Jattu Statu di cunzirvazzioni: | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() Felis silvestris catus | ||||||||||||||||
Classificazzioni scintìfica | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Trinomial nomu | ||||||||||||||||
Felis silvestris catus Schreber,1775 |
Lujattu (Felis silvestris catusL. 1758) è numammìfaru dâfamigghia dîfelidi e dil'ÒrdiniCarnivora. St'armalu è un pridaturi di autriarmaleḍḍi nichi comurèttili eaciḍḍuzzi. È attivu suprattuttu câscurata e caccia a sulagnu. Ntê sèculi nnarrè lu jattu fu assai ùtili picchì cacciava lisurci e autri armali ca s'ammucciàvanu casa casa.
St'armalu veni chiamatujattu ogattu ma na varianti assai diffusa è chiḍḍa â fimmininajatta ogatta. Tutti chisti vennu dûlatinu minzanu, cu furmi comucatta già attistati nneMarziali ntô 75 d.C., forsi di na parola girmànica.
Cc'è macari la parolamuci omuciu, attistata ntôMaghreb.
Quannu è nicu si dicigattareḍḍu,jattareḍḍu,gattareḍḍa ojattareḍḍa.
Àvi armenu 9 500 anni ca lu jattu addivintau n'armalu di casa. Si penza ca cu l'accuminciu dûlavuru, limalaseni pi arricògghiri lugranu addivintaru riconcu di surci e autri armaleḍḍi. Li jatti arrivaru 'n cunzicutanza e, a leggiu a leggiu, si fìciru allatinari di l'omu puru comu armali di cumpagnìa.
Pi l'Anticu Eggittu, la jatta era n'armali sacru. La diaBastet, patruna dil'amuri, avìa la testa di jatta. S'ànnu truvatu assaimummi di jatti ntê vurbicati.
NtâGrecia foru purtati dîFinici chi ci l'avìanu arrubbatu all'Eggizziani. Prima di tannu, li greci canuscìanu sulufuretti ebaḍḍottuli pâcaccia ê surci. Si sapi puru d'un mircatu di jatti aAteni.
ARoma la jatta era na passiuni, prima dî ricchi e appoi di tutti li genti dûMperiu, d'unni si spannìu pi tuttu lu munnu.
Pi l'Islam, la jatta èni n'armalu assai pusitivu, grazzi â storia dâ jatta diMahumettu,Muezza, ca lu sarbau d'un muzzicuni discurzuni. Nfatti è l'ùnicu armalu ca po tràsiri tranquillu ntêmischiti.
Di contra, 'nEuropa, la jatta fu cunnannata picchÌ cunzidirata n'armali dimuniacu e usatu ntê curtipagani e cumpagnu dîmagari e, â notti di San Giuvanni, vinìanu abbampati cintinara di sti mammìfari nzèmmula ê fìmmini accusati di fari maggìa nìvura.
Sulu ntôRinascimentu, la jatta pigghiau piḍḍu nnarrè.
Sutta ôRumanticìsimu, addivintau n'armalu sìmmulu di tutti ḍḍi sintimenti tìpici di stu muvimentu. Quarchi sèculu doppu addivintau puru lu sìmmulu di l'anàrchici.
Nta l'era diggitali, partìu lu finòminu dî jatti ncap'aInternet, addivintannu prutagunisti di vidiu e meme.
Lu jattu sarbaggiu mancia aceḍḍi, surci, rèttili nicareḍḍi,lagrunchi,buffi enzetti. Lu so mitabbulìsimu voli lacarni picchÌ àv'a assuppari la taurina. A diffirenza dûcani, mancia sulu picca tipi d'erba e suprattuttu pi vummicari quannu àvi prubblemi di panza.
Dormi pâ majurìa dû tempu dî jurnati, nzinu a 16 uri, e s'arrisbigghia quannu scinni la sira.
È n'armalu arburìculu, s'ajuta cu li granfi ritràttili p'acchianari supra l'àrbuli. Si pulizzìa spissu câ so lingua rùvida.
La gistazzioni dura circa 2 misi e na jatta po accattari nzinu a 8 jattareḍḍi, puru si diffìcili.
Oji s'arricanùscinu 30-40 razzi diffirenti, e autri si jùncinu annu annu.