*vir/oUV
*viro
- 1.
- Homo aŭ besto de la sekso organizita por demeti en aliseksan animalon la semon de ido (kontraste kun ino): Dio kreis la homon[…], en formo deviro kajvirino li kreis ilin[1]; Platono dankis la Diojn pro ke ili faris lin homo kaj ne besto,viro kaj nevirino, greko kaj ne barbaro; pastrino en tre esceptaj okazoj povas fariĝi edzino, sed nur deviro de reĝa sango[2]; kvazaŭ bovo kaj bovoviro[3];virbovo-tirpovo[4]; lavirŝafo, kiun vi vidis kun la du kornoj[5]; virbesto kaj ino el ĉiu karno, eniris, kiel ordonis al ili Dio, kaj la Eternulo fermis post ili.[6]; ĝi estasvirseksulo, kaj la malbeleco sekve ne tiom multe malutilas[7]; bruadas kaj ĝemasviraroFK.
- 2.
- Maturaĝa virseksa homo (kontraste kun infano): el la malgranda knabo fariĝisviro, bravaviro, kiu kaŭzadis al siaj gepatroj nur ĝojon[8]; la plej certa rimedo vekiviron el lia ama deliro estas ĵeti malbenojn sur lian filon[9].
1.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 1:27
2.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro IX
3.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XII
4. Walter Klag:Virbovo-tirpovo,Monato, 2000/11, p. 14
5.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Daniel 8:20
6.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 7:16
7.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malbela anasido
8.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malnova domo
9.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XIV
2.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro IX
3.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XII
4. Walter Klag:Virbovo-tirpovo,Monato, 2000/11, p. 14
5.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Daniel 8:20
6.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 7:16
7.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malbela anasido
8.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malnova domo
9.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XIV
- afrikanse:
- man
- albane:
- njeri
- amhare:
- ሰው
- angle:
- man
- arabe:
- رجل
- armene:
- մարդ
- beloruse:
- 1. мужчына, самец2. мужчына
- bengale:
- মানুষ
- birme:
- ယောက်ျား
- ĉeĥe:
- muž
- ĉine:
- 1. 男人[nán rén], 男子[nán zǐ]2. 成年男子[chéng nián nán rén]
- dane:
- mand
- estone:
- mees
- filipine:
- tao
- france:
- mâle (subst.)1. homme2. homme (adulte)
- galege:
- home
- germane:
- Mann
- greke:
- αρσενικό1. άνδρας2. άνδρας
- guĝarate:
- માણસ
- haitie:
- nonm
- haŭse:
- mutum
- hebree:
- זכר (בעל חיים)ℷבר
- hinde:
- आदमी
- hispane:
- macho1. hombre2. hombre
- hungare:
- hím, kan1. férfi2. férfi
- ide:
- viro
- igbe:
- nwoke
- indonezie:
- laki-laki, pria
- irlande:
- fear
- islande:
- maður
- japane:
- 男[だん]
- jave:
- wong
- jide:
- מענטש
- jorube:
- eniyan
- kanare:
- ವ್ಯಕ್ತಿ
- kartvele:
- კაცი
- kazaĥe:
- адам
- kimre:
- dyn
- kirgize:
- адам
- kmere:
- បុរសម្នាក់
- koree:
- 사람
- korsike:
- omu
- kose:
- indoda
- kroate:
- čovjek
- kurde:
- 1. mirov, merî, peya, zilam
- latine:
- hominis
- latve:
- vīrietis
- laŭe:
- ຜູ້ຊາຍ
- litove:
- vyras
- makedone:
- човек
- malagase:
- ny olona
- malaje:
- lelaki
- malajalame:
- മനുഷ്യൻ
- malte:
- bniedem
- maorie:
- te tangata
- marate:
- मनुष्य
- monge:
- txiv neej
- mongole:
- хүн
- nederlande:
- man
- nepale:
- मानिस
- njanĝe:
- munthu
- okcidentfrise:
- man
- panĝabe:
- ਆਦਮੀ ਨੂੰ
- paŝtue:
- سړي
- pole:
- samiec1. mężczyzna2. mężczyzna
- portugale:
- macho1. homem2. homem
- ruande:
- umuntu
- ruse:
- самец1. мужчина2. мужчина
- samoe:
- tagata
- sinde:
- انسان
- sinhale:
- මිනිසා
- skotgaele:
- fear
- slovake:
- samecchlap (samec), muž, chlap (samec)1. muž2. muž
- slovene:
- moški
- somale:
- nin
- ŝone:
- murume
- sote:
- motho
- sunde:
- lalaki
- svahile:
- mtu
- taĝike:
- одам
- taje:
- ผู้ชาย
- tamile:
- மனிதன்
- tatare:
- кеше
- telugue:
- మనిషి
- tokipone:
- mije
- turke:
- erkek, adam
- ukraine:
- людина
- urdue:
- آدمی
- uzbeke:
- odam
- vjetname:
- người đàn ông
- volapuke:
- man
vira
- 1.
- Karakterizanta la virojn:vira organo, birdo, infano, sekso.
- a)
- Karakterizanta virhomojn kontraste kun hominoj: en la komenco la Kreinto faris ilinvira kajvirina[10]; ŝi naskis filon,viran infanon[11]; estu kuraĝaj kajviraj, ho Filiŝtoj[12]! fortavira voĉo ekkriis[13]; li lasis fari al ŝiviran vestaĵon, por ke ŝi povu akompanadi lin ankaŭ sur ĉevalo[14];viroj altaj, kun fiera mieno kajvira energio en la vizaĝo[15]; li eĉ ne vidis lavirinan silueton malantaŭ lavira figuroIK; vi aspektas tielvire maltima[16]!
- b)
- Karakterizantavirojn2, t.e. maturan kontraste kun infanoj: kiu naskiĝas en via domo, mortos en lavira aĝo[17];[li] sonĝis pri la tempo de sia juneco kaj de siavira aĝo[18];
heroa.
- 2.
Gramatikagenro, kiu, kontraste kun la genroj ina kaj neŭtra, markiĝas per la samaj artikoloj, pronomoj ktp. kiuj estas uzataj por viraj homoj:vira pronomo, sufikso(uzataj por montrivirojn); en la lingvo germana „kapo“ havasviran seksonEE;- 3.
(p.p.rimo) Finiĝanta per akcenta silabo;(p.p.cezuro) sekvanta akcentan silabon: „dolor'“, „kor'“ konsistigasvirajn rimojn.ina.
10.La Nova Testamento, Mateo 19:4
11.La Nova Testamento, Apokalipso 12:5
12.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 4:9
13.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
14.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La virineto de maro
15.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro IV
16.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Kolumo
17.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 2:33
18.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Historio de la jaro
11.La Nova Testamento, Apokalipso 12:5
12.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 4:9
13.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
14.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La virineto de maro
15.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro IV
16.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Kolumo
17.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 2:33
18.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Historio de la jaro
- angle:
- male, manly, masculine
- beloruse:
- мужчынскі, маскулінны
- ĉeĥe:
- mužný, mužský
- ĉine:
- 1.a 男 [nán]
- france:
- masculin
- germane:
- männlich
- greke:
- αρσενικός, ανδρικός
- hebree:
- זכרי, ℷברי
- hispane:
- 1.a masculino1. masculino
- hungare:
- 1.a férfi-1.b férfias1. hím-, kan-3. hím-
- indonezie:
- 1. jantan2. maskulin
- japane:
- 男の[おとこの], 男のような[おとこのような]
- nederlande:
- mannelijk
- okcidentfrise:
- manlik
- pole:
- 1.a męski1.b mężny1. męski, samczy
- portugale:
- masculino
- ruse:
- мужской
- slovake:
- mužský, zmužilý, zmužilý1.a mužský1.b chlapský1. mužský, samčí
- tokipone:
- mije
- ukraine:
- чоловічий
- volapuke:
- manik
*vireco
- Eco karakterizanta viron: tiun ĉi baton li elportas kun tia samavireco, kun kia li renkontadis kaj elportadis la marajn ventegojnFK; forto kaj komenco de miavireco[19]; en tiu formo de mensa primitiveco, en kiu regasvireco, decidan rolon ludas la genoj de la patro[20]; neniu infano povus havi tian kruelan danĝeran vivon kaj tamen atingivirecon kaj iĝi intelektulo[21].
19.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 49:3
20. Michel Duc Goninaz:Eks-Jugoslavio: kiu kiun mistifikas?,Monato, 2000/06, p. 8
21.Monato, Petro de Smedt:La verde farbita birdo, 2010
20. Michel Duc Goninaz:Eks-Jugoslavio: kiu kiun mistifikas?,Monato, 2000/06, p. 8
21.Monato, Petro de Smedt:La verde farbita birdo, 2010
- angle:
- virility
- beloruse:
- мужнасьць
- ĉine:
- 阳刚[yánggāng], 陽剛[yánggāng], 大丈夫气概[dàizhàngfuqìgài], 大丈夫氣概[dàizhàngfuqìgài], 男子气概[nánzǐqìgài], 男子氣概[nánzǐqìgài]
- france:
- virilité
- germane:
- Männlichkeit
- indonezie:
- kejantanan, kelelakian, kelaki-lakian
- japane:
- 男らしさ[おとこらしさ]
- pole:
- męstwo, męskość
- ukraine:
- мужність
viriĝi
(ntr)
- Fariĝi seksmatura viro: ankoraŭ en la ventro li retenis sian fraton, kajviriĝinte li luktis kun Dio[22]; viglu, staru firme en la fido,viriĝu, fortiĝu[23]; junuloviriĝis kaj lasis la ludonFK; la oficiroj, kiuj eliris en la militon preskaŭ infanoj, revenis,viriĝintaj de milita aeroNeĝaBlovado.maturiĝi,plenaĝa
22.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Hoŝea 12:3
23.La Nova Testamento, I. Korintanoj 16:13
23.La Nova Testamento, I. Korintanoj 16:13
- beloruse:
- мужнець, сталець
- france:
- atteindre l'âge d'homme, devenir un homme
- germane:
- zum Manne reifen
- japane:
- 男になる[おとこになる]
- pole:
- mężnieć
- ukraine:
- мужніти, ставати чоловіком
virilo
(malofte) (komune)
- Peniso elefanto demandas la kamelon: — kial vi portas la mamojn surdorse? — hm! strange, ke tion demandas iu, kiesvirilo pendas survizaĝe[24].
24. I. Szabo: Elefanto -- kamelo, Humursako, 2010-09-15
- beloruse:
- чэляс
- ĉeĥe:
- mužství, úd
- ĉine:
- 阳具[yángjù], 陽具[yángjù]
- france:
- organe viril
- germane:
- männliches Glied
- hispane:
- miembro viril
- indonezie:
- penis
- pole:
- penis
- slovake:
- mužstvo, úd
- ukraine:
- статевий член, прутень
virina
- 1.
- Karakterizanta hominon, kontraste kun virhomo: larmovirina baldaŭ sekiĝasPrV; pli tirasvirina haro, ol ĉevala paroPrV;virina lango buĉas sen sangoPrV;virina rideto pli kaptas ol retoPrV; li estis bela junulo, kun vizaĝo preskaŭvirina[25]; ŝiavirina instinkto puŝis ŝin al forkuroIK; japanavirina koruso parkere kantis hungarajn melodiojn[26]; feinoj, elfinoj, sovaĝulinoj kaj aliajvirinaj vivaĵoj[27].
- 2.
- Karakterizanta seksmaturan virinon kontraste kun knabino: la pensoj de la fraŭlino fariĝis pli delikataj kaj plivirinaj[28]; mi konas nur unuvirinan demandon, kaj tiu ĉi estas: ĉu li jam estas edzigitaFK?
- 3.
- Gramatikagenro, kiu, kontraste kun la genroj vira kaj neŭtra, markiĝas per la samaj artikoloj, pronomoj ktp. kiuj estas uzataj por virinaj homoj: en la lingvo germana „kapo“ havasviran sekson, en la lingvo francavirinan kaj en la lingvo latina neŭtralanEE; la sufikso „in“ signifas lavirinan seksonEE.
25.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro I
26.Korusa konkurso,Monato, 2000/12, p. 14
27. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Batalo je la Ebura Turo
28.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Sub la saliko
26.Korusa konkurso,Monato, 2000/12, p. 14
27. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Batalo je la Ebura Turo
28.H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Sub la saliko
- angle:
- female, womanly, feminine
- beloruse:
- жаночы, жаноцкі
- ĉeĥe:
- ženský
- ĉine:
- 女 [nǚ]
- france:
- féminin
- germane:
- weiblich
- greke:
- θηλυκός, γυναικείος
- hebree:
- נשי
- hispane:
- femenino
- hungare:
- női
- indonezie:
- feminin1. betina2. betina
- japane:
- 女の[おんなの], 女のような[おんなのような]
- nederlande:
- vrouwelijk
- okcidentfrise:
- froulik
- pole:
- żeński, kobiecy, damski
- portugale:
- feminino
- ruse:
- женский
- slovake:
- ženský
- tokipone:
- meli
- ukraine:
- жіночий
- volapuke:
- vomik
*virino
- 1.
- Homino, kontraste kun virhomo: en formo deviro kajvirino Li kreis ilin[29]; en unu tago, kiam ŝi estis apud tiu fonto, venis al ŝi malriĉavirino[30]; saĝavirino konstruas sian domon, sed malsaĝa detruas ĝin per siaj manoj[31]; la lango devirino estas ŝia glavoPrV; kie diablo ne povas, tienvirinon li ŝovasPrV.
- 2.
- Maturaĝa homino, kontraste kun infano:Esav levis siajn okulojn kaj ekvidis lavirinojn kaj la infanojn[32]; lavirino gravediĝis, kaj naskis filon[33]; jamvirino, ne knabinoHamlet;virinoj kaj knabinoj dancas unu kun alia[34].
29.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 1:27
30.L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 15
31.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 14:1
32.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 33:5
33.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 2:2
34.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XIV
30.L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 15
31.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 14:1
32.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 33:5
33.trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 2:2
34.B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XIV
- afrikanse:
- vroue
- albane:
- gratë
- amhare:
- ሴቶች
- angle:
- woman
- arabe:
- النساء
- armene:
- կանայք
- azerbajĝane:
- qadın
- beloruse:
- жанчына
- bengale:
- নারী
- birme:
- အမျိုးသမီးများ
- bosne:
- žene
- ĉeĥe:
- žena
- ĉine:
- 1. 女人[nǚ rén], 女子[nǚ zǐ]2. 成年女子[chéng nián nǚ zǐ], 妇女[fù nǚ]
- dane:
- kvinder
- estone:
- naine
- eŭske:
- emakumeak
- filipine:
- kababaihan
- france:
- 1. femme2. femme (adulte)
- galege:
- mulleres
- germane:
- Frau
- greke:
- γυναίκα
- guĝarate:
- સ્ત્રીઓ
- haitie:
- fanm
- haŭse:
- mata
- hebree:
- אשה
- hinde:
- महिलाओं
- hispane:
- mujer
- hungare:
- nő
- ide:
- muliero
- igbe:
- inyom
- indonezie:
- perempuan, wanita
- irlande:
- mná
- islande:
- konur
- japane:
- 女性たち[じょせいたち]
- jave:
- wanita
- jide:
- פרויען
- jorube:
- obirin
- kanare:
- ಮಹಿಳೆಯರು
- kartvele:
- ქალები
- kazaĥe:
- әйелдер
- kimre:
- menywod
- kirgize:
- аялдар
- kmere:
- ស្ត្រី
- koree:
- 여성
- korsike:
- donne
- kose:
- abafazi
- kroate:
- žene
- kurde:
- jinan
- latine:
- mulieres
- latve:
- sievietes
- laŭe:
- ແມ່ຍິງ
- litove:
- moterys
- makedone:
- жени
- malagase:
- vehivavy
- malaje:
- wanita
- malajalame:
- സ്ത്രീകൾ
- malte:
- nisa
- maorie:
- wahine
- marate:
- महिला
- monge:
- cov poj niam
- mongole:
- эмэгтэйчүүд
- nederlande:
- vrouw
- nepale:
- महिला
- njanĝe:
- akazi
- okcidentfrise:
- frou
- panĝabe:
- ਮਹਿਲਾ
- paŝtue:
- د ښځو
- pole:
- kobieta
- portugale:
- mulher
- ruande:
- abagore
- ruse:
- женщина
- samoe:
- fafine
- sinde:
- عورتن
- sinhale:
- කාන්තාවන්
- skotgaele:
- boireannaich
- slovake:
- žena
- slovene:
- ženske
- somale:
- dumarka
- ŝone:
- vakadzi
- sote:
- basali ba
- sunde:
- awewe
- svahile:
- wanawake
- taĝike:
- занон
- taje:
- ผู้หญิง
- tamile:
- பெண்கள்
- tatare:
- хатын-кызлар
- telugue:
- మహిళలు
- tibete:
- མོ་
- tokipone:
- meli
- turke:
- kadın
- ukraine:
- жінки
- urdue:
- خواتین
- uzbeke:
- ayollar
- vjetname:
- phụ nữ
- volapuke:
- vom
- zulue:
- abesifazane
*virineco
- Eco karakterizanta virinon: en ni montriĝos tuj lavirinecoHamlet; tiu edzinigo al si celus detrui lavirinecon de lavirino por edziĝi al masklo[35].
35.Monato, Armando Zecchin:Maria Magdalena: ĉu edzino aŭ ne?, 2006
- angle:
- virility
- beloruse:
- жаноцкасьць, жаночасьць
- ĉine:
- 女人味[nǚrénwèi], 女人气质[nǚrénqìzhí], 女人氣質[nǚrénqìzhí]
- france:
- virilité
- germane:
- Weiblichkeit
- indonezie:
- keperempuanan, kewanitaan
- japane:
- 女らしさ[おんならしさ]
- pole:
- kobiecość
- ukraine:
- жіночність
virinismo
(malofte)
- angle:
- feminism
- beloruse:
- фэмінізм
- ĉeĥe:
- feminizmus, ženské hnutí
- ĉine:
- 女性主义[nǔ:xìngzhǔyì], 女性主義[nǔ:xìngzhǔyì], 女权主义[nǔ:quánzhǔyì], 女權主義[nǔ:quánzhǔyì], 妇女运动[fùnǔ:yùndòng], 婦女運動[fùnǔ:yùndòng], 女性主义[nǚxìngzhǔyì], 女性主義[nǚxìngzhǔyì], 女权主义[nǚquánzhǔyì], 女權主義[nǚquánzhǔyì]
- france:
- féminisme
- germane:
- Feminismus
- hispane:
- feminismo
- hungare:
- feminizmus
- ide:
- feminismo
- indonezie:
- femininme
- nederlande:
- feminisme
- okcidentfrise:
- feminisme
- pole:
- feminizm
- portugale:
- feminismo
- ruse:
- феминизм
- slovake:
- feminizmus, ženské hnutie