جاگرافي (Geography)، قديميوناني جي اصطلاح، "جيوگرافيا" (γεωγραφία)؛ "جي" (gê) معني، ڌرتي ۽ "گرافو" (gráphō) معني، لکت کي گڏ ڪندي،ڌرتيءَ (Earth) جي زمينن، خاصيتن، رهاڪن ۽ واقعن جو مطالعو آهي. جاگرافي هڪ تمام وسيع نظم و ضبط آهي جيڪو ڌرتيءَ ۽ ان جي انساني ۽ قدرتي پيچيدگين کي سمجهڻ جي ڪوشش ڪري ٿو؛ نه رڳو اهي شيون ڪٿي آهن، پر اهو پڻ ته اهي ڪيئن بدلجي ويون آهن ۽ آيون آهن. جڏهن ته جاگرافي ڌرتيءَ لاءِ مخصوص آهي، ڪيترن ئي تصورن کي ڌرتيءَ جي سائنس جي ميدان ۾ ٻين آسماني جسمن تي وڌيڪ وسيع طور تي لاڳو ڪري سگهجي ٿو. جاگرافي کي "قدرتي سائنس ۽ سماجي سائنس جي وچ ۾ هڪ پل" سڏيو ويندو آهي.
جاگرافي ۾ ڪيترن ئي تصورن جي اصليت يوناني سائريني جيايراٽوسٿينيز (276 - 196 ق.م.) ڏانهن ڳولي سگهجي ٿي، جنهن شايد اصطلاح "جيوگرافيا" ٺاهيو هو. لفظ جيوگرافيا (γεωγραφία) جو پهريون رڪارڊ ٿيل استعمال يوناني اسڪالر،ڪلاڊيئس ٽالمي (100 - 170ع) جي ڪتاب جي عنوان سان هو. اهو ڪم جاگرافي جي "ٽوليمي روايت" پيدا ڪيو، جنهن ۾ "ٽوليمي ڪارٽوگرافڪ نظريو" شامل آهي. بهرحال، جاگرافي جا تصور (جهڙوڪ نقشا نگاري) دنيا کي مقامي طور تي سمجهڻ جي ابتدائي ڪوششن کان وٺي، قديمبابل ۾ 9هين صدي قبل مسيح جي تاريخ جي دنيا جي نقشي جي شروعاتي مثال سان، ملڻ ٿا. جاگرافي جي تاريخ هڪ نظم و ضبط جي طور تي ڪيتري ئي ثقافتن ۽ هزارين سالن تائين پکڙيل آهي، ڪيترن ئي گروهن پاران ترقي ڪئي وئي آهي ۽ انهن گروهن جي وچ ۾ واپار جي ذريعي پار پولينٽ ڪي ئي آهي. جاگرافي جا بنيادي تصور سڀني نقطن جي وچ ۾ هڪجهڙائي،جڳهه،وقت ۽ پيماني تي ڌيان ڏيڻ وارا آهن. (مڪمل مضمون...)
پاڻيءَ جي ٻن جسمن جي وچ ۾ هلندڙ گھاس وارو اسٿمس.زمين (Land) جنهن کي خشڪي پڻ سڏيو ويندو آهي،ڌرتيءَ جو هڪ مضبوط زميني مٿاڇرو آهي، جيڪوسمنڊ يا پاڻيءَ جي ڪنهن ٻئي جسم ۾ ٻڏل نه هجي. اهو ڌرتيء جي مٿاڇري جو 29.2 سيڪڙو ٺاهي ٿو ۽ سڀنيکنڊن ۽ٻيٽن تي مشتمل آهي. ڌرتيءَ جي زمين جي مٿاڇري تقريبن مڪمل طور تي ريگولٿ، پٿر، مٽي ۽ معدنيات جي هڪ پرت سان ڍڪيل آهي جيڪا ڪرسٽ جي ٻاهرئين حصي کي ٺاهيندي آهي. زمين ڌرتيءَ جي آبهوا جي نظام ۾ اهم ڪردار ادا ڪري ٿي، جيڪاڪاربان چڪر،نائٽروجن چڪر ۽پاڻي جي چڪر ۾ شامل ٿي رهي آهي. زمين جو ٽيون حصووڻن ۾ ڍڪيل آهي، ٻيو ٽيون حصوزراعت لاءِ استعمال ٿئي ٿو ۽ ڏھون حصو مستقل برف ۽ گليشيئرن ۾ ڍڪيل آهي. باقيريگستان،سوانا ۽ گاهه جي ميدانن، پريري تي مشتمل آهي. (مڪمل مضمون...)
هي هيٺيون جاگرافي سان لاڳاپيل مضمون وڪي پراجيڪٽ جاگرافي جا سڀ کان گهڻا دورو ڪيل مضمون آهن، مڪمل فهرست ڏسو وڪيپيڊيا:وڪي پروجيڪٽ جاگرافي جي مشهور صفحن تي.
جنريشن زي (Generation-Z) اڪثر ڪري "Gen Z" طور کي مختصر ڪيو ويندو آهي، جيڪو "زومرز" جي نالي سان پڻ سڃاتي وڃي ٿي، ڊيموگرافڪ ڪوهورٽ آهي جيڪي ٻه هزار سال 2000ع جي ڪاميابيءَ سان ۽ اڳئين جنريشن، "الفا" ۾ شامل آهي. محقق ۽ مشهور ميڊيا 1990ع واري ڏهاڪي جي وچ ۽ 2010ع واري ڏهاڪي جي شروعات کي "بيبي بومرز" يا "جنريشن ايڪس" جي جنم سال جي طور تي استعمال ڪندا آهن، جن جي نسل کي اڪثر ڪري 1997ع کان 2012ع تائين پيدا ٿيل ماڻهن جي طور تي بيان ڪيو ويندو آهي. (مڪمل مضمون...)
نمايان تصويرون
تفصيل کي وڌائڻ ۽ ڏسڻ لاءِ ڪلڪ ڪريو.
منتخب تصوير
منتخب اقتباس
سنڌي وڪيپيڊيا تي مضمون
ذيلي پورٽل
لاڳاپيل پورٽل
لاڳاپيل وڪيميڊيا
وڪيميڊيا فائونڊيشن جا هيٺيان منصوبا، هنن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا:
.svg)
.svg)