Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Va ô cuntinutu
WikipediaLa nciclupidìa lìbbira
Arriscedi

Turchìa

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Turchìa
Turchìa – Bannera
(SCN)Paci 'n-patria, paci nnô munnu(TR) Yurtta sulh, cihanda sulh
Dati amministrativi
Nomu cumpretuRipubbrìca đđâ Turchia
Nomu ufficialiTürkiye Cumhuriyeti
Lingui ufficialiTurcu
CapitaliAnkara (5.639.076 ab. / 2019)
Pulitìca
GuvernuRipubbrìca Prisirinziali
Capu đđî StatuRecep Tayyip Erdoğan
Trasuta nnâ l'ONU24 Uttùviru 1945
Ària
Tutali783.562 km²
% di l'acqui1,3% %
Pupulazziuni
Tutali85.037.969 ab. (10-04-2021)
Dinsitati110 ab./km²
Ìnnici đđî criscita1,09% (2020)
Nomu đđî l'abbitantiTurchi
Giografìa
CuntinentiAsia,Europa
CunfiniGrecia,Bulgaria,Georgia,Armenia,Azzirbaiggian,Iran,Iraq,Siria
Fusu urariuUTC+3
Ecunumìa
MunitaLira Turca
Àutru
CòdiciISO 3166TR, TUR, 792
TLD.tr
Prifissu tel.+90
Sigla autu.TR
Innu nazziunaliİstiklâl Marşı

Festa nazziunali29 Uttùviru

Cuurdinati:missing longitude (dec format) in {{Coord}}

LaTurchìa è nu statu di 68 miliuna d'abbitanti chi si sparti ntra l'Asia e l'Europa. La cità cchiù mpurtanti èIstanbul (10 miluna d'abbitanti), ma pi la sò posizzioni troppu occidintali, la capitali ha statu dichiarataAnkara (4 miliuna), chi si trova ô centru dû tirritoriu turcu.

Giografìa

[cancia |cancia lu còdici]

La quasi tutalità dû tirritoriu dâ Turchìa s'attrova ntô cuntinenti Asiaticu, ntî la cussidditta pinisula di l'Asia Minuri. A Est cunfina cu l'Armenia laGiorgia l'Iraq e laSiria; a sud è vagnata dômari Miditirraniu, a tramuntana dûmari Nìuru e a uccidenti dûMari Eggeu. La parti europea dâ Turchìa, unni s'attrova la capitali ecunònica dû Paisi,Istanbul, cunfina câGrecia a sud e câBulgaria a nord.

Storia

[cancia |cancia lu còdici]

Ebbica greca

[cancia |cancia lu còdici]

La storia antica dâ Turchìa è liata a strittu cuntattu cu chidda dâGrecia. Mittennu a parti laguerra di Troia, chi secunnu la liggenna vittitruiani e Greci cummattiri versu lu XII sèculu a.C., fu ntê costi uccidintali di l'Asia minuri ca li Greci funnaru li primi culoni di dabbanna lu mari. E fu ntâ culonia diMiletu ca si svilupparu li scienzi e la filosufìa chê primi filosufi presucratici.

Ebbica bizzantina

[cancia |cancia lu còdici]

Doppu la rumanizzazzioni chi siguiu l'èbbica greca, la Turchìa fu nu tirrinu favurevuli pâ diffusioni dûcristianesimu. Lu mpiraturi rumanuCustantinu lu granni, cu la sò pulitica di graputa â riliggiuni cristiana, desi lu nomu â nova capitali di lumpiru rumanu d'orienti.Custantinòpuli, l'attuali Istanbul, addivintau la cità cchiù mpurtanti pi tuttu lumediuevu. La nfluenza curturali pulitica e ecunomica di Custantinòpuli si facia sèntiri forti ntî tutta l'Italia miridiunali e ntâ Sicilia. Li bizzantini tintaru ô cursu dî sèculi di cummattiri contra li nvasioni mussurmani ntâ pinisula italiana, senza successu. La nfluenza bizzantina nun si ni calau accussì assau, pirchì all'èbbica dûscisma granni1054, cu puru ca la Sicilia era amministrata dîmussurmani, li cristiani dâCalabbria e dâ Sicilia caderu sutta la nfluenza dâ nova duttrinaortudossa dû patriarca di Custantinopuli. Fu all'èbbica bizzantina ca la Turchìa appi liami assai stritti câSicilia nurmanna. Artisti bizzantini foru li capimastri ntê dicorazzioni dî principali chiesi d'èbbica nurmanna n Sicilia.

Ebbica uttumana

[cancia |cancia lu còdici]

Ntô1453 lu mpiru bizzantinu, attaccatu di guirreri turchi vinuti di l'Asia, cadi n favuri di la staurazzioni di lumpiru uttumanu. Lu mpiru uttumanu addiventa na putenza riggiunali assai mpurtanti, agghicannu a cuntrullari tutta la parti est dû Miditirraniu. Nun agghicau mai a suttamettiri li tirritoria cristiani dâ pinisula italiana, misu a aprti quarchi raid di pirati. Li turchi appiru a cummattiri contra li cristiani e subberu na scunfitta assai pisanti ntô1565 ntî l'assediu di Malta. Lu mpiru uttumanu, si cunsolida agghicannu a cunquistari tirritoria ntêBalcani e agghicannu ê porti diVienna, prima di accuminzari a dicadiri, e a scumpàriri â fini dâprima guerra munniali. unu di l'urtimi drammatichi capituli di la storia dâ Turchìa prima di la nascita dâ Turchìa muderna fu lugenucidiu di l'Armeni, chi purtau, cô massacru di circa un miliuni di pirsuni, â scumparuta di tutta na minuranza chi pi seculi avìa abbitatu ntê tirritoria di lu mpiru.

Ebbica muderna

[cancia |cancia lu còdici]

CuAtaturk, la Turchia diventa nu statu mudernu e laicu, basatu supra la distinzioni netta tra riliggiuni e pulitica, cu puru ca la pupulazzioni è quasi tutta mussurmana. La Turchìa muderna travirsau pi tuttu lu XX sèculu fasi di sviluppu ecunòmicu e culturali chi la purtaru â punta dû munnu mussurmanu. Agghicannu a ricanusciri lu statu d'Israeli, a ntigrari laNATU e a fari la dumanna pi essiri ammittuta ntî l'Unioni Europea.

Ecunumìa

[cancia |cancia lu còdici]

L'econumìa dâ Turchìa si basa supra la manifattura. Li sô nnustri òffrunu manu d'òpira rilativamenti appirnenti, e la sò pruduzzioni è espurtata pi na parti granni ntê paisi di l'Unioni Europea. Lu turismu è puru n'attività ecunòmica di na certa mpurtanza. A parti li siti archiològgici di liveddu munniali, comu pi esempiu la bibblioteca diEfesu, ntâ costa sud dâ Turchìa, agghiriAntalia, si svilupparu diversi cumplessi distinati ê turisti chi cercanu vacanzi vicinu ômari.

Gallirìa

[cancia |cancia lu còdici]

Curiusitati e parrìati

[cancia |cancia lu còdici]

Lìati cca storia dâ Turchia e dê so' abbitanti su' tanti parrìatisiciliani. Chidda cha forsi è assai chiùi antica èMamma li Turchi!, cha si usava quannu ntôXVII sèculu la Sicilia fu vittima di li pirati ottumanni. 'Sta parrìata si usa quannu ci si scanta di quarchi cosa cha è supiranummìru e cha porta vaij. Autri parrìati su' lijati mmeci ô stiriotipu di li ggenti dô Livanti, cha avissanu a essiri tutti ncatramati: si dici nfattiTurcu unu cha è scuru nta facci. Pozza si dici macarifumari quantu 'n Turcu quannu si fuma assaiuni, pricchini si penza cha li Turchi fumunu assai.


Paisi dû Munnu |Europa

Albanìa |Andorra |Austria |Azzirbaiggian |Armenia |Belgiu |Bielurussia |Bosnia-Erzegovina |Bulgarìa |Cipru |Croazzia |Danimarca |Estonia |Finlandia |Francia |Girmania |Grecia |Giorgia |Irlanda |Islandia |Italia |Kòssuvu |Lettunia |Liechtenstein |Lituania |Lussimburgu |Malta |Moldavia |Mònacu |Montenegru |Norveggia |Paisi Vasci |Portugallu |Pulonia |Regnu Unitu |Ripùbblica Ceca |Ripubblica Macidonia |Rumanìa |Russia |San Marinu |Serbia |Slovacchia |Slovenia |Spagna |Svezzia |Svìzzira |Turchìa |Ucraina |Unghirìa |Vaticanu


Paisi dû Munnu |Asia
Mediu Urienti:Arabbia Saudita |Bahrain |Cipru |EAU |Giurdania |Iran |Iraq |Israeli |Kuwait |Lìbbanu |Oman |Palestina |Qatar |Siria |Turchìa |Yemen
Asia cintrali:Afganistan |Armenia |Azzirbaiggian |Giorgia |Kazakistan |Kirghizistan |Russia |Tagikistan |Turkmenistan |Uzbekistan
Suttacuntinenti innianu:Bangladesci |Bhutan |India |Maldivi |Nepal |Pakistan |Sri Lanka
Asia livanti:Cina |Giappuni |Corea dû Nord |Corea dû Sud |Mongolia |Taiwan
Asia dû Sud-est:Brunei |Camboggia |Filippini |Indunesia |Laos |Malesia |Myanmar |Singapura |Thailandia |Timor Est |Vietnam
Pigghiatu di "https://scn.wikipedia.org/w/index.php?title=Turchìa&oldid=762027"
Catigurìi:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp