.

17-25. 9. -Operacija Market Garden - najveći vazdužni desant rata s ciljem uspostavljanja mostobrana naRajni, ali Britanci razbijenikod Arnhema.
18. 9. -Oslobođenje Valjeva.
18. 9. - Japanski "pakleni brod"Jun'yō Maru potopljen pored Sumatre sa 5.620 ljudi, uglavnom javanskih radnika i savezničkih zarobljenika.
19. 9. - Moskovsko primirje izmeđuFinske i saveznika (tj. SSSR, čime je okončanNastavljeni rat). Finska ima obavezu da protera ili razoruža nemačke trupe (→Laplandski rat).
19. 9. - Amerikanci konačno zauzeliBrest, ali luka je neupotrebljiva.
19. 9. - Počinje dvomesečnaBitka u Hürtgenskoj šumi, nemački defanzivni uspeh na granici sa Belgijom.
20. 9. -Oslobođenje Aranđelovca, ali borbe se nastavljaju do 10. oktobra.
21. 9. - Tito otputovao u Moskvu na razgovore o koordinaciji Crvene armije i NOVJ (C.a. će formalno zamoliti za ulaz u Jugoslaviju, koju će napustiti odmah po završetku vojnih dejstava).
21. 9. -Bitka za Rimini: grčka jedinica zauzela grad. Ovim je formalno probijenaGotska linija, aliKesselringove snage se uredno povlače sve do marta/aprila 1945.
22. 9. - Jedinice 113. divizije Crvene armije prešli Dunav kod Kladova i Brze Palanke.
22. 9. - Crvena armija zauzimaTalin nakon nekoliko dana delovanja estonske vladeOtto Tiefa.

27. 9. - Potopljen transportno-bolnički brodUral Maru, oko 2.000 stradalih.
28. 9. - Delovi 68. i 75. korpusa Crvene armije iz Rumunije i Bugarske počele prodor u Srbiju.
29. 9. -5. 10. - Masakr uMarzabottu kod Bologne: u nemačkim represalijama ubijeno najmanje 770 civila.
29. 9. - U službi je njemačka podmornica U-2511, jedna od samo dvijepodmornice tipa XXI - naći će se u patroli posljednjih dana rata.
30. 9. - Crvena armija oslobodilaNegotin.
septembar? - Draža Mihailović odlazi u istočnu Bosnu.
septembar - Počinje glad u Holandiji.

Oktobar/Listopad

[uredi |uredi kod]

2. 10. - SlomljenVaršavski ustanak, stradalo je bar 150.000 civila.
2. 10. - Prodor kroz Zapadni zid u Nemačku.
3. 10. - Crvena Armija i partizani oslobodili Petrovgrad (Zrenjanin).
3. 10. - RaspuštenBanjički logor.
5. 10. - Britanci se iskrcavaju u Grčkoj.
5. 10. - OslobođenoPančevo.
5. 10. - U Krajovi sporazum NKOJ i bugarske vladeOtadžbinskog fronta o vojnoj saradnji.
5. 10. - Japanci zauzeli kinesku lukuFuzhou.
6. 10. -Povlačenje kolaboracionista:Milan Nedić pobegao iz Beograda.
6. 10. - Rusi ušli uMađarsku, istočno odSegedina, počinjeDebrecinska operacija (do 29. 10.).
7. 10. -Aleksandrijski protokol predviđa organizaciju arapskih država (→Arapska liga).
8. 10. - Bugarska započinje ratne operacije protiv Nemačke.
9 -19. 10. - ČetvrtaMoskovska konferencija (Tolstoy). Čerčil i Staljin postižu tajniSporazum o procentima (Jugoslavija 50:50).
9. 10. - Crvena armija izbila na Baltik kod Memela - nemačkiKurlandski džep je odsečen do kraja rata.
9. 10. - Titovo naređenje 2. udarnom korpusu NOVJ da se ruše komunikacije ka Bosni i Dalmaciji, radi sprečavanja izvlačenja nemačke grupe E iz Grčke.
10. 10. - OslobođenoLivno.
10. 10. -Debrecenska operacija: Crvena armija izbila na Tisu u Mađarskoj.
10. 10. - OslobođenaSubotica.
11. 10. - ZauzetiKluž u Rumuniji,Segedin u Mađarskoj iKnjaževac u Srbiji.
12. 10. - Nemci napustiliAtinu - napuštaju celu Grčku kako ne bi bili odsečeni. Britanci stižu 14. 10. a grčka vlada Jorgosa Papandreua 18-tog.
13 -17. 10. -Bitka za Koprivnicu je neuspjeh NOVJ.
14. 10. -Niš je oslobođen od Nemaca. UKruševac prvo ulaze Keserovićevi četnici pa Crvena armija i partizani.

14. 10. - Početak borbi za oslobodenje Beograda (Beogradska operacija).
14. 10. -Erwin Rommel koristi opciju samoubistva kako ne bi bio izvođen na sud.
15. 10. - PočinjeKosovska operacija, bugarske, jugoslovenske i albanske snage protiv delaArmijske grupe E.
15. 10. -Operacija Panzerfaust: odmah nakon što je mađarski regentHorthy proglasio primirje sa Saveznicima, Nemci izveli prevrat - postavljenFerenc Szálasi iz Partije Strelastog Krsta.
15. 10. - Sovjeti zauzeliRigu.
oktobar - Italijanska kampanja: saveznici pokušavaju prodor prema Bologni, ali jak nemački otpor, zamor i loše vreme znače da do proleća neće biti značajnijeg napredovanja.
oktobar - PočinjeGlad u Vijetnamu - do kraja sledeće godine umrlo najmanje 400.000 ljudi, što će imati i političke posledice.
ca.16. 10. - Tito tražio od maršala Tolbuhina da bugarske snage napuste Srbiju zbog "nelojalnog držanja" (nije prihvaćeno).
17. 10. - Vojna uprava za Banat, Bačku i Baranju.
17 - 19. 10. - Kubansko-floridski uragan odnosi 300 žrtava i nanosi veliku štetu (tek će Andrew 1992. biti razorniji).
18. 10. - OslobođenDubrovnik.
18. 10. - Prvi broj lista "Glas slobodnogNiša" (kasnije Narodne novine)
18. 10. - Represivne mere protiv Nemaca u Banatu (zabranjen nemački jezik na javnim mestima i izlazak iz sela).
18. 10. - Hitler naredio osnivanjeVolkssturm-a ("Narodna vojska").
19. 10. - "Oktobarska revolucija" uGvatemali: vojni udarJacoba Árbenza i drugova protivVaidesa, marionete bivšeg diktatoraJorge Ubicoa - sledi "10 godina proleća" do CIA-inogpuča 1954..
19 - 24. 10. - Invazija na Aránsku dolinu: komunistička Španska nacionalna unija pokušala upad u Frankovu Španiju.

20. 10. -Oslobođenje Beograda:Crvena armija iNOVJ oslobodileBeograd. Učitelj Miladin Zarić spasao stari Savski most.
20. 10. -Bitka za Filipine: generalDouglas MacArthur se vratio na Filipine, počinje Bitka za Lejte (do kraja godine) a kampanja traje do kraja rata.
20 -22. 10. -Napad NOVJ na Travnik 1944.
21. 10. - OslobođenKragujevac (tačno tri godine nakonstreljanja).
21. 10. - UspostavljenSremski front (do aprila).
21. 10. -Aachen je prvi nemački grad zauzet od saveznika, ali ne uspevaju preći Rur niti zauzeti brane.
21. 10. - Tokom neuspešneGumbinnenske operacije (Prve pruske ofanzive), Sovjeti počiniliMasakr u Nemmersdorfu.
22. 10. - Završena Memelska bitka: nemačke snage blokirane u malom mostobranu oko Memela.
22. 10. -13. 11. -Borbe za Rogaticu i na Romaniji.
23. 10. - OslobođenNovi Sad.
23. 10. -Enver Hodža na čelu privremene albanske vlade.

23-26. 10. - PomorskaBitka u zalivu Leyte,Filipini, saveznička pobeda u možda najvećoj pomorskoj bici u istoriji. Prvi napadikamikaza.
25. 10. - Rumuni i Crvena armija oslobađaju Transilvaniju od mađarske vojske.
25. 10. -Kirkenes je prvonorveško oslobođeno mesto (Crvena armija).
25. 10. - Američki eskortni nosač avionaUSS St. Lo prvi je veći brod potopljen u napadu kamikaza.
25 -27. 10. -Pokolj na Daksi osumnjičenih kolaboranata iz Dubrovnika.
26. 10. - Vojni sud Prvog korpusa NOVJ u Beogradu počinje da sudi saradnicima okupatora i ratnim zločincima (do 18. 11., osuđeno 105 lica, ali osuđenihili likvidiranih je mnogo više).
27. 10. - Crvena armija zauzelaUžgorod, centarKarpatske Rutenije (od 1946.Zakarpatska oblast Ukrajinske SSR).
28. 10. - Primirje između antifašističke koalicije i Bugarske (u roku od dve nedelje moraju evakuisati okupirane jugoslovenske i grčke teritorije).
28. 10. - Nemci ugušili slovački ustanak, posle dva meseca. Istog dana završena i krvavaIstočnokarpatska operacija.
28. 10. - Izašao prvi posleratni brojPolitike.
29. 10. -Budimpeštanska ofenziva (do februara).
30. 10. - OslobođenSolun.

Novembar/Studeni

[uredi |uredi kod]

1. 11. - Drugi (beogradski)Sporazum Tito-Šubašić - predviđeno osnivanje zajedničke vlade DFJ odgovorneAVNOJ-u i osnivanje kraljevskog namesništva, koje bi u odsustvu kralja vršilo kraljevsku vlast (ostvareno1945).
1. 11. - Akcija od 1. novembra 1944. ili Zaseda kod Paga: Britanci potopili dve nemačke korvete i jedan razarač u Kvarneru.
4. 11. - OsnovanoUdruženje likovnih umetnika Srbije (ULUS).
5. 11. - Prvo savezničko bombardovanjeSingapura, oštećen suvi dok.
6. 11. - Britanski ministar rezident za Bliski istokWalter Guinness, baron Moyne, ubijen u Kairu od jevrejskih terorista (Lehi, pod vođstvomYitzhaka Shamira).
7. 11. -F.D. Roosevelt pobedioDeweya sa 432:99 elektora i dobio četvrti mandat predsednika SAD (ali umire u aprilu). Potpredsednik će bitiHarry S. Truman.
7. 11. -Niški incident: američki avioni mitraljirali sovjetsku kolonu a zatim je došlo i do vazdušne borbe - SAD uputile izvinjenje.
7. 11. - U Beogradu štampan prvi broj lista "Glas", obnovljena prva tramvajska linija (Vukov spomenik - Elektr. centrala, sa 5 kola).
8. 11. - ZavršenaBitka na Scheldtu: saveznici otvorili vodeni put prema luciAntwerpen - prvi konvoj stiže 29. novembra, nakon deminiranja luke. Kanađani su pretrpeli velike gubitke u borbama, u zemlji dolazi do regrutne krize.
9-12. 11. - U Beogradu prvo zasedanjeVelike antifašističke skupštine narodnog oslobođenja Srbije.
10. 11. -Radio Beograd obnovio rad.
10. 11. - Formalna nemačka predaja u Splitu, na palubi brodaHMS Delhi.
10. 11. - BrodUSS Mount Hood natovaren sa 3.400 tona municije eksplodirao na ostrvu Manus (Papua Nova Gvineja) - 432 poginulih, velika šteta.
11. 11. - ASNO Srbije osnovao Specijalni sud za suđenje zločina i prestupa protiv srpske nacionalne časti (osim veleizdaje i pomaganja ratnih zločina, radi od sledećeg januara).
11. 11. - Posle više od dve godine završava seŠtrajk muzičara u SAD: nenamerna posledica je opadanjebig bandova i dolazak vokalista u prvi plan.

11 -29. 11. -Batinska bitka - oslobođenaBaranja.
12. 11. - Operacija Catechism: nemački bojni brodTirpitz je konačno potopljen, iz devetog pokušaja.
13. 11. - OslobođenoSkoplje,kao i Cazin.
14. 11. - Nemci osnovali u PraguKomitet oslobođenja naroda Rusije na čelu saAndrejem Vlasovim.
15. 11. - Prvi broj lista "Borba" u Beogradu.
17. 11. - OslobođenaTirana.
17. 11. - Potopljen japanski nosač desantnih plovilaMayasan Maru, stradalo 3.536 ljudi.
17 -24. 11. -Bitka za Našice, Nijemci zadržali grad.
18. 11. - UGlini osnovano Srpsko kulturno društvo "Prosvjeta".
18. 11. - Amerikanci ušli uMetz.
19. 11. - OslobođenaPriština. OslobođenjemTetova dovršenooslobođenje vardarske Makedonije.
20-23. 11. - Jugoslovenska delegacija u Moskvi (drIvan Šubašić, predsednik izbegličke vlade iEdvard Kardelj, potpred.NKOJ).
21. 11. - Osnovana Vojna akademija kopnene vojske u Beogradu.
21. 11. - Predsedništvo AVNOJ donelo odluku o prelasku u državnu svojinu celokupne "neprijateljske imovine" (imovina Trećeg Rajha, nemačke nacionalne manjine, ratnih zločinaca i saradnika okupatora) i o sekvestraciji imovine koju su okupatori prisilno oduzeli (objavljeno u februaru?).
21. 11. - Predsedništvo AVNOJ-a donosi odluku o opštoj amnestiji za one koji nisu počinili zločine.
21. 11. - Titova saglasnost generaluVilsonu da se luke Split, Šibenik i Zadar stave na raspolaganje savezničkim pomorskim jedinicama (na ograničen rok, luke pod komandom NOVJ).
22. 11. - KrajKosovske operacije: bugarske i jedinice NOVJ oslobodileKosovsku Mitrovicu, istog dana oslobođen i rudnikTrepča - to jeoslobođenje Kosmeta.
novembar -Operacija Zeleni put I iII - izvlačenjeArmijske grupa E od Kosovske Mitrovice do Višegrada iproboj kroz istočnu Bosnu.
23. 11. - Francuske snage oslobodileStrasbourg - ispunjenje Zaveta iz Kufre (1941).
24. 11. - Formiran prvi austrijski partizanski bataljon kodČrnomelja.
24. 11. -Operacija Ichi-Go -Bitka kod Guilin–Liuzhoua: kineska nacionalna armija potučena od Japanaca uGuangxiju. Japanci su povezali svoje posede u Kini i Indokini, ali nemaju dovoljno ljudstva za kontrolu. Eliminisali su američke avio-baze, ali ovi su osvojili baze na pacifičkim ostrvima.
24. 11. - Američki bombarderi sa Marijanskih ostrva prvi putnapadaju Tokio.

25. 11. - PočinjeKninska operacija u užem smislu.
25. 11. - Najsmrtonosnija eksplozijaV-2: kod robne kuće u londonskom kraju New Cross poginulo 168 ljudi.
26. 11. -Heinrich Himmler naredio uništavanje krematorija u Auschwitzu, kako bi se uništili dokazi, ovog meseca je okončao i ubijanja gasom.
27. 11. - Eksplozija RAF Fauld - između 3.500 i 4.000 tona bombi i municije eksplodiralo uStaffordshire-u, najveća eksplozija ikad u Engleskoj.
27. 11. - Pored Norveške potopljen brodRigel, stradala je 2.571 osoba, uglavnom ratnih zarobljenika (među njima i jugoslovenskih).
29. 11. - Padom Skadra, celaAlbanija je oslobođena od Nemaca.
29. 11. - Rusi zauzeliPečuj.
29. 11. - Amerikanci potopili japanski nosač avionaShinano, najveći ikad napravljen (ali s greškama).
30. 11. - PismoMiladina Popovića, sekretara OK KPJ za Kosmet, sa uputstvima za borbu protivnaoružanih bandi i pridobijanje naroda.

Decembar/Prosinac

[uredi |uredi kod]

30. 11./1. 12. -Masakr u Thiaroyeu: ubijeno je najmanje 35 Senegalskih strelaca koji su se pobunili u kampu kod Dakara.
2. 12. -Balisti upali uUroševac, izbačeni sutradan. Ovo se smatra početkom"kontrarevolucije" na Kosovu.
3. 12. -Dekemvriana uAtini: krvoproliće na demonstracijama povodom naredbe za razoružanje gerilskih snaga - prethodnicagrađanskog rata između Vlade, koju je podržavalaVelika Britanija, i Fronta nacionalnog oslobođenja. Sukobi u Atini traju celog meseca.
4. 12. - Nakonjednomjesečnih borbi, postrojbe partizanskog 8. dalmatinskog korpusa oslobodileKnin, čime je oslobođena i južna Hrvatska.
4. 12. - RAF-ovo bombardovanjeHeilbronna odnosi 6.500 žrtava.
6. 12. - Proradila pruga Beograd - Niš.
7. 12. - Ustaše na zagrebačkom kolodvoru izvukle iz nemačkog transporta i streljale 39ljotićevaca na čelu sa maj. Miloradom Mojićem.
7. 12. - Čikaškom konvencijom osnovana Međunarodna organizacija civilne avijacija -ICAO (na snazi od 1947).
7. 12. - Zemljotres Tōnankai u Japanu, praćen cunamijem i do 10 metara - preko 1.200 mrtvih.
7/8. 12. - Desant NOVJ i CA preko Dunava kod Vukovara - poraženi nakon tri dana uz velike žrtve.
8. 12. -28. 12. -Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni 1944., s pokušajem zauzimanja Tuzle.
10. 12. - U New Yorku dodeljene prve Nobelove nagrade od 1939.
10. 12. - Francuska i SSSR zaključili ugovor o savezu i uzajamnoj pomoći.
13. 12. - Napad kamikaze naUSS Nashville, poginula 133 člana posade.
14. 12. - Osnovano izdavačko preduzeće "Prosveta".
14. 12. -HMS Aldenham je poslednji britanski razarač potopljen u ovom ratu - naleteo je na minu kodPaga, stradalo 126 članova posade, kao i dvojica pripadnika NOVJ.
15. 12. - Avion saGlennom Millerom nestao po lošem vremenu iznad La Manša.
15. 12. - Američka invazija filipinskog ostrvaMindoro - dobijene su važne avio-baze.

16. 12. - Počinje velika nemačkaArdenska ofanziva ("Poduhvat Straža na Rajni" ili Bitka na izbočini): iznenađenim saveznicima su naneseni veliki početni gubici.
17. 12. - Saveznici zauzeliFaenzu, najbliže što su prišli Bologni pre zime.
17. 12. - Masakr u Malmedyju: SS-ovci ubili 84 zarobljena Amerikanca - ista jedinica je počinila još nekoliko zločina ovih dana.
18. 12. -Proboj njemačkog 21. korpusa iz okruženja u Crnoj Gori.
18. 12. - Tajfun Cobra: tri američka razarača potonula od oluje u Filipinskom moru, 790 poginulih.
19. 12. - OslobođenaPodgorica.
19. 12. - Prvi broj pariskih novinaLe Monde (zamenjujeLe Temps).
19. 12. - Anglo-etiopski sporazum: Britanci se odriču nekih povlastica, pojašnjeno da je Etiopija saveznik a ne okupirano područje.

20. 12. - Zapovest operativnog štaba NOV i PO KiM za "aktiviziranje" jedinica u čišćenju od raznih bandi na Kosmetu.
22. 12. - OsnovanaVijetnamska narodna armija, komandant jeVõ Nguyên Giáp.
23. 12. - Posle uličnih borbi balisti odbijeni odGnjilana.
23. 12. - Ardenska ofanziva: vreme se popravlja, što omogućava savezničke vazdušne udare.
24. 12. - UNovom Sadu izašao prvi broj dnevnog lista na mađarskom jeziku "Sabad Vajdašag", koji je u septembru1945. promenio naziv u "Mađar so". Istog dana uPrištini prvi broj lista "Jedinstvo".
24. 12. - Prva posleratna izložba u beogradskom paviljonu "Cvijeta Zuzorić", prihod namenjen ranjenim oslobodiocima.
24. 12. - U La Manšu potopljenLéopoldville sa 819 ljudi, uglavnom američkih vojnika.
26. 12. -Bitka za Budimpeštu: sovjetske i rumunske trupe zatvorile obruč - opsada traje do februara.
26. 12. - Deblokirane američke snage kodBastogne-a.
26 - 28. 12. - Bitka kod Garfagnana ili Operacija Wintergewitter: uspešan osovinski napad na zapadnom delu Gotske linije u Italiji.
30. 12. - Nemci ispalili na Luksemburg prve granate iz supertopaV3.
31. 12. - OsnovanoUdruženje književnika Srbije.

Kroz godinu

[uredi |uredi kod]

Glad u Bengalu 1943.: posledično povećan mortalitet od bolesti.

1944. u temama

[uredi |uredi kod]

Rukovodstvo zemlje (vlada u izbeglištvu; Demokratska Federativna Jugoslavija):

- Šef države: KraljPetar II Karađorđević (u izbeglištvu, međunarodno priznat).
- Predsednik Vlade:Božidar Purić, od8. 7.Ivan Šubašić (u izbeglištvu); u zemlji, na oslobođenim teritorijama, maršalJosip Broz Tito (generalni sekretarKPJ i predsednikNKOJ); drugde kvislinške vlasti i okupaciona uprava.
- Predsednik privremene Narodne skupštine:Ivan Ribar.
Film:Double Indemnity,Gaslight,Going My Way,Arsenic and Old Lace (→1944. na filmu).
Nauka i tehnika:
- U Švedskoj smislili način da mleko pakuju u papir i osnovali kompanijuTetra Pak.
- Avery–MacLeod–McCartyjev eksperiment:DNK prenosi nasledne crte.
- Donald Griffin i G. W. Pierce ustanovili da šišmiši koriste eholokaciju.
- RačunarHarvard Mark I.
- U okviruprojekta Manhattan otkrivenikirijum iamericijum.
- OpisanAspergerov sindrom.