15. 1. - Rezolucija Hrvatskog narodnog zastupstva (zastupnici izabrani prošlog meseca): odbija se saradnja sa "prividnim predstavništvom" (zbog izbornog nasilja), ističe se pravo samoopredeljenja hrvatskog naroda, daje se puno poverenjeMačeku za pregovore.
16. 1. - Prvi sastanak jugoslovenske skupštine izabrane u decembru - poslaniciSeljačko-demokratske koalicije apstiniraju, a (srpska) Udružena opozicija i Jugoslovenska nacionalna stranka učestvuju.
16. 1. - Pošto je juče objavila rat Velikoj Britaniji,IRA započinjeS-Plan, kampanju podmetanja bombi i sabotaža - 300 eksplozija i sedam mrtvih do marta 1940.
20. 1. -Hjalmar Schacht smenjen s položaja predsednika Rajhsbanke, nakon što je upozorio Hitlera na ogromnu državnu potrošnju, deficit platnog bilansa, iscrpljivanje rezervi i pretnju inflacije nastale usled ubrzanog naoružavanja i pripreme za rat (Četvorogodišnji plan). Ministar ekonomikeWalther Funk preuzima i ovaj položaj.
23. 1. - Šef AbwehraWilhelm Canaris pustio dezinformaciju da će Nemačka u februaru zauzeti Holandiju, kako bi odatle mogla napadati Britaniju - ovo izaziva promenu britanske politike.
24. 1. - Jak zemljotres u južno-centralnomČileu, oko 28.000 mrtvih.
7. 2. -17. 3. - Londonska konferencija o Palestini: arapska delegacija ne želi sedeti u istoj sobi kao jevrejska, nema sporazuma, britanska vlada će u maju izdati Belu knjigu.
7 -9. 2. - Bitka za Minorku: predao se republikanski garnizon na ostrvuMenorka.
9. 2. - Japanci se iskrcavaju na ostrvoHainan i ubrzo ga osvajaju.
23. 2. - Prvi let "Letećeg broda"Boeing 314 Clipper između San Francisca i Hong Konga, redovno od kraja marta - putovanje u jednom pravcu traje šest dana.
27. 2. - Francuska i Britanija priznaleFrankovu vladu, sutradan i Jugoslavija.
1. 3. - Presuda članovima razbojničke družine Petra Blaževića - Petraka u Šapcu: šest smrtnih kazni, dve doživotne robije, 18 vremenskih kazni i 8 oslobođenih.[1]
4 -7. 3. - Španska republika: pobuna nekomunističkih republikanaca u Kartaheni kojoj se pridružuje i nacionalistička peta kolona - ugušena je ali republikanska flota beži u Bizertu u Tunisu.
5. 3. - Republikanski generalSegismundo Casado izvodi antikoministički puč protiv premijeraNegrína, vlast preuzima Nacionalni savet odbrane, dolazi do sukoba sa komunistima 7 - 12. 3. u Madridu.
ca. 6. 3. - Ministarstvo fizičkog vaspitanja naroda KJ odlučilo da ne odobri ženski fudbal, jer je "štetan po ženine organe".[2]
7. 3. - Nakon smrti rumunskog patrijarha i premijeraMirona, novi premijer jeArmand Călinescu (do septembra), protivnik Gvozdene garde i pristalica zapadnih demokratija. Za patrijarha će u julu biti izabranNicodim Munteanu (do 1948).
10. 3. - Izjava premijeraCvetkovića povodom hrvatskog pitanja: treba računati sa posebnim narodnim individualiteom "izvesnih krajeva naše domovine".
10. 3. - Kriza uČeško-Slovačkoj: savezni predsednikHácha je smenio slovačkog premijeraTisa, u Bratislavu je poslata vojska - Tiso stiže u Berlin tri dana kasnije.
10 -21. 3. -XVIII kongres SKP(b), prvi posleVelike čistke, potvrđena Treća petoletka, izraženo razočaranje u zapadne demokratije i njihovo neprihvatanje kolektivne sigurnosti (sledeći kongres tek 1952).
14. 3. -Slovačka proglašava nezavisnost odČeško-Slovačke -Jozef Tiso je premijer (od oktobra predsednik, do 1945), koji se o svemu dogovorio sa Hitlerom (alternativa je bila mađarska okupacija).
15. 3. - Njemačke trupe okupiraju Češku i Moravsku nakon što je predsednikEmil Hácha noćas prinuđen da potpiše dokument kojim "pouzdano stavlja sudbinu češkog naroda u Firerove ruke". Slovačka Republika "traži" nemački protektorat i dobija ga.
15. 3. - Mađarske trupe zauzeleHust, glavni grad Karpato-Ukrajine, koja je ubrzo anektirana (pod sovjetskom kontrolom od 1944).
15. 3. - Demonstracije u Beogradu povodom događaja u Čehoslovačkoj ("Branićemo zemlju!").
mart - Vlatko Maček održava veze sa Italijom (posrednici grofBombelles i član HSS Amedeo Carnelutti), pominju se mogućnost ustanka i državnog saveza sa Italijom.
Površina Nemačke iznosi 583.370 kv.km a broj stanovnika, prema popisu iz maja (→de), iznosi 79.375.281 (bez Memela, sa još oko 150.000) - ovome treba dodati češki protektorat (49.363 kv. km i 7,4 mil. stanovnika).Njemačko Carstvo je 1910. imao 540.858 kv. km i 64.925.993 stanovnika.
Nemačke akvizicije, mart 1938 - mart 1939.
23. 3. - Trgovački sporazum Rumunije i Nemačke - dominacija nad rumunskom privredom, rumunska pšenica i nafta za nemačku vojnu opremu.
4. 4. - "Mali rat" okončan potpisivanjem mira, Mađarska uzela jedan pojas na istoku Slovačke.
4. 4. -Irački kraljGhazi I poginuo u prometnoj nesreći (javno mnenje sumnjiči Britance, zbog kraljevih pretenzija prema Kuvajtu i simpatija prema Nemačkoj), na prijestolje stupa trogodišnjiFejsal II, treći i posljednji irački kralj (do1958); regent je'Abd al-Ilah.
12. 4. - Albanska ustavotvorna skupština proglasila personalnu uniju sa Italijom iViktora Emanuela III za kralja Albanije), premijer jeShefqet Vërlaci (sledi pojačanje albanske, pa i bugarske iredente u Jugoslaviji).
14. 4. - Izgorio luksuzni hotel "Plitvice",[3] 11. 5. izgorjelo i kupalište, sumnjalo se na podmetnuti požar.
18. 4. - Sovjetski Savez predlaže Britaniji i Francuskoj "mirovni front" za otpor agresiji, koji bi garantovao integritet Poljske, London odbija 8. 5..
18. 4. - Luksuzni francuski brodParis zapalio se i potonuo u luci Le Havre (leži do 1947. kada je isečen).
19. 4. - Jugoslovenski pisac i diplomataIvo Andrić predao akreditive u Berlinu.
25-27. 4. - Cincar-Marković u poseti Nemačkoj (razgovor sa Hitlerom 26. 4.).
26. 4. - Britanija uvodi ograničenu vojnu obavezu za starost od 20 i 21 godinu.
27. 4. - Potvrđena prva verzija Sporazuma između Cvetkovića i Mačeka, ali ga knez Pavle ne prihvata (pominju se plebisciti u [delu] Bosanske krajine i Srema).
29. 4. - Vlada Narodnog fronta uČileu osnovala korporacijuCORFO (Korporacija za razvoj proizvodnje) za rekonstrukciju nakon zemljotresa i industrijalizaciju zemlje.
30. 4. -Johann Keks dao ostavku na čelu udruženja nemačke manjine u JugoslavijiKulturbund (povlačenje starog rukovodstva pred pronacističkim "Obnoviteljima"), za naslednika je 6. avgusta izabranSepp Janko.
30. 4. - OtvorenaSvjetska izložba u Njujorku, traje do oktobra 1940; slogan je "Zora novog dana". TelevizijaNBC započinje emitovanje prikazujući predsednika Ruzvelta na izložbi.
8. 5. - Hrvatsko narodno zastupstvo preti internacionalizacijom Hrvatskog pitanja.
10 -15. 5. -Knez Pavle i kneginja Olga u poseti Italiji (kao gosti italijanskog kraljevskog para); 11-og prisustvuju mornaričkim manevrima u Napuljskom zalivu.
21. 5. - U Njemačkoj je prvi put dodijeljenKriž časti njemačke majke: za brončani je potrebno barem četvero djece, za zlatni osmero (procijenjeno 4,7 milijuna dobitnica do 1941).
22. 5. - U Berlinu potpisan 10-godišnji "Čelični pakt", vojni savezNemačke iItalije - Italijanima je obećano da rata neće biti još tri godine.
22. 5. - Kod Vučitrna ubijen vođa razbojničke bande Idriz Azirović.[4]
23. 5. - Britanski parlament usvojio plan za nezavisnuPalestinu do1949, zajedničku za Jevreje i Arape.
23. 5. - Potonuće američke podmorniceSqualus: stradalo je 26 ljudi, a 33 je spašeno putem McCannove spasilačke komore.
26. 5. - DogovorĆano - Karneluti (Mačekov izaslanik) - hrvatska pobuna pračena Mačekovim zahtevom za italijanskom intervencijom bi dovela do nezavisne Hrvatske, sa zajedničkim ministarstvima odbrane i spoljnih poslova sa Italijom i mogućom personalnom unijom (Maček nije potpisao tekst ovog sporazuma).
9-10. 6. - Zemaljsko savetovanje KPJ u Tacenu kod Ljubljane.
11. 6. - Papa primio u Vatikanu španske falangiste, pozdravio ih kao "drage sinove crkve i branioce civilizacije", podario je blagoslov generalisimu Franku.
14. 6. -Tjencinski incident - Japanci blokirali britansku koncesiju u kineskomTianjinu povodom spora oko izručenja osumnjičenih ubica, tokom leta dolazi do opasne krize.
15. 6. - Francuska podmornicaPhénix nije izronila tokom vežbi pored Vijetnama - stradao 71 čovek.
29. 6. - Turska anektiralaDržavu Hataj (Aleksandreta), ranije deo Sirije.
29. 6. - Predstavljen traktor Ford 9N sa Fergusonovim sistemom kačenja u tri tačke, budući standard.
30. 6. - Stefan Kraft, stari lider nemačke manjine u Jugoslaviji ("Kulturbund"), smenjen s čela Saveza nemačkih kreditnih i gospodarskih zadruga (pobeda pronacističkih "Obnovitelja").
30. 6. - Procenjeni broj stanovnika Kraljevine Jugoslavije iznosi 15.596.000, četiri miliona više nego u vreme ujedinjenja.[7]
avgust-septembar -Veliki ferganski kanal uUzbečkoj SSR: kolhoznici grade 270 km za 45 dana.[11] Dogodine produžen do Tadžičke SSR; Severni i Južni ferganski kanal su građeni 1940-41, prinosipamuka su udvostručeni.
5. 8. -Las Trece Rosas: u Madridu streljano 13 mladih žena socijalistkinja (tokomsaca de agosto je streljano i 43 mladića).
5. 8. - Vežba opasnosti iz vazduha održana u Beogradu, Zemunu i Pančevu.[12]
8. 8. - Počinju velike trodnevne vojne vežbe u Britaniji, sa zamračivanjem gradova.
10. 8. - "Interkozma": razotkrivena prevara lažne pariske firme koja je obećavala lek za ćelavost Jugoslovenima koji pismom pošalju (tri) dlake[13][14]. Na čelu firme je jugoslavenski NijemacWilhelm Vilko Heger, inače nećakIvana Andresa koji ovog mjeseca ulazi u novu vladu.
11. 8. - Trodnevni sastanakRibbentrop -Ciano u Salzburgu: Italijani iznenađeni odlučnošću Nemačke da napadnu Poljsku.
16. 8. - U KJ sukcesivno ulazi u opticaj novi kovani novac, srebrni od 20 i 50 dinara i aluminijum-bronzani od 50 para i 2 dinara.[16]
17. 8. - Objavljene uredbe o etatizaciji radio stanica Beograd i Zagreb.[17]
18. 8. - Nemačka i SSSR sklopili trgovački ugovor.
18. 8. -Eutanazija dece u Trećem rajhu: cirkular ministarstva unutrašnjih poslova nalaže zdravstvenim radnicima da izveste o rođenjima mentalno i fizički nesposobne dece; prisilna eutanazija će obuhvatiti i psihijatrijske pacijente, →Akcija T4.
18. 8. - Proslava 25-godišnjice Cerske bitke: u Beogradu svečano dočekane srpske ratne zastave na putu za Cer.
19. 8. - Tokom pregovora sa Sovjetima, Hitler naređujeKriegsmarine-i da započne operacijeFall Weiss-a, plana invazije na Poljsku.
21. 8. - U Moskvi prekinuti pregovori sa anglo-francuskom misijom: pakt je nemoguć ako Poljska ne dopušta prolazak Crvene armije.
22. 8. - Hitlerov Obersalcberški govor komandantima Vermahta: suština rata na istoku nije samo zauzimanje teritorije već i fizičko uništenje neprijatelja.
24. 8. - NaBrdu kod Kranja izdato zvanično saopštenje o sporazumu Cvetković-Maček (nakon čega Cvetković daje ostavku i odmah dobija mandat za sastav nove vlade).
24. 8. - Vanredno zasedanje britanskog parlamenta: donesen Akt o ratnim ovlašćenjima,Mornarica u ratnoj gotovosti. Istog dana britanskim i francuskim građanima u Nemačkoj rečeno da se vrate kući.
25. 8. - Hitler odlaže napad na Poljsku za pet dana nakon što su Britanci i Poljaci potpisali ugovor o uzajamnoj pomoći i Musolini poručio da Italija ne može ući u evropski rat (neobaveštene jedinice nakratko počele napad sutradan ujutru, →Jabłonkówski incident).
11. 9. - Objavljena Uredba o ustrojstvu banske vlasti Banovine Hrvatske: Ban je na čelu Banske Vlasti sa 11 odjela. Banovinski odborJRZ u Ljubljani (Anton Korošec), traži da se Uredba o Banovini Hrvatskoj proširi i na druge banovine.
13. 9. - Eksplozija francuskog minopolagačaPluton u Kazablanci prilikom istovara živih mina, 186 mrtvih.
23. 9. - U Banovini Hrvatskoj zabranjene javne manifestacije i zborovi, nakon "par težih incidenata", od strane lica pokrivenih "lažnim nacionalizmom".[19]
24. 9. - NakonOrzełovog incidenta (bekstvo poljske podmornice iz talinske luke 18. 9.), SSSR daje ultimatum Estoniji da dopusti sovjetske baze na svojoj teritoriji, što ovaprihvata 28. 9. (ugovori potpisani i sa Letonijom 5. 10. i Litvanijom 10. 10.).
24. 9. - Jako bombardovanje Varšave.
"Banovina" u Novom Sadu
24. 9. - Osvećena palata Banske uprave u Novom Sadu.
24. 9. - Sudar vozova kod stanice Ivanjska, na pruzi Banja Luka-Dobrljin - stradalo devet ljudi i 57 konja[20].
28. 9. - Pad Varšave (Hitler doleteo 5. 10. i održao paradu).
28. 9. - Potpisan Nemačko-sovjetski ugovor o prijateljstvu, saradnji i demarkaciji: Nemcima ostaje deo Poljske koji su osvojili preko crte, dobijaju iSuwałki; Litvanija zauzvrat prebačena u sovjetsku sferu.
septembar, krajem - Italija počinje vojne pripreme protiv Jugoslavije, određeno da se artiljerija postavi u strogoj tajnosti do aprila.[21]
1. 10. - Prvi lord AdmiralitetaWinston Churchill se obraća preko radija, Rusiju naziva "zagonetka obavijena misterijom unutar enigme"[22].
1. 10. - Redovan rad nove kratkotalasne radio stanice Beograd - odašiljač u Zemunu.
1. 10. - Reorganizacija Jugoslovenskog nogometnog saveza: Vrhovni n. s. KJ sa Srpskim loptačkim savezom, te hrvatskim i slovenačkim nogometnim savezima. Sarajevo i Subotica imaju po dva kluba u dva saveza, Bata iz Borova je u srpskoj ligi, a Bosanci razmišljaju o svom savezu.
8. 10. - Hitlerov dekret o aneksiji zapadnih poljskih krajeva (→Reichsgau Wartheland iDanzig-Westpreußen), ostatak teritorija pod nemačkom kontrolom organizovan 12. 10. uGeneralno gubernatorstvo (guvernerHans Frank). Nemačka sada ima 816.695 kv. km i 104 miliona stanovnika, gustina stanovništva je veća samo u Belgiji, Holandiji i Engleskoj[23]
8. 10. - U Poljskoj osnovan prvi geto za Jevreje, Piotrków Trybunalski.
14. 10. - Nemačka podmornica U-47 potopila zastareli bojni brodHMS Royal Oak na sidrištu u Scapa Flow, 833 mrtvih.
14. 10. -Mačekov proglas osuđuje ubistva koja su se u Zagrebu dogodila poslednjih nedelja, uključujući policajaca, osoba za koja se drži da su "pod bivšim režimima... počinila nedela".[24][25]Elementi u Beogradu šire spekulacije o nasilju usmerenom protiv Srba.[26]
15. 10. -Heim ins Reich ("Doma u Rajh"): nemačko-estonski sporazum o preseljenjuBaltičkih Nemaca, sličan sporazum postignut i s Letonijom (naseljavaju ih u bivšu Poljsku).
oktobar - U uvali Tiha kod Cavtata nasukano mladunče kita.[27]
20. 10. -Summi Pontificatus, prva većaenciklika pape Pija XII, osuđuje rasizam, totalitarizam, traži obnovu Poljske (smatra se napadom na nacistički režim).
1. 11. - Kinezi pokrećuZimsku ofanzivu na više frontova - traje do kraja marta, uglavnom ne uspevaju da postignu ciljeve, ali Japanci uzdrmani.
1-2. 11. - SSSR odgovorio pozitivno na zahtev novoizabranih skupština u bivšoj istočnoj Poljskoj za prijem u savez.
5. 11. - Kod Siska ubijen Ivan Radić, narodni poslanik1931-35, rođakStjepana i Pavla.
5. 11. - SAD usvojile politikuCash and carry: zemlje u ratu mogu kupovati ratni materijal pod uslovom da same organizuju prevoz i odmah plate.
6. 11. - MinistarDžafer Kulenović izjavio da bi BiH trebala biti četvrta banovina (pored hrvatske i pretpostavljene slovenačke i srpske). Srpska društva Sarajeva i Banjaluke se 12-og izjašnjavaju protiv te ideje.
6. 11. - Prvisemafor u Beogradu, na raskrsnici Kralja Aleksandra sa Takovskom i Kralja Ferdinanda (deo Kneza Miloša).
6. 11. -Sonderaktion Krakau, deoIntelligenzaktion: uhapšena 184 profesoraJagelonskog univerziteta u Krakovu, uglavnom poslati u konc-logor Sachsenhausen.
13. 11. - Na zapadu Venecuele izgoreo grad Lagunillas de Agua, preko 200 mrtvih.
13 - 14. 11. - NadbiskupiStepinac iŠarić i šestorica biskupa na hodočašću u Rimu: molba za kanonizacijuNikole Tavelića.
17. 11. - Odgovarajući na demonstracije čeških studenata i srednjoškolaca protiv okupacije, Nemci streljali 9 studenata bez suđenja, 1200 poslato u konc-logore, zatvoreni univerziteti (danas Međunarodni dan studenata i srednjoškolaca).
18. 11. - Teretni brod "Carica Milica" udario u minu kod engleske obale i potonuo, posada spasena (minu postavila nemačka podmornicaU-19). Istog dana, holandski putnički brod "Simon Bolivar" naleteo na minu u Severnom moru - 120 mrtvih.
23. 11. - Otvoren put Beograd - Subotica - mađ. granica, deo međunarodnog puta London - Carigrad.
24. 11. - Sastanak muslimanskih organizacija u Sarajevu - traži se autonomna BiH u historijskim granicama.
26. 11. - Veliki zbor Alijanse ženskih pokreta u Inženjerskom domu u Beogradu - traži se aktivno i pasivno pravo glasa (pre četiri dana i na univerzitetu[32]).
27. 11. - Objavljena zabrana saobraćaja vozilima na benzinski pogon vikendom u KJ.
30. 11. - Tuča na beogradskom pravnom fakultetu, nakon što je juče ometana komemoracija admiralu Gepratu od strane "antiratnih" studenata - Univerzitet zatvoren nekoliko dana i odložene sve priredbe narednog meseca.[33]
decembar, početkom - U Beogradu otkrivena banda koja je krijumčarilaopijum iz Carigrada u Pariz.[34]
3. i 10. 12. - KPJ organizira demonstracije u Zagrebu, 10-og dolazi do sukoba sa policijom i Hrvatskom građanskom zaštitom.
4. 12. - Blokada Nemačke: Britanci sprečavaju i nemački izvoz, kao odgovor na gubitke zbog nemačkih magnetnih mina.
4. 12. - U Beogradu otkriven lanac krijumčara opijuma iz Carigrada do Pariza.[35]
6. 12. - JAZU odlučuje promeniti ime uHAZU (odluku treba potvrditi Sabor odn. ban). S promenom se ne slažu svi, npr. Ivan Meštrović.[36]
8. 12. - Na arhijerejskom saboru SPC su izabrani vikarni episkopiPribićević (umro 1941),Bradvarević (na robiji 1954-58) iLipovac (ubijen 1945). U poseti je bio iGorazd Praški (ubijen 1942).
10. 12. - Kod Merdara, na pruzi Niš - Peć, probijen kružni tunel, dužine 788 m u krivini radijusa 300 m.[37]
17. 12. - Sukob policije sa demonstrantima u Splitu, stradao Vicko Buljanović - sutradan proglašen generalni štrajk u Splitu, Solinu i Omišu[41]. HSS tvrdi da "pokušaji demonstracija" žele da "ruše ono što je hrvatski narod stvorio"[42].
18. 12. - Bitka nad Heligolandskim zalivom: Luftwaffe odbila napad RAF-a.
18. 12. - Počinje Bitka za prevoj Kunlun, Japanci pokušavaju zauzeti ovu stratešku poziciju u provincijiGuangxi.
18. 12. - U Beogradu ubijen generalni direktor PRIZAD-a Edo Marković - zabuna prilikom pretresa stana njegove kćerke, vršenog u vezi sa demonstracijama od pre četiri dana[43] (agent oslobođen 7. dec. 1940. jer je ustanovljena nužna odbrana). Istog dana PRIZAD je trebao povesti razgovore o preusmerenju izvoza poljoprivrednih proizvoda u Englesku i Francusku.[44]
22. 12. - Sudar vozova u nemačkoj staniciGenthin, 186 mrtvih.
22. 12. -Sveindijska muslimanska liga organizovala proslavu Dana spasa od Indijskog nacionalnog kongresa, povodom ostavke njihovih provincijskih vlada.
Književnost:Frans Eemil Sillanpää (duboko razumevanje seljaštva svoje zemlje i izuzetna umetnost s kojom je predstavio njihov način života i njihovu vezu s prirodom)
.svg)
%2c_Beograd.JPG)
.jpg)
