Movatterモバイル変換

[0]ホーム
URL:

Иһинээҕитигэр көс
Бикипиэдьийэ
Көрдөөһүн

1991

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Сыллар
1987198819891990 —1991 —1992199319941995
Уоннуу сыллар
1960-с1970-с1980-с —1990-с —2000-с2010-с2020-с
Үйэлэр
XIX үйэ —XX үйэ —XXI үйэ

1991 сыл.

Туох буолбута

[уларыт |биики-тиэкиһи уларытыы]
  • Тохсунньу 5 —Грузия сэбилэниилээх күүстэрэСоҕуруу Осетия киинигэрЦхинвалига киирбиттэр, Соҕуруу Осетия 1991–92 сс. сэриитэ саҕаламмыт.
  • Тохсунньу 13 — Сэбиэскэй аармыйаЛитваҕаВильнюска демонстрацияны хам баттаабыт, 14 киһи өлбүт, 1000 кэриҥэ киһи бааһырбыт.
  • Тохсунньу 16 — Коалиция сэриилэрэИраакка киирэн,Перс хомотугар сэриини саҕалаабыттар.
  • Тохсунньу 17 — Перс хомотугар сэрии: «Кумах куйаар буурҕата» диэн ааттаммыт байыаннай эпэрээһийэ сарсыарда эрдэ саҕаламмыт, Ираак байыаннай эбийиэктэрин АХШ сөмүлүөттэрэ атаакалаабыттар. F-117 сөмүлүөт сэриигэ аан бастаан кыттыыта. Израили сэриигэ кытыннара сатаан Ираак «Скад» диэн 8 ракетаннан Израили ытыалаабыт, Израиль хоруйдаабатах.
  • Тохсунньу 18 —Алексей Никифоров —хапсаҕайга Саха сирин спордун маастара,көҥүл тустууга маастарга хандьыдаат, Саха сиригэр бойобуой самбо, ушу саньда уонна грепплиҥ хас да төгүллээх кыайыылааҕа, бойобуой охсуһуугаУһук Илин федеральнай уокурук күрэхтэһиитин миэстэлээҕэ (ММА). 2015 сыллаахха от ыйын 16 күнүгэр ууга түспүт оҕону быыһаабыта, бэйэтэ өлбүтэ.
  • Олунньу 5 —Кыргыстаан киин куоратын аата уларыйанФрунзе оннугарБишкек буолбут.
  • Олунньу 8 — "Туймаада Даймонд" аһаҕас аахсыйалаах уопсастыба тэриллэрин туһунан Саха ССР миниистирдэрин сэбиэтин 68№ уурааҕа тахсыбыт. СалайааччынанГеоргий Яковлев анаммыт.
  • Олунньу 9 —Литваҕа тутулуга суох буолуу референдумугар куоластааччы түөрт гыммыт үһэ туспа барар диэки буолбут.
  • Олунньу 20 —Албания киин куоратыгарТираанаҕа уордайбыт демонстрааннар Албанияны өр сыл баһылаан олорбутЭнвер Ходжа баараҕай мэҥэтин суулларбыттар.
  • Олунньу 21 —Саха сирин норуоттарын муусукаларын уонна фольклордарын музейа тэриллибитэ.
  • Олунньу 23 — ССРСЮНЕСКО дьыалаларыгар хамыыһыйатын бэрэстээтэлинРоза Отунбаевалыын кэпсэтэн Саха ӨрөспүүбүлүкэтигэрСаха ССР ЮНЕСКО дьыалаларыгар национальнай кэмитиэтэ тэриллибит: тэрийэр сиэссийэ ыытыллыбыт, Михаил Николаев бэрэстээтэлинэн талыллыбыт. Ыам ыйыгарАндрей Борисов садайааччылаах өрөспүүбүлүкэ дэлэгээссийэтэПарижка ЮЕНСКО штаб-квартиратыгар сылдьыбыта, баһылыгын Федерико Майордуун көрсүбүтэ. Мантан ыла өрөспүүбүлүкэ култуураҕа тэрээһиннэрэ ЮНЕСКО эгидатынан ыытыллар буолбуттара.
  • Олунньу 25 —Варшава Сөбүлэҥин (нууч.Варшавский договор) байыаннай тэрилтэтэ эһиллибит, бөлөххө кыттар 22 дойду бу туһунанБудапешт куоракка сайабылыанньа оҥорбуттар. Бу сыл от ыйын 1 күнүгэрПрагаҕа боротокуолга илии баттаан тэрилтэ букатыннаахтык тохтообут. Санаттахха Варшава Сөбүлэҥэ 1955 сылыам ыйын 14 күнүгэр баттаммыта, аан дойдуга икки бөдөҥ күүс баар буолуутун кэрэһилээбитэ (иккис —НАТО), дойдулар ыккардыларыгар сэрии саҕаланар куттала намтаабыта. Бөлөх ыһыллыбытын кэнниттэн аан дойду араас муннуктарыгар сэрии турара элбээбитэ, аан дойду сэриитэ буолар куттала эбии тыҥаабыта.
  • Олунньу 26 — "Саха Сэбиэскэй Социалистыы Өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбалыы туругун туһунан" диэн сокуон ылыныллыбыт. Манна өрөспүүбүлүкэ бэйэтин территориятыгар баар тэрилтэлэри (ол иһигэрССРС уоннаРСФСР таһымыгар үлэлиир алмаас уонна көмүс хостуур) хаһаайыстабаннай үлэлэрин хонтуруоллуур кыахтааҕа этиллибитэ. Бу кэнниттэн атын автономнай өрөспүүбүлүкэлэр эмиэ маннык ирдэбиллэри Сойуус иннигэр туруоран барбыттара.
  • Олунньу 28 —Персия хомотун сэриитэ түмүктэммит.
  • Кулун тутар 9 — 27 Сойуус уонна Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрин кытта бииргэ оҥоһуллубут саҥа Сойуус сөбүлэҥин барыла (нууч.проект Союзного договора) бэчээккэ тахсыбыт. Барылга өрөспүүбүлүкэлэр Сойуус уонна Арассыыйа таһымнаах диэҥҥэ араарыллыбатах этилэр. Ол эрээри маннык балаһыанньаны сөбүлээбэккэ ССРС бэрэсидьиэнэ Горбачев уонна 9 Сойуус өрөспүүбүлүкэтин салайааччыта балтараа ыйынанмуус устар 23 күнүгэр Сойуус дуогабарын Сойуус өрөспүүбүлүкэлэрэ уонна ССРС бэрэсидьиэнэ эрэ баттыахтаахтарын туһунан сайабылыанньа оҥорбуттара.
  • Кулун тутар 17 — Бүтүн Сойуустааҕы референдум буолбут. Куоластаабыт дьон үс гыммыт биирэ ССРС оннунан хааларыгар этиммитэ. Ону кытта РСФСР олохтоохторун 70 % "РСФСР бэрэсидьиэнэ" диэн дуоһунас баар буоларыгар куоластаабыттара.
  • Кулун тутар 31 —Грузияҕа референдумҥа олохтоохтор 99 % тутулуга суох буолуу иһин куоластаабыттар.
  • Муус устар 5 —РСФСР Үрдүкү сэбиэтэБорис Ельциҥҥэ чрезвычайнай боломуочуйа биэрбит.
  • Муус устар 9 —Грузия Үрдүкү СэбиэтэГрузия тутулуга суох буолуутун туһунан быһаарыы ылыммыт.
  • Муус устар 21 — Чурапчыттан төрүттээх уһун дьыстаансы устарга сүүрүүкАртур Феофанов чэпчэки атлетикаҕа сахалартан ССРС успуордун бастакы маастара буолбута.
  • Муус устар 23 —Михаил Горбачев уонна тоҕус Сойуус өрөспүүбүлүкэтин салайааччылара сайабылыанньа оҥорбуттар: Сойуус саҥа сөбүлэҥин 9 Сойуус өрөспүүбүлүкэтэ уонна ССРС бэрэсидьиэнэ илии баттыахтаах (аатырбыт формула: 9+1). Ол аата Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрэ (урукку РСФСР автономиялара) бу ылыныллыахтаах сөбүлэҥҥэ кыттыгаһа суох курдук буолбуттара. Михаил Николаев Борис Ельцинныын, Татарстан уонна Башкортостан бэрэсидьиэннэрин кытта кэпсэтэн Москубаҕа көрсөргө болдьоспута, бу көрсүһүү ыам ыйын 7 күнүгэр буолбута.
  • Муус устар 24 — Саха норудунай суруйааччытаСуорун Омоллоон Социалистыы Үлэ Дьоруойа ааты ылар.
  • Ыам ыйын 2 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата, Саха ССР култууратын миниистирэАндрей Борисов салайааччылаах өрөспүүбүлүкэ дэлэгээссийэтэПарижка ЮНЕСКО штаб-квартиратыгар сылдьыбыт, баһылыгын Федерико Майордуун көрсүбүт. Дэлэгээссийэҕэ ЮНЕСКО Саха сиринээҕи кэмитиэтин хос бэрэстээтэлэВиталий Артамонов, үөрэх миниистирин солбуйааччыЕгор Жирков, "Саха омук" уопсастыба вице-бэрэсидьиэнэВладимир Николаев, учуонайЛюдмила Кулаковская уо.д.а. бааллара. Дэлэгээссийэ Парижка ыам ыйын 11 күнүгэр диэри үлэлээбитэ. Мантан ыла өрөспүүбүлүкэ култуураҕа бөдөҥ тэрээһиннэрэ ЮНЕСКО эгидатынан ыытыллар буолбуттара.
  • Ыам ыйын 2-11 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата, Саха ССР култууратын миниистирэАндрей Борисов салайааччылаах өрөспүүбүлүкэ дэлэгээссийэтэПарижкаЮНЕСКО штаб-квартиратыгар сылдьыбыт, баһылыгын Федерико Майордуун көрсүбүт. Дэлэгээссийэҕэ ЮНЕСКО Саха сиринээҕи кэмитиэтин хос бэрэстээтэлэВиталий Артамонов, үөрэх миниистирин солбуйааччыЕгор Жирков, "Саха омук" уопсастыба вице-бэрэсидьиэнэВладимир Николаев, учуонайЛюдмила Кулаковская уо.д.а. бааллара. Мантан ыла өрөспүүбүлүкэ култуураҕа бөдөҥ тэрээһиннэрэ ЮНЕСКО эгидатынан ыытыллар буолбуттара. Бу түгэн саха омуга бэйэтин үрдүктүк сананыытыгар уонна өрөспүүбүлүкэ култуурата сайдыытыгар улахан суолталаах буолбута.
  • Ыам ыйын 3 — Намибия киин куоратыгар Виндхукка дойдулар бырабыыталыстыбаларын пресса көҥүлүн хааччыйарга ыҥырар «Виндхук декларацията» ылыныллыбыт. ЮНЕСКО быһаарыытынан Аан дойдуга бэчээт көҥүлүн күнүн быһыытынан бэлиэтэнэр.
  • Ыам ыйын 7 — 16 Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрин Үрдүкү сэбиэттэрин бэрэстээтэллэрэ көрсөн "9+1" формуланы утаран күүстээх сайабылыанньа оҥорбуттара, онтонБорис Ельцинныын көрсүспүттэрэ. Бу иннинэ ССРС бэрэсидьиэнэГорбачев уонна 9 Сойуус таһымнаах өрөспүүбүлүкэ салайааччылара Сойуус саҥа сөбүлэҥин биһиги эрэ түһэрсиэхтээхпит (9+1) диэн этиммиттэрэ.
  • Ыам ыйын 12 — 16 Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрин Үрдүкү сэбиэттэрин бэрэстээтэллэрэ уонна Борис Ельцин ССРС бэрэсидьиэнин Михаил Горбачеву кытта көрсүспүттэр уонна Сойуус дуогабарыгар Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрэ тэҥ бырааптаах кыттыахтахтарын туһунан этиммиттэрэ. Михаил Николаев кэлин "ол көрсүһүүгэ күүскэ уонна кимиилээхтик этиммитим, баҕар аһара күүскэ да буолуо" диэн ахтыбыта. Горбачев сөбүлэһэргэ күһэллибитэ.
  • Ыам ыйын 20 — ССРС-ка гражданнар кыраныыссаны туоруулларын туһунан сокуон ылыныллыбыт. Кыраныысса таһыгар тахсар хааччахтаммат буолбут.
  • Ыам ыйын 23 "Саха Өрөспүүбүлүкэтин национальнай оскуолаларын саҥардан сайыннарыы кэнсиэпсийэтин" бырабыыталыстыбабигэргэппит.
  • Бэс ыйын 3 — МоскубаҕаМихаил Горбачев салалталаах, 40-ча өрөспүүбүлүкэ салайааччылара кыттыылаах Федерация Сэбиэтин мунньаҕа буолбут. Уустук кэпсэтиигэ сойуус өрөспүүбүлүкэлэрэ уонна автономиялаах өрөспүүбүлүкэлэр боломуочуйаларын ырытыспыттар.
  • Бэс ыйын 5 —Михаил Горбачёв Нобель бириэмийэтин ыларыгарОслоҕа тыл эппит.
  • Бэс ыйын 7 —Украинскай ССР Үрдүкү сэбиэтэ Украинаҕа баарсойуус тэрилтэлэрэ бары өрөспүүбүлүкэҕэ бас бэриниэхтээхтэрин туһунан быһаарыы ылбыт.
  • Бэс ыйын 12 — Арассыыйа бастакы бэрэсидьиэнин быыбара буолбут, 57,3% ыланБорис Ельцин бэрэсидьиэн буолбут.
  • Бэс ыйын 12 — РеферендумҥаЛенинград олохтоохторун 54 бырыһыана куоракка "Санкт-Петербург" диэн ааты төннөрөргө куоластаабыттар.
  • Бэс ыйын 25 — Дьокуускайга Аҕыйах ахсааннаах хоту омуктарын институута тэриллибит (ИПМНС СО РАН).
  • От ыйын ортотугар Сойуус сөбүлэҥин бырыайагын кытта сүнньүнэн туох баар илии баттыахтаах өрүттэр сөбүлэспиттэр (биир эрэ пуун эбии ырытыыны кэтэһэр этэ). Михаил Горбачев илии баттааһыны атырдьах ыйын 20 күнүгэр анаабыт уонна Фороска даачатыгар сынньана баран хаалбыт.
  • От ыйыгар Саха сиригэр Михаил Николаев ыҥырыытынан ССРС совминын бэрэстээтэлэВалентин Павлов кэлэ сылдьыбыт. Өрөспүүбүкэни кэрийбит. Элбэх тирээн турар кыһалҕалары быһаарбыт, ону ааһан Москубаҕа төннөн баран, атырдьах ыйын саҥатыгар 5 туонна көмүһү өрөспүүбүлүкэҕэ иэс биэрэр туһунан дьаһал таһаарбыта.

Михаил Николаев Дьокуускайга төннөн кэлэн баттаныахтаах Сойуус сөбүлэҥин балаһыанньаларын олоххо киллэрэн барбыт, инньэ гынан сөбүлэҥи халбаҥнаабакка баттананарын ситиһэ сатаабыт.

  • Атырдьах ыйын 6 —Тим Бернерс-Ли аан ситими ойуулуур тиэкистэри бэчээттээбит, WWW ким баҕарар туһанар ситимэ буолбут.
  • Атырдьах ыйын 13 — Туох баар Саха сиригэр баар тэрилтэлэр баайдарын-дуолларын Саха ССР бас билиитигэр биэрэр туһунан сокуон ылыныллыбыт. Буатырдьах ыйын 20 күнүгэр баттаныахтаах (баттана илик!) Сойуус сөбүлэҥин балаһыанньаларыгар сөп түбэһэрэ. Оччотооҕу Саха сирин салайан олорбутМихаил Николаев бу хардыыттынан Сойуус сөбүлэҥин халбаҥнаабакка ылынары ситиһэ сатаабыта. Маннык хардыыга биир да атын өрөспүүбүлүкэ быһаарымматаҕа. Аҕыйах хонугунан путч буолбута, сөбүлэҥҥэ илии баттаммакка хаалбыта.
  • Атырдьах ыйын 18 — Саха ССР дэлэгээссийэтэ Москубаҕа Сойуус сөбүлэҥэр илии баттыырдыы тиийбит.
  • Атырдьах ыйын 19 —Атырдьах ыйынааҕы путч:Сэбиэскэй Сойуус ыһыллыытын тохтотоору сорох үрдүкү сололоох салайааччылар ГКЧП тэрийэн былааһы бэйэлэригэр ыла сатаабыттар.Москубаҕа тааҥкалардаах аармыйа киллэриллибит.ССРС бэрэсидьиэнэМихаил ГорбачевКырыымҥа сайылыгар хаайыллыбыт. ГКЧП-ны утарарРСФСР бэрэсидьиэнэБорис Ельцин бронетранспортер үрдүттэн "Арассыыйа гражданнарыгар ыҥырыы" тыл эппит.
  • Атырдьах ыйын 20
    • Атырдьах ыйынааҕы путч:Москубаҕа 100 тыһыынчаттан тахса киһи ГКЧП-ны утаран мииттиҥҥэ мустубут.
    • ЭстонияССРС-тан тутулуга суоҕун биллэрбит. 1940 сыллаахха күүһүнэн ССРС-ка холбоммута.
  • Атырдьах ыйын 21 —Атырдьах ыйынааҕы путч: ГКЧП былааһы күүс өттүнэн былдьыыр сорунуута таҥнастыбыт. Былаас союзнай өрөспүүбүлүкэлэргэ көспүт,ССРС букатыннаахтык ыһыллар суолга барбыт.
  • Атырдьах ыйын 24 —Украина тутулуга суох буолуутун биллэрбит.
  • Атырдьах ыйын 24 —М. Горбачёв ССКП КК генеральнай сэкиритээрин дуоһунаһыттан бытыммыт уонна Киин кэмитиэт бэйэтин бэйэтэ ыһарыгар ыҥырбыт.
  • Атырдьах ыйын 25
    • Белоруссия тутулуга суоҕун биллэрбит.
    • ССКП баайа-дуола Арасыыйа бас билиитинэн биллэриллибит.
  • Атырдьах ыйын 26 —Атырдьах ыйынааҕы путч кэнниттэн биэс күн ааспытын кэннэ Сэбиэскэй Сойуус Хомуньуус Баартыйатын (КПСС) үлэтэ тохтотуллубут.
  • Атырдьах ыйын 28 —ССРС устуоруйатыгар бүтэһик бырабыыталыстыба астаапкаҕа ыытыллыбыт (Павлов бырабыыталыстыбата).
  • Балаҕан ыйын 15 — Саха сирэ хостоммуталмааһы уоннакөмүһү Москубаҕа ыытары тохтоппут. Бу быһаарыныыМихаил Николаев хостонор баай өлүүтэ Саха сиригэр хаалыахтааҕын туруорсуутун сорҕото буолбута. Түмүгэр алмаас 20%, көмүс 10 бырыһыанын ис сыананнан атыылаһар уонна тас дойдуларга валютаҕа атыылыыр бырааптаммыта,ахсынньы 11 күнүгэр көмүһү уонна алмааһы Арассыыйа пуондаларыгар ыытарын салҕаабыта.
  • Балаҕан ыйын 19 — АльпаҕаИталия уоннаАвстрия кирбиилэригэр Эци диэн ааттаммыт былыргы киһи өлүгүн булбуттар. Бу киһи биһиги ээрабыт иннинэ 3400 уонна 3100 сыллар ыккардыларыгар олорбута быһаарыллыбыта. Эцталь Альпаларыгар көстүбүт буолан Эци (нууччалыы сороҕор Отци дииллэр) диэн аат иҥэрбиттэрэ.
  • Балаҕан ыйын 27 —XXII ВЛКСМ суһал сийиэһигэр комсомолу эһэргэ диэн быһаарыы ылыллыбыт. Итиэннэ пионерия тэрилтэтэ эмиэ эстибитэ.
  • Балаҕан ыйын 28 —Айхаллааҕы хайа-байытар комбинаатыгар бөдөҥ сэдэх дьэҥкиралмаас булуллубут. Ыйааһына 241,8 караат. СӨ бырабыыталыстыбата бу сыл атырдьах ыйыгар ГКЧП хам баттаммытын кэрэһилээн бу тааһы «Көҥүл Арассыыйа» диэн ааттаабыт уонна Алмаас пуондатыгар Кремльга туттарбыт.
  • Алтынньы 4 —Антарктика туһунан сөбүлэҥҥэ тулалыыр эйгэни харыстыыр туһунан боротокуолга илии баттааһын саҕаламмыт.
  • Алтынньы 5 — ССРС Дойдулар ыккардыларынааҕы валюта пуондатын кытта бастакы сөбүлэҥин түһэрсибит.
  • Алтынньы 16 — Үрдүкү Сэбиэт "Саха ССР бэрэсидьиэнин туһунан" сокуону ылынан, өрөспүүбүлүкэҕэ бэрэсидьиэн солотун олохтообут. Быыбарахсынньы 20 күнүгэр анаммыт.
  • Алтынньы 18
    • ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмүн тиһэх мунньаҕа буолбут.
    • ССРС уоннаИзраиль 1967 сыллаахха быстыбыт дипломааттыы сыһыаннарын сөргүппүттэр.
  • Алтынньы 27 —ТуркменистанСэбиэскэй Сойуустан тутулуга суох буолбут. Бэрэсидьиэнинэн өрөспүүбүлүкэни 1985 сылтан ыла салайан олорбут Сапармурат Ниязов буолбут. КиниТуркменистаны 2006 сыллаахха диэри салайбыта.
  • Сэтинньи 1 — Норуот дьокутааттарын сийиэһэ Арассыыйаҕа быыбарга биир сыллаах мораторий биллэрбит (экэниэмикэ реформатын олоххо киллэрии кэмигэр). Ону таһынан үрүҥ-күөх-кыһыл былааҕы Арассыыйа былааҕынан бигэргэппит.
  • Сэтинньи 6 —РСФСР бэрэсидьиэнэБорис Ельцин ыйааҕынанхомуньуус баартыйатын үлэтэ тохтотуллубут. Балтараа сылынан 1993 сыллаахха хомуньуус баартыйата сөргүтүллүбүтэ, аатаКПРФ диэн буолбута.
  • Сэтинньи 15 — РСФСР Комдрагмета уонна кини иһинэн РСФСР Гохрана тэриллэрин туһунан Арассыыйа бэрэсидьиэнин ыйааҕа тахсыбыт. Бу ыйаахха Саха Өрөспүүбүлүкэтэ кини территориятыгар хостонор алмаас уонна көмүс атыыламмыт валютатыттан 20% ылыахтааҕа этиллибит. Бу быһаарыы уһун утарыта турсуу түмүгэ этэ: Михаил Николаевбалаҕан ыйын 15 күнүттэн көмүһү уонна алмааһы Арассыыйаҕа ыытары тохтото сылдьыбыта. Ол эрээри, бу боппуруос син биир быһаарыллыбатаҕа, Москубаҕа үгүстэр утарбыттара. Онон ахсынньы 11 күнүгэр Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Саха ССР-га аналлаах туспа ыйааҕы таһаарбыта. Ол ыйааҕынан Саха сирэ ювелирнай алмаас 20 бырыһыанын уонна көмүс 10 бырыһыанын аналлаах куурсунан атыылаһан ылар бырааптаммыта уонна онтун валютаҕа атыылыыр кыахтаммыта. Онон ахсынньы 11 күнүттэн Саха сирэ көмүһү уонна алмааһы Арассыыйа пуондаларыгар ыытарын сөргүппүтэ.
  • Ахсынньы 1 — РеферендумҥаУкраина олохтоохторо тутулуга суох туспа дойду буолуу иһин куоластаабыттар.
  • Ахсынньы 5 — СӨ Оҕо уопсастыбаннай холбоһуктарын сойууһа тэриллибит. Кэлин СӨ бэрэсидьиэнин 2014 сыл кулун тутар 6 күнүгэр тахсыбыт №2526 ыйааҕынан өрөспүүбүлүкэҕэОҕо хамсааһынын күнэ бэлиэтэнэр буолбута.
  • Ахсынньы 8 — Беловежскай ойуургаССРС суох буолуутун туһунан сөбүлэҥҥэ үс союзнай өрөспүүбүлүкэ баһылыктара илии баттаабыттар:АрассыыйаттанБорис Ельцин,Беларусьтан Станислав Шушкевич,Украинаттан Леонид Кравчук.Сэбиэскэй Сойуус оннугарТутулуга суох иллэр сомоҕолоһуулара (СНГ) тэриллибит.
  • Ахсынньы 11 —Арассыыйа бэрэсидьиэнэБорис Ельцин «Өрөспүүбүлүкэҕэ хостонор айылҕа баайыгар Саха ССР боломуочуйаларын туһунан» диэн 277№ ыйаахха илии баттаабыт. Бу ыйааҕынан Саха сирин баайын хостуулларын иһин хостуур тэрилтэлэр төлөбүрдэрин уонна куортам төлөбүрүн бэрээдэгин уонна кээмэйин өрөспүүбүлүкэ быһаарар бырааптаммыта. Онон "Саха-Арассыыйа алмаастара" тэрилтэ аренда харчытын өрөспүүбүлүкэҕэ төлүүр буолбута.
  • Ахсынньы 16 —Желтоксан түбэлтэлэриттэн оруобуна 5 сыл ааспытын кэннэКазахстан тутулуга суоҕун биллэрбит.
    • ХНТ сионизм үөрэҕэ расистыы буоларын туһунан бэйэтин 1975 сыллааҕы быһаарыытын суох гыммыт (111 дойду бу иһин куоластаабыт, 25 дойду утарбыт, 13 туттуммут).
  • Ахсынньы 20 — Аан маҥнайгыСаха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнин быыбара буолбут. Манна уруккутаСаха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Бэрэстээтэлинэн олорбутМихаил Николаев кыайыылаах тахсыбыт. Вице-бэрэсидьиэнинэн соторутааҕыта тутуу миниистиринэн анаммытВячеслав Штыров буолбут. Утарылаһааччыларынан совмин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Иван Черов уонна атыы-эргиэн миниистирэ Виктор Шемчук этилэр.
  • Ахсынньы 21 — Сэбиэскэй Сойуустан тахсыбыт 9 өрөспүүбүлүкэ уонна Арассыыйалаах Белорусия (кинилэр тахсыбатахтара) салайааччылара Алма-Атаҕа көрсүбүттэр.СНГ соруга уонна тутула суруллубут Алма-Ата декларациятыгар илии баттаабыттар. Онон СНГ сыала-соруга чопчуланан, састаабыгар 11 өрөспүүбүлүкэ киирэн силигин сиппит.
  • Ахсынньы 24 — Арассыыйа ФедерациятаХНТ-га ССРС оннугар киирбит.
  • Ахсынньы 25 — Арассыыйа РСФСР диэн аата уларыйан билиҥҥи аатын сүкпүт,Михаил ГорбачёвССРС бэрисидьиэниттэн уурайбыт, стратегическай ядернай сэбилэниилээх күүстэри салайыыны Борис Ельциҥҥа туттарбыт. ССРС бүтэһиктээхтик суох буолбут.
  • Ахсынньы 26 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтэ мунньахтаанСНГ баар буолбутунанССРС суох буолбутун биллэрбит.
  • Ахсынньы 27 —Михаил Николаев Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнин дуоһунаһыгар киирбит, сахалыы уонна нууччалыы андаҕар биэрбит.
  • Ахсынньы 28 —Саха АССР союзнай өрөспүүбүлүкэ буолбут, Саха ССР диэн ааттаммыт. Түөрт ыйынан 1992 сыл муус устар 27 күнүгэр Саха Өрөспүүбүлүкэтэ буолбута.

Төрөөбүттэр

[уларыт |биики-тиэкиһи уларытыы]
  • Ыам ыйын 27 — Егор Пономарев, тустуук, РФ чөмпүйэнээттэрин чөпүйүөннэрэ уонна призердара, 61 кг диэри тустар.

Өлбүттэр

[уларыт |биики-тиэкиһи уларытыы]
  • Муус устар 10 —Юмжагийн Цеденбал (17.09.1916 төр.) — Монголия Народнай Өрөспүүбүлүкэтин диэйэтэлэ, баартыйатын генеральнай сэкиритээрэ, МНР маршала (1979). Монголияны баһылаан олордоҕуна коллективизация ситиһиилээхтик буолбута (бу иннинэЧойбалсан саҕана оҥоро сатаабыт коллективизациялара сатамматаҕа). Төрөөбүт сирэ 1932 сыллаахтан 1958 сыллахха диэри Тувааҕа киирэ сылдьыбыт кэмнээх.
  • Атырдьах ыйын 8 —Иван Кожедуб (1920 төр.), аатырбыт лүөччүк, Сэбиэскэй Сойуус үс төгүллээх дьоруойа.
  • Атырдьах ыйын 22 — ССРС ис дьыалатын миниистирэ Борис Пуго бэйэтигэр тиийинэн өлбүт (1937 төр.). Кини ССРС-ка былааһы күүс өттүнэн ыла сатаабыт ГКЧП чилиэннэриттэн биирдэстэрэ этэ.

Быһаарыылар

[уларыт |биики-тиэкиһи уларытыы]
  1. ↑нууч.Конвенция о коренных народах и народах, ведущих племенной образ жизни, 1989 г.
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=1991&oldid=421588»
Категория:
[8]ページ先頭
©2009-2025 Movatter.jp