Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Va ô cuntinutu
WikipediaLa nciclupidìa lìbbira
Arriscedi

Fìsica

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
abbiccidariuSt'artìculu è scrittu n sicilianu standard, si stai circannu l'artìculu scrittu n calabbrisi di Parmi (RC), vidiFìsica.

Lafìsica è lu stùdiu dâ pruprietati e dî carattirìstichi dâmatèria e dî finòmini naturali. Si tratta puru dû stùdiu dî formi diversi di l'energìa e comu s'ammìscanu nta l'universu. Fisica voli diri i cosi naturali e a li tempi d'Aristotili a parrata supra a natura era a prima filosofia ca si facia e da docu si partia pi discurriri ri tuttu l'autru. A stissa parola metafisica s'arricampò na storia picchi Aristotili doppu aviri parratu di i cosi naturali vose parrari puru di autri cosi e scrissi di cosi ca vinianu doppu a fisica e nu grecu anticu si dici τα μετα τα φυσικα (ta meta ta fisica).

Stòria

[cancia |cancia lu còdici]
Pi sapìrinni cchiôssai, talìa puruStoria dâ Fisica.

L'urìggini muderna havi la sò pruvinenza chî tiurìi diGalileu, a partiri dûSèculu XVII. Fu iddu ca dissi ca la natura fu scrivuta câ liggi dâmatimàtica. Galileu, pi li sò libbra, unni scrivìa supra a comu è fattu lusistema sulari, fu cunnannatu dâNquisizzioni diRoma, ma li sò scritti addivintaru l'asèmpiu di comu s'avìa a fari âscienza.

Elementu di un rivelaturi (CMS) â lu CERN di Ginevra. Stu tipu di strummenta è usatu 'n fìsica pi lu studiu dî particeddi elemintari.

Na spinciuta granni la fìsica cci l'appi appoi cuNewton. Newton partennu dê liggi di nèrzia di Galileu, scrivìu ntô libbru "Philosophia Naturalis Principia Mathematica" li sò famusi liggi di la dinàmica. Câ secunna liggi (F = ma), di unni l'àutri dirìvanu, iddu dissi chi cosa è la forza e comu muovi li corpi. Lu successu ca sti liggi matimàtichi èppiru, fìciru pinzari addirrittura a lifilòsufi ca tuttu putìa èsseri privistu (Miccanicìsimu), picchi tuttu l'universu avìa a èssiri comu un granniruloggiu miccànicu. Pi iddi putìa abbastari canùsciri li pusizzioni dâ vilocitati di tutti li corpi nta un certu mumentu, pi diri comu putissi èsseri l'universu quann'egghiè ca si voli. Chiddu ca Newton fici câMiccànica,James Clerk Maxwell lu fici cu l'Alettrumagnitìsimu scrivennu li sò aquazzioni: cu chisti tutti li finòmina canusciuti putìanu èssiri privisti.
Sti granni tiurìi avìanu a chi fari câ rilativitati dî moti, ma la liggi di trasfurmazzioni era diversa si nu finòminu era miccànicu, oppuru alettrumagnèticu. Si cuegghè talìa n'eventu fìsicu di tanti sistemi di rifirimentu ca si mòvunu l'unu cu l'àutru, si vidi ca pi li finòmini miccànichi, Newton dici ca abbasta livàricci la vilocitati di dui sistemi e tuttu va bbeni, mentri ca pî finòmini alèttrichi s'hannu a mèttiri d'intra li cunti àutri cosi, comu li campi magnètichi.
Ntô1905Einstein fici vidiri ca la sòTiurìa di la rilativitati, ca dici ca la vilucitati dâ luci è na custanti univirsali chi nun addipenni di lu sistema di rifirimentu unni s'attrova l'ussirvaturi, si putìanu scrìviri equazzioni di trasfurmazzioni ca èranu boni pi tutti li finòmona fisichi. Ma Albert Einstein nun fici solu chistu nta chiddu miravigghiosu annu pi la Fisica, picchì addimustrau comu naparticedda nica nica nta l'ària (o nta n'àutru flùidu) veni sbattuta di ccà e di ddà picchì l'àtumi ci vannu sbattennu contru (Motu Brownianu) a voti di sta parti e a voti di chidda parti. Chiossai fici Einstein quannu cu la sò tiùria di l'effettu fotualèttricu fici vidiri comu puru laluci è fatta a pacchiteddi (quanti) nichi nichi e hannu tutti l'enirgìa ca dipenni dâ friquenza, cu la stissa leggi ca avìa attruvatu Planck cu la sò tiurìa dû corpu nìuru (E=hν). Chistu fici vidiri a tutti pari, macari a chiddi ca nun lu vulìanu vidiri, cA la matèria e l'enirgìa sunnu cchiù cumpricati di quantu ci piacissi. Di sta data si dici ca nascìu la fìsica muderna.

Classificazzioni

[cancia |cancia lu còdici]

La fìsica si dividi classicamenti 'ncinemàtica,termuddinàmica, efìsica atòmica (o fìsica nucliari). Ma na classificazzioni cchiù muderna esti chista ca è misa ccà di sècutu:

LaMiccànica cràssica ca cumprenni la cinemàtica cràssica, la termuddinàmica e l'alettrumagnitìsimu, scrittu comu lu ficiMaxwell e ca và bonu pi li corpi granni (zoè ca sunnu fatti di tantiàtumi) e ca vannu chianu 'n cunfruntu dâ vilucitati dâluci.

La Miccànica rilativìstica oTiurìa dâ rilativitati ca và bonu pi li corpi granni e vannu cu vilucitati vicina a chidda dâluci.

LaMiccànica quantìstica chi và bonu pi li corpi nichi (quantu l'àtumi) e vannu cu vilucitati nun vicini a chidda dâluci.

La [[Miccànica quantìstica rilativìstica chi va bonu pi li corpa nichi (quantu liàtumi) e vannu cu vilucitati vicini a chidda dâluci.

LaCosmuluggìa travagghia cu li stiddi, li galassî e tutti ddi strutturi ca sunnu di sta diminzioni o cchiù granni. Cu voli travagghiari câ cosmuluggìa havi a parrari di la Rilativitati ginirali ca esti ddà tiurìa ca parra dû spazziu-tempu sicunnuEinstein. Sta parti dâ fìsica nnâ rialtati esti sutta a laMiccànica rilativìstica, ma assai scinziati nni pàrranu comu si fussi a sulu, picchì travagghia cu tuttu l'universu.

Viditi puru:

[cancia |cancia lu còdici]
Fìsica
Acùstica |Astrofìsica |Elettrumagnetismu |Fìsica nucliari |Fìsica dî particeddi |Miccànica (fìsica) |Miccànica quantìstica |Òttica |Tiurìa dâ rilativitati |Termudinàmica
Pigghiatu di "https://scn.wikipedia.org/w/index.php?title=Fìsica&oldid=739801"
Catigurìi:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp