ایڈولف ہٹلر 20 اپريل 1889ء كو آسٹريا دے ايك غريب گھرانے ميں پيدا ہويا۔ اس دی تعليم نہايت كم سی۔ آسٹريا دے دارالحكومتويانا دے كالج آف فائن آرٹس ميں محض اس لئی داخلہ نہ مل سكا كہ اوہ انہاں دے مطلوبہ معيار اُتے نہيں اتردا سی۔ 1913ء ميں ہٹلرجرمنی چلا آيا جتھےپہلی جنگ عظيم ميں جرمنی دی طرف توں ايك عام سپاہی دی حيثيت توں لڑیا تے فوج ميں اس لئی ترقی حاصل نہ كر سكا كہ افسران دے نزديك اس ميں قائدانہ صلاحيتاں كی كمی سی۔ 1919ء ميں ہٹلر جرمنی دی وركرز پارٹی دا ركن بنا جو 1920ء ميں نيشنل سوشلسٹ جرمن وركرز پارٹی (نازی) كہلائی۔ 1921ء ميں اوہ پارٹی دا چيئرمين منتخب ہويا۔ 1930ء ميں منعقد ہونے والے انتخابات ميں نازی پارٹی جرمنی دی دوسری وڈی پارٹی بن گئی۔ یقیناہٹلر[۱]خوبیاں تے خامیاں دا عجیب پیکر سیفائل:Holocaust123.JPGمرگِ انبوہ دے شکار۔
ایڈولف ہٹلرآسٹریا چ جمیا۔ اوہ آسٹرین جرمن سیاستدان تےنازی پارٹی دا آگو سی۔ اوہ 1933 توں لے کے 1945 تکجرمنی دا چانسلر تے ریا۔ اوہ نازی سوج دا موڈی سی تے دوجی وڈی لڑائی دے ٹورن تے یہودیاں نون مارن وچ اوہدا وڈا ہتھ سی۔
ہٹلر 1889 چ آسٹریا چ پیدا ہویا۔ جرمن فوج وچ شامل ہویا۔ پہلی جنگ عظیم لڑی۔ 1919 چ اوہ نازي پارٹی چ شامل ہوگیا بالآخر اوہ 1933 چجرمنی دا چانسلر بن گیا۔ جرمن فوج نیںیورپ دے بوت وڈے علاقے تے قبضہ کیتا لیکن بالآخر اونہوں شکست ہوئی تے ہٹلر نیں 1945 چ خودکشی کر لئی۔
1933ء دے انتخابات وچ نازی پارٹی اکثریت حاصل نہ کر سکی مگر سب توں وڈی پارٹی دی حیثیت توں صدر نے ہٹلر نوں حکومت بنانے دی دعوت دتی تے ہٹلر ملك دے سب توں اعلیٰ عہدے چانسلر تک پہنچ گيا۔ چانسلر بننے دے بعد ہٹلر نے جو سب توں پہلا كام كيا اوہ نازی پارٹی دا فروغ سی۔ اس مقصد دے ليے اس نے اپنے مخالفين كو دبانے دا ہر حربہ آزمايا۔
لکھاں مرد ، خواتین تے بچے دے قتل دا ذمہ دار، ہٹلر اک قوم پرست تے نسل پرست نظریاتی سی تے اس وچ امتیازی سلوک تے خاتمے دی پالیسی سی جس نے مختلف نسلی، سیاسی تے معاشرتی گروہاں نوں متاثر کيتا۔
1939ء وچ ہٹلر دی جانب توں پولینڈ اُتے جارحیتدوسری جنگ عظیم دے آغاز دا باعث بنی۔
دوسریجنگ عظیم دے آخری ایام وچ 30 اپریل 1945ء نوں ہٹلر نےبرلن وچ اپنی زیرزمین پناہ گاہ وچ اپنی نويں نویلی دلہنایوان براؤن دے نال خودکشی کرلئی-
اک بچی نازی فوج دے ہتھوں مارے گئے اپنے کنبے نوں دیکھ رہیا اے۔ اس دے پِچھے کھڑا جرمن افسر اسنوں مار ڈالے گا۔
اس دے دور حکومت وچنازی جرمنییورپ دے بیشتر حصے اُتے قابض رہیا جدوں کہ اس اُتے 11 ملین یعنی اک کروڑ 10 لکھ افراد دے قتل عام دا الزام وی لگایا جاندا اے جنہاں وچ مبینہ طور اُتے 60 لکھ یہودی وی شامل سن ۔ یہودی ہٹلر دے ہتھوں اس قتل عام نوںہولوکاسٹ دے ناں توں یادکردے نيں۔
ہالوکاسٹ دراصلیونانی لفظ ὁλόκαυστον توں بنا اے، جس دے معنی نيں “مکمل جلادینا“۔ اس طرح لکھاں یہودی مرد، عورتاں، بچےآں تے بوڑھاں دے علاوہ اشتراکیت پسنداں،پولینڈ دے مشترکہ قومیت دے حامل باشندے،رومینیاں،غلاماں،معذوراں،ہم جنس پرستاں،سیاسی تے مذہبی اقلیتاں نوں انتہائی بے دردی توں موت دے گھاٹ اُتار دتا گیا۔[۲][۳]امریکی اہلکار نازی جرم دے ثبوت دیکھدا اے-ہٹلر دے کیمپ وچ گیس چیمبر دے سامنے خواتین تے بچے۔ اوہ جل جاواں گے
خصوصی توجایہی کیمپس وچ قیدیاں توں اُس وقت تک غلاماں دی طرح کم لیا جاندا سی جدوں تک اوہ تھکن یا بیماری دا شکار ہوکے موت دی آغوش وچ نہ چلے جاواں۔یہودیاں تے روم انیاں نوں سینکڑراں میل دور بنائے گئے، مقتل گاہاں اُتے جانوراں دی طرح دی ریل گڈیاں وچ ٹھونس کرگھیتو منتقل کر دتا گیا، جتھے زندہ پہنچ جانے دی صورت وچ اُنئيںگیس چیمبر دے ذریعے موت دے گھاٹ اُتار دتا جاندا۔ جرمنی دے تمام افسرِ شاہی اس عظیم نسل کشی وچ پیش پیش سن، جس نے اس ملک نوں “نسل کشی دے اڈے“ وچ تبدیل کر دتا۔[۴] انہاں دا تحریکنازیت وچ اہم قردار سی۔
ہٹلر دے والدالوئس ہٹلر (1837ء–1903ء)،ماریہ اینا شکلگربر دے بیٹے سن ۔ بیپٹسمل رجسٹر وچ والد دا ناں درج نا ہونے اُتے انہاں دے والد دی جگہ والدہ دا ناں شکلگربر ہی لگیا دتا گیا سی۔ 1842 وچ انہاں دی والدہ دی شادیجوہان جارج ہیڈلر نامی شخص توں ہوئی۔ 1847ء وچ انہاں دی والدہ تے 1856ء وچ ہیڑلر دے انتقال دے بعد، ہیڈلر دے بھائیجوہان نیپومک ہیڈلر نے انہاں دی پرورش کيتی۔ 1876ء وچ بیپٹسمل رجسٹر وچ قانونی طور اُتے الوئس ہٹلر دے والد دا ناں جوہان جارج ہیڈلر رجسٹر کيتا گیا (ریکارڈ وچ جارج ہٹلر موجود اے )۔ اوتھے توں الوئس نے اپنے خاندانی ناں دی جگہ ہٹلر لگانا شروع کيتا۔
نازی اہلکار ہانس فرانک دے مطابق الوئس دی والدہ اک یہودی خاندان دے ہاں گراز وچ گھرداری دا کم کردی سی تے اس خاندان دے 19 سالہ لیوپولڈ فرانکنبرگر الوئس دے والد نيں۔ مگر کیونجے اس دور وچ گراز دے ریکارڈ وچ کیس لیوپولڈ نامی شخص دا ناں نہ ملنے اُتے تاریخدان اس دعویٰ نوں رد کردے نيں۔
اڈولف ہٹلر دی پیدائش 20 اپریل 1889ء وچآسٹریا-ہنگری دے شہر برائناؤ ایم انہاں دے اک ہوٹل گاستھوف زم پومر نامی ہوٹل وچ ہوئی جو سالزبرگر وورسٹاڈ 15 اُتے واقع اے۔ ایہ شہر باواریا، جرمنی دا پڑوسی شہر اے۔ اس دی والدہکلارا ہٹلرالوئس ہٹلر دی تیسری بیوی سی۔ ہٹلر دا چھ بہن بھائیاں وچ چوتھا نمبر سی۔ انہاں وڈے بہن بھائیاں وچ گستاو، ایدا تے اوٹو دا کم عمری ہی وچ انتقال ہوئے گیا سی۔ ہٹلر دی چھوٹی بہنپاؤلا ہٹلر ہھی جوانی دی عمر نوں پہنچ سکيتی۔ جدوں ہٹلر تن سال دے ہوئے تاں انہاں دا کنبہ پساؤ، جرمنی منتقل ہوئے گیا۔ ایہی وجہ اے کہان دا تلفظ آسٹرین جرمن دی جگہ لوئر باوارین سی۔ 1894ء وچ انہاں دا کنبہ لیوڈنگ (لنز دے نیڑے) منتقل ہوئے گیا تے جون 1895ء وچ انہاں دی والد دی ریٹائرمنٹ دے بعد اوہ ہیفلڈ (لیمبیک دے نزدیک) اک زمین دے قطعے اُتے مکھیاں دی افزائش کرنے لگے۔ ہٹلر نے فشلہیم دے نیڑے اک سرکاری اسکول وچ تعلیم حاصل کيتی۔ انہاں دے والد دیفرانسیسی جرمن جنگ 1870–71 اُتے مبنی تصویری کتاب نے انہاں دی توجہ جنگ و جدل دی جانب لگانے وچ وڈا کردار ادا کيتا۔
ہیفلڈ وچ اسکول دے سخت قوانین دی پاسداری نا کرنے اُتے ہٹلر دا اپنے والد توں شدید تناضع رہنے لگا۔ انہاں دے والد دا ہیفلڈ وچ کھیتی دا کم نا چلا تے 1897ء وچ ایہ کنبہ لیمبیک کوچ کر گیا۔ اٹھ سالہ ہٹلر نے موسیقی دی تعلیم وچ دلچسپی لی تے چرچ وچ کوائر گائے، ایتھے تک دے انہاں نے پادری بننے دا وی سوچیا۔ 189 وچ ایہ کنبہ مستقل طور اُتے لیوڈنگ واپس آگیا۔ 1900ء وچ انہاں دے چھوٹے بھائی ایڈمنڈ دی خسرہ توں موت نے انہاں اُتے گہرا اثر چھڈیا۔ ہن ہٹلر اک خوداعتماد تے غیور طالبعلم توں اک خاموش تے اداس شخصیت بن گئے سن جنہاں دی گل بات اُتے اپنے والد تے استاداں توں نوک جھونک ہُندی رہندی سی۔
اس دوران وچ الوئس نے کسٹم بیورو وچ اک کامیاب ذریعہ معاش تلاش کر ليا سی تے اپنے بیٹے نوں اپنے نقش قدم اُتے چلیانا چاھدا سی۔
ہٹلر اس دوران وچ دا اک واقعہ رقم کردے نيں جس وچ انہاں دے والد انہاں نوں کسٹم آفس گھمانے لے گئے مگر اوتھے ہونے والے اختلاف نے باپ بیٹے دے درمیان وچ اک کدی نہ ختم ہونے والا خلاء پیدا کر دتا۔ اپنے بیٹے دے مصور بننے دی خواہش دے خلاف ستمبر 1900ء وچ ہٹلر نوں ریئلشول، لنز بھیج دتا گیا۔ اپنی کتابمین کیمپ وچ لکھدے نيں کہ اس فیصلہ توں بغاوت کردے ہوئے انہاں نے جان بجھ کر تعلیم پریہ سوچ کر توجہ نئيں دتی کہ شاید انہاں دی بری کارکردگی دیکھ کے انہاں نوں اپنا خواب پورا کرنے دا موقع مل جائے۔
ہٹلر دی ماں کلارا
ہور آسٹرین جرمن نزاد افراد دی طرح کم سنی وچ ہی انہاں وچ جرمنقوم پرستی دے جذبات موجود سن ۔ اوہ اپنے دوستاں دے نال ملدے وقت جرمن خیرمقدم “ہیل“ تے آسٹرین امپیریل ترانہ دی جگہ “دشلیندلید“ گاندے سن ۔
3 جنوری 1903ء وچ والد دے انتقال دے بعد ہٹلر دی تعلیمی کارکردگی وچ ہور خرابی دے بعد انہاں دی والدہ نے انہاں نوں اپنی مرضی دی تعلیم حاصل کرنے دی اجازت دے دتی جس دے بعد ستمبر 1904ء وچ ہٹلر نے ریئلشول، اسٹیر وچ داخلہ لے لیا۔ 1905ء وچ تعلیمی سفر مکمل کرنے دے بعد کسی ہور تعلیمی یا معاشی سفر دا منصوبہ بنائے بغیر ہٹلر نے اسکول چھڈ دتا۔
ہٹلربراؤ ناؤ ایم ان،آسٹریا-ہنگری وچ 20 اپریل 1889 نوں جمیا۔ اودے پیو دا ناں الوئس ہٹلر (1837–1903) تے ماں دا ناں کلارا پولزل (1860–1907) سی۔ جدوں ہٹلر تن ورے دا سی تے ایہ ٹبرپساؤ آگیا۔ تن وریاں مگروں 1895 وچ ایہ ٹبر لیونڈنگ (لنز دے نیڑے) آجاندا اے۔ رٹائر ہون تے الوئس ہٹلر اپنے ٹبر نوں لے کے لامباخ رہن لک پیندا اے۔ ایتھے اک نیڑے دی تھاں فشلہام وچ ہٹلر نوں پڑھنے پایا جاندا اے۔ اپنے پیو دیاں چیزاں وچجرمن فرانس لڑائی دی اک فوٹو ویکھ کے ہٹلر لڑائیاں وچ دل لا لیندا اے۔
لیونڈنگ وال کعر
الوئس دا وائی بیجی دا کم ناں چل سکیا تے ایہ ٹبر نوں لے کے لامباخ آگیا ایتھے ہٹلر نے گرجے دی گانوالی ٹولی نال رل کے گیت گاۓ۔ 1898 وچ ایہ ٹبر پکا پکا لیونڈنگ آگیا۔ ایتھے اہدے نکے بھرا دی 2 فروری 1900 وچ موت نے اوہدے تے ڈاہڈا اثر پایا تے باہر پھرن ٹرن دا شکین تے ہسن بولن والا منڈا اک پیو تے استاداں نال لڑن والے تے سوچاں وچ کم منڈے وچ پلٹ گیا۔ الوئس نے کسٹم دے محکمے وچ نوکری کیتی سی تے اوہ چاہندا سی جے اوہدا پتر وی ایدھر ای جاۓ پر ہٹلر آرٹ دے سکول جانا چاندا سی۔ دونویں پیو پتر اپنی گل دے پکے سن۔ ستمبر 1900 وچ الوئس نے ہٹلر نوں لنز وچ اک سکول پیجیا پر اوہدا ایس پڑھائی وچ دل ناں لگیا تے اوہ پڑھائی وچ ماڑا ای ریا۔
ہٹلر نوں نکی عمر توں ایجرمنی پسند سی۔ ہاپسبرگ داآسٹریا-ہنگری اوہنوں پسند نئیں سی اوہ تے اوہدے سنگی جرمنی دا قومی ترانہ پڑھدے بجاۓ اپنے دیس دا پڑھن تے۔ 3 جنوری 1903 نوں اوہدے پیو دے مرن تے اوہدی حالت ہور ماڑی ہوگئی۔ 1904 وچ اوہنے سٹئیر دے سکول وچ داخلہ لیا۔ 1905 دی پت جھڑ وچ سکول جھڈ دتا۔
ہٹلر نےویانا چ آرٹسٹ بنن لئی دو واری 1907 تے 1908 وچ داخلا لین دی کوشش کیتی پر اونوں داخلہ نہ لبیا جے اوہ پینٹنگ لئی ٹھیک نئیں سی تے ڈریکٹر نے کیا جے اوہنوں آرکیٹیکچر پڑھنا چاہیدا اے پر اوہدے کول مڈھلی لوڑاں نئیں سن۔ 21 دسمبر 1907 نوں اوہدی 47 ورے دی ماں مر جاندی اے۔ ہٹلر دے پلے ککھ نئیں سی تے اوہ بڑے ماڑے حالاں وچ جی ریا سی۔ ویآنا وچ ای اوہ یہودیاں دے خلاف ہویا۔ مئی 1913 وچ پیو ولوں وراثت چوں پیسے لبن مگروں اوہمیونخ آگیا۔
پہلی وڈی جنگ ٹری تے ہٹلر فوج چ بھرتی ہوگیا تے سپاہی ہوندیاں ہوئیاں بیلجیم تے فرانس چ لڑدا ریا۔ لڑائی چ جیداری وکھان تے اونوں دو واری تمغے لبے۔ ہٹلر نوں جرمنی مڈ توں پسند سی گا۔ اونوں بڑا چٹکا لگیا جدوں 1918 چ جرمنی نے ہتھیار سٹ دتے۔ لڑائی مگروں ہٹلرمیونخ آگیا تے ایتھے سیاسی پارٹیاں دے کماں چ کم کرن لگ گیا۔اوہدے کول کوئی ہور کم نئیں سی تے اوہ فوج وج ایریا۔ فوج ولوں اوہنوں جرمن ورکرز پارٹی دی جسوسی تے لایا گیا۔ ایس پارٹی دے موڈی اینٹون ڈریکسلر دی یہودیاں مارکسزم تے کیپٹلزم دے برخلاف سوچاں نے اوہناں اپنے ول کھچیا۔ڈریکسلر نوں، ہٹلر دا تقریر کرنا دا وصف پسند آندا اے تے اوہ اوہنوں پارٹی وچ رلن دا سدا دیندا اے۔ 12 ستمبر 1919 نوں ہٹلر ایس پارٹی وچ آگیا تے ایدا 55واں سنگی بن گیا۔
جرمن ورکرز پارٹی وچ اوہ ڈیٹرش ایکارٹ نال ملدا اے جیہڑا ہٹلر میونخ دے ونسونے لوکاں نال ملاندا اے۔ اپنی مانتا نوں ودھان لئی جرمن ورکرز پارٹی دا ناں پلٹ کے نیشنل سوشلسٹ جرمن ورکرز پارٹی رکھ دتا جاندا اے۔ پارٹی دا چنڈا جیدے وچ چٹے چکر وچ اک سواستیکا تے دوالے لال رنگ سی ہٹلر نے بنایا۔ مارچ 1920 وچ اوہنوں فوج توں فارغ کردتا گیا تے اوہنے سارا ویلہ پارٹی تے لاچھڈیا۔ اوہ ہن منیا پرمنیا گل باتیا بن چکیا سی تے فروری 1921 وچ اوہنے میونخ وج 6000 دے اکٹھ اگے تقریر کیتی۔ ہٹلر نوں چھیتی ای اپنیاں ورسائی ٹریٹی، دوجے سیاستداناں تے یہودیاں دے خلاف بولن تے مانتا ملی۔ میونخ اوس ویلے ایس پارٹی دا ،وائمر لوک راج دے برخلاف سیاستداناں دا تے ماکسزم دے خلاف لوکاں دا گڑھ سی۔ 1921 وچ جدوں ہٹلر تے ایکارٹ برلن پیسے کٹھے کرن گۓ سی پچھے میونخ اوہدی پارٹی دے لوک جیہڑے اوہدے اوکھے مزاج توں تنگ سن اوہناں پاوٹی نوں اک ہور پارٹی نال رلان دا سوچیا ہٹلر نوں جدوں ایس گل دی دس پئی تے اوہ واپس ايا تے اوہنے پارٹی نوں جذدن دا ہوکا دتا۔ برخلاف سنگیاں نوں اندازہ ہویا جے ہٹلر دے چھڈن نال پارٹی وی مک جائگی تے اوہنوں واپس ہون با رے آکھیا جس تے ہٹلر نے ایہ شرط لائ جے اوہ تاں واپس آئیگاجے اوہنوں ڈریکسلر دی تھاں آگو بنایا جاۓ نالے پارٹی دا گڑھ میونخ ای روے۔ اوہدی کل من لئی گئی تے اوہ پارٹی وچ فیر واپس آگیا۔
ہٹلر دیاں تقریریاں نے جرمناں تے جادو کردتا جیہڑا وی اوہدی تقریری سندا اوہدے جادو وچ آجاندا۔ارنسٹ روہم،ہرمن گوئرنگ تےروڈلف ہیس اوس ویلے دے سنگی نیں۔
8 نومبر 1923 نوں ہٹلر نےپہلی وڈی لڑائی دے اک جرمن جرنیل ایرخ لوڈنڈورف نال رل کے پہلے باویریا تے فیر جرمن سرکار تے مل مارن دی کوشش کیتی۔ 4 پلس والے تے 16 نازی پارٹی دے سنگی مارے گۓ۔ 11 نومبر نوں اوہ پھڑیا گیا۔ فروری 1924 وچ میونخ دی اک اچیچی عدالت وچ اوہدے تے مقدمہ چلیا تے اوہنوں 5 ورے لئی جیل سٹ دتا گیا۔ الفریڈ روزنبرگ اوہدی تھاں نازی پارٹی دا کم چلاؤ آگو چنیا گیا۔
20 دسمبر 1924 نوں باویریا دی وڈی عدالت اوہنوں چھڈ دیندی اے۔ 4 جنوری 1925 نوں اوہ باویریا دے وزیراعظم نہل ملدا ے تے اے وعدہ کردا جے اوہ فیر کوئی سرکار تے مل مارن دی کوشش نئیں کریگا تے قنونی ول نال ای سرکار بناۓ گا۔ ایس گل بات نال اوہدی پارٹی تے لگی روک وی چک لئی جاندی اے۔ ہٹلر تے پر لوکاں اگے تقریر کرن دی روک لگی ریندی اے جیہڑی 1927 تک ریندی اے۔ اوہ جدوں جیلوں چھٹدا اے تے سیاست دی گرمی گھٹ گئی سی تی ایکانومی ٹھیک ہورئی سی۔ اتلے جرمنی وچ اپنی پارٹی نوں اگے ودھان لئی اوہنے گریگر سٹراسر تے اٹو سٹراسر تے جوزف گوئیبلز نوں ایدر کلیا۔ سٹراسر نے اپنی پارٹی دے سوشلسٹ سوچ نوز اگے رکھدیاں ہویاں ودیا ول نال پارٹی نوں ایدر تکڑا کیتا۔ نازی پاری وچ عہدے چناؤ کرا کے نئیں بلکہ پارٹی آگو دی منشا تے اوہدی تابعداری کرن نال دتے جاندے سن۔ 24 اکتوبر 1929 نوں امریکہ دی سٹاک مارکیٹ ڈب جاندی اے۔ جرمنی دا ایدھے نال حال ماڑا ہوجاندا اے۔ لکھاں لوکاں نوں نوکری توں کڈھ دتا جاندا اے تے کئی بینک ڈب جاندے نیں۔ ہٹلر تے نازی پارٹی ایس اوکھے ویلے توں فیدا چکدے نیں۔ اوہ لوکاں نوں نوکریاں دین، ورسائی ٹدیٹی مکان تے ایکانومی نوں تکڑا کرن دا وعدہ کردے نیں۔
لیوڈنگ وچ اوہ مکان جتھے ہٹلر دا بچپن گزریا (تصویر c. 1984)
1905ء دے بعد ہٹلر نےویانا وچ بوہیمین طرز زندگی اختیار کيتی، جس وچ انہاں دی مالی معاونت انہاں دی والدہ نے یتیماں دے امدادی فنڈ نال کیندی۔ اوہ کدی کدائيں مزدوری کر لیندے سن مگر بالاخر انہاں نے مصوری نوں اپنا ذریعہ معاش چنا تے آبرنگ بیچنا شروع کيتا۔ اکیڈمی برائے فائن آرٹس ویانا نے 1907ء تے 1908ء وچ دو بار رد کيتا تے ڈائریکٹر نے انہاں نوں ماہر تعمیرات بننے دا مشورہ دتا، جس وچ انہاں دی تعلیمی قابلیت ناکافی سی۔ 21 دسمبر 1907ء وچ انہاں دی والدہ 47 سال دی عمر وچ انتقال فرما گئياں۔ اکیڈوچوں دوسری بار رد ہونے دے بعد ہٹلر دی تمام جمع پونجی ختم ہوئے گئی اور1909ء وچ اوہ بے آسرا لوکاں دی رہائش وچ رہنے لگیا تے اس دے بعد 1910ء وچ مکان برائے غریب محنتکش افراد میلدیمانسٹرابے وچ بس گیا۔ اس دور وچ ویانا مزہبی تعصب تےنسل پرستی دا مرکز سی۔ عوام وچ مشرقی توں ہجرت کرنے والی آبادیاں دے ہتھوں قبضہ ہونے دا خوف عام سی تے عوام مقبول میئرکارل لیوگر یہود دشمن جذبات نوں ذاتی سیاست چمکانے دے لئی ہويا دیندے رہے۔ ہٹلر دے ریائشی ضلعماریاہلف وچ ویجارج شونیرر دے پین جرمنک یہود شمن جذبات عام سن ۔ اس دور دے اخبارات وی ايسے قسم دا مواد شائع کردے سن جنہاں وچ اک ڈیوشس وولکسبلاٹ اکثر ہٹلر دی نظر توں گزردا سی تے اس وچ مشرقی یہودی آبادیاں دے ہتھوں عیسائیاں دے روندے جانے دے اندیشے دا کھلے عام اظہار کيتا جاندا سی۔ انہاں سب دے باعث نےمارٹن لوتھر دے نظریہ دی ستائش کرنی شروع کردتی۔
ہٹلر دے ذہن وچ یہود دشمن سوچ دی ابتدا دا اندازہ لگانا مشکل اے۔ اوہ اپنی کتابمائن کیمف وچ اس شوچ نوں ویانا وچ اپنانے دا اعتراف کردے نيں جدوں کہ انہاں دے نیڑےی دوست آگسٹ کوبیزیک دے بقول ہٹلر لنز چھڈنے توں پہلے ہی اس قسم دے جذبات دے حامل سن ۔ اس دے برعکس کئی ذرائع اس گل کيتی تصدیق کردے نيں دے ہٹلر دے ویانا دے ہاسٹل تے ہور جگہاں اُتے کئی یہودی دوست سن ۔ تاریخدان رچرڈ ایونس لکھدے نيں دے ”تاریخدان ہن عام طور اُتے متفق نيں دے انہاں دا انگشت نما، قاتلانہ یہود دشمن رویہ پہلی جنگ عظیم وچ جرمنی دی شکست دا نتیجہ سی“۔
اپنے والد دی جائداد دا آخری حصہ انہاں نوں 1913ء وچ ملیا تے اوہ میونخ چلے گئے۔ تاریخداناں دے مطابق ایہ قدم انہاں نے آسٹرین فوج وچ بھرتی نہ ہونے دے لئی اٹھایا سی۔
ہٹلر اس گل توں واقف سی کہاسٹاک مارکیٹ محنت نوں سرمائیہ کاری توں جدا کردی اے۔ پبلک لمیٹڈ کمپنی سرمائیہ داراں نوںگم نامیت عطا کردی اے تے اسنوں محنت توں وکھ کرنا پئے گا۔ شیئر ہولڈر نوں اپنی کمپنی دے بارے وچ کچھ وی پتہ نئيں ہُندا۔
Feder further points out that it is the stock-market that lies at the basis of the alienation of capital from work:
Anonymisation – the depersonalisation of our economy through the stock-marketable form of the public limited company – has to a certain degree separated capital from work, the share-holder knows in the rarest instances something of his factory, he has only the one- sided interest in the profitability of his money when he has invested it in the form of shares (p.55)[۶]
جنرل ایروِن رومل، "صحرا دی لومڑی" پوری جرمن آرمی وچ اپنی بہترین تکنیکی مہارت دی وجہ توں مشہور سی۔ اس نے کئی سالاں تک شمالی افریقہ وچ کئی مہمات دی قیادت دی ۔
لیکن آخر جرمن فوج لیبیا دے نچلے حصے وچ کیہ حاصل کرنا چاہندی سی؟
جواب سادہ اے: جنرل روملسوئیز کینال اُتے قبضہ کرنے دی کوشش کر رہیا سی۔ تے نال ہی اوہ مشرق وسطیٰ دے صحرااں وچ تیل دے اُنہاں قیمتی ذخیراں تک رسائی چاہندا سی جتھے توں حالے تک تیل کڈیا نئيں گیا سی۔
شمالی افریقہ توں بحر اوقیانوس دے برفانی پانیاں تک، جنوبی پیسیفک دے جنگلاں توں رومانیہ دے آسماناں تک، دوسری عالمی جنگ برپا ہونے دی وجہ صرف اک قدرتی وسیلہ سی - دوسری جنگ عظیم پٹرولیم دے وسائل اُتے قبضہ کرنے دے لئی لڑی گئی سی۔
تیل دے بغیر جدید میکانی جنگ ناممکن سی ۔ تیل نے ہر اہم جنگی طاقت نوں جنگی مہمات دے لئی ایندھن فراہم کیہ تے تیل دی ترسیل تے پٹرولیم دے وسائل دے کنٹرول دا حصول جنگ عظیم دوم دے دوران وچ ہونے والی ساری وڈی لڑیایئاں دی اہم ترین وجہ رہیا ۔اسٹالین گراڈ دی لڑیائی تےپرل ہاربر اُتے حملہ وی ايسے تیل دے حصول دی خاطر سی۔
1930ء دی دہائی وچگریٹ ڈپریشن دے نتیجے وچ ہونے والی تبدیلیاں نے جرمن فیوڈر ایڈولف ہٹلر دی مقبولیت وچ وڈا وادھا کر دتا - گریٹ ڈپریشن نے پوری دنیا اُتے سنگین معاشی اثرات مرتب کیتے لیکن جرمنی اس دا بد ترین شکار بنیا۔ تیزی توں بڑھدے ہوئے افراط زر تے وڈے پیمانے اُتے بے روزگاری دے باوجود، ہٹلر نے فتح دے ذریعے قومی عظمت دی واپسی دے خواب دکھانے شروع کیتے ۔ ہٹلر نے تقریراں کيتياں کہ جرمنی یورپ اُتے بالا دستی حاصل کريں گا تے اوہ تمام وسائل حاصل کر لے گا جو جرمن قوم نوں خود انحصار تے خود مختار بنا کے یورپ اُتے حکمرانی دے قابل بنا داں گی ۔
زمین اُتے سب توں طاقتور صنعتی ملک وچوں اک ہونے دے باوجود، جرمنی وچ کوئی تیل دا قدرتی ذخیرہ نئيں سی ۔ اس دے علاوہ، برطانیہ تے فرانس دی طرح جرمنی دی کوئیکالونی نئيں سی جتھے توں اسنوں بیرون ملک مقیم تیل حاصل ہوئے سکے۔
دراصل، 1930ء دی دہائی وچ تیل اُتے صرف چند ملکاں دا غلبہ سی۔ عالمی تیل دی پیداوار دا نصف متحدہ امریکا وچ پیدا ہُندا سی۔ باقی تیل سوویت یونین، وینزویلا، ایران، انڈونیشیا تے رومانیہ توں حاصل ہُندا سی۔چونکہ جرمنی دی اپنی تیل دی پیداوار نہایت کم سی اس لئی اس دی صنعتی معیشت نوں ایندھن تے اس دی ودھدی ہوئی جنگ کيتی مشین نوں مضبوط کرنے دے لئی جرمنی نوں تیل دے وافر ذخائر دی اشد ضرورت سی۔
ہٹلر دے پاس دو راستے سن ۔ جرمنی وچکوئلہ وافر مقدار وچ موجود سی جس توں مصنوعی تیل بنایا جا سکدا سی۔ دوسرا طریقہ ایہ سی کہ تیل دے ذخائر رکھنے والے ملکاں نوں فتح کر ليا جائے جداں کہ امریکا نے عراق تے لیبیا نوں فتح کر دے کیہ۔ہٹلر اک عظیم جرمن سلطنت بنانا چاہندا سی تے اس دے لئی پٹرولیم اُتے کنٹرول انتہائی ضروری سی۔ جنگ عظیم دوم دی بیشتر جنگاں ايسے کنٹرول نوں حاصل کرنے دی خاطر ہوئیاں سن۔
ہٹلر نےمئی 1940ء وچ فرانس اُتے قبضہ کر ليا۔ ہن اس دا واحد حریف برطانیہ سی جو اک طاقتور بحریہ تے دنیا بھر وچ پھیلی کالونیاں دا مالک سی۔جرمنی دے پاس نہ اِنّی مضبوط بحریہ سی نہ ہی کوئی کالونی۔ ہٹلر دا مقابلہ کرنے دے لئی برطانیہ اک مضبوط پوزیشن وچ سی، اُتے برطانیہ دی ساحل توں دور اندرونی یورپی خطےآں اُتے مداخلت دی صلاحیت محدود سی۔
جرمنی دی طرح برطانیہ دے پاس وی تیل دا کوئی ذخیرہ نئيں سی ۔ برطانیہ نوں دوسرے ملکاں، خاص طور اُتے امریکا تے وینزویلا توں تیل فراہم ہُندا سی۔ تیل دے ٹینکرز جرمن آبدوزاں دے لئی آسان ہدف ثابت ہُندے سن ۔ جرمن آبدوزاں نے 1941ء تے 1942ء وچ برطانوی بحریہ تے برطانوی مرچنٹ جہازاں نوں کافی وڈا نقصان پہنچایا۔ اُتے بعد وچ برطانوی بحریہ وڈی حد تک جرمن آبدوزاں دے حملےآں نوں ختم کرنے وچ کامیاب ہوئے گئی۔
جون 1941ء کو، اک وسیع جرمن فوج نے سوویت یونین اُتے حملہ کيتا ۔ فوج دا اک حصہ لینن گراڈ دی طرف ودھیا، دوسرا سوویت راجگڑھ ماسکو دی طرف ۔ تیسرا حصہ یوکرین توں گزر کرکوہ قفقاز (Caucasus) وچ واقع تیل دے ذخیراں دی جانب ودھیا تےباکو دی تیل ریفائنریاں تے ذخائر اُتے قبضہ کر ليا۔ ہن ہٹلر دے پاس تیل دی کمی نہ رہی سی۔ لیکن روسیاں نےاسٹالن گراڈ اُتے جوابی حملہ کيتا تے جرمن فوجاں نوں بتدریج پسپائی اختیار کرنی پئی تے جلد ہی روسی تیل دے ذخائر جرمناں دے ہتھ توں نکل گئے۔
اس وقت برطانیہ تے ریاستہائے متحدہ، آپریشن اوورلارڈ دے لئی تیاری کر رہے سن – یعنی فرانس نوں جرمن تسلط توں آزاد کرانا۔ لیکن فرانس وچ فوجاں اتارنے توں پہلے اتحادیاں نے جرمن صنعتاں، شہراں تے فوجی تنصیبات اُتے اک وڈے پیمانے اُتے فضائی بمباری دا آغاز کيتا۔
ہزاراں توں ودھ برطانوی تے امریکی بمباراں نے 1942ء توں 1944ء دے درمیان وچ جرمنی اُتے لکھاں بم گرائے۔ اگرچہ بیشتر بم نشانے اُتے نئيں لگے اُتے جرمنی نوں کافی نقصان پہنچیا۔ اس ساری بمباری دے باوجود 1942ء دے مقابلے وچ 1944ء وچ جرمنی نے زیادہ ہوائی جہاز تے ٹینک بنائے۔
1943ء تے 1944ء وچ برطانوی تے امریکی بمباراں نے رومانیہ وچ تیل دی تنصیبات نوں نشانہ بنایا۔ رومانیہ ہٹلر دا اتحادی سی تے جرمنی نوں تیل دی سپلائی دا اصل مرکز سی کیونجے روسی تیل دا قبضہ ہتھ توں نکل چکيا سی۔
1944ء تک جرمنی وچ تیل دی شدید قلت ہوئے چکی سی۔ جرمن فضائیہ دا بیشتر حصہ گراونڈ کر دتا گیا۔ فوجی دستےآں دی آوا جائی وچ مشکلات آنے لگاں۔ جدوں نورمنڈی وچ اتحادیاں نے فوجاں اتاراں تاں جرمن فوج تیل دی کمی دی وجہ توں فوراً کمک پہنچانے وچ ناکام رہی۔ 1944ء دی گرمیاں وچ اتحادیاں نے جرمناں نوں فرانس دے اک وڈے حصے توں کڈ باہر کيتا۔ ہٹلر نے دسمبر 1944ء وچ بیلجیئم دی بندرگاہ Antwerp اُتے قبضہ کرنے دی کوشش کيتی تاکہ فرانس وچ موجود اتحادی فوجاں نوں تیل نہ پہنچ پائے۔ جے اس دی ایہ کوشش کامیاب ہوئے جاندی تاں جنگ دا نقشہ پلٹ جاندا۔ لیکن ہٹلر دے ٹینک برف وچ پھنس گئے تے ایہ منصوبہ ناکام رہیا۔
1945ء وچ جدوں فرانس وچ اتحادیاں دی سپلائی بحال ہوئی تاں مغرب توں اتحادیاں تے مشرق توں روسیاں نے جرمنی دی طرف پیشقدمی کری تے برلن دا محاصرہ کے لیا۔ 8 مئی 1945ء نوں ہٹلر نے خودکشی کر لئی۔
اور ایہ تیل دی قلت سی جس نے بالآخر جرمنی تے جاپان نوں شکست توں دوچار کيتا۔[۷]
ہٹلر جرمنی دا مقبول ترین لیڈر سی۔ تریخ انسانی دی ایہ شخصیت جمہوری طریقہ توں منتخب ہوکے ڈکٹیٹر دے درجہ اُتے فائز ہويا،نیشنل سوشلسٹ جرمن وکرز پارٹی دا لیڈر ایڈولف ہٹلر 1930ءکے انتخابات وچ منتخب ہوکے جرمنی دا وزیر اعظم(چانسلر۔ جرمنی وچ اج ویوزیر اعظم دے درجہ دے عہدہ نوں چانسلر کہیا جاندا اے ) بنا اس وقت جرمنی دے صدر پال وان ہڈنبرگ سن،1934 وچ صدر پال وان ہڈنبرگ دے انتقال دے بعد ہٹلر نے انابلنگ ایکٹ آف1933ء دے تحت چانسلر دے عہدہ نوں صدارت دے نال ضم کر دتا، ہٹلر دا ایہ اقدام سراسر قانونی سی، ہٹلر اک سیاسی پارٹی نیشنل سوشلسٹ جرمن وکرز پارٹی دا نمائیدہ سی، ايسے پارٹی نوں انگریزی وچ NAZI پارٹی کہیا جاندا اے ،تریخ دے اوراق نوں پلٹ کر دیکھدے نيں تاں ہٹلر دے تعلق توں کچھ دلچسپ تے حیرت انگریز گلاں پتہ چلدی نيں۔ اس دی شخصیت نوں ہمیشہ منفی نظرو ں توں دیکھیا جاندا اے جدوں کہ اوہ اک بہت قابل تے دلیر انسان سی۔ لیکن اس وچ کچھ خامیاں وی سن جسنوں مورخین نے زیادہ نمایاں کيتا۔
مورخین دے مطابق ہٹلر اک نہایت ذہین شاطر عیار ظالم اذیت پسند خصوصیات دا حامل شخص سی، اس دی شخصیت نوں کرشمائی شخصیت کہیا جاندا اے، جدوں اوہ لکھاں دے مجمع دے سامنے تقریر دے لئی کھڑا ہُندا سی تاں گویا پورے مجمع اُتے جادو کردیندا سی، لفظاں ہٹلر دے لئی کھلونا سن تے انداز بیان اِنّا دلچسپ دا مجمع محصور ہوکے رہ جاندا سی۔ ہٹلر دی مقبولیت دی بنیاد اس دی پارٹی دے نظریات سن تے آئندہ چل کے انھاں نظریات دی بنا اُتے نہ صرف جرمنی دے دو ٹکرے ہوئے بلکہ تریخ انسانی دی بدترین شخصیتاں وچ ہٹلر دا شمار ہويا، اج وی جس طرح مسلماناں وچ یزید دا ناں اک لعنت سمجھیا جاندا اے مغربی اقوام دے لئی ہٹلر دا ناں ايسے طرح لعنت تسلیم کيتا جاتااے، 1945ء وچ ہٹلر دے خاتمہ دے بعد شاید کسی ماں نے اپنے بچہ دا ناں ہٹلر نئيں رکھیا ہوئے۔
ہٹلر دے ناجی نظریات جنہاں دے سامنے پوری جرمنی دی قوم آمنا صدقنا زندہ باد دے نعرہ لگاندی سی انہاں نظریات دا کفارہ ایہ قوم ہن تک ادا کر رہی اے تے اج دی جرمنی دی نسل اپنے اجداد دی غلطی اُتے اج تک شرمندہ تے اقوام عالم دے سامنے طلب گار معافی بنی ہوئی اے۔ یہودیاں دا مننا اے کہ ہٹلر نے جرمی تے پولینڈ وچ سٹھ لکھ یہودیاں نوں قتل کيتا ايسے نسل کشی نوں یہودیمرگ انبوہ دے ناں توں یاد کردے نيں۔
ہٹلر دے بارے وچ ایہ وی مشہور اے کہ اوہ اک بہت چنگا پینٹر سی۔
ہٹلر نے مائن کیمف (Mein Kampf) دے ناں نال لینڈزبرگ باویریا دی جیل دے اندر اپنی جیون کہانی لکھی۔ مائن کیمف دا جرمن چ مطلب اے میری کوشش۔ اس کتاب چ ہٹلر نے دسیا جے اوہ کیویں جرمن سوسائیٹی نوں نسل دی نیو تے اسارنا چاندا سی۔ ایہ دو حصیاں وچ 1925 تے 1926 وچ چھپی۔ 1925 تے 1932 دے وشکار ایہدیاں 228,000 کاپیاں وکیاں۔ 1933 وج جدون ہٹلر چانسلر بنیا ایدیاں 10لکھ کاپیاں چھپیاں۔
ستمبر 1930 دیاں چوناں وچ نازی پارٹی گمنامی چوں نکل کے 18.3% ووٹ تے 107 سیٹاں لے کے پارلیمنٹ وچ دوجی وڈی پارٹی بن جاندی اے۔ 1932 دیاں جرمن صدر لئی چوناں وچ ہٹلر نے وی حصہ لیا تے 35% ووٹ لے کے دوجے نمبر تے آیا۔ جرمن سیاست وچ ہٹلر ہن اک منیا پرمنیا ناں سی۔اپنے پرکھاں دے دیس آسٹریا دے شہری ہون توں اوہ 7 اپریل 1925 وج ای منکر جکیا سی پر ہلے اوہنے جرمنی یا کسے ہور دیس دی شہریت وی نئیں لئی سی۔ 25 فروری 1932 نوں اوہ جرمنی دا شہری بنیا۔ 1933 دیاں چوناں چ اودی پارٹی جرمنی چ سرکار بنان دے ویلے تے آ گئی تے ہٹلر نوں چانسلر بنا دتا گیا۔پر ہٹلر دی پارٹی کول ریشتاغ دا تیجا حصہ سی۔ ہٹلر نے ریشتاغ چ اگ دا ڈرامہ رچایا چناؤ دوبارہ ہوۓ ہٹلر نے نے سرکاری زور تے پیسے نوں ورتیا تے بوتے ووٹ لے کے ریشتاغ چ آگیا۔ ہٹلر نے جرمن اکانومی نوں تکڑا کیتا۔ بے روزگاری مکادتی تے زنانیاں نون آکھیا جے اوہ کعر رین بچے جمن تے کعر سنبالن۔
1939 چ ہٹلر نے ادے پولینڈ تے مل مار لیا تے دوجے ادے تے روس نے اس گل تے برطانیہ تےفرانس نے جرمنی نال لڑائی چھیڑ دتی جیڑی ہولے ہولے سارے یورپ تے ساری دنیا چ پھیل گئی۔ جرمنی نے فرانس نیدرلینڈزبیلجیم ڈینمارک ناروے یوگوسلاویا یوناناٹلی اتلے افریقہ تے کافی سارے روس تے مل مار لیا۔ روس چ لڑائی دور تک گئی۔ جرمن فوجاں نے سینٹ پیٹروبرگ دا تن ورے تک کعیرا پائی رکھیا پر اوناں نوں پچھے ہٹنا پیا۔ جرمن فوجان ماسکو توں 25 میل دور سن تے اوتھوں اوناں نوں پچھے ہٹنا پیا ۔سٹالن گراڈ دی لڑائی جرمناں نوں مینگی پئی۔ ایتھوں دی ہار نے اونان دا لک پن دتا تے ہولے ہولے اوہ پجھے ہٹدے گۓ۔ ایس ویلے ہٹلر ضدی ثابت ہویا۔ اوہ کسے وی تھان تون پچھے نین سی ہٹنا چاندا سی۔ تے اینج ضد چ وی چوکھی ساری جرمن فوج ماری گئی۔
امریکہ نے لڑائی چ آکے اتحادیاں سمان تے بندیاں نال ہتھ وٹایا تے جرمناں نوں تکا لا کے جرمنی تک لے آیا۔ ہٹلر نوں ہار جدوں سامنے دسی تے اونے برلن ج اپنے بنکر چ گولی مار کے خودکشی کرلی۔ ہٹلر جرمناں لئی تباہی دا دیوتا ثابت ہویا۔ اونے سب توں چوکھا نقصان اپنے دیس نوں ای دتا۔ بے انت جرمن مارے گۓ جرمنی کولون اودے کئی صوبے کھو لۓ گۓ۔ جرمنی نوں چار پاسیاں چ ونڈ دتا گیا۔ اودے راجگڑھ برلن نوں وی چار پاسیاں چ ونڈ دتا گیا۔
.jpg)
.svg)
