Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Va ô cuntinutu
WikipediaLa nciclupidìa lìbbira
Arriscedi

Guerra Fridda

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
(Rinnirizzata diGuerra fridda)

Fu difinutaGuerra Fridda la situazzioni di cunfrittu nun bellicu ca vinni a criàrisi tra dui blocchi ntirnazziunali, ginirarmenti catigurizzati comuOvest (liStati Uniti e li sô alliati dâNATO) eEst (l'Unioni Suviètica e li sô alliati dûPattu di Varsavia) tra la fini dâSècunna guerra munniali e l'ùrtimu dicenniu dûNovicentu (circa1945-1990).

Tali tinzioni nun si cuncritizzau mai ntôncunfrittu militari veru e propiu, tali di cumpurtari na contrappusizzioni bellica supra vasta scala tra Est e Ovest: la prisenza diarmi nucliari ntê rispittivi arsinali avissi faciutu nun riparàbbuli pû Pianeta n'evintuali aggrissioni e la rilativa riazzioni.

Duranti tutta la Guerra Fridda l’arsinali nucliari dî dui supirputenzi vìnniru custantimenti ngrannuti nzinu a l'ùrtimu pirìudu (1979-1989) ntô quali vìnniru niguzziati na serî d’accordi (dinuminatiaccordi START) ca purtaru a sustanziali riduzzioni di l’arsinali nucliari. Ma duranti tutta la Guerra Fridda fu custanti la contrappusizzioni tra nacursa ô riarmu apparintimenti nun rifrinàbbuli e cuntìnui tintativi dicuntrollu di l’armamenti niguzziati tra USA e URSS o nta l'àmmitu di l'ONU.
Pi difiniri l'estisu cunfrittu di pusizzioni, ntiressi contrapposti, prupaganna e azzioni di disturbu ca s’avìa vinutu a criari, datu ca comu e gghiè tali situazzioni nun cumpurtava lu mpiegu aggrissivu di l’asèrciti riulari, fu cuniata la mitafora di guerra "fridda".
Foru nicissarî tanti attinzioni e na bona dosi di diprumazzìa pi sidari supra lu nasciri arcuni cunfritti armati, ô fini di privèniri na cchiù anchia guerra "càuda" c’avissi risicatu di stènnirisi e ntinzificàrisi.

Lu cunfrittu avìa principarmenti radichi ntê rispittivi ideoluggìi pulìtichi, ecunòmichi, filosofiche, suciali e culturali. Cci foru aggrissivi guerri diprupaganna tra li blocchi USA e URSS: l'Est criticava l'Ovest ‘n quantu prumuturi dûcapitalismuburghisi e dûmpirialismu, ca marginalìzzanu li travagghiatura, mentri l'Ovest criticava l'Est difinènnulu "mpiru dû mali", ncarnazzioni dûntutalitarismu anti-dimucràticu sutta forma didittaturacumunista.

Mappa ch’evidenzia li nazzioni c’appartennu â NATO e ô Pattu di Varsavia

La Guerra Fridda si prutrassi dâ fini dâsècunna guerra munniali, nzinu ô cullassu di l'Unioni Suviètica, ntê primianni '90.

Sulu ‘n arcuni accasioni la tinzioni tra li dui schiramenti pigghiau la forma di cunfritti armati, comu laguerra di Corea, laGuerra dû Vietnam e lammasioni suviètica di l'Afghanistan. Granni parti dâ Guerra Fridda si svurcìu mmeci attraversu cunfritti nun diretti, contra "nazzioni surrugati"; ‘n tali cunfritti, li putenzi maiuri upiràvanu ‘n bona parti armannu o subbinziunannu li surrugati.
Àutri cunfritti èranu ancora cchiù suttirrànei, pirpitrati attraversu atti dispiunaggiu, cuspìi e traditura ca travagghiàvanu sutta cupirtura/cupritura di ntrammi li parti; ‘n tanti casi l'attivitati cumpurtava accisioni di ndividui pirpitrati dî vari survizza sicreti. Tali aspetti dâ guerra fridda, dibburmenti pirciputi videmma dî media, happiru scarsu mpattu supra l'upinioni pùbblica dî rispittivi putenzi.
Ntô cunfrittu stratèggicu tra Stati Uniti e Unioni Suviètica unu di l’elimenti principali fu la suprimazzía ticnològgica (stratiggìa dâ ticnoluggìa).
La Guerra Fridda si cuncritizzau di fattu ntê priaccupazzioni riguardanti l’armi nucliari; di ntrammi li parti vinìa l'auspiciu ca la sô sèmprici asistenza fussi nu ditirrenti sufficienti a mpèdiri la guerra vera e propia.‘N effetti nun era di sclùdiri ca la guerra nucliari glubbali putissi scatùriri di cunfritti supra scala nica, e ognidunu di chisti aumintava li priaccupazzioni ca chistu putissi virificàrisi. Sta tinzioni nfruìu significativamenti nun sulu supra li rilazzioni ntirnazziunali, ma macari supra la vita dî pirsuni ‘n tuttu lu munnu.
Puntu càudu dû cunfrittu ‘n àmmitu europeu fu laGirmania, e ‘n particulariBirlinu, pi la divisioni abbinuta doppu la sècunna guerra munniali. Unu dî sìmmuli cchiù vividi dâ Guerra Fridda fu propiu luMuru di Birlinu, ca siparavaBirlinu Ovest (cuntrullata dâGirmania Ovest, nzèmmula a l’alliati diFrancia,Regnu Unitu eStati Uniti) dâGirmania Est, ca la circunnava cumpritamenti.

Storiografìa

[cancia |cancia lu còdici]

Ntê studi uccidintali supra la Guerra Fridda vennu suitamenti ndividuati tri distinti pirìudi. Pi cchiù dûn dicenniu doppu la fini dâsècunna guerra munniali, picca stòrici miricani vìttiru quarchi raggiuni pi sfidari la ntirpritazzioni ufficiali statunitenzi supra lu nizziu dâ Guerra Fridda: obberu ca lu ditiriuramentu fussi lu risurtatu direttu dâ viulazzioni, di parti diStalin, di l’accordi diYalta, dâ mpusizzioni di cuverni duminati dî suviètici supra n'Europa Urintali riluttanti e di n’aggrissivu spanziunismu suvièticu.

A ogni modu, stòrici succissivi, ‘n particulari moduWilliam Appleman Williams ntô sôLa traggedia dâ diprumazzìa miricana (1959) eWalter LaFeber ‘n 'Mèrica, Russia, e la Guerra Fridda, 1945-1967 (1967), dittagghiaru na priaccupazzioni pripunniranti: lu mpegnu statunitenzi a mantèniri na "porta graputa" pû cummerciu miricanu ntê mircati munniali. Arcuni stòrici sustìnniru ca li pruvucazzioni e l’ammizzioni mpiriali statunitenzi, foru di cunnannari parimenti, siddu nun maiurmenti. ‘N brevi, li stòrici s’attruvaru ‘n disaccordiu supra li rispunzabbilitati dûsdirrupu dî rilazzioni USA-URSS e siddu stu cunfrittu tra li dui superputenzi avissi statu nun evitàbbili. St’approcciu rivisiunista juncìu lu sô vèrtici duranti laguerra dû Vietnam quannu ‘n tanti nizziaru a vìdiri li mpiri suvièticu e miricanu comu murarmenti cumparàbbili p’arcuni aspetti riguardanti li rispittivi spanziunismi.

Nta l’ùrtimi anni dâ Guerra Fridda, cci foru tintativi di furgiari na sìntisi post-rivisiunista di parti dî stòrici. Dâ fini dâ Guerra Fridda, la scola post-rivisiunista è chidda duminanti. Pruminenti stòrici post-rivisiunisti nclùdinuJohn Lewis Gaddis eRobert Grogin. Cchiuttostu ca attribbùiri lu nizziu dâ Guerra Fridda a una dî dui supirputenzi, li stòrici post-rivisiunisti si cuncèntranu supra la mutua errata pircizzioni, supra la mutua riattivitati e supra la rispunzabbilitati cunnividuta tra li supirputenzi. Pigghiannu a prèstitu dâ scola rialista dî rilazzioni ntirnazziunali, li post-rivisiunisti, essinziarmenti, accèttanu li pulìtichi statunitenzi ‘n Europa, comu l'aiutu âGrecia ntô 1947 e luChianu Marshall, sibbeni nun cu pari ènfasi accògghinu l’anàlughi ntirventi ecunòmici suviètici.

Sècunnu sta sìntisi, l’ "attivitati cumunisti" nun foru la radica dî difficurtati di l'Europa Uccidintali, ma cchiuttostu foru l’effetti diliteri dâ guerra supra li strutturi ecunòmichi, pulìtichi e suciali di l'Europa. ‘N agghiunta, lu Chianu Marshall ricustruìu un sistema ecunòmicu uccidintali funziunanti, ca cuntrastau lu fascinu elitturali dâ manca radicali. Pi l'Europa, l'aiutu ecunòmicu punìu fini â carenza di danaru e stimulau lu mmistimentu privatu ntâ ricustruzzioni dû doppuguerra. Pi l’USA, lu chianu li sparagnau/spargnau di na crisi di suvrapruduzzioni e mantinni sustinuta la dumanna pî spurtazzioni miricani. L'allianza dâ NATO avissi sirvutu pi ntigrari l'Europa uccidintali ntôn sistema di patti di mutua difisa, furnennu quinni na sarvaguardia contra la subbirsioni o la niutralitati ô nternu di lu bloccu. Riggittannu l'assuntu ca lu cumunismu fussi nu monolitu ntirnazziunali cu disegni aggrissivi supra lu "munnu lìbbiru", la scola post-rivisiunista accetta li pulìtichi statunitenzi ‘n Europa comu na riazzioni nicissaria p’affruntari la nstabbilitati europea, la quali amminazzava d’altirari drasticamenti l'equilibbriu dû putiri ‘n manera favurèvuli a l'URSS e divastari lu sistema pulìticu e ecunòmicu uccidintali.

Lu rolu dî survizza sicreti

[cancia |cancia lu còdici]

L’asèrciti dî nazzioni cuimmurciuti, raramenti pigghiaru parti â Guerra Fridda; la guerra vinni cummattuta principarmenti dîsurvizza sicreti comuCIA (Stati Uniti),MI6 (Regnu Unitu),BND (Girmania Ovest),Stasi (Girmania Est) eKGB (URSS). Li maiuri putenzi munniali nun ntraseru mai ‘n cunfrittu armatu l’uni contra l’àutri.

La guerra tra aggenti, ntô spionaggiu mutuu d’ubbittivi civili e militari putissi aviri causatu la maiuri parti dî vìttimi dâ Guerra Fridda. L’aggenti vinìanu mmiati sia di l'Est ca di l'Ovest, e li spìi vinìanu videmma ricrutati supra lu postu o custrinciuti ô survizzu. Quannu scummigghiati, vinìanu acciduti mmidiatamenti o scanciati cu àutri aggenti. L’àerei spía e àutri apparecchi di ricugnizzioni vinìanu parimenti abbattuti ô mumentu dâ ndividuazzioni.

Tanti assirvatura di varî fidi pulìtichi pènzanu òi ca li Stati Uniti aggiru ‘n modi ca né la sô custituzzioni né lu sintimentu nazziunali putissiru suppurtari (comu cummàttiri guerri nun dichiarati senza lu splicitu supportu dû Cungressu).

La Guerra Fridda e la cultura statunitenzi

[cancia |cancia lu còdici]

Nta l’anni '50, la pupulazzioni civili (armenu ntâ Mèrica) vinni suggetta a asircitazzioni contra li raid aèrei e ncuraggiata a custrùirisi dîrifuggi atòmici pirsunali. Stu liveddu di scantu juncìu li liveddi cchiú àuti duranti lacrisi missilìstica di Cuba, risurvuta “in extremis” diKennedy (appoi ammazzatu) eKhruscev (succissivamenti difinistratu) e cû passari di l’anni svanìu; comu e gghiè, la cunzapivulizza dâ guerra e dî sô putinziali cunziquenzi fu na custanti. Li ndicazzioni pî rifuggi ntê grossi edifici, li prutesti supra lu pusizziunamentu di missili nucliari a cortu raiu ‘nGirmania,Cuba eTurchìa, lu spissu citaturulogghiu di l'apucalissi nucliari, li fotugrafìi di cadàviri mpigghiati ntô filu spinatu dû Muru di Birlinu, accussì comu film tipuWargames - Jòcura di guerra,Arba Russa eThe Day After mantìnniru àuta la cunzapivulizza.

La Guerra Fridda ispirau tanti casi cinimatugràfichi e tanti scrittura, risurtannu nta n’enormi nùmmaru di libbra e film, arcuni cchiù fantasiusi (comu la serî didicata aJames Bond), mentri àutri cchiù rialìstici e dittagghiati; ‘n particulariTom Clancy si fici nu nomu di mastru ntô discriviri vividamenti l’aggenti sicreti e la guerra di spiunaggiu c’abbinìa sutta la supirficî.

Vuci currilati

[cancia |cancia lu còdici]

Lijami di fora

[cancia |cancia lu còdici]
Pigghiatu di "https://scn.wikipedia.org/w/index.php?title=Guerra_Fridda&oldid=735595"
Catigurìi:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp