Cun una populatzione de&&&&&&&&01636762.&&&&&01,636,762 abitantes in su 2019,[1] est sa segunda tzitade prus populosa de s'Ispagna e de sapenìsula ibèrica pustis deMadrid, e sa de deghes de s'Unione Europea. Est su nùcleu urbanu printzipale de s'Àrea metropolitana de Bartzellona, chi acasàgiat a 4,774,561 abitantes,[2] e de s'àrea Metropolitana de Barcelona, cumposta dae 36 munitzìpios, chi tenet una populatzione de 3,225,058 abitantes[3] e una superfìtzie de 633 km². Un'istùdiu de su dipartimentu de Afares Sotziales e Econòmicos de s'ONU de su2005 assètiat a Bartzellona in sa positzione 51 de su ranking de sas tzitades cun su nùmeru de abitantes prus mannu de su mundu.[4]
Su munitzìpiu s'isvilupat in subra unu pranu intre saSerralada Litoral, su mareMediterràneu a s'est, suriu Besòs a nord, suriu Llobregat e sa montagna deMontjuïc a ovest. Sa tzitade istrangiat sas sedes de sas istitutziones de auto-guvernu de importu prus mannu de saGeneralitat de Catalugna: suParlamentu de Catalugna, sa Presidèntzia e su Guvernu de sa Generalitat. Pro su fatu de èssere istada capitale de saContea de Bartzellona, retzit a s'ispissu s'istivintzu deCiutat Comtal (Tzitade Comitale). In prus, ca est istada sa tzitade de importu prus mannu de su Printzipadu de Catalugna dae s'època medievale, retzit a s'ispissu su tìtulu decap i casal.[6]
S'istòria de Bartzellona est prus longa de 4000 annos, dae sa fine de suNeolìticu, cun sos primos restos agatados in su territòriu de sa tzitade, finas a s'atualidade. Su sostratu de sos abitantes suos aunit sos pòpulos ibericos,romanos,ebreos,visigotos,musulmanos ecristianos. Sende sa capitale deCatalugna e sa segunda tzitade prus manna e importante de s'Ispagna, Bartzellona est crèschida in rilevàntzia cun su tempus, dae èssere unacolònia romana minoredda finas a devènnere una tzitade valorada a livellu internatzionale pro aspetos che a s'economia, su patrimòniu artìsticu, sa cultura, s'isport e sa vida sotziale suas.
Bartzellona est istada iscenàriu de medas eventos internatzionales chi ant contribuidu a la consolidare, a l'isvilupare e a li dare projetzione mundiale. Sos de importu prus mannu sunt istados s' Espositzione Universale de su 1888, s'Espositzione Internatzionale de su 1929, sos Giogos Olìmpicos de su 1992 e su Fòrum Universale de sas Culturas de su 2004. In prus, est sa sede de sa segreteria de s'Unione pro su Mediterràneu.[7]
In dies de oe, Bartzellona est reconnota che a unatzitade globale pro s'importàntzia culturale, finantziària, cummertziale e turìstica sua. Tenet unu de sos portos prus de importu de su Mediterràneu e est fintzas unu puntu importante de comunicatziones intre s'Ispagna e saFrantza, pro more de sas connessiones de caminu e s'arta velotzidade ferroviària. S' Aeroportu Josep Tarradellas Barcelona-El Prat, a 15 km de su tzentru de sa tzitade, l'ant impreadu prus de 52,6 milliones de passegeris in su 2019.[8]
Estela romana de màrmaru datada conca a su 200-230 d.C. in sa cale si podet lèghere su nùmene de sa colònia de Barcino, orìgine de sa tzitade.Museu de Istòria de Bartzellona.
S'orìgine de su nùmene de Bartzellona est disconnota e esistent teorias e legendas medas chi intentant de l'ispiegare. S'ischit chi in su matessi logu b'aiat una tzitade ibèrica, de sa tribù de sos laietanos. A pustis fiat istada conchistada daeGnaeus Cornelius Scipio Calvus,[9] e prus in antis fiat istada cunvertida in una colònia romana, posada suta sa protetzione deGaio Giulio Cesare e deOttaviano Augusto, chi at retzidu su nùmene de Colònia Iulia Augusta Paterna FaventiaBarcino.[10] Su nùmene si fiat isvilupadu durante suMedioevu, cando sa tzitade fiat connota cun sos nùmenes de Barchinona, Barcalona, Barchelona e Barchenona.
Una de sas legendas subra s'orìgine de Bartzellona referit a sa fundatzione ipotètica de su generalecartaginesuAmìlcare Barca a pustis de àere conchistadu s'enclave ibèrica luego de s'isbarcu suo in Ibèria, mentras chi un'àtera versione si l'atribuit a fìgiu suoAnnìbale, chi aiat ocupadu su territòriu durante saSegunda Gherra Pùnica in su caminu cara a sosPireneos.[11] Sende gasi, no esistent proas documentadas de custu vìnculu intre sos nùmenes de sa famìlia cartaginesa Barca e sa tzitade connota comente Bartzellona. B'ant àteras ispiegatziones pro su nùmene de sa tzitade, comente sa chi sustenet chi benit dae su perìodu fenìtziu, teoria sustenta dae un'iscritzione in ibèricu agatada in una moneda.[12]
B'at puru una legenda chi dat un'ispiegatzione mitològica a su nùmene de sa tzitade. Segundu custa legenda,Èrcole s'est unidu a sosargonautas a pustis de acabbare cun su de bator de sos traballos suos pro los agiudare a buscare suVellu de oro, ma passende a curtzu a sa costera catalana atuale una burriana aiat ispèrdidu sas imbarcatziones chi formaiant s'ispeditzione, e a s'acabu fartaiat sa de noe.Èrcole l'aiat buscada e a sa fine at agatadu sos restos de su naufràgiu de sa Barca Nona (s'imbarcatzione de noe) in su logu chi oe si connoschet comente Montjuïc. Sos marineris aiant agatadu gasi ospitale su logu chi, agiudados daeHermes (deus de su cummèrtziu e sas artes) ant detzìdidu fundare una tzitade a sa chi ant dadu su nùmene de Barcanona.[13]
S'iscudu de Bartzellona tenet s'orìgine sua in suMedioevu e aparesset sa prima bia, in su matessi disponimentu de s'atuale, in su 1329.[14] S'iscudu est partzidu in bator cuartos in ue aparessent in su primu e su bator unu sa rughe de Santu Zorzi in ruju subra prata, e in su segundu e de tres cuartos unu sìmbulu comitale/reale de sos bator palos de ruju subra oro. Si sunt agatadas fintzas variantes medas cun unu, duos, tres, o agiomai chimbe bangos verticales in cada cuartu. S'iscudu tenet in pitzos una corona, sìmbulu de sa soverania de sos monarcas de saCorona de Aragona subra sa tzitade.[15] sa bandera derivat diretamente de s'iscudu e tenet sa matessi cumpositzione, mancari sena sa corona.
Durante sa ditadurafranchista aiant postu duos palos de ruju in cada cuartu, sighende rapresentatziones prus betzas de carchi versione medievale e agiomai de sos de XIX sèculos e cumintzos de su XX, e chi sunt istados criticados dae unos cantos setores de sa populatzione ca semplificaiant su signale reale e ca l'atribuiant a un'intentzione assimiladora conca a sa bandera deIspagna. In su 1996 s'est cumintzadu unu protzessu chi est duradu medas annos pro ufitzializare in manera cumbeniente sos sìmbulos, ma sena torrare a s'originale; imbetzes, s'est ufitzializadu unu logotipu ispiradu dae custu iscudu. Sa Sotziedade Catalana de Genealogia, Aràldica, Sigillografia, Vessillologia e Nobiliare at cumintzadu unu cuntentziosu denuntziende chi su protzessu no aiat sighidu su protzedimentu de acordu cun sa lege pro ufitzializare sìmbulos e at bintu, obrighende a su Munitzìpiu a ufitzializare sos sìmbulos rispetende s'aràldica e sa vessillologia. Si impreat fintzas un'isotipu derivadu diretamente dae s'iscudu istòricu.
Situada in sa costera de su mareMediterràneu, Bartzellona est posta in unu pranu formadu intre sosdeltas de sos riosLlobregat, in su sud-ovest, e de suBesòs, in su nord-est, e est limitada in su sud-est dae sa lìnia de sa costera, e in su nord-ovest dae sa serra deCollserola (cun sa chima de suTibidabo, 516,2 m, che a puntu prus artu) chi sighit in manera parallela sa lìnia de sa costera, serrende aici sa tzitade in intro de unu perìmetru definidu meda.
↑Fonte: Natziones Unidas, Dipartimentu de Afares Sotziales e Econòmicos, Divisione de Pobulatzione (2006).World Urbanization Prospects: The 2005 Revision. New York: United Nations.
