| Škriljavac | |
|---|---|
 | |
Škriljavac iliškriljevac je vrsta fino zrnatihsedimentnih stijena građenih odmulja igline. Oni su najrasprostjenija vrstasedimentnih stijena, koja čini oko 70 % te vrstestijenazemljine kore.[1]
Škriljavci se često nalaze sa slojevimapješčenjaka ilivapnenca. Oni se obično formiraju na mjestima gdje setaložemulj,glina i slični materijali, kog nanesustruje, pa se u procesu koji traje milione godinastlače. Takva mjesta su najčešćedna oceana, bazeni plitkihmora ipoplavni krajevi uzrijeke. Većina škriljavaca nalazi se u slojevima debelim po nekolikometara, ali ima i puno tanjih, koji se formiraju ulistnatim slojevima.[1]
Jedna od karakteristika škriljavca je da sastoje od najmanje 30 %glinenastihminerala i znatne količinekvarca. Sadrže i manje količinekarbonata,feldspata,željeznog oksida,fosila iorganskih suptanci.[1]
Škriljavce bogateorganskim suptancama zovemouljni škriljci. Oni sadržekerogen -kemijski kompleksnu mješavinu krutihugljikovodika -derivatbiljnih iživotinjskihfosila. Kad ih ima u dovoljno velikim količinama, iz njih se može dobitinafta ako se podvrgnupirolizi (visokojtemperaturi).[1]
Škriljevci obično imaju zrnasto-listnatu strukturu, odnosno pokazuju tendenciju da se podijele u tanke slojeve koji su obično paralelni sa površinom na kojoj se formiraju. Fizičke karakteristike kao što supermeabilnost iplastičnost ponajviše im zavise o veličini zrnaminerala iz kojih su građeni.[1] Njihova glavna karakteristika je poredanostminerala u paralelnim nizovima, što je rezultatmetamorfoze minerala. U odnosu nafilit, škriljavci imaju krupnija zrna, i karakteristiku pločastogakalanja, raditinjca koji je njihov glavni mineralni sastojak.[2]
Boja im zavisi o sastavu, generalno rečeno, što imaju veći procentorganskih suptanci škriljci su tamniji. Prisutnosthematita ilimonita (hidratiziranogželjeznog oksida) rezultiracrvenkastim iljubičastim nijansama, dok oni koji imaju tragoveželjezne rude imajuplavkastu,zelenkastu icrnu boju. S druge stranevapnenački škriljci (oni sa visokim procentomkalcita) imajusvijetlosivu iližućkastu boju.[1] Tako u sastavuoceanske koremetamorfozombazaltnihlava nastaju tamnozelenestijene poznate kao -zeleni škriljevci.[2] Njihova jarka boja rezultat jeminerala, od kog su građene, među njima ima najvišeepidota,klorita,aktinolita ialbita. Važni su iplavi škriljavci, koji se formiraju pod visokimtlakom za niskihtemperatura, dakle u uvjetima potpuno suprotnima od onih u kojima se formirajuzeleni škriljevci. Kodplavog škriljavca karakterističan je mineralglaukofan, koji je čest kodsubdukcijskih zona.[2]
Škriljevci imaju odavno i velikekonomski značaj, naročito ukeramičkojindustriji. Oni su vrijedna sirovina za izradukeramičkih pločica,cigli i sličnih proizvoda, kako imaju dostaAluminijum oksid glavna su sirovina za proizvodnjuportlandskog cementa.[1]Glineni škriljavac (brusilovac ili argilošist) se lako se cijepa u tanke pločice pa se koristi kaokrovni pokrov igrađevinski materijal.[2]
Napredkomtehnologije vađenja i ekstrakcije danas se izuljnih škriljaca dobijanafta.[1]
Izuljnih škriljaca ipijeska danas se dobija oko 30 % svenafte, u tome prednjačeSjedinjene Američke Države, koje su prve razvile metode za njegovo vađenje i ekstrakciju.[3]
