Coordinadas:40°01′N9°00′E / 40.016667°N 9°E40.016667; 9
Artìculu inLSC
SuGuilcer oGuilcier est una subregione istòrica e geogràfica de saSardigna.
Su nùmene est unu acrònimu derivadu dae s'antigu dipartimentu post-giudicale denominaduParte Cier Real cun cabulogu inGuilarze (oeBilartzi).
A pustis de sabatalla de Macumere in su 1477, in ue sosaragonesos aiant derrotadu definitivamente s'esèrtzitu de su [marchesadu de Aristanis, sa cussòrgia de suGuilceri, a in ue acudiant una deghina de biddas, est istada dividida inParte Cier Canales (chi cumprendet sos territòrios de sas biddas de sa mèdia badde de suTirsu,Sèdilo,Domus Novas Canales, e parte deNorghiddu) chi fiat assignada a su feudatàriu de Sedilo, eParte Cier Real (chi cumprendet sos territòrios deBilartzi,Abbasanta,Paule, sa parte chi abarrat de Norghiddu,Bidumajore) chi fiat infeudadu a sa Corona. Sas biddas deSèneghe,Narabuia,Bonàrcadu eMiris, fiant abarradas a suMarchesadu de Aristanis suta nùmene deParte Miris.
A sighidu de sa sentèntzia de fellonia contra su marchesuLenardu de Alagon, su 12 austu 1479, su ReFerrante II de Aragona aiat sutràidu su ‘'Guil-cier'’ a su Marchesadu, assignende·lu in manera indissolùbile a sa Corona, e dende facultade a sos bividores de resistire fintzas cun sas armas a onni tentativu de muda istatuale, chene incùrrere in peruna pena. Su re aiat cuntzèdidu annotamala a sas biddas de su '’Guil-Cier'’ su deretu de insegna cun istendardu.
Su nùmene deParte Cier Real est istadu comunemente impreadu in sos documentos ufitziales de sa Corona ispagnola, siat in sos documentos fiscales, siat amministrativos.
In su momentu de sa creatzione sua, su territòriu deParte Cier Real contaiat 6259 bividores. Sos terrinos aratòrios in dotatzione si contaiant in 39.000meargias de sas cales 10.000 inGuilarze, 17.000 inPauli-Latinu, 7.000 inAbbasanta, 5.000 inBidumajore.
Sos deretos feudales chi custos bidditzolos depiant a sa Corona cunsistiant in deretu de feu (tassa chi si pagaiat in dinari), deritu de trigu e òrgiu, deritu de binu, sa de deghe de su bestiamene (degumarum), deritu de pàgia e Alcadia, chi si pagaiant a sos amministradores de ‘'Tanca Règia'’.
Custu territòriu est istadu riservadu a sa Corona ispagnola, sutraende·lu a s'infeudamentu, cun sa fine de assegurare su mantenimentu de sa pesadia règia de sos caddos deTanca Règia (pesadia giai chi esistiat in su perìodu romanu tardu-imperiale, sighidu in època bizantina, e torradu a cumintzare dae sos Giùighes de Arborea). In custu territòriu sos ispagnolos aiant difùndidu sas costumàntzias issoro e sa limba issoro (de sa cale medas paràulas sunt abarradas in sos dialetos de su Guilcer).Sa contabilidade fiscale fiat abarrada distinta proGuilarze e su restu deParte Cier Real finas a su 1490 candoPisabella de Castìllia, sollitzitada a finantziare s'aventura deCristolu Columbu, aiat ordinadu a sos esatores suos unu suplementu de prelevamentu fiscale, non pro àteru meda grae. Sos prelevamentos gai assummados fiant notificados in unu unicum chi descriiat su resurtadu siat de Guilarze chi de Parte Cier Real, intituladu "Ghèttidu de Guil-Cier". Dae tando, semper prus a s'ispissu, documentas de atos amministrativos, guvernativos e fiscales sunt istados referidos, pro simplesa, a su cuntestu territoriale de suGuil-Cier, est a nàrrere a su cabulogu Bilartzi e a su territòriu a inghìriu suo.
