ڪيتريون ئي صديون اڳ بالٽڪ سمنڊ جي ڪنارن تي بالٽڪ قبيلا آباد ٿيا. 1230 واري ڏھاڪي ۾ لٿوينيائي علائقن کيمنائنڊگس متحد ڪيو اھڙي طرح 6 آگسٽ 1253ع تي لٿوينيائي بادشاھت جنم ورتو[13] 1362ع يا 1363ع ۾ گرينڊ ڊيوڪالگيرڊسبلو واٽرس واري جنگ ۾ منگولن جي خانيٽ کي شڪست ڏئي يوڪرائين جي شھرخيو ۽ ٻين وڏن علائقن کي لٿوينيائي گرينڊ ڊچي ۾ شامل ڪيو ۽ منگولن جي پيش قدميءَ کي روڪي ڇڏيو. ان سرحدي توسيع سان لٿوينيائي گرينڊ ڊچي جون حدونماسڪو جي گرينڊ ڊچي سان ملي ويون[14].[15]
چوڏھين صدي عيسويءَ م لٿوينيا واري گرينڊ ڊچي يورپ جو سڀ کان وڏو ملڪ ھئي[16] جنھن م موجوده لٿوينيا، يوڪرائين، بيلاروس، ۽ روس ۽ پولينڊ جا ڪجهه حصا شامل ھئا[17]. 1569ع ۾ لٿوينيا ۽ پولينڊ الحاق ڪندي ٻہ رياستي يونين ٺاھي جنھن جو نالوپولش- لٿوينيائي دولت مشترڪه ھيو. ان شموليت باوجود لٿوينيائي فوج، ڪرنسي ۽ ملڪي قانون الڳ رھيا .[18] 3 مئي 1791ع ۾ يونين ۾ دولت مشترڪه جو آئين آمريڪي آئين جي طرز تي ٺاھي نافذ ڪيو ويو[19][20][21]. اھا يونين 1772ع, وري 1792ع ۽ آخرڪار 1795ع ٽن مرحلن م ورھائجي روس، پروشيا ۽ ھبسبرگ جي وچ ۾ ورھائجي وئي. لٿوينيائي حصو روسي ايمپائر ۾ شامل ڪيو ويو. 1831ع ۾ ھڪ ناڪام بغاوت بعد روس جي زار اتيروسيفڪيشن واريون پاليسيون شروع ڪرائي ڇڏيون[22]
لٿوينيائي گرينڊ ڊچي جي گادي جو هنڌ ٽراڪئي شھر ھيو جيڪو ٽراڪئي ٻيٽ تي واقع ھيو. تصوير ۾ ٽراڪئي ٻيٽ وارو قلعو ڏيکاريل جيڪو گرينڊ ڊيوڪ جي رھائش گاھ ھيوگرينڊ ڊيوڪ جو 1600ع ۾ لٿوينيا ۾ واقع محل
پھرين جنگ عظيم ۾ 1915 جي پڇاڙيءَ ۾ جرمني روسي فوج کي شڪست ڏيندي لٿوينيا تي قبضو ڪيو[23][24].
لٿوينيائي ڪائونسل جا 20 رڪن 16 فيبروري 1918ر ۾ لٿوينيائي آزادي جي قانون تي دستخط ڪرڻ بعد
تاريخ 18 کان 22 سيپٽمبر ،1917 ۾ ولنس شھر ۾ ھڪ ڪانفرنس ۾ ھڪ ،20 رڪني لٿوينيائي ڪائونسل چونڊي وئي جنھن 16 فيبروري 1918ع تي لٿوينيا جي آزادي جي قانون تي دستخط ڪري ملڪ جي آزادي جو اعلان ڪيو ۽ ولنس شھر کي ملڪ جي گادي جو هنڌ قرار ڏنو.
لٿوينيائي فوج ۽ جنگي ريل گاڏي جيڪا آزادي جي جنگ ۾ استعمال ۾ آئي
نومبر 1918ع ۾ جرمني جي جنگ ۾ پيش پوڻ بعد لٿوينيا م پھريون عبوري آئين آندو ويو ۽ پھرين قائم ٿيندڙ حڪومت جو وزيراعظمآگسٽينس وولديمرس ٿيو. حڪومت جي کاتن ۽ فوج کي منظم ڪيو ويو. ھن ملڪ جي ماڻھن ٽي دفعا آزادي جي جنگ وڙھي جنھن مان ھڪ جنگ بالشويڪن سان وڙھيا جن جن 1918 ۽ 1919 ۾ لٿوينيائي سويت سوشلسٽ ريپبلڪ جو اعلان ڪيو، ٻين جنگ اولھ روس جي والنٽيئر فوج سان ۽ ٽين جنگ پولينڊ سان وڙھيا[25][26]
جنگ ۾ مصروف لٿوينيا جو پھريون ۽ آخري صدر انٽانس سميٽونا (1919–1920, 1926–1940)
15 مئي 1920ع ۾ جمھوري طريقي سان چونڊيل لٿوينيا جي پھرين آئين ساز اسيمبلي جو اجلاس ٿيو جنھن ذريعي سڌارن جي عمل جي شروعات ٿي. ملڪ جي نئين ڪرنسي لٿونين لٽس متعارف ڪرائي وئي. تعليمي سڌارا آندا ويا وائٽوٽس ميگنس يونيورسٽي کولي وئي[27] سڀ وڏا سرڪاري ادارا قائم ڪيا ويا ۽ لٿوينيا پائيداري حاصل ڪرڻ شروع ڪئي. ٻاھرين ملڪن ان کي تسليم ڪرڻ شروع ڪيو. 1921ع ۾ ھي ملڪليگ آف نيشنز ۾ شامل ٿيڻ شروع ٿي[28] 17 ڊسمبر 1926 ۾ ھتي فوجي انقلاب آيو. 1928ع ۾ نئون آئين نافذ ڪيو ويو جنھن ذريعي صدارتي نظام کي مضبوط ڪيو ويو. آھستي آھستي مخالف ڌر کي دٻايو ويو، سينسر شپ جي سختي وڌائي وئي، اقليتن جا حق صلب ڪيا ويا. ٻي جنگ عظيم جي شروعات ۾ ئي لٿوينيا غيرجانبداري اختيار ڪئي.
آڪٽوبر 1939ع ۾ لٿوينيا کي مجبور ڪري سويت لٿوينيائي باھمي مدد جي معاھدي تي صحيح ڪرائي جنھن تحت ولنس جي عيوض لٿوينيا ۾ پنج سوويت فوجي اڏا قائم ڪيا ويا ۽ 20000 فوجي رکيا ويا. ولنس سويت يونين پولينڊ تي حملو ڪري ان کان کسيو ھو[29] 14 جون 1940 ۾ سوويت يونين ھن ملڪ جي حڪومت جي تبديلي ۽ ريڊ آرمي جي ملڪ ۾ داخلا جو الٽيمٽم ڏنو. لٿوينيائي حڪومت مجبورن الٽيمٽم قبول ڪيو[30]. صدر سميٽونا جلاوطن حڪومت جي قيام جو ارادو ڪندي ملڪ ڇڏي ويو. ٻہ لک روسي فوجي بيلاروسي سرحد کان لٿوينيا ۾ داخل ٿي ويا[31] سوويت يونين بالٽڪ رياستن تي قبضو ڪري اتي نيم آئيني طريقن سان آزاد ملڪن کي سويت سوشلسٽ ريپلڪن ۾ تبديل ڪري ڇڏيو م تبديل ڪيو.21 جولاء 1940 ۾ لٿوينيائي سويت سوشلسٽ ريپبلڪ جو اعلان ڪيو ويو. ڪميونسٽ پارٽي لٿوينيا کي ڇڏي باقي سموريون سياسي پارٽيون ختم ڪيون ويون. لٿوينيئن لٽس کي ختم ڪري سوويت روبل کي ڪرنسي بڻايو ويو. لٿوينيائي فوج کي ريڊ آرمي جي اوڻٽيھين رائيفل ڪور ۾ بدلايو ويو. ,22 جون 1941ع ۾ جرمني سوويت يونين تي حملو ڪيو ته لٿوينيائي ايڪٽوسٽ فرنٽ لٿوينيا جي آزادي لاء سرگرم ٿيو پر وري ھن ملڪ تي جرمني جو قبضو ٿي ويو. ھن ملڪ م يھودين جو قتل عام شروع ڪيو ويو. پھرين ڊسمبر 1941ع تائين 120000 کان مٿي ماڻھن کي ماريو ويو جن م 95 سيڪڙو يھودي ھئا. جرمني جي شڪست بعد سويت يونين ٻيھر ھن ملڪ تي ڪنٽرول حاصل ڪيو. سويت ريپبلڪ جي ٻيھر قيام بعد ھتي گوريلا جنگ ذريعي مزاحمت جو آغاز ٿيو.
11 مارچ 1990 سپريم ڪائونسل لٿوينيائي آزادي جو اعلان جو قانون پاس ڪيو .[32] سپريم ڪائونسل طرفان قانون منسوخ ڪرڻ کان انڪار ڪرڻ تي سوويت فوج سيمس ۾ داخل ٿي وئي پر لٿوينيا جي ماڻھن پارليامينٽ جو دفاع ڪيو. لٿوينيائي پارليامينٽ جو اھو عمل ٻين رياستن لاء ھڪ نمونو بڻجي ويو ۽ اھڙي طرح سويت يونين ٽٽي ختم ٿي ويو.
11 مارچ 1990 تي لٿوينيا جي سويت سوشلسٽ ريپبلڪ جي سپريم ڪائونسل لٿوينيا جي سوويت يونين کان آزادي جو اعلان ڪري سويت يونين جي سڀ کان پھرين علحده ٿي.دڙ رياست بڻجي وئي. 20 اپريل 1990 تي سوويت يونين ھن رياست جي ھر سپلاء بند ڪري ناڪابندي شروع ڪئي[33]. جيڪا 74 ڏينھن جاري رھي پر لٿوينيا آزادي جو اعلان واپس نه ورتو. جنوري 1991 ۾ڪي جي بي، اندروني معاملن جي وزارت ۽ روس جي فوج کي استعمال ڪري فوجي انقلاب آڻڻ جي ڪوشش ڪئي وئي[34]
13 جنوري1991 تي گوليون ۽ ٽئنڪ چاڙھي 13 پرامن حريت پسندن کي ماري وڌو[35]
سڄي ملڪ جي ماڻھن گادي جي ھنڌ ولنس ۾ سپريم ڪائونسل (پارليامينٽ) کي بچائڻ لاء ان جو رخ ڪيو ۽ فوجي ڪاروائي کي ناڪام بڻايو. 17 سيپٽمبر 1991 تي لٿوينيا گڏيل قومن ۾ شامل ٿيو.25 آڪٽوبر 1992 ۾ نئين ٺھيل آئين جي شھرين رفرينڊم ذريعي توثيق ڪئي. 14 فيبروري 1993ع تي ملڪ ۾ چونڊون ٿيون ۽الگيرڊس برازئوسڪاس آزاد ملڪ جو پھريون صدر چونڊجي آيو. 31آگسٽ 1993 تي سوويت فوجين جو آخري يونٽ ان سرزمين مان ٻاھر نڪري ويو. 29 مارچ 2004ع ۾ ھي ملڪ نيٽو جو رڪن ٿيو. پھرين مئي 2004 تي لٿوينيا يورپي يونين جو بااختيار رڪن بڻجي ويو. 21 ڊسمبر 2007 تي شينجن ايگريمنٽ جو رڪن ٿيو.
لٿوينيا جو طبعي نقشو ۽ ان جي جيومارفالاجيڪل ورھاست
لٿوينيا يورپ جي بالٽڪ ريجن ۾ واقع آهي. ان جي پکيڙ 65200 چورس ڪلوميٽر آهي[36] ان کي 99 ڪلوميٽر وارياسو سامونڊي ڪنارو آھي. ملڪ جي سڀ کان وڏي ندينيمان ندي آهي جنھن جي شامل ٿيندڙ شاخن ۾ بين الاقوامي جھازراني پڻ ٿئي ٿي.
افھولڊر جي نظريي مطابق يورپ جو جاگرافيائي مرڪز
لٿوينيا اتر يورپي پلين جي ڪناري تي واقع آهي جتي ھيٺانھان ۽ مٿانھان پٽ شامل آهن. ان جو سڀ کان بلند ترين مقاماوڪستوجاس جبل جي چوٽي آھي جيڪا سامونڊي سطح کان 294 ميٽر بلند ۽ ملڪ جي اوڀرندي پاسي واقع آھي. ملڪ جي سڀ کان وڏي ڍنڍدروڪسيائي ڍنڍ آھي.
لٿوينيا جي رياست جو سربراھ صدر آھي جيڪو 5 سالن لاء سڌي چونڊ ذريعي مقرر ٿيندو آهي ۽۽ ھڪ ماڻھو رڳو ٻہ ڀيرا صدر چونڊجي سگھي ٿو. خارجي امور ۽ دفاعي معاملا ان جي ذمي ھوندا آھن. صدر فوج جو ڪمانڊر ان چيف ھوندو آھي[38] صدر وزيراعظم جي مقرري ڪندو آھي ۽ ان کان نالا وٺي ڪابينه جي مقرري پڻ ڪندو آهي. وڏن آفيسرن ۽ ججن جي مقرري پڻ صدر ڪندو آهي. 26 مارچ 2019 تي عام چونڊون ۾ سمورن شھرن مان ڳري اڪثريت سان گيٽن نوسيد صدر چونڊجي آيو[39] ملڪ جي آئيني عدالت ۾ ججن جي مقرري 9 سالن لاء ٿيندي آهي جن مان ٽن چونڊ ملڪ جو صدر ڪندو آھي، ٽن جي وري چيئرمينسيئمس ۽ باقي ٽن جي مقرري چيئرمين سپريم ڪورٽ ڪندو آهي. ملڪ جي پارليامينٽ جو نالو سئيمس آھي جيڪا ھڪ ايواني آھي جنھن جا 141 ميمبر آھن ۽ پارليامينٽ جو مدو چار سال آھي. انھن 141 مان 71 ميمبر تڪن مان سڌي چونڊ وسيلي ۽ باقي ٻيا متناسب نمائندگي جي بنياد تي ملڪي سطح تائين ووٽن مان چونڊجندا آھن[40]ھي دنيا جي انھن پھرين ملڪن ۾ شامل آهي جن سڀ اول عورتن کي عام چونڊن ۾ ووٽ جو حق ڏنو. اھو حق 1918ع جي آئين ۾ ڏنو ويو جنھن جو 1919ع ۾ پھريون ڀيرو استعمال پڻ ڪيو ويو. آمريڪا ۾ اھو حق عورتن کي 1920ع ۾ فرانس 1945، يونان ۾ 1952ع ۾ ۽ سوئٽزرلينڊ ۾ 1971ع ۾ ڏنو ويو[41] ھن ملڪ ۾ کوڙ ننڍيون وڏيون سياسي جماعتون آهن[42] عام طور تي عام چونڊون ھر چوٿين سال آڪٽوبر جي ٻئي آچر تي ٿينديون آھن[40] To be چونڊن ۾ اميدوار ٿيڻ جي عمر جي گھٽ ۾ گھٽ حد 25 سان آھي. ان لاء لازم آھي تي ڪنھن ٻي رياست جو وفادار نہ ھجي ۽ مستقل لٿوينيا جو رھاڪو ھجي چونڊن کان 65 ڏينھن اڳ ڪورٽ جو سزا کاڌل نااھل ٿي ويندو آهي. ملڪ ۾ سرڪاري ملازم يا جج يا فوج جو ملازم بہ چونڊ اميدوار ٿيڻ جي اھل نہ ھوندو آھي.[43] 2016 جون عام چونڊونلٿوينيئن پيزنٽ اينڊ گرينس نالي جماعت کٽي ھئي جنھن 141ان 54 سيٽون کٽيون[44]
پارليامينٽ (سيئمس) واري ھال ۾ لٿوينيا جي رياست جي ٻيھر بحالي واري قانون پاس ٿيڻ جي ياد ۾ ٿيل ميڙاڪو جتي ان قانون تي 1990ع ۾ صحيحون ڪيون ويون ھيون. تقريب ۾ ملڪ جو صدر ، پارليامينٽ جو چيئرمين ۽ ٻيا رتبن وارا شامل
ملڪ جي صدر جي چونڊ پنجن سالن لاءِ اڪثريتي ووٽن جي بنياد تي ٿيندي آھي[45] صدارتي اميدوار لاء عمر جي گھٽ ۾ گھٽ حد 40 سال ھوندي آھي ۽ اھو گھٽ ۾ گھٽ ٽن سالن تائين ملڪ ۾ رھندڙ ھجڻ سان گڏ پارليامينٽ جي ميمبر ٿيڻ واري اھليت رکندڙ ھوندو آھي. ھن ملڪ کي 2019ع ۾ يورپي پارليامينٽ ۾ نمائندگي 11 تائين ميمبرن تائين ملي[46]
↑"Ethnicity, mother tongue and religion",Official Statistics Portal, Statistics Lithuania, 12 December 2019,اصل کان 15 December 2018 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 15 December 2018۔
↑Kulikauskienė, Lina (2002) (Lithuanian ۾). Lietuvos Respublikos Konstitucija. Native History, CD..ISBN978-9986-9216-7-7.
↑Veser, Ernst (23 September 1997),"Semi-Presidentialism-Duverger's Concept – A New Political System Model" (ٻولي ۾ English, Chinese), Department of Education, School of Education,University of Cologne, صص: 39–60, حاصل ڪيل 23 August 2017, "Duhamel has developed the approach further: He stresses that the French construction does not correspond to either parliamentary or the presidential form of government, and then develops the distinction of 'système politique' and 'régime constitutionnel'. While the former comprises the exercise of power that results from the dominant institutional practice, the latter is the totality of the rules for the dominant institutional practice of the power. In this way, France appears as 'presidentialist system' endowed with a 'semi-presidential regime' (1983: 587). By this standard he recognizes Duverger'spléiade as semi-presidential regimes, as well as Poland, Romania, Bulgaria and Lithuania (1993: 87)."
↑آرڪائيو ڪاپي,اصل کان 1 June 2012 تي آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 22 September 2020۔اڻڄاتل پيراميٽر|dead-url= نظر انداز ڪيو ويو (مدد). voruta.lt.
↑Rowell, C. S. (1994). Lithuania Ascending: A Pagan Empire Within East-Central Europe, 1295–1345. Cambridge Studies in Medieval Life and Thought: Fourth Series. Cambridge University Press. pp. 97, 100.ISBN978-0-521-45011-9.
↑Martha Brill Olcott (1990),"The Lithuanian Crisis",www.foreignaffairs.com, حاصل ڪيل 18 November 2018, "For over two years Lithuania has been moving toward reclaiming its independence. This drive reached a crescendo on 11 March 1990, when the Supreme Soviet of Lithuania declared the republic no longer bound by Soviet law. The act reasserted the independence Lithuania had declared more than seventy years before, a declaration unilaterally annulled by the U.S.S.R. in 1940 when it annexed Lithuania as the result of a pact between Stalin and Hitler."
.svg)
.jpg)
.jpg)
