Кири́ллица (кирииллиссэ) — хас да суолталаах тиэрмин:
- Старославянскай азбука (староболгарскай азбука): былыргыславяннар икки азбукаларыттан биирдэстэрэ (өссөглаголица баар);
- Кириллицаҕа олоҕурбуталпаабыттар: эргэ алпаабыкка олоҕуран оҥоһуллубут саҥа тыллар алпаабыттара, азбукалара;
- Уставной[1] бичик: бу бичигинэн нуучча сыаркаба кинигэ таһаарар.
Кирииллица аата бастакы славян алпаабыта глаголица ааптара Кириил аатынан ааттаммыт. Кирииллиссэни бэйэтин Кириил уонна Мефодий диэн миссионер манаахтар үөрэнээччилэрэ кэлин айбыттара. УрутОрто үйэлэргэ сыыппараны суруйарга эмиэ туһаныллара. Бастакы кирииллэссэнэн суруллубут суруктар IX уонна X үйэлэр кирбиилэригэр баар буолбуттара. Алпаабыт Болгарияҕа айыллыбыт буолуон сөп. Аан бастаан гириэк алпаабытын 24 буукубатыгар 19 гириэк тылыгар суох дорҕооҥҥо сөп түбэһэр буукубалары эппиттэр. X үйэттэн кирииллиссэни Руська туһанар буолбуттара.
Маннык славян тыллара кириллицаҕа олоҕурбут алпаабыттаахтар:
Арассыыйа суруктаах-бичиктээх омуктара бары кэриэтэ кириллицаҕа олоҕурбут алпаабыттаахтар. Бу сокуонунан мэктиэлэнэр.
Ону таһынан славян буолбатах омуктартан кириллицаМонголияҕа уонна кэккэ урукку Сэбиэскэй Сойууска киирэр дойдуларга туттуллар.
Кирииллиссэни элбэхтэ уларыппыттара. Ордук улахан реформаны Иван Федоровтан саҕалаан печатниктар уонна судаарыста диэйэтэллэрэ, холобур,Бүөтүр I, оҥорбуттара. Реформа сүнньүнэн буукуба ахсаанын аҕыйатыыга уонна буукубаны судургутууга туһаайыллара. Ол эрээри, уустугурдуу да баара, холобур,Н.М. КарамзинXVIII үйэҕэё буукубаные буукубаҕаумлауту (буукуба үрдүнээҕи икки туочуканы) эбэн оҥорбута.
Нуучча тылын аныгы алпаабытыгар 33 буукубалаах.1918 с.алтынньы 10 күнүгэр тахсыбыт "Саҥа арпагыраапыйаны киллэрии туһунан" дэкириэтигэр саҥа алпаабыкка Арассыыйа1918 сылалтынньы 15 күнүттэн көспүтэ[2].
