ممبئي (Mumbai) جنھن کي پھرين بمبئي (Bombay)، سڏيندا هئا، ڀارت جي رياست مھاراشٽر جو گاديءَ جو هنڌ آھي ۽ ڀارت جو سڀ کان وڏو شھر آھي. ھي شھر ڀارت جي اولھہ ۾ ڪوڪن واري سامونڊي ڪناري تي واقع آھي، جتي ھڪ اونھي قدرتي بندرگاھ پڻ واقع آهي. سال 2008ع ۾ ھن شھر کي الفا ورلڊ سٽي جو درجو مليو. ھي شھر ڀارت جو امير ترين شھر پڻ آهي.[ 15] [ 16] [ 17] [ 18] ايليفنٽا غارون ،ڇترپتي شِواجي مھاراج ٽرمينس ۽ ممبئي جو وڪٽوريائي ۽ جملي آرٽ وارو عمارتي سينگار شامل آهن.[ 19] [ 20] ڪولھي ماڻھن جي وسندي ھيو جن جو اصل وطن گجرات جو ڪاٺياواڙ ۽ وچولو علائقو ھيو. انھن ئي ھتي ممبا ديويءَ جي پوڄا جو رواج وڌو جنھن جي پوڄا اڄوڪي دؤر ۾ بہ ڪاٺياواڙ ۾ جاري آهي. چون ٿا تہ لفظ بمبئي ڪولھي ماڻھن جي ان ديوي جي نالي مان نڪتو ھو.[ 21] [ 22] [ 23]
صدين تائين ھن علائقي تي مقامي ماڻھن جو راڄ رھيو پوء ان تي پورچوگال قبضو ڪيو جنھن بعد 1661 ۾ انگلينڊ جي بادشاھ چارلس ٻئين پورچوگال جي براگانزا گھراڻيجي شھزاديڪيٿرائين سائيشادي ڪئي تہ ھي علائقو: ستن ٻيٽن واري بندرگاھ کيس کي ڏاج م ڏنو وئي. جنھن بعد برٽش حڪومت اھو علائقو سالياني 10 پائونڊ جي عيوض مقاطعي (ليز) تي ايسٽ انڊيا ڪمپني کي ڏنو جنھن ان جو قبضو ورتو. ستن ٻيٽن جي وچ واري علائقي کي پاڻي مان ٻاھر ڪڍڻ واري ھارنبي ويلارڊ پراجيڪٽ ، روڊن ۽ ريلوي نظام ذريعي ڳنڍي 1845 تائين ھڪ وڏي بندرگاھ ۾ تبديل ڪيو ويو. جيڪو اوڻويھين صدي ۾ معاشي ۽ تعليمي ترقي جو مرڪز ٿي ويو.[ 24]
درگاھ حاجي علي جيڪا 1431 ۾ تعمير ٿي جڏهن ممبئي گجرات سلطنت جو حصو ھيوممبئي جا ٻہ روينيو ضلعا تصوير ۾ نمايان ممبئي ٻن روينيو ضلعن تي مشتمل آهي جن ۾ممبئي سٽي ڊسٽرڪٽ ۽ممبئي سبوربن ضلعو شامل آهن. سٽي ڊسٽرڪٽ کيآئلينڊ سٽي ياڏکڻ ممبئي پڻ چوندا آهن. ممبئي جي ٽوٽل پکيڙ603.4 km2 (233 sq mi) آهي.[ 25] 2 (26 sq mi) تي مشتمل آهي ۽ سبوربن ضلعو 370 km2 (143 sq mi)تي مشتمل آهي. ۽ ٻنھي کي ملائي ميونسپل ڪارپوريشن آف گريٽر ممبئي جي پکيڙ 437.71 km2 (169 sq mi) آھي باقي علائقا ڊفينس ايسٽيبلشمينٽ جا آھن.ان کان سواءِممبئي پورٽ ٽرسٽ ،اٽامڪ انرجي ڪميشن آف انڊيا ۽ بوريوالي نيشنل پارڪ ميونسپل ڪارپوريشن آف گريٽر ممبئي جي حدن کان ٻاھر آھن.[ 26]
↑ Christopher Beam (1 December 2008),"Why Did Bombay Become Mumbai? How the city got renamed" ,www.slate.com , 15 June 2015 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل , حاصل ڪيل 16 June 2015 ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ "The Seven Islands" , The Mumbai Pages, 16 July 1995, 26 October 2012 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل , حاصل ڪيل 27 October 2012 ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ Gajrani, S. (2004) (en ۾). History, Religion and Culture of India ISBN 978-81-8205-062-4 .https://books.google.com/books?id=sP091bSPZ04C&pg=PA224 . ↑ Jog, Sanjay (9 March 2017). "Shiv Sena's Mahadeshwar is Mumbai's 76th mayor with BJP's blessing ". Business Standard India . Archived fromthe original on 8 March 2017.https://web.archive.org/web/20170308150746/http://www.business-standard.com/article/politics/mahadeshwar-elected-as-mumbai-s-76th-mayor-with-bjp-s-support-117030800920_1.html . ↑ "Shiv Sena's Vishwanath Mahadeshwar elected Mumbai mayor – Times of India" , 14 March 2017 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ "Shiv Sena's Vishwanath Mahadeshwar becomes Mumbai's 76th mayor" , 12 March 2017 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ "Ajoy Mehta replaces Sitaram Kunte as new BMC Commissioner ". Daily News and Analysis the original on 27 April 2015.https://web.archive.org/web/20150427165858/http://www.dnaindia.com/mumbai/report-ajoy-mehta-replaces-sitaram-kunte-as-new-bmc-commissioner-2080986 . Retrieved 20 May 2015 . ↑ "Mumbai metropolitan area" (ٻولي ۾ اطالوي), Projectsecoa.eu,اصل کان 13 May 2013 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 14 March 2013 ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|dead-url= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ "Maharashtra (India): Districts, Cities, Towns and Outgrowth Wards – Population Statistics in Maps and Charts" , 6 October 2014 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ "INDIA STATS : Million plus cities in India as per Census 2011" ,Press Information Bureau, Mumbai , National Informatics Centre, 30 June 2015 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل , حاصل ڪيل 20 August 2015 ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ "Global city GDP 2014" ,Brookings Institution , 22 جنوري 2015, 25 May 2017 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل , حاصل ڪيل 8 May 2015 ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ "Global city GDP rankings 2008–2025" ,PwC ,اصل کان 4 May 2011 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 16 December 2009 ۔ ↑ National Commissioner Linguistic Minorities 50th report, page 131 آرڪائيو ڪيا ويا 8 July 2016 حوالو موجود آهيوي بيڪ مشين .. Government of India. Retrieved 15 July 2015.↑ "Evolution of the Corporation, Historical Milestones" , Mumbai:Municipal Corporation of Greater Mumbai , 15 July 2015 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل , حاصل ڪيل 15 July 2015 ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ "India needs cities network for easy rural-urban shift – Economy and Politics" , livemint.com, 3 August 2009, 17 January 2013 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل , حاصل ڪيل 5 May 2010 ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ "Mumbai | ISAC" , Indiastudyabroad.org,اصل کان 12 May 2015 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 29 May 2015 ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ Bharucha, Nauzer (9 March 2015). "Thirty of India's 68 billionaires live in Mumbai ". Times of India the original on 10 March 2015.https://web.archive.org/web/20150310040742/http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Thirty-of-Indias-68-billionaires-live-in-Mumbai/articleshow/46503633.cms . ↑ "With 68 billionaires, India ranks 7th globally; Mumbai leads in India with 30 ". Daily News and Analysis the original on 12 March 2015.https://web.archive.org/web/20150312102008/http://www.dnaindia.com/money/report-by-2024-number-of-billionaires-in-india-expected-to-swell-to-3371-2067378 . ↑ Curzon, G.N.. Complete book online – British Government in India: The Story of Viceroys and Government Houses .https://www.wdl.org/en/item/16800/ . Retrieved 22 March 2019 . ↑ Douglas, James. Complete book online – Bombay and western India – a series of stray papers, with photos of Ajmer .http://access.bl.uk/item/pdf/lsidyv30a30c6a . Retrieved 22 March 2019 . ↑ "Archived copy" , 2 December 2013 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل , حاصل ڪيل 23 نومبر 2013 ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ Munshi, Kanaiyalal M. (1954). Gujarāt and its literature, from early times to 1852 Bharatiya Vidya Bhavan . p. xix.https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.97812/2015.97812.Gujarat-And-Its-Literature-1852#page/n31/mode/2up/search/Kolis . ↑ Mehta, R. N. (1983). "Bombay – An analysis of the toponym". Journal of the Oriental Institute : 138–140. ↑ time-in-bombay/ "Once Upon a Time in Bombay" , Foreign Policy, 24 June 2011, 9 January 2015 تي اصل کانآرڪائيو ٿيل , حاصل ڪيل 22 February 2012 ۔ اڻڄاتل پيراميٽر|deadurl= نظر انداز ڪيو ويو (مدد ) ↑ "City Profile of Greater Mumbai" , Municipal Corporation of Greater Mumbai, حاصل ڪيل 24 April 2018 ۔ ↑ Mumbai Plan , 1.2 Area and Divisions
