Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Va ô cuntinutu
WikipediaLa nciclupidìa lìbbira
Arriscedi

Angola

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
{{{nomu}}}
Dati amministrativi
Nomu cumpretu{{{nomuCumpretu}}}
Nomu ufficiali{{{nomuUfficiali}}}
Lingui ufficialipurtughisi
Capitali{{{capitali}}}
Pulitìca
Guvernu{{{cuvernu}}}
Ària
Tutali{{{supirficiTutali}}} km²
Pupulazziuni
Tutali{{{pupulazzioniTutali}}} ab.
Dinsitati{{{pupulazzioniDinsitati}}} ab./km²
Giografìa
CuntinentiÀfrica
Fusu urariu{{{urariu}}}
Ecunumìa
MunitaKwanza angolano
Àutru
CòdiciISO 3166AO, AGO, 024
TLD.ao
Prifissu tel.+244
Sigla autu.ANG
Innu nazziunaliAngola Avante
Festa nazziunali{{{festa}}}

Cuurdinati:missing longitude (dec format) in {{Coord}}

L'Angola (ufficiarmenti, npurtughisi,República de Angola, ntê varî lingui lucali:Repubilika ya Ngola) è nu paìsi ca s'attrova ntô sudovest di l'Àfrica. Cunfina câ Namibbia, la Ripùbbrica Dimucratica dû Congu, luZambia e l'Ocèanu Atlànticu.

Fu n'antica culonia portughisa, ca avi risorsi naturali assai mpurtanti, comu lupitròliu e lidiamanti. Lu so' sistema di cuvernu è la dimucrazzia multipartìtica, cu nu reggimi assai prisidanzialista.

Storia

[cancia |cancia lu còdici]

L'abbitanti origginali di chidda ca oi è l'Angola furucacciaturi ecuntadini ca parràvanu lalingua Khoisan, ca èranu picca e assai spani e luntani ntra iddi. Câ spanzioni dîpòpuli bantu, ca agghicaru ntô tirritoriu di l'Angola partennu di l'annu 1000, si junceru a l'àutri gruppa o si nni jeru puntannu versu sud. Quarchi gruppu di chisti ancora si pò ncuntrari ntô sud di l'Angola e ntô nord dûBotsuana e dâNamìbbia.

Li bantu eranu nu pòpulu di cuntadini e cacciaturi ca capaci ca accuminciaru li so' migrazzioni dûvoscu ùmitu, nta chiddi ca oi sunnu laNiggeria e luCàmerun. Li gruppa si dividìanu e si juncìanu, furmannu, ntôXIV e luXVII sèculu, na serî di regni.

Ntô1482, â trasuta dûciumi Congu, agghicau na flotta portughisa, cumannata diDiogo Cão. Chistu fu lu primu cuntattu cu l'antinati di l'angolani di oi e a lu prucessi di culonizzazzioni ca durau pi cincu sèculi.

LuPortugallu si stabbilìu nta stu tirritoriu ntô1483 ntô ciumi Congu. Nta lu1575 naculonia portughisa aLuanda stabbiluta fu, basata ntô cummerciu dî schiavi. Li portughisi si pigghiaru a leggiu a leggiu lu cuntrollu dâ costa e doppu na serî di trattati, guerri e sciarri, furmaru la culonia d'Angola.

L'ulannisi occuparu Luanda a pàrtiri dû1641 nzinu ô1648, facennu abbrìsciri na para di Stati contra li portughisi. Ntô 1648, lu Portugallu si ripigghiau Luanda e accuminciaru na riconquista militari di l'àutri stati ca finìu câ vittoria portughisa ntô1671 e purtau a lu controllu tutali dû tirritoriu. Nta lu1951, a la culonia n'àutra catigorìa cci dèsiru, ovveru pruvincia d'ultramari, chiamata macari Àfrica Occidentali Portughisa.

Quannu lu Portugallu scummittìu pi nu statu multirazziali doppu lu prucessu di culonizzazzioni, abbrisceru tri muvimenti pâ nnipinnizza:

  • Lu Muvimentu Pupulari pâ Libberazzioni di l'Angola (Movimento Popular de Libertação de Angola, MPLA), lijatu cû partitu cumunista dû Portugallu e li paìsi dûPattu di Varsavia.
  • Lu Frunti Nazziunali di Liberazzioni di l'Angola (Frente Nacional de Libertação de Angola, FNLA), vicinu ô cuvernu dîStati Uniti, a lu riggimi diMobutu Sese SokoZairi e lu cuvernu di l'apartheid dûSudàfrica, cu àutri.
  • L'Union Nazziunali pâ Nnipinnizza Tutali di l'Angola (União Nacional para a Independência Total de Angola, UNITA), ca avìa la basi ntô centru dû paìsi.

Avanti di na guerra nnipinnista di 14 anni, accuminciata lu4 di frivaru1961, e doppu laRivoluzzioni dî Galòfara ntô Portugallu, l'Angola si pigghiau la so' nnipinnizza nta lu1975.

Avanti cu st'eventi, cci fu na guerra civili ntra li tri fazzioni ca durau nzinu ô2002 e p'accamora tuttu parirìa tranquillu. L'8 Nuvèmmiru dû2008, l'Angola s'allìau chî truppi dâRipùbbrica Dimucratica dû Congu, cunzumata dâSciarra dû Kivu.

Giografìa

[cancia |cancia lu còdici]

Pulìtica

[cancia |cancia lu còdici]

L'Angola è naripùbbrica.

Citati mpurtanti

[cancia |cancia lu còdici]


Paisi dû Munnu |Àfrica
Àfrica dû Sud |Algirìa |Angola |Benin |Botsuana |Burchina Fasu |Burunni |Camerun |Capu Virdi |Ripubblica Centrafricana |Ciad |Comori |Ripùbbrica dû Congu (Congu-Brazzaville) |Ripùbbrica Dimucràtica dû Congu (Ex-Zaire) |Costa d'Avoriu |Eggittu |Eritria |eSwatini (Swaziland) |Etiopia |Gabun |Gambia |Gana |Gibbuti |Guinia |Guinia Ecuaturiali |Guinia Bissau |Kenya |Lesothu |Libberia |Libbia |Madagascar |Malaui |Mali |Maroccu |Mauritania |Maurizziu |Mozambicu |Namibbia |Niger |Nigeria |Riunioni |Ruanna |San Tome e Principi |Senegallu |Seicelli |Serra Liuni |Somalia |Sudan |Sudan dû Sud |Tanzania |Togu |Tunisia |Uganna |Zambia |Zimbabbui
Enclavi
Ceuta (Spagna) |Melilla (Spagna)
Territori ccû nu statu legali ndifinitu
Sahara Uccidintali
Pigghiatu di "https://scn.wikipedia.org/w/index.php?title=Angola&oldid=726067"
Catigurìi:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp