Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Jump to content
WikipediaS'entziclopedia lìbera in sardu
Chirca

Giapone

Custu est un'artìculu de su mese
Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
(Reindiritzadu daeGiappone)

Coordinadas:35°N136°E / 35°N 136°E35; 136

Custu artìculu est iscritu in sa grafialogudoresa. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu ·LSC ·nugoresu


Giapone
Giapone – BanderaGiapone - Istemma
Giapone - Localizzazione
Giapone - Localizzazione
Datos amministrativos
Nùmene intreuGiapone
Nùmene ufitziale日本国

Nihon-koku, Nippon-koku

Limbas ufitzialesGiaponesu
Àteraslimbaslimbas ryukyu, ainu
CapitaleTōkyō  (14.097.838 ab. / 2023)
Polìtica
Forma de guvernuMonarchia Parlamentare
Cabu de IstaduNaruhito(Imperadore)
Cabu de GuvernuFumio Kishida
Mannària
Totale377.975km²
Populatzione
Totale124.913.000 ab. (2022)
Densidade333 ab./km²
Nùmene de sos abitantesgiaponesos
Geografia
ContinenteÀsia
Fusu oràriuUTC+9
Economia
Valutayen
Vàrias
CòdighesISO 3166JP, JPN, 392
TLD.jp
Prefissu tel.+81
Sigla autom.J
Innu natzionale君が代 Kimi ga yo

"Il regno dell'imperatore"

Festa natzionale11 Freàrgiu
Giapone - Mapa
Giapone - Mapa
 

SuGiapone (日本,Nihon にほん oNippon にっぽん) est una natzione insulare de s'Asia Orientale. Soscaràteres chi cumponent su nùmene de su Giapone cherent nàrrere literalmente "Acantu naschet su sole", pro custu su Giapone est connotu finas comente «Terra de su Sole Levante», unu nùmene chi derivat dae sa positzione orientale de s'istadu rispetu a sa Tzina. Si creet ca su nùmene impreadu in otzidente siat derivadu dae su de unu dialetu de sa Tzina meridionale su cale est pronuntziadu/jāk-bəng/. Su nòmene ufitziale estNihon-koku oNippon-koku.

Sa popolatzione de su Giapone est de 124 milliones de bividores e sa capitale e tzitade printzipale estTōkyō.

Geografia

[modìfica |modìfica su còdighe de orìgine]

Su Giapone est un'arcipèlagu cun 14.125 ìsulas, sas printzipales sunt chimbeHonshū,Kyūshū,Shikoku,Hokkaidō eOkinawa. S'agatat in suOcèanu Pacìficu, a est de saCina,Corea eRussia s'allongat dae sumare de Okhotsk a nord fintzas a suMare Cinesu Meridionale a sud.

Su Giapone est pro unu 67% montuosu o in montiju pro su prus buscosu, est postu in una zona geològica zóvane e est parte de satzintura de fogu de suOcèanu Pacìficu, pro custu de frecuente bi suntterremotos e maremotos (tsunami). S'agatat medas vulcanos ativos su prus fentomadu est suMonte FujiFuji-san (3.776m) in s'ìsula de Honshū, e suMonte Aso (1592 m) in s'ìsula de Kyūshū. Sa pianura est solu unu 19,3% (11% agricultura, 8,3% abitadu).

Istòria

[modìfica |modìfica su còdighe de orìgine]

S'istòria de su Giapone at raighinas chi partint dae 10.000 annos innantis de Cristu.

Periodu Jōmon (10000 a.C.-300 a.C.), in custu perìodu s'atividade printzipale de sos òmines fit cussa de sa catza e de sa pisca, e produssione de tzeràmica.

Periodu Yayoi (300 a.C.-250 d.C.), comintzada sa piantadura de su risu in s'isula deHonshū eKyūshū.

Periodu Kofun (300-538),in custu perìodu sos òmines fin separados in tribù (uji), su prus mannu fit su clan Yamato.

Giapone classicu/antigu

[modìfica |modìfica su còdighe de orìgine]

Periodu Asuka (538-710), est su primu perìodu buddhista. In custu tempus su buddhismu est diventadu ufitziale in su clan Yamato. Un'àteru clan importante de custu perìodu fit su clan Soga.

Periodu Nara (710-794), dapoi de calchi gherra tra clan sa capitale de s'imperu est diventada sa tzitade de Nara.

Periodu Heian (794-1185), su nùmene cheret nàrrerecapitale de sa paghe e de satrancuillidade (Heian-kyō). In custu perìodu sa famìlia Fujiwara est a su tzentru de sa Corte imperiale, e sa capitale estKyōto.

Dapoi de sa batalla navale de Dan no Ura in su 25 abrile de su 1185 sas famìlia Minamoto (duos frades Yoshitsune e Yorimoto) est diventada su clan prus balente, e Yorimoto est diventadushōgun.

Giapone medievale

[modìfica |modìfica su còdighe de orìgine]

Periodu Kamakura (1185-1333), dae su 1185 a su 1333 sa famìlia Minamoto e sa famìlia Hojo (famìlia de sa muzere de Yoritomo) an guvernadu su Giapone. Ma a pagu a pagu sos segnorottos feudales (daimyō) an comintzadu ad aere prus autonomia.

Dae s'àtera parte s'imperadore Go Daigo, cun s'azudu de sos àteros clan cheriat torrare a guvernare su paese, ma unu de custos Ashikaga Takauji s'est rebelladu fatende unu scisma cun duos imperadores. Unu lezìtimu disterradu, e s'ateru illezìtimu aKyōto, in sa zona Muromachi.

Perìodu Muromachi (1333-1573), dae su 1467 a su 1568 su Giapone fit difìtzile dae guvernare e bi fin medas battallas (Sengoku jidai).

A giru de su 1542 e1543 sunt arrivados sos europeos in s'ìsula deKyūshū, cun issos sunt arrivadas puru sas primas armas de fogu (s'archibùgiu). In su 1571 est istada fundada sa prima istazione cummerciale aNagasaki.

In su 1573 est diventadu shogun Oda Nobunaga.

Giapone premodernu

[modìfica |modìfica su còdighe de orìgine]

Periodu Azuchi-Momoyama (1573-1600), su Giapone torrada ad essere unidu suta a un'ùnicu guvernu pro volontade de tresshōgun:Oda Nobunaga,Toyotomi Hideyoshi eTokugawa Ieyasu. Nobunaga e Hideyoshi aiant traballadu meda pro diminuire sa fortza de sos daimyo. A sa morte de Hideyoshi in 1598 bi fit una gherra tzivile tra sos daimyo prus balentes, e a sa fine sa bitòria est de Tokugawa Ieyasu.

Oda Nobunaga, Toyotomi Hideyoshi e Tokugawa Ieyasu

Periodu Edo (1600-1868), est su perìodu prus fentomadu de s'istòria giaponesa, su nou shogun Tokugawa Ieyasu, at fatu de su shogun s'òmine prus importante de su Giapone totu, e de s'imperadore solu unu sìmbulu chena potere guvernativu.

Sutta Tokugawa est istadu fatu unu sistema econòmicu e burocràticu nou, e puru unu sistema giuditziàriu natzionale. Custu est istadu unu perìodu de paghe e prosperidade pro sa natzione.

In su perìodu Edo sos istranzos bènnidos da s'Europa predicaian suCristianesimu, custu non piaghiat meda a su shogun tantu chi dae su 1641 a su 1853 su Giapone fit serradu a totu sos istranzos (Sakoku). Petzi in una ìsula minore deNagasaki (Dejima) fit cuntzessu a sas naves istranzas de cummertziare cun sos giaponesos.

Tra su 1830 e su 1840 bi fin meda caristias, e sa pressione de sas natziones otzidentales, faghet diminuire sa fortza de su shogun, e a pagu a pagu s'imperadore torrada ad essere tzentrale in su guvernu.

Giapone modernu

[modìfica |modìfica su còdighe de orìgine]

Periodu Meiji (1868-1912), est su perìodu de sa torrada a su podere de s'imperadore e de sa modernizatzione de su Giapone. Bi fit s'abertura a su cummèrtziu internassionale, e una prima forma de costitutzione parlamentare. Si ant isvilupadu sos servìtzios pùblicos, istradas e ferruvias, fraigada medas indùstrias.

In custu perìodu su Giapone est diventadu meda natzionalista et imperialista, faghende gherras cun saCina (1894-1895), e cun saRussia (1904-1905).

Organizadura polìtica

[modìfica |modìfica su còdighe de orìgine]

Su Giapone est una monarchia costitutzionale. S'imperadore (comoNaruhito), segunde sa costitutzione de su1947, est "su sìmbulu de sa Natzione e de sa unidade de su pòpulu", fatende de issu mascamente una figura simbòlica. Su podere efetivu est tènnidu dae su Primu Ministru (comoFumio Kishida) e sos àteros elezidos in saDieta.

Regiones e prefeturas de su Giapone

Su Giapone est divididu in 8 regiones e 47 prefeturas.

Lista de sas prefeturas

[modìfica |modìfica su còdighe de orìgine]
PrefeturaBanderaTipuCabu de loguRegioneÌsulaPopulatzioneSuperfitzie(km²)Densidade(pro km²)DistretosComunesISO
Aichi (愛知県)KenNagoyaChūbuHonshū7,255,0005,1651,4151588JP-23
Akita (秋田県)KenAkitaTōhokuHonshū1,146,00011,61298865JP-05
Aomori (青森県)KenAomoriTōhokuHonshū1,437,0009,606148861JP-02
Chiba (千葉県)KenChibaKantōHonshū6,056,0005,1561,178980JP-12
Ehime (愛媛県)KenMatsuyamaShikokuShikoku1,468,0005,678257728JP-38
Fukui (福井県)KenFukuiChūbuHonshū822,0004,1881961029JP-18
Fukuoka (福岡県)KenFukuokaKyūshūKyūshū5,050,0004,9771,0161791JP-40
Fukushima (福島県)KenFukushimaTōhokuHonshū2,091,00013,7821511788JP-07
Gifu (岐阜県)KenGifuChūbuHonshū2,107,00010,6211981556JP-21
Gunma (群馬県)KenMaebashiKantōHonshū2,024,0006,3633181261JP-10
Hiroshima (広島県)KenHiroshimaChūgokuHonshū2,877,0008,4793391037JP-34
Hokkaidō (北海道)SapporoHokkaidōHokkaidō5,628,00083,4567177222JP-01
Hyōgo (兵庫県)KenKōbeKansaiHonshū5,591,0008,3966661360JP-28
Ibaraki (茨城県)KenMitoKantōHonshū2,975,0006,0964881361JP-08
Ishikawa (石川県)KenKanazawaChūbuHonshū1,174,0004,185280725JP-17
Iwate (岩手県)KenMoriokaTōhokuHonshū1,385,00015,279901259JP-03
Kagawa (香川県)KenTakamatsuShikokuShikoku1,012,0001,877538637JP-37
Kagoshima (鹿児島県)KenKagoshimaKyūshūKyūshū1,753,0009,1881901296JP-46
Kanagawa (神奈川県)KenYokohamaKantōHonshū8,792,0002,4163,655737JP-14
Kōchi (高知県)KenKōchiShikokuShikoku796,0007,104111753JP-39
Kumamoto (熊本県)KenKumamotoKyūshūKyūshū1,842,0007,4062481194JP-43
Kyoto (京都府)FuKyotoKansaiHonshū2,648,0004,6135731244JP-26
Mie (三重県)KenTsuKansaiHonshū1,867,0005,7773241469JP-24
Miyagi (宮城県)KenSendaiTōhokuHonshū2,360,0007,2863231571JP-04
Miyazaki (宮崎県)KenMiyazakiKyūshūKyūshū1,153,0007,735148844JP-45
Nagano (長野県)KenNaganoChūbuHonshū2,196,00013,56216116120JP-20
Nagasaki (長崎県)KenNagasakiKyūshūKyūshū1,479,0004,096358979JP-42
Nara (奈良県)KenNaraKansaiHonshū1,421,0003,691384847JP-29
Niigata (新潟県)KenNiigataChūbuHonshū2,431,00012,58319216111JP-15
Ōita (大分県)KenŌitaKyūshūKyūshū1,210,0006,3391901258JP-44
Okayama (岡山県)KenOkayamaChūgokuHonshū1,957,0007,1132751878JP-33
Okinawa (沖縄県)KenNahaKyūshūOkinawa1,362,0002,276602553JP-47
Ōsaka (大阪府)FuŌsakaKansaiHonshū8,817,0001,8984,647544JP-27
Saga (佐賀県)KenSagaKyūshūKyūshū866,0002,440354849JP-41
Saitama (埼玉県)KenSaitamaKantōHonshū7,054,0003,7971,862990JP-11
Shiga (滋賀県)KenŌtsuKansaiHonshū1,380,0004,0173461150JP-25
Shimane (島根県)KenMatsueChūgokuHonshū742,0006,7081101259JP-32
Shizuoka (静岡県)KenShizuokaChūbuHonshū3,792,0007,7804881274JP-22
Tochigi (栃木県)KenUtsunomiyaKantōHonshū2,017,0006,408315749JP-09
Tokushima (徳島県)KenTokushimaShikokuShikoku810,0004,1461941050JP-36
Tōkyō (東京都)ToTōkyōKantōHonshū12,577,0002,1885,788649JP-13
Tottori (鳥取県)KenTottoriChūgokuHonshū607,0003,507172639JP-31
Toyama (富山県)KenToyamaChūbuHonshū1,112,0004,248261627JP-16
Wakayama (和歌山県)KenWakayamaKansaiHonshū1,036,0004,726218750JP-30
Yamagata (山形県)KenYamagataTōhokuHonshū1,216,0009,3231301954JP-06
Yamaguchi (山口県)KenYamaguchiChūgokuHonshū1,493,0006,1132431156JP-35
Yamanashi (山梨県)KenKōfuChūbuHonshū885,0004,465197864JP-19




Controllu de autoridadeVIAF(EN159367111 ·ISNI(EN0000 0001 2364 9740 ·BIBSYS(EN90706615 ·BNE(ESXX450954(data) ·BNF(FRcb152384465(data) ·CiNii(JA, ENDA04877014 ·GND(DE4028495-5 ·HDS(DE, FR, IT003412 ·KulturNavde944dd7-838e-46d0-a342-bc3edeff8a48 ·LCCN(ENn78089021 ·MusicBrainz2db42837-c832-3c27-b4a3-08198f75693c ·NARA10035705 ·NDL(EN, JA00568158 ·NKC(EN, CSge129425 ·NLA(EN35242950 ·NLI(EN, HE000973886 ·Su valore KSH2000014336 de NLK no est vàlidu. ·RERO02-A000093456 ·SELIBR(SE149361 ·SUDOC(FR02648918X ·TDVİA(TRjaponya ·Trove(EN879221 ·WorldCat Identities (ENn78-089021
v  d  e
Istados de su mundu ·Àsia
Istados cun reconnoschimentu limitadu
Istados petzi fisicamente asiàticos[2]
Istados in parte asiàticos
Istadosde facto indipendentes
  1. 1.01.11.21.3Istadu cunsideradu fisicamente pro intreu asiàticu petzi dae unas cantas cunventziones geograficas
  2. Istados generalmente cunsiderados europeos suta perfilu antròpicu

Wikimedaglia
Wikimedaglia
Custu est unu de sosartìculos de su mese, est a nàrrereunu de sos mègius artìculos creados e postos in sa pàgina printzipale dae sa comunidade, chi l'at isseberadu pro su mese denadale/idas de su2023

Candidados pro sos meses benidores

Totu sos artìculos de su mese

Bogadu dae "https://sc.wikipedia.org/w/index.php?title=Giapone&oldid=183385"
Categorias:
Categorias cuadas:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp