Вирусология диэнвируһу үөрэтэр субмикроскопичэскэй,генетичэскэй матырыйаал паразитнай чаастарын, белковай оболочканы уонна вирусоподобнай агеннары илдьэ сылдьар. Вируска маннык көтүүлэри бэлиэтииллэр: структуратын, наардааһынын уонна сайдыытын, хайдах сыстарын уонна ханныкхаһаайын -клеткаттан элбиирин, хайдах хаһаайын иммунитетыгар, физиологиятыгар эт- хааныгар дьайара , ханнык ыарыылары үөэскэтэрий , үүннэрэр уонна таһаарар ньымалар уонна да атын терапияны чинчийиигэ туттуу. Вирусологиямедицинаҕа уоннамикробиологияҕа киирсэр
Вирус туохха олохсуйарыттан көрөн, маннык арахсар: кыылларга, үүнээйилэргэ , вируснай тэллэйдэргэ бактериофагтар (бактерияны көбүтэр вирус, саамай ыарахан вирус көрүҥэ). Форматынан , капсид геометрическай көрүҥүнэн ( спираль эбэтэр икосаэдр) эбэтэр структуратыттан (холобур, липиднай оболчката баар буолар эбэтэр суох буолар). Вирустар 30 - 450 нм дылы кээмэйдээх буолаллар, ол аата улахан аҥарасветовой микроскопка көстүбэт. Вирус форматын уонна тутулунэлектроннай микроскоп, ЯМР-спектроскопия уонна ренгеновскай кристаллография көмөтүнэн үөрэппиттэр .
Тоҕо вируһу үөрэтэбит диэтэххэ бастатан туран - инфекционнай ыарыылар, олорго киирсэр тумуу, бешенство,куор, араас ис ыарыылара, гепатит,титирээһин,полиемилит,уоспа уоннаСПИД. Боростуой уос ыарыыта (герпес) кини герпес уонна генитальнай герпес үөскэтэрАльцгеймер ыарыы тахсарыгар биричиинэ буолуон сэп .
Сорох вирус, онковирус,рак үөскэтэр . Саамай дириҥник үөрэтиллибит холобурпапиллома уонна рак шейки матки. Атын холобургепатит В,гепатит С уонна быар рака.
Хайдах вирус ыарыыны үөскэтэрин патогенез диэн үөрэх чинчитэр. Ханнык истиэпэҥҥэ вирус ыарыыта тахсарын вирулентность диэн ааттыыллар.
Вирус позвоночник иммуннай ситсематын кытары көрүстэҕинэ, кинини утарар оҥоһуулаахантитела диэни оҥорор, олор вируһу кытары сибээстэһэн кинилэри нейтрализуйдууллар эбэтэр бэлиэтииллэр кэлин суох гыннараары. Хаан сывороткатыгар антитела баара, киһи урут бу ыарыыннан ыалдьа сылдьыбыта ду суох ду диэн көрөллөр, ол онно анналлаах тест баар ELISA диэн. Прививка вируснай ыарыылартан көмүскүүр, антителаны үөскэтэн . Моноклональнай антителаалар, вируска ураты флуоресцетнай микроскопияннан буларга туттуллар .
"Вирус" диэн тиэрмин 1599 сыллаахха үөдүйбүт, "дьаат" диэн суолталаах эбит.
Бастакывакцинация Кытайга оҥорбуттар, наукаҕа вариолизация диэн аатынан киирбит. Ол онноуоспанан ыалдьыбыт дьон матырыйаалларын ылан, атын киһиэхэ киллэрэниммунитеттарын күүһүрдэр сыаллаах оҥороллор эбит. Кэлин иммунитеты күһүрдээри уоспаннан ыалдьыбыт сүөһүттэн матырыйаал ылан туттар буолбуттар. Онтон вируһу утарар прививкэлэр үөдүйбүттэрэ, маны кытарыЛуи Пастербешенствоны утары 1886 сыллаахха олохтообут вакцинацията буолар. Ол да буоллар, вирус үөскүүр төрүтэ өссө да биллэ илик этэ.
1892 сыллаахха нуучча биолога Дмитрий Ивановскайй "фильтр Чемберленда" туттубут. Бу бактериялары туспа арааран чинчийэр курдук, табачнай мозаиканы үөскэтэр ыарыы. Эксперименнээн көрбүттэрэ сэбирдэх экстракта табаҕынан сыстыганнаах, бытарытан баран фильтырынан аһардыбытыгар син биир инфекциялаах хаалбыта . Мана көрөн олорон профессор Ивановскай бактерия кыракый инфекционнай агеннары эбэтэр токсиннары таһаарар, фильтр нөҥүө курдары ааһар диэн түмүгү оҥорбут.
