Ахсынньы 10 күнэ Түбэлтэлэр- 1724 —Иркутскайдааҕы епископ III-үс ИннокентийАмма Солобуодатыгар умайбыт таҥара дьиэтин оннугар саҥаны тутарга уураах таһаарбыт.
- 1768 —Британия энциклопедиятын маҥнайгы таһаарыыта бэчээттэммит.
- 1799 —Францияуста официальнай кээмэйин быһыытынанметры ылыммыт.
- 1877 —Арассыыйа-Туурсуйа сэриитэ: Нуучча аармыйата Плевна куораты 5 ый төгүрүктээһин кэнниттэн ылбыт. 25 000 тыыннаах хаалбыт туурак бэриммит. Сэрии түмүктэнэригэр уонна Болгария босхолоноругар быһаарыылаах кыайыы буолбута.
- 1901 —Швеция киин куоратыгарСтокһольмҥа бастакыНобель бириэмийэлэрэ анаммыттар.
- 1906 —АХШ бэрэсидьиэнэТеодор РузвельтНобель Эйэҕэ бириэмийэтин тутан, Нобель бириэмийэтин ылбыт бастакы американец буолбут. Арассыыйа-Япония сэриитэ түмүктэнэригэр өрүттэри иллэһиннэрээччи буолбута.
- 1930 — «О новом административно-территориальном районировании в Якутской Автономной Социалистической Республике» диэн ЯЦИК уурааҕынан Булуҥ уокуруга суох оҥоһуллубут. Ити күҥҥэ «Об организации национальных объединений в районах расселения малых народностей Севера» уурааҕынан национальнай оройуоннар тэриллибиттэр, ол иһинэн урукку Булуҥ уокуругун сиригэр:Анаабыр национальнай (эбээн), киинэ —Удьаа;Булуҥ национальнай (эбээн), киинэ —Булуҥ;Эдьигээн национальнай (эбээн), киинэ —Эдьигээн. Ону кытары тэриллибиттэрэ: Саха сирин арҕаа өттүгэр Бүлүү-Марха национальнай (эбээн) оройуона, киинэ —Чуона өрүһүн төрдүгэр,1931 сыллаахтанСадын оройуона; уонна соҕуруу өттүгэр Тукулаан национальнай оройуона (эбээн), киинэ —Алдан өрүһүгэрТоммот аттыгар.
- 1930 —РСФСР иһигэрОстяк-Вогул,Ямал-Ненец,Таймыыр (Дулгаан-Ненец),Эбэҥки, Витим-Өлүөхүмэ (Эбэҥки),Чукотка, Коряк уоннаЛаамы-Эбээн национальнай уокуруктара тэриллибиттэр. Бу уокуруктаргаэлбэх сир Саха АССР-тан таһаарыллыбыта, кэлин сорох уокуруктар эһиллибиттэрин кэннэ ол сирдэр ыаллыы сытар эрэгийиэннэр састааптарыгар киирбиттэрэ.
- 1932 —Таиланд конституциялаах монархияҕа кубулуйбут.
- 1948 —ХНТ Генеральнай АссамблеятаКиһи быраабын биирдэһиллибит декларациятын ылыммыт.
- 1951 —"Правда" хаһыакка "Саха литературатын устуоруйатын сөпкө сырдатар туһугар" диэнСемен Борисов ыстытыйата бэчээттэммит.Өксөкүлээх Өлөксөй,Алампа уоннаНиколай Неустроев туcтарынан "Три якутских просветителя-реалиста" диэн кинигэ ааптараГеоргий Башарин устуоруйаны фальсификациялыырга буруйдаммыта.
- 1984 —ХНТ Генеральнай АссамблеятаПытка утары конвенцияны билиммит.
- 1996 —Нельсон МанделаСоҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтин саҥа конституциятыгар илии баттаабыт. Бу дойдуга мантан ыла раасалар тэҥ бырааптаммыттар.
- 1997 —Казахстан киин куоратаАлматыттанАкмолаҕа (Нур-Султааҥҥа) көһөрүллүбүт.
Төрөөбүттэр- 1805 (сенат уурааҕар суруллубутунан) —Василий Федоров - Манчаары Баһылай — бэйэтин киһи быһыытынан дьоһунун көмүскээн номоххо уонна саха устуоруйатыгар киирбит киһи. Маны таһынан кини ырыалара устуоруйаҕа бастакы ааптара биллэр сахалыы уус-уран айымньыларынан билиниллиэхтэрин сөп.
- 1815 —Ада Лавлейс —Англия математига. Чарльз Бэббидж суоттуур массыынатын ойуулаабытынан уонна бастакынан программа суруйбутунан биллэр.
- 1821 —Николай Некрасов — бэйиэт, прозаик, публицист,нуучча литэрэтиирэтин классига.
- 1890 —Ахмад-Заки Валиди-Тоҕан (Валидов) — бэлиитикэ диэйэтэлэ,башкиир омугун босхолонор хамсааһын баһылыга (1917—1920 сс.); публицист; историк, востоковед-тюрколог, бөлөһүөпүйэ дуоктара (1935), профессор, Манчестер университетын бочуоттаах дуоктара (1967).
- 1897 —Максим Аммосов — сэбиэскэй судаарыстыба уонна баартыйа диэйэтэлэ. Саха сирэ өрөспүүбүлүкэ буоларыгар сүҥкэн оруоллаах. Биэс сылКазахстааҥҥа үлэлээбитэ, өлүөн иннинэКыргыстааны салайбыта.
Телеграм-ханаалбытыгар суруттаххына биһиги да үөрүөхпүт, бэйэҥ да астыныаҥ ;) Соторутааҥы ыстатыйалар Ааҕыҥ, көннөрүҥ Бу күннэрдээҕи уларыйыылар — ким тугу суруйбутун көрүөххэ сөп. Бу саҥа ыстатыйалар, онон өссө чочулла илик буолуохтарын сөп. Алҕастаах буоллахтарына харса суох көннөрүҥ. | | Бүгүҥҥү ойуу  Эрозияттан үөскээбит хонууга үүммүт түүнүк тэллэйэ (Xylaria hypoxylon), Валь-Синестра (Швейцария).Үчүгэй (сэргэммит) ыстатыйа  БылааҕаИсландия — Европа уонна Хотугу Америка икки ардыларыгар сытар арыы дойду. Республика. Киһитин ахсаана — 307 261.Муора арыыта. Соҕуруу өттүттэн Атлантическай океанынан суураллар, арҕаа уонна хоту — Гренландскай муоранан, илин - Норвежскай муоранан. Сирин иэнэ 103125 км2. Арыы үгүс өттө хайалар. Дэхси сир а5ыйах. Муора биэрэгэр фьордар бааллар. Исландия гейзердарынан, геотермальнай ууларынан уонна вулканнарынан аатырар. (өссө…) Бастыҥ ыстатыйа  Яков Федорович Санников (1844—1908) — өбүгэлэрин үгэстэрин тутуһан нуучча уонна омук полярниктарыгар сүҥкэн улахан үтүөнү-өҥөнү оҥорбут саха атыыһыта. Кини суон сураҕа Муустаах байҕал кытыытынан эрэ буолбакка, бүтүн Россия үрдүнэн биллибит. Булуҥҥа былыр «халлааҥҥа таҥара, биһиэхэ Яков Санников» дииллэр эбит. 1886 сыллаахха доктор Бунге экспедициятыгар көмөлөспүт. 1894 сыллаахха барон Толль Ф.Нансеҥҥа депо тутарыгар көмөлөспүт. Ол өҥөлөрүн иһин икки кыһыл көмүс мэтээлинэн наҕараадаламмыт (онтон биирин Швеция ыраахтааҕыта Оскар биэрбит). (өссө…) Көмүөл күүһэ Бүгүн бу ыстатыйалары тупсарабыт, тылбаастыыбыт: ЫҥырыыХаһыаттарга, сурунаалларга, атын да сирдэргэ Бикипиэдьийэни ахтыбыт буоллахтарына биһиги үөрэбит. Тоҕото өйдөнөр — ол аата үлэбит си-дьүгээр хаалбатын, дьоҥҥо туһалааҕын бэлиэтэ. Ити бастакытынан. Иккиһинэн — төһөнөн элбэх киһи билэр да, оччонон элбэх киһи кыттар. Онон күннүккүтүгэр (блогкутугар) кэмиттэн кэмигэр ахтар буолуҥ, элбэх дьоҥҥо туһаайан суруйар дуу этэр дуу буоллаххытына эмиэ бикипиэдьийэни кыбытар буолуҥ.Манна оннук ахтыллыбыт түгэннэр испииһэктэрэ баар. |
.
_location%2c_Val_Sinestra._14-10-2024._(actm.)_01.jpg)
