LaTurchìa è nu statu di 68 miliuna d'abbitanti chi si sparti ntra l'Asia e l'Europa. La cità cchiù mpurtanti èIstanbul (10 miluna d'abbitanti), ma pi la sò posizzioni troppu occidintali, la capitali ha statu dichiarataAnkara (4 miliuna), chi si trova ô centru dû tirritoriu turcu.
La quasi tutalità dû tirritoriu dâ Turchìa s'attrova ntô cuntinenti Asiaticu, ntî la cussidditta pinisula di l'Asia Minuri. A Est cunfina cu l'Armenia laGiorgia l'Iraq e laSiria; a sud è vagnata dômari Miditirraniu, a tramuntana dûmari Nìuru e a uccidenti dûMari Eggeu. La parti europea dâ Turchìa, unni s'attrova la capitali ecunònica dû Paisi,Istanbul, cunfina câGrecia a sud e câBulgaria a nord.
La storia antica dâ Turchìa è liata a strittu cuntattu cu chidda dâGrecia. Mittennu a parti laguerra di Troia, chi secunnu la liggenna vittitruiani e Greci cummattiri versu lu XII sèculu a.C., fu ntê costi uccidintali di l'Asia minuri ca li Greci funnaru li primi culoni di dabbanna lu mari. E fu ntâ culonia diMiletu ca si svilupparu li scienzi e la filosufìa chê primi filosufi presucratici.
Doppu la rumanizzazzioni chi siguiu l'èbbica greca, la Turchìa fu nu tirrinu favurevuli pâ diffusioni dûcristianesimu. Lu mpiraturi rumanuCustantinu lu granni, cu la sò pulitica di graputa â riliggiuni cristiana, desi lu nomu â nova capitali di lumpiru rumanu d'orienti.Custantinòpuli, l'attuali Istanbul, addivintau la cità cchiù mpurtanti pi tuttu lumediuevu. La nfluenza curturali pulitica e ecunomica di Custantinòpuli si facia sèntiri forti ntî tutta l'Italia miridiunali e ntâ Sicilia. Li bizzantini tintaru ô cursu dî sèculi di cummattiri contra li nvasioni mussurmani ntâ pinisula italiana, senza successu. La nfluenza bizzantina nun si ni calau accussì assau, pirchì all'èbbica dûscisma granni dû1054, cu puru ca la Sicilia era amministrata dîmussurmani, li cristiani dâCalabbria e dâ Sicilia caderu sutta la nfluenza dâ nova duttrinaortudossa dû patriarca di Custantinopuli. Fu all'èbbica bizzantina ca la Turchìa appi liami assai stritti câSicilia nurmanna. Artisti bizzantini foru li capimastri ntê dicorazzioni dî principali chiesi d'èbbica nurmanna n Sicilia.
Ntô1453 lu mpiru bizzantinu, attaccatu di guirreri turchi vinuti di l'Asia, cadi n favuri di la staurazzioni di lumpiru uttumanu. Lu mpiru uttumanu addiventa na putenza riggiunali assai mpurtanti, agghicannu a cuntrullari tutta la parti est dû Miditirraniu. Nun agghicau mai a suttamettiri li tirritoria cristiani dâ pinisula italiana, misu a aprti quarchi raid di pirati. Li turchi appiru a cummattiri contra li cristiani e subberu na scunfitta assai pisanti ntô1565 ntî l'assediu di Malta. Lu mpiru uttumanu, si cunsolida agghicannu a cunquistari tirritoria ntêBalcani e agghicannu ê porti diVienna, prima di accuminzari a dicadiri, e a scumpàriri â fini dâprima guerra munniali. unu di l'urtimi drammatichi capituli di la storia dâ Turchìa prima di la nascita dâ Turchìa muderna fu lugenucidiu di l'Armeni, chi purtau, cô massacru di circa un miliuni di pirsuni, â scumparuta di tutta na minuranza chi pi seculi avìa abbitatu ntê tirritoria di lu mpiru.
CuAtaturk, la Turchia diventa nu statu mudernu e laicu, basatu supra la distinzioni netta tra riliggiuni e pulitica, cu puru ca la pupulazzioni è quasi tutta mussurmana. La Turchìa muderna travirsau pi tuttu lu XX sèculu fasi di sviluppu ecunòmicu e culturali chi la purtaru â punta dû munnu mussurmanu. Agghicannu a ricanusciri lu statu d'Israeli, a ntigrari laNATU e a fari la dumanna pi essiri ammittuta ntî l'Unioni Europea.
L'econumìa dâ Turchìa si basa supra la manifattura. Li sô nnustri òffrunu manu d'òpira rilativamenti appirnenti, e la sò pruduzzioni è espurtata pi na parti granni ntê paisi di l'Unioni Europea. Lu turismu è puru n'attività ecunòmica di na certa mpurtanza. A parti li siti archiològgici di liveddu munniali, comu pi esempiu la bibblioteca diEfesu, ntâ costa sud dâ Turchìa, agghiriAntalia, si svilupparu diversi cumplessi distinati ê turisti chi cercanu vacanzi vicinu ômari.
Lìati cca storia dâ Turchia e dê so' abbitanti su' tanti parrìatisiciliani. Chidda cha forsi è assai chiùi antica èMamma li Turchi!, cha si usava quannu ntôXVII sèculu la Sicilia fu vittima di li pirati ottumanni. 'Sta parrìata si usa quannu ci si scanta di quarchi cosa cha è supiranummìru e cha porta vaij. Autri parrìati su' lijati mmeci ô stiriotipu di li ggenti dô Livanti, cha avissanu a essiri tutti ncatramati: si dici nfattiTurcu unu cha è scuru nta facci. Pozza si dici macarifumari quantu 'n Turcu quannu si fuma assaiuni, pricchini si penza cha li Turchi fumunu assai.