Movatterモバイル変換

ホーム

Prijeđi na sadržaj

1943.

Izvor: Wikipedija

< |19. vijek |20. vijek|21. vijek|>
< |1910-e |1920-e |1930-e |1940-e|1950-e|1960-e|1970-e|>
<< |< |1939. |1940. |1941. |1942. |1943..|1944.|1945.|1946.|1947.|>|>>

1943.. po kalendarima
Gregorijanski	1943.. (MCMXLIII)
Ab urbe condita	2696.
Islamski	1361–1363.
Iranski	1321–1322.
Hebrejski	5703–5704.
Bizantski	7451–7452.
Koptski	1659–1660.
Hindu kalendari
•Vikram Samvat	1998–1999.
•Shaka Samvat	1865–1866.
•Kali Yuga	5044–5045.
Kineski
•Kontinualno	4579–4580.
•60 godina	Yin Voda Koza (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11943.
p • r • u
Podrobnije:Kalendarska era

Godina1943 (MCMXLIII) bila jeredovna godina koja počinje u petak po gregorijanskom kalendaru (link pokazuje kalendar).

1943:
1 •2 •3 •4 •5 •6 •7 •8 •9 •10 •11 •12
Rođenja •Smrti

Događaji

[uredi |uredi kod]

Januar/Siječanj

[uredi |uredi kod]

1 - 2. 1. -Narodnooslobodilačka borba Albanije –Bitka kod Gjorma: Italijani poraženi od albanskih gerilaca nedaleko od Valone, na šta odgovaraju represalijama.
januar -Zločini nad muslimanima u okolini Bijelog Polja.
januar -Borbe za Teslić kao iza Okučane.
3. 1. - Odred "Zejnel Ajdini" napao italijansku kolonu u Crnoljevskoj klisuri, poginulo 20 italijanskih vojnika.
5. 1. - Sa američke lake krstariceUSS Helena oboren japanski bombarder - prva žrtvablizinskog upaljača.
8. 1. - Uništen jePohorski bataljon, 69 boraca, od čega 10 žena.
10. 1. -Staljingradska bitka: pošto su Nemci ignorisali ultimatum za predaju od pre dva dana, Sovjeti započinju završni napad (Operacija Koljco).
11. 1. - PremijeraChetniks! The Fighting Guerrillas u SAD.
11. 1. - SAD i UK se odriču privilegija ekstrateritorijalnosti u Kini.
12 -30. 1. - SovjetskaOperacija Iskra otvara koridor premaopsadnutom Lenjingradu (18. 1., nakon 515 dana opsade) i omogućuje bolje snabdevanje, za šta jeGeorgij Žukov unapređen umaršala i odlikovanordenom Suvorova.
14 -24. 1. -Konferencija u Kazablanci, Ruzvelt, Čerčil i predstavnici Slobodnih Francuza razmatraju evropsku strategiju; od Sila osovine će se tražitibezuslovna predaja.
14. 1. -7. 2. - Operacija Ke: Japanci se povlače saGuadalcanala.

15. 1. - Poslije samo 16 mjeseci gradnje, posvećenPentagon, najveća uredska zgrada na svetu, sjedište Departmana rata.
januar -Heinrich Himmler dobioKorherrov izveštaj: broj Jevreja u Evropi od 1937. je pao za 4 miliona.
16. 1. -Bitka za Velikije Luki nedaleko od Lenjingrada okončana predajom nemačkog garnizona.
17. 1. - RAF bombardovao Berlin prvi put posle 14 meseci.
18. 1. -Baderov proglas protiv pobunjenika na čelu s Dražom Mihajlovićem.^[1]
19. 1. -Eqrem Libohova novi premijer italijanske Albanije, pošto jeMustafa Kruja smenjen zbog nereda u zemlji.

20. 1. -Operacija Weiss I: početak ofanzive na "Bihaćku republiku", prvom fazom obuhvaćeni Lika, Kordun, Banija, zapadna Bosna. Tzv. Četvrta neprijateljska ofanziva će kulminacijaBitkom na Neretvi u martu.
22. 1. - Okončana teškaBitka za Buna–Gonu: australsko-američke snage zauzele i poslednje japansko uporište na Papui (jugoistočna četvrtina ostrva).
23. 1. -Severnoafrička kampanja: Britanci zauzeliTripoli.
23. 1. - Sovjeti zauzeli Gumrak i poslednji nemački aerodrom u Staljingradu.
26. 1. -Bitka kod Nikolajevke: u okviru Staljingradske bitke, italijanski Alpinski korpus uspeo da se izvuče iz obruča uz velike gubitke.
27. 1. - Tito odlučio da Glavna operativna grupa (4 divizije) krene prema Hercegovini, a da ostali brane odstupnicu.
27. 1. - Prvi čisto američki vazdušni napad na Nemačku - 50 bombardera naWilhelmshaven.
30. 1. -Karl Dönitz je novi komandant nemačke mornarice, nakon što jeErich Raeder dao ostavku usled Hitlerovog gneva zbog neuspeha površinskih brodova i pretnje da će ih izrezati.
30. 1. - Britanski bombarderiDe Havilland Mosquito napali Berlin kako bi poremetili obeležavanje 10-godišnjice nacističke vlasti.
30. 1. - Gen.Friedrich Paulus unapređen u feldmaršala.
30. 1. -Višijevski režim osnovaoMilice française za borbu protiv pokreta otpora.
31. 1. - Paulus je u sovjetskom zarobljeništvu.

Februar/Veljača

[uredi |uredi kod]

februar -Pokolj muslimana Pljevalja, Čajniča i Foče.
1. 2. -Vittorio Ambrosio komandant talijanskih oružanih snaga umjestoUga Cavallera.
2. 2. -Staljingradska bitka okončana predajom preostalih nemačkih snaga. Od 250.000 nemačkih vojnika koji su započeli pohod, samo 6.000 će se vratiti kući.
2. 2. -Šarl de Gol dodelioRatni krst Draži Mihajloviću.
3. 2. - U Labradorskom moru torpedovan američki transporterSS Dorchester, stradalo 675 od 904 ljudi, među kojima i "Četiri kapelana".
4. 2. - Nemci se povukli iz Libije u Tunis.
5. 2. - Mussolini smenjuje većinu ministara, uključujućiGaleazza Ciana.
8. 2. - Izjava Vrhovnog štaba NOV i POJ te AVNOJ-a o ciljevima borbe - oslobođenje zemlje ali i "neprikosnovenost privatne svojine" i "puna mogućnost samoinicijative u industriji, trgovini i poljoprivredi".
9. 2. -Gvadalkanalska kampanja protiv Japanaca okončana važnom američkom pobedom - Amerikanci povratili ostrvo dva dana nakon što su se Japanci povukli.
9. 2. - Torpedovan japanski brodTatsuta Maru, stradao 1.421 vojnik, putnik i član posade.

10. 2. -Operacija Polarna zvezda: neuspešna sovjetska ofanziva kod Lenjingrada traje do aprila i uglavnom je praćena stabilizacijom fronta.
10. 2. -Bitka za Timor okončana posle skoro godinu dana povlačenjem poslednjih Australaca.
11. 2. -Sovjetski projekt atomske bombe: doneta odluka o početku praktičnih radova, na čelu projektaIgor Kurčatov.
12. 2. - Gandi započinje svoj najduži post, od 21 dana.
14 -17. 2. -Bitka kod Sidi Bou Zida (Operacija Prolećni povetarac): Nemci razbili Amerikance u Tunisu.
15. 2. - Na putu Požarevac-Petrovac partizani ubli komandanta nemačkog 734. pešadijskog puka i još trojicu Nemaca - sutradan u Beogradu streljano 400 talaca.
16. 2. - Crvena armija privremeno oslobodilaHarkov.
16. 2. - Predsednik Roosevelt objavljuje da je odbranaSaudi Arabije vitalna za odbranu SAD i proširujeZakon o zajmu i najmu na nju.
16 - 17. 2. -Domenikonski masakr: u italijanskoj odmazdi ubijeno 175 grčkih civila u Tesaliji.
16/17. 2. - Partizanioslobodili Prozor.
18. 2. -Gebelsov govor u Sportpalastu:Joseph Goebbels objavljujetotalni rat saveznicima.
18. 2. - Hapšenje "Bele ruže", mirnog pokreta otpora u Nemačkoj - biće pogubljeni već kroz nekoliko dana, među njimaHans iSophie Scholl.

19 -25. 2. -Bitka u Kaserinskom prolazu - ubedljiva osovinska pobeda nad američkim snagama u zapadnom Tunisu.
19 - 26. 2. - Neuspešni partizanskinapadi na Konjic.
19. 2. -15. 3. -Treća bitka za Harkov - uspešna nemačka kontraofanziva.

20. 2. - Na njivi jednogmeksikanskog seljaka se pojavila pukotina, iz koje će nastati vulkanParícutin.
24. 2. -Stepinčevo pismoPaveliću u kome osuđujelogor Jasenovac, povodom ubistva sedmorice slovenskih svećenika u logoru.
25. 2. -Operacija Weiss II (zapadna i jugozapadna Bosna).
26. 2. -Svetozar Vukmanović Tempo stigao uSkoplje - Tito ga poslao da organizujeustanak u Makedoniji.
28. 2. -Operacija Gunnerside - Šestnorveških specijalaca izvelo uspješnu sabotažu tvorniceteške vode, dio njemačkog programa atomske bombe.
28. 2. -Dolomitska izjava - prevlastKP Slovenije uOsvobodilnoj fronti.
28. 2. -Draža Mihailović drži govor na zboru kodKolašina, u prisustvu šefa britanske vojne misije: napada britansku vladu, kaže da su mu Italijani jedini izvor pomoći i da su mu glavni neprijatelji "partizani, ustaše, muslimani i Hrvati" - Čerčil će zbog ovoga protestovati kod jugoslovenske vlade.

Mart/Ožujak

[uredi |uredi kod]

1 - 2. 3. - Korjukivski masakr: SS-ovci uništili ukrajinsko seloKorjukivka sa 6.700 stanovnika iz odmazde za partizanski napad.
2 -4. 3. -Bitka u Bizmarkovom moru - uništen japanski konvoj za Novu Gvineju, stradalo 2.900 Japanaca.
3. 3. - Na gomili u londonskoj staniciBethnal Green stradalo 173 ljudi, uglavnom žena i dece.
3. 3. - Nemačka podmornica greškom potopila brodDoggerbank, jedan preživeo od 365 ljudi na brodu.
4. 3. -15. dodjela Oscara: najbolji film jeMrs. Miniver, ukupno šest nagrada.
4 - 6. 3. -Grčki pokret otpora: u bici kod Fardykambosa je zarobljeno nekoliko stotina italijanskih vojnika, ovog proleća se stvaraju slobodne teritorije.
5. 3. - Počinje takozvanaRurska bitka, petomesečno savezničko bombardovanjeRura.
5. 3. - Štrajk u FIAT-ovoj torinskoj fabrici Mirafiori, obustave rada se šire severom Italije^[2].
5. 3. - Generalni štrajk uAtini sprečava mobilizaciju grčkih radnika.
6. 3. - Bitka kod Medeninea, Operacija Capri, poslednja jeRomelova bitka u Africi: neuspelo ometanje očekivane savezničke ofanzive naMaretsku liniju u južnom Tunisu.
7. 3. -Bitka na Neretvi (Operacija Weiss III): partizanske snage počele prelaz prekoNeretve kod sela Jablanice.
9 -12. 3. - Masakr u Changjiao: Japanci ubili preko 30.000 kineskih civila.
10. 3. -Martovski pregovori uG. Vakufu između partizanskih i nemačkih predstavnika o razmeni zarobljenika; partizani nude primirje, "NOVJ smatra četnike kao glavnog neprijatelja" (delegati u Zagrebu 20-25.3.).
11. 3. - Preko 7.300 Jevreja iz Skoplja, Štipa i Bitolja (područja pod bugarskom okupacijom) zatočeno da bi kasnije tokom meseca bili poslani u Treblinku.
12. 3. - Crvena armija oslobodilaVjazmu (→ "Zvezdana bajka o Vjazmi"Mire Alečković).
12 - 14. 3. - Prve grupe beogradskih mladića odlaze na četvoromesečni obavezni rad.^[3]^[4]^[5] (u Bor^[6] i Gornjačku klisuru^[7]).
13. 3. - Pokušaj atentata na Hitlera, u organizaciji gen.von Tresckowa, putem eksplozivne boce likera nije uspeo.
15. 3. -Treća bitka za Harkov se okončava nemačkim uspehom: Sovjeti opet izgubiliHarkov aBjelgorod 18-og - poslednji veći nemački uspeh na Istočnom frontu.
16 -19. 3. - VrhunacBitke za Atlantik: dva konvoja sa 90 teretnih i 16 eskortnih brodova pod napadom "Vučjeg čopora" od 38 nemačkih podmornica - potopljena 22 broda uz gubitak jedne podmornice.
17. 3. -Bugarski parlament glasao protiv deportacije bugarskih Jevreja (iz predratne Bugarske, iz okupirane Makedonije i Trakije su deportovani istog meseca).
20. 3. - Prvi od 19 konvoja solunskih Jevreja kreće za Aušvic i druge logore - 50.000 ljudi do avgusta.
22. 3. -Hatinjski masakr: u Belorusiji spaljeno selo i ubijeno 156 od 160 stanovnika iz odmazde za četiri nemačka oficira.
23. 3. - Izbori za Folketing u okupiranoj Danskoj: najviše glasova za socijaldemokrate, samo 2,1% za naciste.
27. 3. - Eskortni nosač avionaHMS Dasher eksplodirao usled nepažnje uFirth of Clyde, stradalo 379 od of 528 članova posade.
28. 3. - U napuljskoj luci eksplodirao brod sa municijomCaterina Costa, velika materijalna šteta i možda 600 mrtvih.
28. 3. -Bitka na Maretskoj liniji: saveznički proboj u južnom Tunisu.
mart - maj -Ofanziva NOVJ u Lici 1943..

April/Travanj

[uredi |uredi kod]

1 -11. 4. - Veliki muftija jerusalimskiMuhamed Amin al-Huseini u poseti NDH (Zagreb, Banja Luka, Sarajevo)^[8] radi podrške regrutacije muslimana zaHandžar-diviziju.
4. 4. - Amerikanci bombardujuRenaultove fabrike uBoulogne-Billancourtu.
5. 4. -Poon Lim spasen pored Brazila nakon 133 dana na splavu.
6. 4. - Objavljen "Mali princ".Antoine de Saint-Exupéry se kasnije tokom meseca priključuje vazduhoplovstvuSlobodnih Francuza.
12. 4. -Martin Bormann imenovan za Vođinog ličnog sekretara, čime je ozvaničena njegova kontrola nad domaćim poslovima u Nemačkoj.
13. 4. - Nemci objavili pronalazakmasovnih grobnica u Katinjskoj šumi kodSmolenska.
16. 4. -Bitka kod Šušnjara: slavonski partizani porazili ustaško-domobranske snage na Papuku.
16 - 17. 4. - Sastanak Hitler–Horthy u Salzburgu: Horthy odbija izručenje mađarskih Jevreja.
17. 4. - Kod sela Rudišta,Zvornik, spustila se prva od tri grupe britanskih diverzanata, naših iseljenika iz Kanade.
18. 4. - Operacija Vengeance: iznadBougainvilla oboren avion sa komandantom japanske mornariceIsoroku Yamamotoom (u Japanu objavljeno 21. 5.).

19. 4. - Tri dana nakon slučajnog unosa, i prvog "tripa",Albert Hofmann prvi put namerno uzeoLSD - danas poznato kaoBicycle Day.
19. 4. -16. 5. -Ustanak u Varšavskom getu.
20. 4. - U Landovici kodPrizrena streljaniBoro Vukmirović iRamiz Sadiku.
23. 4. - Završena Bitka za Longstop Hill, saveznici zauzeli poslednju prirodnu prepreku na putu prema gradu Tunisu.
26. 4. - Moskva prekida odnose sa poljskom vladom u egzilu, nakon što su ovi zatražili ispitivanje Katinja.
26. 4. - Uskršnji neredi uUppsali, konfrontacija švedskih nacista, antifašista i policije.
27. 4. -1. 5. -Bitka za Brdo 609 u severozapadnom Tunisu: prva jasna američka pobeda u Severnoj Africi i "sazrevanje američke vojske".
28. 4. - Japanski transporterKamakura Maru potopljen nedaleko od Filipina, stradalo 2.035 od 2.500 ljudi na brodu.
30. 4. -Operacija Mincemeat: telo navodnog britanskog oficira sa ratnim planovima ispušteno blizu španske obale - Španci ga pronalaze sutradan a Nemci dobijaju informacije 8. maja.

Maj/Svibanj

[uredi |uredi kod]

1. 5. - Nemački bombarder potopio britanski brodSS Erinpura kod Bengazija, stradalo preko 800 ljudi, uključujući 140 palestinskih Jevreja iz britanske vojske.
3. 5. - Američki generalFrank Maxwell Andrews, komandant Evropskog teatra, poginuo u avionskom udesu na Islandu (po njemu je nazvana baza Andrews).
6. 5. - Okončana sedmodnevna bitka konvoja ONS 5 sa "vučjim čoporom", prelomnu uBici za Atlantik: potopljeno 12 brodova po cenu 6 podmornica. Nemci su ovog "Crnog maja" izgubili 43 podmornice, četvrtinu ukupnog broja.
7. 5. - Saveznici zauzeliTunis iBizertu.
7. 5. - ObjavljenAyn Randin romanThe Fountainhead.
9. 5. - Sveslovenski sastanak u Moskvi, poziv na formiranje "narodnooslobodilačkih armija".
12. 5. - Potvrda uspeha Operacije Mincemeat: Britanci presreli nemačku poruku u kojoj se najavljuje saveznička invazija na Balkanu (Grčkoj). Nemci već ovog meseca pojačavaju svoje položaje na Sardiniji i u Grčkoj, na račun Sicilije.
12 - 25. 5. - Washingtonska konferencija (Trident): podržano iskrcavanje u Siciliji, a u Normandiji odloženo za godinu dana.

13. 5. - KrajSevernoafričke kampanje: nemačkiAfrički korpus i italijanske snage se predale saveznicima u Tunisu - preko 230.000 ljudi, zbog čega se ovakav ishod naziva i "Tunisgrad" (~ Staljingrad).
14. 5. - Nemci razoružali 2.000Đurišićevih četnika uKolašinu, Italijani protestuju.
14. 5. - Francuzi smenili tuniskog begaMuhammada VII al-Munsifa i poslali ga na Madagaskar, nasleđuje gaMuhammad VIII al-Amin (poslednji beg, do 1956).
15. 5. - PočinjeOperacija Schwarz (Bitka na Sutjesci, "Peta neprijateljska ofanziva") - svi protiv partizana, Nemci i protiv četnika.
15. 5. - U probišišmiš-bombe kodCarlsbad, New Mexico izgorela skoro cela baza.
16. 5. - Ugušenustanak u Varšavskom getu.
16-17. 5. -Operacija Chastise - britanska avijacija srušila dve i oštetila jednu branu u nemačkomRuru upotrebom namenski izrađenih odskakajućih bombi, što izaziva poplave i pogibiju velikog broja civila i zarobljenika.
19-22. 5. - Prepiska Hitler-Musolini, ovaj drugi prekinuo snabdevanje četnika (prema dogovoru od februara)^[9].

Bitka na Atlantiku: "Crni maj" za nemačke podmornice

20. 5. - Crni maj: opozvan napad nemačkih podmornica na atlantski konvoj SC 130, koji prolazi bez gubitaka, dok su Nemci ovog meseca izgubili 43 podmornice, 34 u Atlantiku - za koje jebitka praktično izgubljena.
21. 5. - Partizani nakratko zauzeliManđelos kod Sr. Mitrovice, ustaše se vratile i opustošile mesto.
22. 5. - UMoskvi objavljeno raspuštanjeKominterne (efektivno od 10. 6.).
22 - 24. 5. -Operacija Farrier ("Potkivač") ili Prepad naMljet: britanski komandosi se iskrcali na otok, ali nisu mogli naći Nijemce^[10].
23. 5. - RAF bacio 2.000 tona bombi naDortmund.
24. 5. -Josef Mengele postao glavni lekar uAušvicu.
28. 5. - Vrhovnom štabu se pridružila britanska misija (Dikin i Stjuart, operacijaTypical).
28. 5. - "Ibarski telegram" - Britanci zahtevaju od Draže Mihailovića da povuče snage na istok od Ibra, on odbija, zahtev povučen.
29-30. 5. - BombardovanjeWuppertala stvara vatrenu oluju i 3.500 žrtava.
30. 5. -Aleutska kampanja:Bitka za Attu završena nakon 19 dana: većina japanskih vojnika poginula u brutalnim borbama naaleutskom ostrvuAttu.

Jun/Juni/Lipanj

[uredi |uredi kod]

Ivan Ribar iTito

Sava Kovačević

Bitka na Sutjesci

1. 6. - BOAC Flight 777: iznad Biskajskog zaliva oboren putnički avion, poginuo glumacLeslie Howard.
1. i 3. 6. - Sukobi partizana saSDS uRazbojni kod Kruševca i izmeđuDučine iRogače kod Sopota.^[11] (sahrana stražara na beogradskom Novom groblju 6. 6.^[12]).
3. 6. - OsnovanFrancuski komitet nacionalnog oslobođenja, privremena vladaSlobodne Francuske, na čelu generaliHenri Giraud iCharles de Gaulle (od novembra samo de Gaulle).
4. 6. -Revolucija iz '43. označava krajNeslavnog desetljeća u Argentini, među učesnicima je iJuan Perón koji u novembru postaje ministar rada (predsednik 1946-55 i 1973-74).
4. 6. - Nakon nekoliko incidenata, počinjuZoot Suit Riots u Los Angelesu: vojna lica napadaju mlade Meksikance koji nosezoot suits, napravljene od mnogo tekstila.
8. 6. - Japanski bojni brodMutsu uništen slučajnom eksplozijom u Hirošimskom zalivu, 1121 poginuli.
9. 6. -Tito ranjen tokom Bitke na Sutjesci, poginuo kap.Bil Stjuart.

10. 6. - Prva proleterska udarna divizija kod Balinovca samoinicijativno razbila delove nemačke 369. legionarske divizije i stvorila uslove za proboj Glavne operativne grupe, koji je uporno branjen na Ljubinom grobu i Košuru. Treća divizija ostala u obruču.
10. 6. - Masakr u Distomou: SS-ovci ubili 214 ljudi u grčkom selu.
11. 6. - Operacija Corkscrew: nakon 19 dana bombardovanja, Britanci zauzimaju ostrvoPantelleria bez otpora. Dva dana kasnije iLinosu iLampione.
13. 6. - Glavnina Treće udarne divizije, uz velike gubitke, se probila kod Tjentišta; poginuoSavo Kovačević i još 10 narodnih heroja, Nemci ubili većinu zaostalih ranjenika.

13. 6. - UOtočcu osnovanoZemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH), predsjednik jeVladimir Nazor.
14. 6. -Direktiva Pointblank usmerava savezničko bombardovanje prvenstveno na avio-industriju (→Kombinovana bombarderska ofanziva).
15. 6. - ZavršenaBitka na Sutjesci (tj. operacija "Švarc") - partizanska glavnina se probila iz nemačkog obruča na planinu Jahorinu.
17. 6. - Napad Rasinskog partizanskog odreda na dva kamiona nemačkih vojnika blizu Kruševca - osam poginulih i sedam ranjenih Nemaca, za šta je naređeno streljanje 575 talaca, streljanja su vršena 29. juna u Jajincima i na Bagdali kod Kruševca^[13] (Slobodište).
20. 6. - Smotra srednjoškolske omladine u Beogradu.^[14]
20 - 22. 6. - Rasni neredi u Detroitu, 34 mrtvih
20. 6. - Amerikanci započinju kampanju zaotoke New Georgia, dioSolomonskih Otoka (do oktobra), diooperacije Cartwheel, usmjerene premaRabaulu.
21. 6. - U Lyonu uhapšenJean Moulin i još nekoliko lidera francuskog pokreta otpora.

21. 6. -11. 6. -Operacija Animals: kampanja sabotaža u Grčkoj kako bi se skrenula pažnja sa Sicilije (→Operacija Barclay).
22. 6. - Druga godišnjica napada na SSSR: neradni dan u Beogradu, dva minuta ćutanja i zaustavljenog saobraćaja, pomen u Sabornoj crkvi palim borcima protiv komunizma^[15] (→Propaganda Nedićeve vlade).
26. 6. - Partizanirazbili posadu NDH u Vlasenici.
26. 6. -Miloš Trifunović je novi predsednik izbegličke vlade, nakonSlobodana Jovanovića (do avgusta).
29. 6. - Papina enciklikaMystici corporis Christi: crkva je "mistično tijelo Kristovo".
30. 6.? - Kod Kladnja spuštena prva saveznička pošiljka sanitetskog materijala za NOV i POJ.

Jul/Juli/Srpanj

[uredi |uredi kod]

1. 7. - Rumunski ministar ino. poslovaMihai Antonescu u poseti Mussoliniju, predlaže povlačenje Italije, Rumunije, Mađarske i Finske iz Osovine.
4. 7. - U avionskoj nesreći kod Gibraltara gine gen.Władysław Sikorski, čelnik poljske izbegličke vlade.

Kurska bitka

5. 7. -Kurska bitka počinje nemačkim PoduhvatomZitadelle protivKurske izbočine.
5. 7. - NOVJ privremenozauzima Zvornik.
7. 7. - Na Bahamima ubijen bogati preduzetnikHarry Oakes.
10. 7. - Operacija Husky -Saveznička invazija Sicilije.
10. 7. -Narodnooslobodilačka borba Albanije: osnovana Nacionalna oslobodilačka vojska Albanije.
11. 7. - VrhunacVolinjskog pokolja etničkih Poljaka od strane nacionalističkeUkrajinske ustaničke armije.
12. 7. - Operacija Kutuzov, prva od dve sovjetske protivofanzive kod Kurska, sa severne strane. Istog danaBitka kod Prohorovke - nerešeno.

Saveznička invazija Sicilije: Britanci pozdravljeni u jednom gradiću

15. 7. - "Slobodni dom", glasilo HSS na slobodnoj teritoriji.
16. 7. - U luci Alžir eksplodirao teretnjakBjørkhaug koji je tovario nemačke mine - stotine poginulih.
17. 7. - Hitler prekida operaciju Citadela i šalje deo snaga u Italiju.
19. 7. - Partizanskazaseda kod Lepenice nedaleko od Sarajeva, teški gubici7. SS divizije.
19. 7. - Saveznici prvi put bombardujuRim.
19. 7. - Mussolini se sastao s Hitlerom kod Feltrea (tj.Belluna) - ne usuđuje se pomenuti izlazak iz rata.
21. 7. - Izdate poternice na 100.000 rajhsmaraka za Titom i Dražom Mihailovićem.
22. 7. -Pattonova Sedma armija ušla uPalermo.
22. 7. - Potopljen japanski nosač hidroavionaNisshin, stradalo preko 1.000 članova posade i prevoženih vojnika.
24. 7. - PočinjeOperacija Gomorrah (do novembra) - razorno bombardovanjeHamburga. Britanci prvi put koriste sistemWindow, aluminijumske trake za ometanje radara.

25. 7. - Pošto je Veliko fašističko veće sinoć glasalo za njegovu smenu,Benito Mussolini je smenjen od kralja i uhapšen. Novi predsednik vlade je gen.Pietro Badoglio.
27/28. 7. - Preko 30.000 ljudi stradalo od vatrene oluje u Hamburgu.
28. 7. - Japanci neopaženo napustili aleutsko ostrvoKiska (saveznici stižu 15. 8.).
31. 7. - Vojvoda od Aoste, "Tomislav II", odrekao se hrvatskog prijestolja.
srpanj - Pokušaj atentata na pročelnika Glavnog stožera domobranstva, generalaIvana Prpića, smatra se u organizacijiIve Herenčića.

Avgust/August/Kolovoz

[uredi |uredi kod]

1. 8. -Operacija Tidal Wave: Amerikanci bombarduju rafinerije nafte u rumunskomPloiești-u - gube 53 aviona i 660 članova posade, a šteta je manja od željene (→Naftna kampanja Drugog svetskog rata).
1. 8. - Japanci proglasiliDržavu Burma.
1 - 2. 8. - Rasni neredi u njujorškomHarlemu.
3. 8. -Sporazum iz Mukje između dva albanska pokreta otpora, ali ga ubrzo odbacuje CK KP Albanije.
2. 8. - Torpedni čamac PT-109 budućeg američkog predsednikaKenedija potopljen naletanjem u Solomonskim ostrvima.
2. 8. - Pobuna u logoruTreblinka, oko 70 je uspelo pobeći.
3. i 10. 8. - Gen.George S. Patton u dva navrata ošamario vojnike koji su patili od vrstePTSP (objavljeno u novembru).
3 - 23. 8. - Operacija Polkovodec Rumjancev, tj.Bjelgorodsko-Harkovska ofanziva.
5. 8. - Operacija Kutuzov: Sovjeti povratiliOrel.
7. 8. - Crvena armija počinjeSmolensku operaciju (do oktobra).
9. 8. - Talijanski fašistički okupatori zapalili 6 bračkih mjesta, aSelca su gorila 3 dana.
10. 8. -Božidar Purić novi predsednik izbegličke vlade
10/11. 8. - Partizanskinapad na aerodrom Rajlovac kod Sarajeva.
13. 8. - Nakon nekoliko upozorenja, nastavlja se bombardovanje Italije. Prvi put gađana meta u Austriji, kao i Berlin prvi put od maja.
15. 8. - Ukazom Vrhovnog štaba NOV i POJ uspostavljena prva odlikovanja uNOVJ: ordeninarodnog heroja,partizanske zvijezde,narodnog oslobođenja,za hrabrost tebratstva i jedinstva, kao iMedalja za hrabrost.
16. 8. - Veliki narodni zbor u Kruševcu u organizaciji Nedićeve vlade, protiv Draže Mihailovića i Londona.^[16]. Slični skupovi, za "mir i red" i "protiv prolivanja srpske krvi" se zatim organizuju i u drugim mestima.

Saveznički vojnici posmatraju italijansko kopno izMessine

17. 8. - Spajanjem američke i britanske armije uMesini (Paton i Montgomeri), završeno osvajanjeSicilije.
17. 8. - BombarderskaSchweinfurtsko–Regensburška misija protiv fabrike kuglagera odn. aviona Messerschmitt – veliki gubici aviona, šteta na zemlji ubrzo nadoknađena.
17/18. 8. -Operacija Crossbow protiv nemačkih dalekometnih oružja počinje Operacijom Hydra, bombardovanjem istraživačkog centra uPeenemündeu - razvoj raketeV-2 je usporen za 6-8 nedelja.
19. 8. - Kvebečki sporazum SAD i UK o saradnji u razvoju nuklearne energije i oružja.
23. 8. -Kurska bitka okončana ozbiljnim strateškim porazom Vermahta; Crvena armija oslobodilaHarkov. Sledi četvoromesečnaDnjeparska bitka za oslobođenje istočne obale te reke.
24. 8. -Hermann Neubacher imenovan zaRibbentropovog specijalnog predstavnika za jugoistočnu Evropu. On će formulisati plan koji predlaže, između ostalog, priključenje Crne Gore Srbiji, ali u Berlinu prihvaćeno samo otvaranje Beogradskog univerziteta.
24/25. 8. - Partizanizauzeli Bugojno.
25. 8. - Nemačko protivbrodsko oružjeHenschel Hs 293 je prva vođena raketa upotrebljena u borbi.
27/28. 8. - Na tajnom sastanku u Milanu,Altiero Spinelli i saradnici osnovaliEvropski federalistički pokret.
28. 8. -Bugarski carBoris III (49) umro ubrzo nakon sastanka sa Hitlerom, na kome je odbio i ulazak u rat sa SSSR i deportaciju Jevreja - nasleđuje ga 6-godišnjiSimeon II.
29. 8. - Nemci raspustili vladu okupiraneDanske jer se ne može nositi sa talasom štrajkova, uvedeno ratno stanje i preduzeta Operacija Safari razoružanja danskih oružanih snaga - mornarica potopila 32 broda a Nemci uzeli 14.
29. 8. - Zbor povodom dvogodišnjiceNedićeve vlade u Kragujevcu: vodi se politika "štednje srpske krvi".^[17]
avgust? - Gen.Hans-Gustav Felber postao vojni komandant Jugoistoka i Vojni zapovednik Srbije.

Septembar/Rujan

[uredi |uredi kod]

1. 9. - AvionGrumman F6F Hellcat u prvoj borbenoj akciji.
3. 9. -Saveznička invazija Italije počinje operacijom Baytown -Montgomeryjeve snage se iskrcavaju kodReggia uz slab otpor. Istog dana je potpisano Primirje iz Cassibilea, objavljeno pet dana kasnije.

Bitka za Split

Operacija Achse u Splitu

8. 9. -Kapitulacija Italije objavljena u 19:30. Partizani privremenooslobađaju Split i tamošnje ogromno skladište. Partizani narednih dana razoružavaju veći deo italijanske vojske u Jugoslaviji, dolazi do narodnog ustanka od Dalmacije do Istre.
8. 9. - Savezničko bombardovanje nemačkog i italijanskog štaba uFrascatiju u 12:10, stradalo 485 civila.
8. 9. - NemačkaOperacija Achse, posedanja italijanske vojne zone. Istog dana saveznici započinjuDodekanesku kampanju, koja se u novembru završava nemačkom pobedom.
8. 9. - Crvena armija povratila Staljino/Donjeck.
8. 9. -Patrijarh moskovski Sergije izabran na osnovu sporazumaRPC sa Staljinom: crkva dobija ustupke u zamenu za lojalnost, nalazi se pod kontrolom tajne službe.
8. 9. - Nemci na Istočnom frontu započinju gradnjuLinije Panther–Wotan ili "Istočnog zida".

9. 9. -Operacija Avalanche kodSalerna je glavna saveznička invazija Italije, istog dana iOperacija Slapstick, iskrcavanje kodTaranta.
9. 9. - Nemci potopili, vođenom bombomFritz X, italijanskibojni brod Roma uprolazu Bonifacio, zvanično je stradalo 1.253 ljudi, odn. 1.393, uključujući komandanta mornarice Carla Bergaminija. Italijani i Nemci se sukobljavaju i na moru kod Bastije i na Rodosu kojeg Nemci zauzimaju 11-og.
9. 9. -Ajaccio na Korzici je prvi oslobođeni francuski grad - na ostrvu je izbio ustanak protiv nemačke okupacije, koja zamenjuje italijansku.
9. 9. -10. 10. - Jugoslovenski partizani razoružavaju 10. italijansku diviziju, dve divizije im se pridružuju.
10. 9. - Nijemci uspostaviliOperativnu zonu Jadransko primorje (OZJP) sa sjedištem u Trstu, kao iOperativnu zonu Alpenvorland u Bolcanu. Šef policije u OZJP je zločinacOdilo Globocnik.
10. 9. - Ante Pavelić daje izjave o razrješenjuRimskih ugovora i o ništetnosi označenja kralja.
10. 9. - "Čajanka gospođe Solf": putem agenta-provokatora otkrivenSolfov kružok protivnika nacizma, što dogodine vodi i rasturanju vojne obaveštajne službeAbwehr.
12. 9. -Operacija Eiche - Nemci spektakularno oslobađajuMussolinija iz pritvora naGran Sassu.
14. 9. - UAlbaniji, sada pod nemačkom okupacijom, proglašena vlada -Ibrahim Biçakçiu (iz Elbasana),Bedri Pejani (Peć) iXhafer Deva (Mitrovica).
14 - 16. 9. -Viannoski masakri: u nemačkim represalijama ubijeno preko 500 ljudi na Kritu.
14. 9. - 4. 10. -Bitka kod Drashovice, blizu Valone, između albanskog otpora i Nemaca.
septembar - Sukob potpukovnikaVojislava Lukačevića sa Nemcima u Sandžaku.
16. 9. - OsnovanaDruga prizrenska liga.
16. 9. - Oslobođena crnomorska lukaNovorosijsk.
17. 9. - Britansko-američka vojna misija na oslobođenoj teritoriji u Bosanskoj krajini (Ficroj Maklin).
17. 9. - Pobuna u "Handžar diviziji" na obuci u francuskom mestuVillefranche-de-Rouergue (brzo ugušena).
18. 9. - Milan Nedić primljen kod Hitlera i Ribentropa.^[18]
18. 9. - Dovršeno nemačko povlačenje sa Sardinije na Korziku, koju takođe napuštaju do 4. oktobra.
19. 9. -Bitka za Turjak: slovenački partizani zauzimaju zamak od domaćih antikomunista.
19 - 23. 9. -Bitka za Atlantik: nemačka jesenja ofanziva postiže početni uspeh akustičkim torpedomZaunkönig - potopili su po tri trgovačka i ratna broda u konvojima ONS 18/ON 202, ali saveznici ubrzo nalaze kontramere.
19. 9. -27. 10. -Nemačko-domobransko-kozačke operacije protiv NOV i PO Vojvodine u Sremu.
20. 9. -ZAVNOH donosi Odluku o priključenju Istre, Rijeke, Zadra i ostalih okupiranih krajeva Hrvatskoj. Istog dana i Vlada NDH jednostrano priključuje Splita, Kotora, Zadra, Rijeke i hrvatskog dijela Istre.
21 -26. 9. -Kefalonijski masakr: Nemci ubili preko 5.000 italijanskih zarobljenika iz divizije Acqui koja je pružila otpor razoružavanju (1.315 je poginulo u borbi i još 3.000 se utopilo u potopljenim brodovima nakon predaje, tema romana i filma "Mandolina kapetana Corellija").
22. 9. -Leon Rupnik imenovan za predsjednika uprave uLjubljanskoj pokrajini, dva dana kasnije objavljen osnutakSlovenskog domobranstva.
22. 9. - Ubijen generalni komesar BelorusijeWilhelm Kube.
22. 9. - Operacija Suorce: nemački bojni brodTirpitz teško oštećen mini-podmornicom u Norveškoj.
22. 9. - Na severoistočnoj Papui počinje Kampanja na poluostrvu Huon (do marta).

23. 9. - Proglašena "Italijanska Socijalna Republika" (naziv od 25. 11.), marionetska tvorevina na čelu sa Musolinijem.
25. 9. -Operacija Istra ("Romelova ofenziva"): Nijemci razbijaju glavne partizanske jedinice u Istri, zatim prelaze u Gorski kotar (→ "Šesta neprijateljska ofanziva").
25. 9. - Crvena armija oslobodilaSmolensk. Ovom operacijom je definitivno otklonjena pretnja Moskvi.
26. 9. - Operacija Jaywick: komandosi potopili sedam brodova u japanskoj luci Singapur - ne znajući o čemu se radi, Japanci odgovaraju represalijama (Incident Duplog Desetog).
27-30. 9. -Četiri napuljska dana - građaniNapulja se oslobodili nemačke okupacije, dan pre dolaska Amerikanaca.
29. 9. -Prva tuzlanska operacija NOVJ,grad privremeno oslobođen.
29. 9. - OslobođenKremenčuk na obali Dnjepra.

Oktobar/Listopad

[uredi |uredi kod]

Šesta neprijateljska ofanziva, do januara

1. 10. - Britanci zauzimajuFoggiu, u čijoj okolini će se nalaziti veliki broj vojnih aerodroma,Foggia Airfield Complex.
2. 10. - OslobođenaTuzla (do 11. 11.).
2. 10. - Planirana deportacija 8.000danskih Židova nije uspjela jer su pripadnici danskog pokreta otpora većinu zemljaka odveli na sigurno uŠvedsku.
3. 10. - Operacija Devon: britanski komandosi zauzimajuTermoli i izdržavaju trodnevne nemačke napade.
3. 10. - Japanci u današnjoj Indoneziji osnovali vojne snagePembela Tanah Air ("Branitelji domovine") protiv moguće savezničke invazije.
4. 10. -Bitka za Kos (Operacija Polarni medved): Nemci zauzimaju ostrvo od Italijana i Britanaca.
4. 10. - BombardovanjeFrankfurta, pogođeno sklonište dečije bolnice - 529 stradalih, od čega 90 dece.
4. i 6. 10. -Posenski govori:Heinrich Himmler se obraća SS oficirima odn. partijskim zvaničnicima i objašnjava rasnu politiku i Konačno rešenje.
oktobar - U Nedićevoj Srbiji doneta Uredba o suzbijanju nepismenosti - organizovaće se analfabetski tečajevi.^[19]
5. 10. -Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni: četnici zauzimajuVišegrad, zatim iRogaticu 13. oktobra.
7. 10. - Nemačke tempirane bombe ubile preko 100 ljudi u Centralnoj pošti u Napulju.
10 -11. 10. - Diverzija NOVJnapadom na Zenicu.
12. 10. - Sastavljen izvršni odbor HSS na slobodnoj teritoriji (lokalni i srednji funkcioneri stranke).
12. 10. - Neutralni Portugal stavio Britancima na raspolaganje baze na Azorima, u skladu sa ugovorom o savezu iz1373!.
13. 10. - Prva borba, od Sovjeta organizovane,Divizije Košćuško, nukleusa posleratne poljske armije (dan poljske armije do1989).
13. 10. - Italija objavila rat Nemačkoj.
14 - 17. 10. -Operacija Arnim: nemačka ofanziva na Frušku Goru. Prve borbe1. kozačke divizije, koja će se istaći borbenošću i ratnim zločinima.
14. 10. - Pobuna logoraša uSobiboru, oko 50 ih uspeva pobeći - ostali su ubijeni a logor je zatvoren.
14. 10. - Drugi američki napad na fabrikukuglagera uSchweinfurtu: izgubili su 77 bombardera i preko 600 ljudi.
14. 10. - Japanci proglasiliFilipinsku Republiku.
oktobar - U belgijskom mandatuRuanda-Urundi počinje glad Ruzagayura od koje do kraja sledeće godine strada 36 - 50 hiljada ljudi.

Istočni front: sovjetski dobici od Kurska do kraja godine (žuto)

15. 10. - U SSSR formiranaDivizija Tudor Vladimirescu od rumunskih zarobljenika.
16. 10. - Rimska racija: nemačka policija hapsi 1.259 Jevreja (252 pušteno) koji završavaju u Aušvicu.
17. 10. - ZavršenaBurmanska železnica, kojom Japanci povezuju Bangkok i Rangun - 415 kilometara za godinu dana, po cenu preko 100.000 života civila i savezničkih zarobljenika.
18/19. 10. - Nemački brod teretnjakMS Sinfra potopljen kod Krita, stradalo oko 2.000 ljudi, uglavnom italijanskih zarobljenika. Od 500 spašenih Italijana polovina streljana zbog napada na stražare.
19. 10. - Otkriven antibiotikstreptomicin.
20. 10. - Savezničko bombardovanjeNiša^[20] (poginulo 250 civila).
21. 10. -Oslobođen Sanski Most.
21. 10. - Partizanska opsada Ostroga: gen.Blažo Đukanović streljan nakon predaje,Bajo Stanišić poginuo.
21. 10. - 12. 11. -Operacija Provala oblaka u Istri, Gorskom kotaru, Primorju i Sloveniji - još jedan udarac partizanskim jedinicama.
21. 10. - Japanci u Singapuru uspostavili "privremenu vladu Slobodne Indije" (Azad Hind), na čelu saSubhas Chandra Boseom - on 29. 12. podiže indijsku zastavu uPort Blairu na Andamanskim ostrvima, ali stvarnu vlast imaju Japanci, koji zlostavljaju indijske nacionaliste.
22/23. 10. - Razorno bombadovanjeKassela, manja vatrena oluja. Iste noći pomorska Bitka kod Sept-Îles, poslednja nemačka pomorska pobeda.
23. 10. - Crvena armija zauzimaMelitopolj nakon uličnih borbi, dva dana kasnije pada iDnjepropetrovsk.
27. 10. -12. 11. -Bitka za Treasury Islands u Solomonima: korak bliže Rabaulu i Bougainvilleu.
oktobar - novembar - NOVJ neuspešnonapada Travnik.

Novembar/Studeni

[uredi |uredi kod]

1. 11. - Završena trećaMoskovska konferencija, inostranih ministara - o ubrzanju kraja rata, obnova Austrije u predratnim granicama, o nemačkim ratnim zločinima...
1. 11. - Američkim iskrcavanjem počinjeBougainvilleska kampanja, traje do kraja rata.
3. 11. - Britansko bombardovanje Podgorice - uništeno 10 nemačkih aviona, oko 150 mrtvih i ranjenih civila.
3 - 4. 11. -Operacija Erntefest ("Žetveni festival"): streljanje 43.000 jevrejskih robovskih radnika u Majdaneku i sublogorima - time se privodi krajuoperacija Reinhard, istrebljenje poljskih Jevreja.
5. 11. - OsnovanTanjug - Telegrafska agencija nove Jugoslavije.
5 - 6. 11. - U Tokiju održanaKonferencija Velike Istočne Azije (→panazijanizam,Sfera koprosperiteta Velike Istočne Azije).
6. 11. - Prestaju streljanja uJajincima kod Beograda, do aprila ekshumacije i spaljivanje leševa.

6. 11. -Bitka za Kijev: oslobođenKijev, probijena nemačka linija naDnjepru.
6 -14. 11. -Napad NOVJ na Viroviticu novembra 1943..
7. 11. - UTuzli izašao prvi broj "Fronta slobode", organa Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP) istočne Bosne.
8. 11. - NOVJoslobodila Koprivnicu.
8. 11. - Libanska skupština izglasala okončanjefrancuskog mandata, na šta ovi odgovaraju hapšenjem predsednika i skoro čitave vlade 11-og.
9. 11. - U SAD potpisan sporazum o Administraciji Ujedinjenih nacija za pomoć i obnovu (UNRRA), među 44 potpisnice i Jugoslavija, koja će biti 4. dobitnik pomoći (iza Kine, Poljske i Italije).
10. 11. - Radi lakšeg upravljanja okupiranom teritorijom,njemačke vlasti uDrugom svjetskom ratu uspostavile kvislinšku "Narodnu upravu" uCrnoj Gori, na čelu saLjubom Vuksanovićem - zalaže se za savez sa Srbijom.
12. 11. -Bitka za Leros: Nijemci se iskrcavaju na dodekaneški otok i do 16-og savladavaju britanske i talijanske branitelje - rješenjeDodekaneške kampanje.
13. 11. - Bitka za Kijev: nemački protivnapad, 20-og povratili Žitomir.
14. 11. -Veronski kongres italijanske fašističke partije: sedma tačka manifesta proglašava Jevreje za strance i neprijatelje, krajem meseca izdato naređenje za hapšenje.
14. 11. -Bombardovanje Bugarske u Drugom svetskom ratu: Sofija je prvi put na meti od Aprilskog rata 1941.
16. 11. - OsnovanoZAVNO Crne Gore i Boke.
18. 11. - Počinje vazdušna Bitka za Berlin: 440 aviona britanskog Kraljevskog zrakoplovstva je bombardiraloBerlin (traje do sledećeg marta, smatra se neuspehom za RAF).
20. 11. - OsnovanoZemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Sandžaka.

20 -23. 11. -Bitka za Tarawu uGilbertovim otocima, skupa američka pobjeda u prvoj ofenzivi u središnjem Pacifiku.
22. 11. - Liban je nezavisan: pod pritiskom UK, francuski komesar oslobodio uhapšene libanske političare - kraj mandata koji je nad tom državom imala Francuska od 1. jula 1920.
22 -26. 11. -Konferencija u Kairu (Sextant) - učestvujeChiang Kai-shek, raspravlja se o Japanu i Aziji - od Japana će se zahtevati bezuslovna predaja i sve teritorije zauzete od 1914.
24. 11. - Eskortni nosačUSS Liscome Bay torpedovan u Gilbertovim ostrvima - u eksploziji municije i potonuću gine 644 od 916 ljudi.
23 -25. 11. -Napad NOVJ na Glinu 1943..
25. 11. - Prvo zasjedanjeZAVNOBiH uMrkonjić Gradu (Dan državnosti Bosne i Hercegovine).
25. 11. - Bitka kod rta St. George je poslednja pomorska u Kampanji Solomonskih ostrva, što se smatra i krajemTokyo Expressa, upotrebe japanskih vojnih brodova za transport.
26. 11. - Britanski transporterHMT Rohna pogođen nemačkom vođenom bombom - u eksploziji i potonuću stradalo 1.138 ljudi, uglavnom američkih vojnika.
26. 11. - Tosya–Ladički zemljotres u severnoj Turskoj, 2.824 mrtvih.
26. 11. - Crvena armija oslobodilaGomelj, poslednje nemačko uporište iza Dnjepra.

28. 11. -1. 12. -Teheranska konferencija (Eureka): treba pomoći jugoslovenskim partizanima, invazija Francuske zakazana za maj 1944.
29. 11. - Savezničko bombardovanje Sarajeva, oko 300 poginulih i ranjenih civila.
29 -30. 11. -Drugo zasjedanje AVNOJ-a; donesena deklaracija sa konstitutivnim elementima, AVNOJ proglašen za vrhovnu vlast, osnovana partizanska vladaNacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije (objavljeno prekoradija Slobodna Jugoslavija 4. 12.).
30. 11. - Prvi put bombardovano Sarajevo.
novembar -Pavle Đurišić se vratio u Crnu Goru, da bi se borio protiv partizana.
novembar - decembar - Neki četnički komandanti sklapajuugovore o saradnji sa Vermahtom protiv partizana (Draža Mihailović 3. 12. demantuje berlinske izveštaje o sporazumu s njim).

Decembar/Prosinac

[uredi |uredi kod]

decembar - Britanska vlada zvanično uskraćuje pomoć četnicima, zbog saradnje sa okupatorom (američka vlada nastavlja pomoć).
2. 12. - Blizu Pljevalja osnovana italijanska partizanskadivizija Garibaldi.
2. 12. - Pismo od CK KPJ za CK KP Albanije: postavljati pitanje prisajedinjenja Kosova Albaniji značilo bi "liti vodu na mlin raznih reakcionara, pa i samog okupatora".
2. 12. - Nemci bombardovili luku uBariju, potopljeno 28 teretnih brodova, uključujući i jedan američki saiperitnim bombama.
4 -16. 12. -Operacija Kugelblitz, deoŠeste neprijateljske ofanzive, u istočnoj Bosni i Sandžaku.
- IzaKugelblitz-a slede operacijeSchneesturm (Sandžak) iHerbstgewitter II (Korčula) - partizani pretrpeli velike gubitke, ali očuvali koheziju; →Zimske operacije.

Zimske operacije: Spomenik Prijepoljskoj bici

4. 12. - Razbijena 2. proleterska divizija uPrijepolju kodpartizanske bolnice, stradale stotine boraca.
4. 12. - Počinje nemačkaoperacija Ziethen u južnoj Bosni, NOVJ izgubilaLivno.
4 - 26. 12. - Kampanja na reci Moro, saveznička ofanziva na jadranskoj strani Italije - pat pozicija.
5. 12. - Saveznici bombardiraliSplit iKaštel-Sućurac. U Kaštel-Sućurcu u crkvi je tim bombardiranjem ubijeno više od sto ljudi.
5. 12. - Kralj Petar naziva novu Titovu vladu terorističkom i nereprezentativnom^[21].
8 - 17. 12. - Bitka kod San Pietra je saveznička pobeda u Italiji, italijanska vojska se prvi put borila uz saveznike.
9. 12. -Bitka za Kočevje: partizani ušli u grad, ali Nemci i domobrani se sklonili u zamak gde im tri dana kasnije stiže pomoć.
9. 12. - Državni sekretar SADCordel Hull izjavljuje da će pomoć u Jugoslaviji dobiti svi koji se bore protiv Nemaca, dakle i partizani.
10. 12. - Britanski premijer Čerčil primio u Kairu kralja Petra II i predsednika izbegličke vlade - saopštio im da treba otpustiti Dražu Mihailovića.
11. 12. - AvioniP-51 Mustang-B na prvoj eskortnoj misiji nad Nemačkom - proširenje pratnje će znatno smanjiti gubitke bombardera.^[22]
12. 12. - Čehoslovački predsednik u egziluEdvard Beneš u Moskvi potpisao ugovor o prijateljstvu sa SSSR.
13. 12. -Masakr u Kalavriti: u nemačkim represalijama u grčkoj Ahaji streljano oko 700 civila.
decembar - BugarskiOtadžbinski front za samostalnu ujedinjenu Makedoniju.
decembar - Britanci montirali prototip računalaColossus za dešifriranje njemačkih komunikacija (od veljače radi uBletchley Parku).
20. 12. -Prosinačke žrtve: u zagrebačkoj Dubravi obješeno 16 antifašista.
20. 12. -Bolivijski predsednik gen.Enrique Peñaranda zbačen od majoraGualberta Villarroela koji sprovodi reforme (do pobune 1946).
20 - 28. 12. -Bitka za Ortonu: saveznici zauzimajugrad na Jadranu, prozvan "Italijanski Staljingrad" zbog brutalnosti okršaja.
20/21. 12. - Četničkipokolj u Vraniću kod Beograda, praćenzločinom u Boleču.
22. 12. - Tri dana nakon što se nasukala naSilbi, nemačku laku krstaricuSMS Niobe dokrajčili britanski torpedni čamci.
24. 12. - Crvena armija započinjeDnjeparsko-karpatsku ofanzivu (do aprila), poznatu i kao Oslobođenje Desnoobalne Ukrajine.
24. 12. - Američki generalDwight D. Eisenhower je vrhovni saveznički komandant u Evropi.
26. 12. -Bitka kod Severnog rta: potopljen je nemački bojni brodScharnhorst sa 1.932 ljudi.
28. 12. -Prisilno raseljavanje u Sovjetskom Savezu: ukinuta jeKalmička ASSR, počinjedeportacija Kalmika zbog grehovaKalmičkog konjičkog korpusa.
31. 12. - Predsednik SAD Ruzvelt uručio "Liberatore" jugoslovenskim avijatičarima iz 15. armijskog vazduhoplovnog korpusa SAD.
31. 12. -2. 2.1944 -Bujanska konferencija NOO Kosova za priključenje Albaniji (KPJ se protivi otvaranju pitanja granica).
31. 12. - NOVJ počinje neuspešnuPrvu banjalučku operaciju.
31. 12. - Crvena armija povratilaŽitomir.

Kroz godinu

[uredi |uredi kod]

Izbeglička jugoslovenska vlada prešla uLondona uKairo.
Bengalska glad 1943 - nekoliko miliona ljudi umire uBengalu (Britanska Indija).
U SAD počinjeProjekt Venona, kontraobaveštajni program dekripcije poruka sovjetskih tajnih službi (do 1980).
Jacques-Yves Cousteau i Emile Gagnan izmisliliAqua-lung.
ObjavljenaLe Corbusierova "Atenska povelja", značajan utjecaj na posleratni urbanizam.

1943. u temama

[uredi |uredi kod]

Rukovodstvo zemlje (vlada u izbeglištvu; "Demokratska Federativna Jugoslavija" od zasedanja AVNOJ-a):

- Šef države: KraljPetar II Karađorđević (u izbeglištvu, međunarodno priznat).
- Predsednik Vlade:Slobodan Jovanović do26. 6.,Miloš Trifunović do10. 8.,Božidar Purić, (u izbeglištvu); u zemlji, na oslobođenim teritorijama,Josip Broz Tito (generalni sekretarKPJ, maršal i predsednikNKOJ od29. 11.); drugde kvislinške vlasti i okupaciona uprava.
- Predsednik privremene Narodne skupštine (nakon zasedanja AVNOJ-a):Ivan Ribar.
Nove države: