Istorijski je poznata potalasu revolucija, rasprostranjenih borbi zaliberalnije vlade; mada je većina propala na kraći rok, one su značajno promenile politički i filozofski pejzaž i ostavile velike posledice za ostatak stoleća.
6. 1. - Enciklika papePija IX.In suprema Petri se zalaže za jedinstvo katoličke i pravoslavne crkve.
7. 1. - Ugarski sabor započeo raspravu o zakonu o madžarskom jeziku i narodu: predviđeno da se u "Ugarskom primorju" (Rijeci) u domaćim poslovima osim madžarskog može koristiti još samo talijanski, u Slavoniji ostaje latinski još šest godina, u užoj Hrvatskoj predviđen latinski za domaću upotrebu u sudovima itsl.[1].
27. 1. - Rasprava o indigenatu (udomljenju) inostranaca u Ugarskom saboru: Mađari traže znanje mađarskog jezika a hrvatski poslanici insistiraju da Hrvatska i Slavonija imaju prava da podjeljuju udomljenje - Košut i ostali uzvraćaju uvredama[2].
zima - Tokom zime 1847/48 led porušio most na Moravi u Srbiji, koji će dugo ostati neobnovljen.
22. 2. -Francuska revolucija 1848.: protesti u Parizu zbog zabrane političkih banketa, podignute barikade, borbe sa gradskom gardom.
23. 2. - Predsednik vladeFrançois Guizot daje ostavku na kraljevu sugestiju; ispred zgrade Ministarstva spoljnih poslova ubijeno 52 građana, izgleda slučajno započetom paljbom.
11. 3. - Svetovaclavski odbor uPragu sastavio peticiju kojom se traže građanska prava,češki jezik u školama i zajednički sabor za Bohemiju, Moravsku i Šlesku.
14. 3. - Objavljen Fundamentalni statut, ustavPapinske Države - crkva zadržava odlučujući uticaj.
15. ožujka -Mađarska revolucija 1848.: rulja studenata i seljaka zauzima univerzitet i gradsku većnicu u Pešti, kreću i na zgradu vicekraljevskog veća - carski predstavnici prinuđeni prihvatiti12 točaka.
15. 3. - Car obećava austrijskim narodima ustav na osnovi odgovorne parlamentarne vlade, ukida se cenzura štampe (izdato 18. 3.vidi faksimil proglasa).
Mart u Berlinu
mart - Loši odnosi plemena stare Crne Gore i austrijskih podanika Boke Kotorske[4].
16. 3. - Mađarska deputacija u Beču, car sledeće noći imenuje Baćanjija predsjednikom ugarskog ministarstva (vlade)[2].
18. 3. - Srpski Narodni odbor uBudimu (Isidor Nikolić-Džaver) doneo zaključke: autonomija crkve i škole, priznanje narodnosti i jezika, sabor itd.
18. 3. - Ugarski sabor ukida feudalne obaveze (desetina i tlaka), ukinuta sudačka vlast zemaljske gospode[2].
28. 3. -Njegoš upozoravaNjeguše da ne čine "zla i pogana đela" austrijskim podanicima[6].
ožujak -Lajos Kossuth pridobio Ugarski sabor u Požunu (Bratislava) za "Ožujske zakone" (odn. "Travanjski zakoni") - ustavna monarhija sa parlamentom, personalna unija sa Bečom, Transilvanija i Hrvatska pripojeni jedinstvenoj Ugarskoj.
8. 4. - Josip Jelačić unapređen u podmaršala, vrhovnoga vojnog zapovjednika u civilnoj Hrvatskoj i Slavoniji te Vojnoj granici.
8. 4. -Moldavska revolucija 1848.: predstavnici raznih grupa u Jašiju sastavili tzv. Peticiju-proklamaciju za narod i kneza.
9. 4. - Delegacija novosadskih Srba kod Košuta: "Ukoliko mađarska vlada ne osigura Srbima autonomiju, oni će priznanje svojih prava morati da traži na drugom mestu" — "to su reči veleizdaje... sada jedino mač može rešavati spor između Srba i Mađara"[7].
10. 4. -Monster Rallyčartističkog pokreta u Londonu, Parlamentu predstavljena peticija kojom se traži šire pravo glasa.
11. 4. -Car Ferdinand potvrdio mađarske "Ožujske zakone" - Ugarska je posebna država a ne pokrajina, predsednik vlade jeLajos Batthyány. Nije potvrđen mađarski zakon o jeziku.
12. 4. -Svetozar Miletić poziva uČurugu na borbu protiv Mađara koji "nameću svoj jezik i guše slovensku narodnost" (ubeđuje graničare da ne idu u Italiju već da brane zavičaj).
19. 4. - Okružnica bana Jelačića na sve hrvatske oblasti: sve vlasti se mogu obraćati samo na bana, ne i na ugarsku vladu - faktički raskid unije sa Ugarskom[9]. osniva se Banska konferencija iz koje nastaje vlada.
19. 4. - Sastanak omladine u Novom Sadu, provaljeno u Sabornu crkvu, uzete i spaljene matrikule vođene na mađarskom jeziku; zatim primorali patrijarha Rajačića da zakaže Veliku narodnu skupštinu za 1/13. maj[10].
23. 4. - Zajednička proslava Uskrsa u Karlovcu.[11]
23 -24. 4. - Legislativni izbori u Francuskoj: 600 mesta za umerene republikance, 200 zalegitimiste (burbonske monarhiste), 80 za socijaliste.
24. 4. (drugi dan pravosl. Uskrsa) - Đorđe Radak vodi uKikindi agitaciju za podelu zemlje, masa zamenila mađarsku zastavu na magistratu narodnom, došlo do sukoba sa vojskom - nakon što je ova oterana dolazi do paljevina i ubistava. Narednih dana slični događaji u Potisju[12].
24. 4. - Badenska revolucija - Juriš na Freiburg: snage Nemačke konfederacije uzeleFreiburg republikanskim dobrovoljcima.
25. 4. - Proglas bana Jelačića ukidakmetstvo (vidifaksimil proglasa; mađarski agenti su govorili kmetovima da "Ilirci" žele vratiti tlaku[2]).
25. 4. - Pod pritiskom ustanka u Beču, donesen parlamentarni ustav za Austrijsku carevinu (kojim ustanici nisu zadovoljni - povučen 15. 5.).
26. 4. - Tamiški veliki župan grof Petar Čarnojević imenovan od mađarske vlade za izvanrednog i opunomoćenog kraljevskog komesara na jugu Ugarske.
15. 5. (3. 5. po j.k.) - U Sremskim Karlovcima proglašenaSrpska Vojvodina; Srbi proglašeni "za narod politično slobodan i nezavisan pod domom austriskim i obštom krunom ugarskom"; objavljen politički savez saTrojednom kraljevinom.
15. 5. - Ugarski palatinStefan naredio petrovaradinskom generalu Hrabovskom da gradove pod svojim zapovedništvom stavi u stanje ratne pripravnosti i osigura od iznenadnog napada Srba[14].
maj, druga polovina - "Zagrebačka afera" knezaMiloša - proveo nekoliko dana u pritvoru zbog intriga beogradske vlade (→Blaznavac[15]) ili zbog strahovanja bana Jelačića od kneževe agitacije[16]; u isto vreme bivši knezMihailo boravi u Novom Sadu.
30. 5. -Erdeljski sabor u Koložvaru (Klužu) se izjasnio za priključenje Mađarskoj, što će car potvrditi.
3. 6. - Banatski Rumuni u Temišvaru traže prijateljstvo sa mađarskom vladom i odvajanje od Srba, podelu manastira i crkvene imovine itd. (liderEftimie Murgu)[17].
Hrvatski sabor
5. 6. - Sastao se hrvatski sabor, bana Jelačića instalirao patrijarh Rajačić[18] (biskupHaulik je van zemlje[19]). Srpska deputacija se našla u Zagrebu na putu za Insbruk. Srbi čine tačno polovinu prisutnih (52 od 104) na Hrvatskom saboru[20]. Ovo je prvi narodni sabor, za razliku od ranijih, staleških.
8. 6. - Car obavestio mađarskog ministra rataMesaroša da na njega prenosi dotadašnju vlast Dvorskog ratnog saveta nad garnizonskom i graničarskom vojskom u Ugarskoj - ovaj odmah naređuje gen. Hrabovskom da preduzme mere protiv Srba[21].
10. 6. - Jelačić formalno smenjen s položaja hrvatskog bana (antimađarska igra?).
10. 6. - Petrovaradinski general Hrabovski delegaciji srpskog Glavnog odbora: "Ja ne nalazim nikakav srpski narod u Ugarskoj i Austriji"[22]. Carev manifest obaveštava graničare o potčinjavanju mađarskoj vladi.
Vojvodina 1848-49.
12. 6. (31. 5. po j.k.) - Hrabovski poslao odred vojnika da zauzme Karlovce i rasturi Glavni odbor ali gaĐorđe Stratimirović odbio sa odredom - početak srpsko-mađarskog rata[23].
12. 6. - Izbio Duhovski ustanak u Pragu, prekinut rad slovenskog kongresa.
19. 6. - Srpska deputacija kod cara Ferdinanda u Insbruku - odluke karlovačkog sabora se ne mogu potvrditi. Careva okolina je naklonjenija, nadvojvotkinjaSofija uplela u kosu trake sa srpskim bojama[26].
21. 6. - Carska vlada odgovara na srpske zahteve da se Šupljikac otpusti iz vojske u Italiji: "srpski vojvoda ne postoji, stoga je njegov čin nezakonit"[26].
4. 7. - Hrvatski sabor traži od bana da pošalje vojsku u Slavoniju, svi okupljeni prilažu novac i dragocjenosti[2].
5. 7. - Počeo s radom mađarski revolucionarni parlament.
7. 7. - Ruske trupe ulaze uMoldaviju kako bi sprečile uspostavljanje revolucionarne vlade.
10. 7. - Rat u Vojvodini nastavljen mađarskim napadom na banatsko seloVlajkovac.
11. 7. (29. 6. po j.k.) -Petrovska skupština u Kragujevcu, sazvana radi izmirenja vlade iVučića - u varoškoj atmosferi se izjasnila za Vučića.Stevan Knićanin i još dvojica Vučićevih protivnika morali podneti ostavke; činovnicima zabranjeno bavljenje trgovinom[27].
14 -25. 7. - Ban Jelačić obilazi Slavoniju i Srijem, koje Mađari žele priključiti[2].
15. 7. - Snage srpskog Glavnog odbora zauzele vojni arsenal uMitrovici, pukovnik Rastić pobegao preko Srbije u Vinkovce[29]. Srpski uspeh u okršaju kod Ečke, ali nema dovoljno snaga za napad na Bečkerek/Zrenjanin.
25. 7. -Bitka kod Kustoce: feldmaršal Radecki razbio Sardince - narednih dana povratak cele Lombardije pod austrijsku upravu. Habsburzima omogućena agresivnija politika prema Mađarima.
26. 7. - "Grbaljska buna" -Grbljani uKotoru poremetili izbor poslanika za austrijsku Konstituantu, bune se zbog visokih poreza i zloupotreba[30].
27. 7. - Raspušten štab XII nemačko-banatske regimente, oficiri uhapšeni i upućeni u Zemun[31].
28 -29. 7. - Bakljada i povorka građana Beča u čast bana Jelačića; sutradan neuspešni razgovori o pomirenju s Mađarima (ovi ne popuštaju po srpskom pitanju)[2].
4. 8. - Najviša dnevna temperatura u Beogradu 40,8 °C[33] - ovo je najtoplije leto ikad u Beogradu sa srednjom temperaturom 25,8 °C (podaci Vladimira Jakšića).
9. 8. - Salascovo primirje između Pijemonta i Austrije.
11. 8. -Stevan Knićanin prešao iz Srbije u Vojvodinu i stavlja se na čelo srbijanskih dobrovoljaca (ili 5. 8., dobrovoljci stižu od aprila, među njima je bilo i pljačkaša).
avgust, prva polovina - Podžupan i mađarski komesar Žitvaj pokušao da mađarsku vlast iz Vukovara proširi na celu sremsku županiju, ali Glavni odbor napadaTovarnik i zatim zauzima iVukovar[29].
31. 8. - Car Ferdinand traži od Mađara opozivanje mera protiv patrijarha i bana, i vraćanje Vojne Granice pod upravu bečkog Vojnog Ministarstva (kraj popuštanja).
31. 8. - Hrvatska vojska zaposjelaRijeku (do 1867).
3. 9. - Ban Jelačić uVirovitici, sutradan izabrano rodoljubno činovništvo u županiji, umjesto mađaronskog[2].
4. 9. - Ban Jelačić vraćen na položaj - faktički objava rata Ugarskoj.
septembar, prva dekada - Zapaljena mađarskaDebeljača, predalo se nemačko seloJabuka.
7. 9. - Zakon o emancipaciji seljaštva u Habsburškoj monarhiji.
7. 9. - Jelačić navjestio rat ugarskoj vladi jer ova ne pristaje na "jednakost i ravnopravnost svih naroda i narodnosti što živu pod ugarskom krunom". Zatim osniva bansku vladu s pet odsjeka.
11. 9. - PrelaskomDrave, Jelačić započinje rat sa Ugarskom. U Čakovcu proglašavaMeđimurje dijelom Hrvatske.
12. 9. -Švajcarska dobija federalniustav, čime postaje jedna od prvih demokratskih država u Evropi.
13. 9. - AmerikanacPhineas Gage preživeo gvozdenu šipku dužine 1,1 m koja mu je probila glavu.
18. 9. - Đorđe Stratimirović smenjen s čela Narodnog odbora.
Hrvatski forint (lice:POD·BANOM·JOSIPOM·JELAČIĆEM·BUZIMSKIM·, naličje:USPOMENA·NARODJENJA·JUGOSLAVJANSKE· SLOBODE·)
21. 9. (9.9. po j.k.) - Još jedna srpska pobeda kod Sentomaša, koji se neformalno počinje nazivatiSrbobran. Srpska vojska iz Alibunara opet neuspešna pred Vršcem[37].
25. 9. - Car i kralj Ferdinand uskraćuje priznanjeBatthyányovoj mađarskoj vladi.
25. 9. - Osmanske trupe ušle u Bukurešt i vratile stari poredak u Vlaškoj, dva dana kasnije u grad stiže i ruska vojska.
27. 9. - Grbaljska buna - Grbljani napali Austrijsku vojsku kod manastira Podlastva, sutradan opljačkaliTivat, koji se nije želeo pridružiti pobuni.
2. 10. - Nacionalni obrambeni komitet (Országos Honvédelmi Bizottmány) na čelu saLajosem Kossuthom preuzima izvršnu vlast u Mađarskoj (do aprila '49).
3. 10. - Car Ferdinand objavljuje manifestom rat Mađarskoj: naređuje raspuštanje Ugarskog sabora, Jelačić postavljen za komandanta carskih snaga u Ugarskoj, u kojoj dobija svu vojnu i građansku vlast.
3. 10. - Austrijski generalAnton von Puchner i rumunske grupe počinju borbu protiv Mađara u Erdelju.
6. 10. - U Karlovce iz Italije stigao vojvoda Šupljikac.
9 -17. 10. (27. 9. - 5. 10. po j.k.) - Septembarska skupština u Karlovcima - Đ. Stratimirović bačen u zasenak i poslat s deputacijom u Beč, Šupljikac preuzima komandu[38]; odlučeno da više ne uzimaju Obrenovićevci u Glavni odbor i da se Srbiji izjavi zahvalnost za usluge[39].
2. 12. - Habsburški car Ferdinand I abdicirao u korist svog mladog nećakaFranje Josipa I. (vlada do1916; Ferdinandov brat i otac F. J,Franz Karl se prethodno odrekao nasledstva).
2. 12. - Hrvatski ban Jelačić imenovan gubernatorom Rijeke i Dalmacije.
5. 12. - Mađarski generalDamjanić napada logor kod Tomaševca, Knićanin ga odbranio posle teških borbi[41].
.PNG)
.png)
.svg)
.jpg)
.JPG)
