کینیڈا اک قنونی، شاہی اَتے پارلیمانیلوکراج ہے۔ کینیڈا وچ دس صوبے اتے 3 مرکزی علاقے نیں۔ کینیڈا وچ دو زباناںانگریزی زبان تےفرانسیسی زبانسرکاری زباناں نیں۔زبان ایتھے دی تیجی وڈی زبان بن چکی ہے۔ کینیڈاٹیکنالوجی وچ ترقی یافتہ تے صنعتی مُلک ہے۔ ایہدی تجارت دی بنیاد ایتھے دی زمین وچ اَتے اُتّے ہوݨ والیاں قدرتی چیزاں اُتّے ہے۔ ایہدی تجارت ساری دنیا نال ہے پر زیادہ ترامریکا نال ہے۔ امریکا نال کینیڈا دی پرانی ثقافتی تجارتی سانجھ ہے۔
برطانوی تےفرانسیسی کالونی بننے توں پہلے کینیڈا وچ قدیم مقامی لوک رہندے سن ۔ کینیڈا نےبرطانیا توں بتدریج آزادی حاصل کيتی۔ ایہہ عمل1867ء توں شروع ہويا تے1982 وچ مکمل ہويا۔
کینیڈا وفاقی آئینی شاہی تے پارلیمانی جمہوریت دا مجموعہ ہے اَتے دس صوبہ جات اَتے تن ریاستاں اُتّے مشتمل ہے۔ کینیڈا نوں سرکاری طور اُتے دو زباناں والا یعنی بین الثقافتی قوم کہندے نيں۔انگریزی تےفرانسیسی زباناں نوں سرکاری زباناں دا درجہ حاصل ہے۔ کینیڈا ٹیکنالوجی دے لحاظ توں ترقی یافتہ تے صنعتی قوم اے۔ اس دی معیشت دا زیادہ تر انحصار اس دے قدرتی وسائل تے تجارت بالخصوص امریکا دے نال تجارت اُتے آ جیہدے نال کینیڈا دی لمی چلن والی شراکت ہے۔
کینیڈا دے ناں دا مطلب پنڈ یا تصفیہ شدہ جگہ دا ہے۔1535ء وچ اس علاقے دے لوکاں، جیہڑا اج کلکیوبیک شہر کہلاؤندا ہے، نے جیکوئیس کارٹیئر نوں اس جگہ توں سٹاڈاکونا دا پنڈ کہ کر متعارف کرایا۔ کارٹیئر نے اس لفظ کینیڈا دا استعمال صرف اس جگہ تک محدود نہ رکھیا بلکہ ڈونا کونا یعنی جو سٹاڈاکونا دا حاکم سی، دے زیرِ انتظام پورے علاقے نوں ایہی ناں دے دتا۔1547ء تک نقشاں وغیرہ وچ اس جگہ تے اس دے ملحقہ علاقیاں نوں کینیڈا دا ناں پَے گیا سی۔
کینیڈا دیفرانسیسی کالونی،نیو فرانسدریائے سینٹ لارنس دے نال بسائی گئی۔ بعد وچ اس نوں تقسیم کرکے دو برطانوی کالونیاں بنا دتا گیا جنہاں دے ناںاپر کینیڈا تےلوئر کینیڈا سن۔ بعد وچ ایہناں نوں ملا کے کینیڈا دا برطانوی صوبہ کہیا گیا۔1867ء الحاق دے کے بعد کینیڈا نوں اک نويںڈومینن دا درجہ دے دتا گیا۔1950ء تک اس دا ناںڈومینن آف کینیڈا رہیا۔ جداں جداں کینیڈا نوںبرطانیا توں مرحلہ وار سیاسی اختیارات تے آزادی ملدتی گئی، وفاقی حکومت نے اپنے سرکاری کاغذات وچ تے معاہدہ جات وچ صرف کینیڈا دا ناں استعمال کرنا شروع کر دتا۔ بعد وچکینیڈا ایکٹ دے مطابق صرف کینیڈا دا ناں استعمال کيتا جان لگیا تے ہن تک ایہی واحد ناں قانونی طور اُتے استعمال ہوئے رہیا ہے۔ ايسے طرحاں1982ء وچ قومی دن دے ناں نوں ڈومین دن توں بدل کے کینیڈا دن رکھ دتا گیا۔
لفظکینیڈادریائے سینٹ لارنس دے دوالے رہݨ والے پراݨے ریڈ اِنڈیئن اروکوین دی بولی وچ کناٹا نوں کہندے سی، جیہدا مطلب پنڈ ہے۔[۱] 1535 وچ موجودہ کیوبک شہر والا تھاں تے وسن والیاں نے فرانس دے کھوجیجیکوئی کارٹیر نوں سٹاڈاکونا دےپنڈ دے راہ دسدیاں ہویاں ایہہ لفظ ورتیا۔[۲][۲]جیکوئی کارٹیر نے ایہ لفظ فیر اوس سارے علاقے لئی ورتیا جیہڑا سٹاڈاکونا دے آگُو تھلے آؤندا سی۔ 1545 وچ یورپی کتاباں تے نقشیاں وچ ایس علاقے دا ناں کینیڈا پے چکیا سی۔
17ویں تے مڈھلی 18ویں صدی دے نویں فرانس دےدریائے سینٹ لارنس دے دوالے دے تےوڈیاں جھیلاں دے اتلے تھاں نوں کینیڈا آکھیا گیا۔[۳] ایہ تھاں فیر دو برطانوی کلونیاں اتلا کینیڈا تے تھلواں کینیڈا وج ونڈیا گیا۔[۴]
کینیڈا وچانسان دے وسݨ دے سَبھ توں پراݨے نشاں 24,500 ق میکون توں لبھے نیں تے 7500 ق م پراݨے تھللےاونٹاریو توں۔[۵][۶] 15ویں اَتے 16ویں صدی وچ یورپی کھوجیاں دے آن تے پرانے لوکاں دی گنتی پنجلکھ دے نیڑے سی۔ یورپی لوکاں نال آے کجھ روگاں باجوں جنھاں دا کوئی توڑ نِیہ سی ایہہ پرانے لوک تھوڑے رہندے گۓ۔انیویٹ تےمیٹی پرانے لوک نیں۔ یورپی لوک پہلی وار اوہدوں ایتھے وسن لگے جدوں 1000 وچوائی کنگ نےنیوفاؤنڈلینڈ تے نگری وسائی۔ فیر ہور یورپی کھوجی تے وسنیک 1467 تک ایتھے ناں آۓ جدوںجان کابوٹ اک اطالوی کھوجی نےوڈا سمندر اوقیانوس دا کنڈاانگلینڈ لئی کھوجیا۔ باسک تے پرتگیزی مچھیریاں نیں 16ویں صدی دے مڈھ وچ ایتھےوڈا سمندر اوقیانوس دے کنڈھیاں تے موسمی گراں وساۓ۔ 1534 وچ فرانسیسی کھوجیجیکوئی کارٹیر نےدریائے سینٹ لارنس نوں کھوجیا تے 24 جولائی نوں دس میٹر (33 فٹ) دی اک صلیب جیدے اتے "شاہ فرانسس جیوندا روے" لکھیا سی، گڈی۔
1663 دے شاہی ہوکے باجوں نویں فرانس توں صوبہ کیوبک بنایا گیا۔ 1769 وچپرنس ایڈورڈ آئیلینڈ وکھرا کیتا گیا۔ 1774 دے کیوبک ایکٹ وچ فرانسیسی بولی قانون تے رواج دے چلن دی کیوبک وچ ازادی دتی گئی۔ 1783 دی پیرس ٹریٹی وچوڈیاں جھیلاں توں تھلے دی تھاںامریکہ نوں دیدتی گئی۔نیو برونسوک،نوا سکوٹیا توں وکھرا کیتا گیا۔ 1791 وچ کیوبک نوں اتلے کینیڈا تے تھلویں کینیڈا (اونٹاریو) وچ ونڈ دتا گیا۔ امریکا تے برطانیا وچکار ہون والی1812 دی لڑائی وچ کینیڈا وڈا لڑائی ویہڑہ سی۔ ڑائی مگروں 1815 وچ برطانیہ تے آئرلینڈ توں کینیڈا وڈی گنتی وچ کینیڈا آۓ۔ پہلی جولائی 1867 نوں کینیڈا نوں کجھ ازادی لبھی۔ جان میکڈونلڈ ایہدا پہلا وزیراعظم سی۔ ایہدے وچاونٹاریو،کیوبک،نیو برونسوک، تےنوا سکوٹیا دے صجبے سن۔ مینیٹوبا یوکن تے نویں دیس 1870 وچ کینیڈا انگ بنے۔برطانوی کولمبیا 1871 وچ تےپرنس ایڈورڈ آئیلینڈ 1873 وچ کینیڈا نال رلدے نیں۔ کینیڈین پیسیفک ریلوے 1885 نوںمونٹریال تےوینکوور نوں تے ایدے نال چڑھدے تے لیندے کینیڈا نوں آپس وچ جوڑدی ہے۔ 1905 وچساسکٹچیوان تےایلبرٹا نویں صوبے بنائے جاندے نیں۔
برطانیا، کینیڈا دے بارلے ساکاں دی نبیڑ دا ذمیوار سی۔ برطانیہ دےپہلی وڈی لڑائی وچ پین تے کینیڈا نوں وی ایہدے وچ کدنا پیا۔ 625،000 کینیڈی فوجی لڑائی دے لیندے ویہڑے وچ لڑے۔ 60,000 دے نیڑے مارے گۓ تے 173,000 پھٹڑ ہوۓ۔ 1919 وچ کینیڈالیگ آف نیشنز نال رلیا تے 1931 نوں ایہہ برطانیہ توں وکھرا ہویا۔ دوجی وڈی لڑائی وچ کینیڈا برطانیہ دا سنگی بن کے جرمنی دے خلاف لڑیا۔ لڑائی وچ ایدے اسلحے دے کاخانے ول چلے تے لڑائی مگروں کینیڈا فوجی تے کم کاج وچ تکڑا ہوکے نکلیا۔
1965 وچمیپل دے لال پتے والا چنڈا کینیڈا دا چنڈا چنیا گیا۔ 1968 وچ انگریزی تے فرانسیسی دوناں نوں کینیڈا دیاں قومی بولیاں بنا لیاگیا۔کیوبک صوبے نے فرانسیسی بولی تے رہتل دی نیونہہ تے وکھ ہون دا زور لایا پر ناں ہوسکیا۔ 1990 دی عراق لڑائی تے فیر 2001 دی افغانستان دی لڑائی وچ کینیڈا نے اپنے فوجی پیجے۔
کھالاں دی تجارت کینیڈا دی تریخ وچ اٹھارویں صدی تک اہم ترین درجہ رکھدی سی
مقامی طور اُتے اولین باشندےآں دی روایات ایہ کہندی نيں کہ اوہ ایتھے دے اولین باشندے سن ۔ آثارِ قدیمہ دی تحقیقات دے مطابق شمالی علاقےیوکون وچ انسانی موجودگی 26,000 سال پہلے سی تے جنوبی علاقےاونٹاریو وچ 9,500 سال پہلے انسانی آبدی دے آثار لبھے نيں۔ جدوں وائکنگ یعنی بحری قزاق ایتھے کرکا دے مقام اُتے 1000عیسوی وچ باقاعدہ آباد ہوئے تاںیورپی اقوام ایتھے پہلی بار آئیاں ۔ اس دے بعد آݨ والے یورپی ایتھے کینیڈا دے ساحل جوبحر اوقیانوس دے کنارے واقع سن، دی مہم جوئی دی غرض توں آئے۔ انھاں وچجان کابوت جو 1497 وچ تےمارٹن فروبشر 1576 وچبرطانیہ دی طرف توں آئے۔فرانس دی طرف توںجیکوئس کارٹیئر 1534 وچ تےڈی چیمپلیئن 1603 وچ آئے۔ پہلی باقاعدہ یورپی آبادکاری دا آغاز فرانسیسیاں نےپورٹ رائل وچ 1605 وچ تےکیوبیک سٹی وچ 1608 وچ کیہ۔ برطانوی آبادکاری دا آغازنیو فاؤنڈ لینڈ وچ 1610 وچ ہويا۔
ابراہام دے میداناں وچ ہونے والی جنرل وولف دی ست سالہ فرانسیسی تے انڈینز دے درمیان ہونے والی ست سالہ جنگ دے دوران موت جو کہ 1759 وچکیوبیک شہر وچ ہوئی
ستارہويں صدی دا بیشتر حصہ برطانوی تے فرانسیسی کالونیاں نے اک دوسرے توں وکھ تھلگ رہ کے گزاریا۔ فرانسیسی کالونی مکمل طور اُتےدریائے سینٹ لارنس دی وادی وچ محدود رہے تے برطانوی تیرہ کالونیاں توں لے کے جنوب تک آباد رہے۔ اُتے جداں جداں علاقےسمندری حدود،سمور تے مچھلیاں دی کمی ہُندتی گئی، فرانسیسیاں، برطانیاں تے ساحلی قبیلے دے درمیان جنگاں چھڑدتیاں گئیاں۔ 1689 توں 1763کے دوران چار جنگاں لڑئی گئياں۔ ایہ جنگاں فرانسیسی تے مقامی انڈینز دے وچکار سن۔ 1763کے معاہدہ فرانس دی شرائط دے تحت فرانس دے اوہ سارے علاقے جوشمالی امریکا وچدریائے مسیسیپی دے مشرقی علاقے برطانیا دے قبضے وچ آ گئے، ماسوائے دور افتادہ جزیرے جو سینٹ پیئرے تے میکوائلین کہلاندے سن ۔
جنگ دے بعد برطانیاں نے محسوس کيتا کہ ہن اوہ زیادہ تر فرانسیسی بولنے والےرومن کیتھولک علاقے وچ گھر گئے نيں جتھے دے باشندے حال ہی وچبرطانوی راج دے خلاف ہتھیار اٹھا چکے نيں۔ صورت حال توں نمٹنے دے لئی برطانیہ نے 1774 وچ اک نواں ایکٹ منظور کيتا جسنوںکیوبیک ایکٹ کانام دتا گیا۔ اس نويں ایکٹ دے تحت کیوبیک دے مقبوضہ علاقے وچ فرانسیسی زبان، کیتھولک عقائد تے فرانسیسی شہری قوانین نوں نافذ کيتا گیا۔ اس ایکٹ دے برطانیہ دے لئی بوہت سارے غیر متوقع تے ناپسندیدہ نتائج سامنے آئے۔ سب توں پہلے تاں تیرہ کالونیاں دے آباد کار بہت ناراض ہوئے، جس توںامریکی انقلاب نوں مدد پہنچی۔ دوجاریاستہائے متحدہ دی آزادی دے بعد برطانوی سلطنت دے تقریباً پنجاہ ہزار وفادارکیوبیک،نووا سکوشیا،پرنس ایڈورڈ آئی لینڈ تےنیو فاؤنڈ لینڈ وچ منتقل ہوئے گئے۔ انھاں دی آمد نوں نووا سکوشیا وچ چنگی نظر توں نئیں دیکھیا گیا تے نیو برونزوک نوں اس کالونی توں 1784ء وچ باہر کڈھ دتا گیا۔ ہن آئینی ایکٹ دے تحت انگریزی بولن والے وفاداراں نوں کیوبک وچ بساؤن لئی صوبے نوں دو حصیاں یعنی فرانکوفون یعݨی فرانسیسی بولن والے زیريں کینیڈا تے اینگلوفون یعنی انگریزی بولن والے بالائی کینیڈا وچ 1791 وچ تقسیم کر دتا گیا۔
کینیڈاامریکا تےبرطانوی راج دے درمیان ہوݨ والی جنگ وچ شامل سی تے اس دے کامیابی نے کینیڈا اُتے طویل المدتی اثرات مرتب کیتے جنھاں وچ قومی اتحاد و یگانگت تے برطانوی نژاد شمالی امریکیوں دا جذبہ قومیت پرستی شامل ہے۔ برطانیا تےآئرلینڈ توں 1815ء وچ کینیڈا وچ وڈے پیمانے اُتے امیگریشن ہوئی۔ کئی معاہداں دے نتیجے وچ امریکا تے کینیڈا دے درمیان طویل المدتی امن قائم ہويا۔
جنگ بغاوت دی ناکامی دے بعد کالونیاں دے افسراں نے سیاسی صورت حال دا جائزہ لیا تے 1839 وچ ڈرہم رپورٹ جاری کيتی۔ اک وجہ، جو اینگلو فون یعنیانگریزی بولنے والےآں تے فرانکو فون یعنیفرانسیسی بولنے والے لوکاں لئی 1837 وچ بغاوت دا سبب بنی، فرانسیسی کینیڈیئنز دا برطانوی ثقافت وچ انضمام سی۔ دونے کینیڈا نوں ملا کے اک وفاقی کالونی بنا دتی گئی تے اس نوں متحدہ صوبہ ہائے کینیڈا دا ناں دتا گیا۔برطانیا تےامریکا دے درمیان 1846 وچ طے پانے والیاوریگان معاہدہ دا انجام اوریگان سرحدی تنازع دی صورت وچ ہويا۔ اس دی وجہ توں مغربی سرحد نوں 49th parallel تک پھیلا دتا گیا تے اوریگان کنٹری/کولمبیا ڈسٹرکٹ اُتے مشترکہ قبضہ ختم ہوئے گیا۔ ايسے دی وجہ توں وینکوور جزیرے دی کالونی 1849ماں وجود وچ آئی تے فریزر کھائیاں وچ سونے دی تلاش دے لئی دوڑ لگ گئی۔ برٹش کولمبیا دی کالونی وچ ایہ کم 1858ماں شروع ہويا، اگرچہ ایہ دونے کینیڈا دے متحدہ صوبے توں بالکل وکھ تھلگ سن ۔ 1850 دے اواخر تک کینیڈا دے رہنماواں نے بہت ساریاں تحقیقی مہمات اس نیت توں بناواں کہ اس توں رُپرٹس لینڈ تے ارکٹک ک علاقے دا قبضہ لیا جا سکے۔ بلند شرح پیدائش دی وجہ توں کینیڈا دی آبادی وچ بہت تیزی توں اضافہ ہويا، یورپی امیگریشن ايسے دوران امریکا منتقل ہونا شروع ہوئے گئی، خصوصا فرانسیسی کینڈینز نیو انگلینڈ دی طرف منتقل ہوئے۔
عظیم اتحاد توں فون بعدچارلیٹ ٹاؤن کانفرنس تے فیر کیوبیک کانفرنس 1864ء وچ تے فیر 1866ء دیلندن کانفرنس توں بعد تن کالونیاں کینیڈا، نووا سکوشیا تے نیو برنزوک نے اس کنفیڈریشن دا انتظام سنبھال لیا۔ برطانوی شمالی امریکا ایکٹ نے کینیڈا دے ناں توں اک ڈومینن بنا دتی جس وچ چار صوبے اونٹاریو، کیوبیک، نووا سکوٹیا تے نیو برنزوک شامل سن ۔ جدوں کینیڈا نے رپرٹس لینڈ تے شمال مغربی علاقے دا انتظام سنبھالیا جیہڑے 1870ء وچ ملا کے شمال مغربی علاقہ بݨدے سن تاں اوہناں دی توجہ میٹس توں ہٹ گئی تے اس دے نتیجے وچ سرخ دریائی بغاوت نے جنم لیا تے بالآخر مینیٹوبا دا صوبہ تشکیل پایا تے جولائی 1870ء وچ کنفیڈریشن وچ شامل ہويا۔ برٹش کولمبیا تے جزیرے وینکوور (جیہڑے 1866ء وچ متحد ہوگئے) تے جزیرے پرنس ایڈورڈ دی کالونی کنفیڈریشن نوں بالترتیب 1871 تے 1873 وچ شامل ہوئے۔ یونین نوں آپس وچ ملانے تے مغربی صوبےآں اُتے اپنا انتظام برقرار رکھن لئی کینیڈا نے پورے براعظم نوں ملاؤن والی ٹرین دی تن پٹریاں بچھاواں جنہاں وچ سب توں اہمکینیڈین پیسیفک ریلوے سی۔ اس دی مدد توں ڈومینن لینڈز ایکٹ دے تحت امیگرینٹس دی چراگاہاں دی طرف منتقل ہون دی حوصلہ افزائی ہوئی۔ اس دی وجہ توں نارتھ ویسٹ ماؤنٹڈ پولیس نوں قائم کيتا گیا۔ اوہناں علاقےآں وچ آباد اصل باشندےآں نوں علاقہ مخصوصیہ منتقل کيتا گیا۔[۷] جداں جداں آباد کار چراگاہاں دی طرف ٹریناں دی مدد توں منتقل ہوئے تاں آبادی ودھدی چلی گئی، شمال مغربی علاقیاں نوں صوبے دا درجہ دے دتا گیا جس توں البرٹا تے ساسکاچیوان 1905ء وچ بنے۔
1914ء وچ جدوںبرطانیا نےپہلی جنگ عظیم وچ شمولیت دا اعلان کيتا تاں کینیڈا خود بخود جنگ وچ شریک ہوگیا۔ اس نے رضاکاراں اُتے مبنی ڈویژنز بھیجاں تاکہ مغری محاذ اُتے قومی ذمہ داری دا دفاع کيتا جاسکے۔ ہلاکتاں اِنّی ودھ گئياں کہ وزیر اعظم رابرٹ بورڈن نوں 1917ء وچ عام لام بندی یعنی جبری فوجی بھرتی دا حکم دینا پيا جس دی کیوبیک وچ شدت توں غیر مقبولیت پیدا ہوئی تے اس دی کنزرویٹو پارٹی نے اپنی حمایت کھودی۔ اگرچہ آزادی پسند جبری بھرتی دی وجہ توں بہت منقسم سن لیکن فیر وی اوہ اک نمایاں سیاسی پارٹی بن کے ظاہر ہوئے۔
1919ء وچ کینیڈا نےلیگ آف نیشنز وچ اپنی مرضی توں شمولیت اختیار کيتی تے 1931 وچ ویسٹ منسٹر دے دفتر نے تصدیق کیتی کہ اس دی مرضی توں بغیر برطانوی پارلیمینٹ کینیڈا اُتے کوئی گل نئيں کر سکدی۔ ايسے دوران عظیم معاشی بحران جو 1929 وچ ہويا، نے کینیڈا نوں ہر طرحاں نال متاثر کيتا۔ البرٹا تے سسکیچوان وچ جنم لین والی باہمی دولت مشترکہ فیڈریشن نے ٹومی ڈوگلس دی فلاحی ریاست والی گل دا اشارہ دتا جس دی 1940ء توں 1950ء وچ داغ بیل پئی۔ 1930ء دے آخر وچ جرمنی توں تسلی بخش جواب ملن توں بعد لبرل وزیر اعظم ولیم لوئن میکنزی کنگ نے پارلیمنٹ دے فیصلے دی توثیق کردتی کہ کینیڈا 1939ء وچدوسری جنگ عظیم وچ شامل ہووے تے اوہناں نے اپنے فوجی دستےآں نوںجرمنی دےپولینڈ اُتے حملے توں پہلاں متحرک کيتا۔ جنگ دے دوران کینیڈا دی معیشت نے بہت تیزی توں ترقی دی جس دی وڈی وجہ کینیڈا، برطانیا،چین تےروس لئی جنگی ہتھیاراں دی تیاری سی۔ جنگ دے اختتام اُتے کینیڈا دی فوجی طاقت دا شمار دُنیا دیاں وڈیاں فوجی طاقتاں وچ ہويا۔ 1949 وچ نیو فاؤنڈ لینڈ دی ڈومینن نے کنفیڈریشن وچ شمولیت اختیار کيتی تے کینیڈا دا دسواں صوبہ بنیا۔
کینیڈا دے سو سال مکمل ہونے اُتے 1967ء وچ جنگ توں بعد مختلف یورپی مُلکاں توں امیگریشن دا تانتا بنھ گیا۔ اس توں کینیڈا دی جمہوری شکل تبدیل ہوئی۔ اس دے نال نالویت نام دی جنگ دے دوران امریکا نال جنگ دے باغی وی کینیڈا دے مختلف حصےآں وچ آکے آباد ہوئے۔ ودھدی ہوئی امیگریشن، شرح پیدائش وچ اضافہ تے مضبوط معیشت دی وجہ توں 1960ء دے عشرے دے دوران کینیڈا دا شمار امریکا دے برابر ہون لگ گیا۔ ایہدے رد عمل دے طور اُتے کیوبیک وچ خاموش انقلاب برپا ہويا تے اک نويں قوم پرست جذبے دی ابتدا ہوئی۔
نومبر 1981ء دے دوران ہون والی وزرا دی میٹنگ وچ صوبائی تے وفاقی حکومت نے ایہ طے کيتا کہ آئین توں رجوع کيتا جائے تاکہ اس وچ ترمیم دا طریقہ کار طے کيتا جائے۔ اگرچہ کیوبیک دی حکومت نے اس دی مخالفت کيتی، فیر وی 17 اپریل 1982ء نوں کینیڈا نےملکہ الزبتھ دوم دی منظوری نال اپنے آئین نوں برطانوی آئین توں علیحدہ کر ليا تے اپنے آپ نوں اک آزاد مملکت دا درجہ دے دتا اگرچہ دونوں مُلک حالے وی مشترکہ علامتی بادشاہت دے ماتحت سن۔
آزادی توں بعد 1960ء دے خاموش انقلاب دے دوران کیوبیک بہت ساریاں سماجی تے معاشی تبدیلیاں توں گزریا۔ کچھ کیوبیک دے رہائشی زیادہ صوبائی خود مختاری یا کینیڈا توں جزوی یا مکمل آزادی اُتے زور دینے لگے۔ انگریزی تے فرانسیسی بولنے والےآں دا اختلاف بہت ودھ گیا۔ 1980کے دوران ہونے والے ریفرنڈم وچ کثرت توں تے 1995ء وچ ہون والے دوسرے ریفرنڈم وچ لوکاں نے %50.6 دی نسبت 49.4% دے معمولی توں فرق توں کینیڈا توں آزادی نوں مسترد کر دتا۔ ايسے دوران 1997 وچ سپریم کورٹ نے اس گل نوں اگرچہ مسترد کر دتا لیکن دراں خانہ آزادی دی تحریک چلدی رہی۔
امریکا دے نال معاشی اتحاد دوسری جنگ عظیم دے بعد توں ودھنے لگا۔1987 دے امریکا-کینیڈا آزادانہ تجارت دے معاہدے توں ایہ گل ہور واضح ہوئی۔ موجودہ دہائیاں وچ کینیڈا دے لوک اپنی ثقافتی خود مختاری دے لئی بہت پریشان نيں کیونجے ٹی وی شوز، فلماں تے کمپنیاں بہت زیادہ عام ہوئے گئی نيں۔ اُتے کینیڈا نوں اپنے عالمگیری نظام صحت اُتے تے کثیر الثقافی ملک ہونے اُتے فخر اے۔
کینیڈا وچملکہ الزبتھ دے نالآئینی بادشاہت دا نظام قائم اے جو کینیڈا دے سربراہ مملکت دا کم سر انجام دیندی نيں تے وفاقی طرز دی پارلیمانی جمہوریت دا نظام وی اے تے اس دی سیاسی روایات بہت مضبوط نيں۔
کینیڈا دا آئین ملک دے قانونی ڈھانچے دی روح اے تے ایہ تحاریر تے غیر تحریری روایات تے رسماں اُتے مشتمل اے۔ آئین وچ کینیڈا دا آزادی تے حقوق دا چارٹر شامل اے جو کینیڈا دے باشندےآں نوں بنیادی انسانی حقوق تے آزادی دیندا اے تے اس نوں کوئی وی حکومت کسی وی قانون دے تحت ختم نئيں کر سکدی۔ اُتے اس وچ اک ایسی ناقابل قبول شق شامل اے جس توں وفاقی پارلیمان تے صوبائی قانون ساز اسمبلیاں نوں اجازت دتی گئی اے کہ اوہ اس چارٹر دے کچھ حصےآں نوں عارضی طور اُتے زیادہ توں زیادہ پنج سال تک دے لئی ختم کر سکدے نيں۔
وزیرِ اعظم دی حیثیت کینیڈا دے حکومت سربراہ دی اے تے ایہ عموما حکمران سیاسی پارٹی دا رہنما ہُندا اے جو اعتماد دا ووٹ لینے وچ کامیاب ہوئے۔ وزیر اعظم تے اس دی کابینہ نوں گورنر جنرل، جو ملکہ دا نمائندہ ہُندا اے، دی طرف توں باقاعدہ مقرر کيتا جاندا اے۔ اُتے وزیر اعظم کابینہ نوں خود توں منتخب کردا اے تے روایات دے مطابق گورنر جنرل نوں وزیر اعظم دے انتخاب نوں قبول کرنا ہُندا اے۔ عموماً کابینہ وزیر اعظم دی اپنی جماعت ہُندی اے جو دونے ایواناں توں منتخب ہُندی اے۔ ایہ لوک حکومت دے سب توں با اختیار ارکان ہُندے نيں تے انہاں دا باقاعدہ پریوی کونسل دے سامنے حلف لیا جاندا اے تے اوہ تاج دے ماتحت وزرا کہلاندے نيں۔ وزیر اعظم اپنے اختیارات نوں سیاسی تے حکومتی معاملات وچ استعمال کردا اے تے حکومتی و شہری اہلکاراں دی تعیناتی دا فیصلہ کردا اے۔ مچل جین نے 25 ستمبر 2005 نوں گورنر جنرل دا عہدہ سنبھالیا تے سٹیفن ہارپر جو قدامت پرست جماعت دے رہنما نيں، 6 فروری 2006 توں وزیر اعظم چلے آ رہے نيں۔
وفاقی پارلیمان اک ملکہ تے دوایواناں اُتے مشتمل اے: اک ایوان نمائندگان جو براہ راست منتخب ہوئے کے آندے نيں تے دوسرے نامزد کردہ ارکان سینیٹ۔ ہر ممبر برائے ایوان نمائندگان دا انتخاب ہر حلقے توں سادہ اکثریت توں ہُندا اے تے عام انتخابات دا اعلان گورنر جنرل وزیر اعظم دے مشورے توں کردا اے۔ پارلیمینٹ دی کوئی گھٹ توں گھٹ مدت مقرر نئيں اے، لیکن اگلے انتخابات پہلے والے انتخابات توں پنج سال دے اندر اندر ہونے لازمی نيں۔ سینیٹ دی نسشتاں جو علاقائی حوالے توں منقسم نشستاں اُتے ہُندی اے، اُتے ارکان دا انتخاب وزیر اعظم کردا اے تے اس دی رسمی منظوری گورنر جنرل دیتااے۔ سینیٹ دے کل 75 ارکان ہُندے نيں۔
کینیڈا دی چار وڈی سیاسی جماعتاں نيں۔ انہاں دے ناں ایہ نيں۔ قدامت پرست پارٹی، لبرل پارٹی، نويں جمہوری پارٹی یعنی این ڈی پی، بلاک کیبوبیکوئس۔ موجود حکومت قدامت پرست پارٹی دی اے۔ جدوں کہ گرین پارٹی تے ہور چھوٹی جماعتاں دی اس وقت پارلیمان وچ کوئی نمائندگی نئيں اے، تاریخی اعتبار توں سیاسی پارٹیاں دی طویل لسٹ موجود اے۔
اوٹاوا وچ سپریم کورٹ دی عمارت جو پارلیمان دی عمارت دی مغربی طرف واقع اے
کینیڈا دی عدلیہ قانون دی توجیہ تے وضاحت وچ اہم کردار ادا کردتی اے تے آئین توں متصادم قوانین نوں ختم کرنے دی طاقت وی رکھدی اے۔ سپریم کورٹ آف کینیڈا ایتھے دی سب توں وڈی عدالت تے آخری فیصلہ کُن اتھارٹی اے۔ اس دی سربراہی جنابہ میڈم چیف جسٹس بیورلے میک لاچلین، پی سی نيں۔ اس عدالت دے کل نو ارکان ہُندے نيں جنہاں دا تقرر گورنر جنرل وزیر اعظم دے مشورے توں کردا اے۔ ايسے طرح تمام اعلٰی تے اپیل دی عدالتاں دے ججاں دا تقرر وزیر اعظم تے وزیر انصاف تے ہور غیر حکومتی قانون توں متعلقہ ادارےآں دے مشورے توں ہُندا اے۔ وفاقی کابینہ صوبائی تے ریاستی لیول اُتے اعلٰی عدالتاں وچ ججاں دی تقرری کردتی اے۔ ماتحت عدالتاں دی تقرری صوبائی تے ریاستی حکومتاں خود توں کردتی نيں۔
کامن لا ما سوائے کیوبیک، ہر جگہ لاگو ہُندا اے۔ کیوبیک وچ سول لا دی حکمرانی اے۔ کرمنل لا مکمل طور اُتے وفاقی ذمہ داری اے تے پورے کینیڈا وچ یکساں لاگو اے۔ قانون نافذ کرنے والے ادارے بشمول کریمنل کورٹس صوبائی ذمہ داری ہُندے نيں لیکن اکثر صوبےآں وچ ایہ وفاقی شاہی کینیڈا دی پولیس توں مستعار لئی جاندے نيں۔
کینیڈا دے امریکا توں بہت گہرے تعلقات نيں۔ دونے دے بیچ دنیا دی سب توں وڈے مشترکہ سرحد اے جس دی نگرانی نئيں کيتی جاندی، بعض اوقات فوجی مشقاں تے مہماں وچ تعاون کيتا جاندا اے تے دونے اک دوسرے دے سب توں وڈے تجارتی حلیف نيں۔ ايسے طرح کینیڈا، برطانیا تے فرانس توں پرانے تے تاریخی تعلقات رکھدا اے تے اایہی دو ملکاں اس دی بنیاد دا سبب بنے نيں۔ ايسے طرح برطانیا تے فرانس دے دوسرے سابقہ مقبوضہ علاقےآں توں وی کینیڈا دے تعلقات نيں۔ ایہ تعلقاتدولت مشترکہ تے لا فرانکوفونی دی ممبرشپ توں بنے نيں۔
سٹھ سال دے دوران کینیڈا نے اپنی شناخت بطور کثیر الجہت دے حامی دے طور اُتے کرائی اے تے اس سلسلے وچ عالمی تنازع جات دے حل وچ اپنا حصہ ڈالیا اے۔سوئز بحران دے دوران ایہ کردار بہت نمایاں رہیا جدوں لیسٹر بی پیرسن نے بحالی امن دے کم نوں آسان بنایا تےاقوام متحدہ دے فوجی دستہ برائے امن دی تعیناتی نوں ممکن بنایا۔ اس حوالے توں کینیڈا نے اقوام متحدہ دے فوجی کارروائی برائے امن دی رہبری دی تے اقوام متحدہ دی امن کوششاں نوں تقویت دی۔ کینیڈا ہن تک 50 امن مشناں وچ حصہ لے چکيا اے جس وچ 1989 توں ہن تک دے تمام بحالی امن دے مشن شامل نيں۔ اسيں کہ سکدے نيں کہ کینیڈا نے امن دی بحالی دے لئی اکیہويں صدی وچ سب توں اہم کردار ادا کيتا اے۔
نیٹو دے بانی رکن دی حیثیت توں کینیڈا اج کل تقریباً 62٫000 باقاعدہ تے 26٫000 ریزرو فوجی بھرتی کرچکيا اے۔ کینیڈا دی افواج بری، بحری تے فضائی فوجاں توں مل کے بنی اے۔ اس فوج دے پاس کل 1٫400 جنگی گاڑیاں نيں تے 34 بحری جنگی جہاز نيں تے کل 861 لڑاکا ہوائی جہاز نيں۔
دوسری بوئر جنگ، پہلی جنگ عظیم، دوسری جنگ عظیم تے کورین جنگ وچ شمولیت توں علاوہ کینیڈا نے بین الاقوامی مِشنز وچ اقوام متحدہ تے نیٹو لئی وی اپنی فوجی قوت نوں 1950ء توں برقرار رکھیا ہويا اے جیہناں وچ امن مشن،یوگوسلاویا وچ ہون والے مختلف مشنز تے پہلی خلیجی جنگ وچ اتحادی افواج وچ شرکت شامل اے۔ 2001ء وچ کینیڈا دے فوجی دستے افغانستان وچ امریکی افواج برائے استحکام تے اقوام متحدہ دی زیر نگرانی، نیٹو دی زیر نگرانی انٹرنیشنل سکیورٹی اسسٹینس فورس وچ شامل ہوئے۔ کینیڈا دی ڈیزاسٹر اسِسٹینس ریسپانس ٹیم نے وڈے آپریشن کیتے نيں، جیہناں وچ ستمبر 2005ء دا کترینا ہری کین طوفان تے دسمبر 2004ء وچجنوب مشرقی ایشیا دا سونامی شامل اے۔
صوبہ جات دی ذمہ داریاں وچ کینیڈا دے سماجی پروگرام شامل نيں مثلا ہیلتھ کیئر، تعلیم تے فلاح و بہبود وغیرہ تے ایہ سب صوبے مل کے وفاق دے لئی رقم جمع کردے نيں۔ کینیڈا دا ایہ ڈھانچہ دنیا وچ واحد تے اپنی طرز دا انوکھا نظام اے۔ وفاقی حکومت صوبےآں وچ قومی پالیسیاں بنا سکدی اے مثلاً کینیڈا دا ہیلتھ ایکٹ، جنہاں وچوں صوبہ جات اپنی مرضی دی پالیسی منتخب کر سکدے نيں اگرچہ ایہ بوہت گھٹ ہی ایسا ہُندا اے۔ برابری دے پروگرام یعنی ایکویلائزیشن پے منٹس دے نظام دے تحت وفاق ہر صوبے نوں برابر رقوم دیندا اے تاکہ غریب تے امیر، ہر صوبے نوں ہر پروگرام دے لئی یکساں رقم ملے۔
سارے صوبہ جات دی اپنی صرف اک اسمبلی یا مقننہ ہُندا اے۔ تمام ارکان مل کے اپنے پریمئر دا انتخاب کردے نيں تے فیر اایہی طریقہ کار وزیر اعظم دے لئی اپنایا جاندا اے۔ ايسے طرح ہر صوبے وچ گورنر دا نائب لیفٹیننٹ گورنر وی ہُندا اے جو ملکہ دی نمائندگی کردا اے جس دا انتخاب صوبےآں دی مشاورت توں وزیر اعظم خود کردا اے۔ اج کل نائب گورنر دے انتخاب وچ صوبےآں دا بہت عمل دخل ہوگیا اے۔
مصنوعی سیارے توں لی جانے والی کینیڈا دی اک تصویر جس وچ بوریل جنگلات جو کہ کینیڈا دی پتھریلی سطح اُتے نمایاں نيں. برف تے ٹنڈریا وی بحر مجنمد شمالی اُتے نمایاں نيں. کینیڈا دے پہاڑاں وچ گلیشئیر وی نمایاں نيں۔ ہموار تے زرخیز میدان زراعت دے لئی بہترین نيں. عظیم جھلیاں سینٹ لارنس دے دریا دے لئی پانی مہیا کردے نيں جتھے کینیڈا دی آبادی دی اکثریت رہندی اے
کینیڈا بر اعظم شمالی امریکا دے شمالی وڈے حصے اُتے مشتمل اے۔ جنوب وچ اس دی سرحد امریکا توں ملدی اے تے شمال مغرب وچ امریکی ریاستالاسکا واقع اے۔ مشرق وچ بحر منجمد شمالی توں لے کے مغرب وچ بحرالکاہل تک کینیڈا پھیلا ہويا اے۔ اس دے شمال وچ بحر منجمد شمالی موجود اے۔ 1925 توں لے کے ہن تکقطب شمالی دا 60 ڈگری توں لے کے 141ڈگری طول بلد دی ملکیت دا یک طرفہ دعوٰی کینیڈا کردا اے اگرچہ اسنوں عالمی طور اُتے منیا نئيں جاندا۔ روس دے بعد کینیڈا دنیا دا رقبے دے لحاظ توں دوسرا وڈا ملک اے۔
کینیڈا دی آبادی دی اوسط تن اعشاریہ پنج افراد فی مربع کلو میٹر اے جو دنیا بھر وچ سب توں کم گنجان آباد علاقےآں وچ شمار ہُندا اے۔ کیوبیک توں لے کے ونڈسر دی پٹی تک (جو گریٹ لیک دے کنارے تے دریائے سینٹ لارنس تک اے ) کینیڈا دے گنجان آباد علاقے شمار ہُندے نيں۔ ايسے طرح کینیڈا وچ جِنّی جھلیاں تے دریا نيں، اوہ دنیا بھر دے کسی تے ملک دے پاس نئيں نيں۔ ايسے طرح کینیڈا دے پاس میٹھے پانی دے ذخائر دنیا بھر وچ سب توں زیادہ نيں۔
گھوڑے دی نعل دی شکل دی آبشار جو کہ اونٹاریو وچ واقع اے، اسنوں دنیا دی سب توں وڈی آبشاراں وچوں اک منیا جاندا اے تے ایہ آبی ذرائع توں بجلی پیدا کرنے دا اک وڈا ذریعہ اے تے ایتھے سیاحاں دے لئی کافی کشش اے
شمالی کینیڈا دی نباتات کونیفیریس جنگلات اُتے مشتمل نيں جو قطب شمالی دے بنجر میداناں تک پھیلے نيں۔
کینیڈا وچ زیادہ توں زیادہ تے کم توں کم اوسطدرجہ حرارت جگہ دے لحاظ توں بہت فرق نيں۔ ملک دے بعض علاقےآں جداں پریری آئی لینڈ صوبے وچ روزانہ دا اوسط درجہ حرارت منفی پنج ڈگری سینٹی گریڈ رہندا اے تے کم توں کم درجہ حرارت سخت تیز ہويا تے شدید برفانی ٹھنڈ دے باعث منفی چالیس ڈگری سینٹی گریڈ وی ہوئے سکدا اے۔ مگر ساحلی برٹش کولمبیا اک استثنٰی اے۔ ایتھے ہلکی سردی تے بارشاں موسم نوں خوشگوار بناندی نيں۔
اسی طرح گرمیاں دے بلند درجہ حرارت وی جگہ دے لحاظ توں بہت فرق ہوئے سکدے نيں۔ مشرق تے مغرب دے سواحل وچ درجہ حرارت ویہہ ڈگری سینٹی گریڈ ہوئے سکدا اے جدوں کہ درمیانی علاقہ عموما پچیس توں تیس تے کدی کدائيں چالیس ڈگری سینٹی گریڈ وی ہوئے سکدا اے۔
کینیڈاشمالی امریکا دے وڈے حصے تے پھیلیا ہویا اے۔ ایہدا بارڈرامریکا نال جنوب ولوں تے امریکی صوبےالاسکا نال شمال مغرب ولوں رَلدا اے۔ کینیڈا دے چڑھدے پاسےوڈا سمندر اوقیانوس تے لہندے ولبحرالکاہل اے تے شمال ولبحر منجمد شمالی اے۔گرین لینڈ شمال مشرق وَل تےسینٹ پیرے تے مائکلیوننیوفاؤنڈلینڈ جزیرے دے جنوب وچ اے۔ کینیڈا (پاݨی رلا کے) رقبہ ناپ نال روس دے مگروں دنیا دا دوجا وڈا دیس اے۔ صرف خُشک تھاں نال ایہ دُنیا دا چوتھا وڈا مُلک اے۔ السمیر جزیرے دے اتلے پاسے دُنیا دا سّبھ توں شمالی تھاں اے۔ کینیڈی آرکٹک دا چوکھا تھاں برف تے پکّے جمّے تھاں والا اے۔ کینیڈا کول دنیادا سَبھ توں لمبا سمندری کنڈھا اے جیہڑا 202,080 کلومیٹر (125,570 میل) اے۔ ایدے نال ای اوہدا امریکہ نال بارڈر 8,891 کلومیٹر (5,525 میل) اے جیہڑا دُنیا وچ سبھ توں لمبا اے۔ کینیڈا وچ 31,700 جھیلاں نیں۔ اینیاں کسے ہور دیس وچ نئیں۔ٹلہ لوگان 5,959 میٹر (19,551 فٹ) اچائی نال کینیڈا دی سَبھ توں اُچا تھاں اے۔دریاۓ میکینزی 1,738 کلومیٹر دی لمبائی نال سَبھ توں لمبا دریا تے پانی روڑھ نالدریائے سینٹ لارنس سَبھ توں وڈا دریا اے۔
اس جدول وچ کینیڈا دے شہراں دے اوسط درجہ حرارت دتے گئے نيں۔ سارے درجہ حرارت ڈگری سینٹی گریڈ وچ نيں۔ کِسے وی کالم اُتے کلک کر کے ایہدی ترتیب نوں بدلیا جاسکدا اے:
کینیڈا دی تیار فوج دی گنتی 67,000 اے۔ 43,000 فوج ریزرو اے۔ کینیڈا دی فوج شاہی کینیڈی آرمی، شاہی کینیڈیی سمندری فوج تے شاہی کینیڈی ہوائی فوج نال رل کے بندی اے۔ کینیڈا دا فوج تے سلانہ خرچہ 24.5 ارب کینیڈی ڈالر جنا اے۔ کیینیڈا دا تے امریکہ دا دنیا وچ سب توں لماں سانجھا بارڈر اے تے دوناں دیس لڑائیں وچ اک دوجے دے نال ہوندے نیں تے سکھلائی وی فوج دی کٹھی کردے نیں۔ کینیڈا پر دوجے دیساں نال ساک رکھن تے امریکہ نالوں وکھری سوچ رکھدا اے۔ کیوبا نال ایھدے پورے جوڑ نیں۔ عراق تے چڑھائی ویلے ایدھے وچ کوئی جوش نہیں سی۔ کینیڈا دے برطانیہ تے فرانس نال تریخی ساک نیں تے کامنویلتھ آف نیشنز تے فرانکوفون وچ سنگت راہیں ایہناں دیساں دیاں پرانیاں کلونیاں نال وی کینیڈا دے ساک نیں۔ ک؛ن؛ڈا دے برطانیہ نال گوڑھے ساک ہون باجوں کینیڈا نے کئی برطانوی لڑائیاں وچ اپنے فوجی پیجے۔ دوجی بوئر لڑائی، پہلی وڈی لڑائی تے دوجی وڈی لڑائی وچ کینیڈی فوج برطانوی فوج نال کھڑی سی۔ کینیڈا 1945 وچ یونائیٹڈ نیشنز تے 1949 وچ نیٹو دا موڈی دیس سی۔ سرد جنگ ویلے کینیڈا نے کوریا دی لڑائی وچ اپنا حصہ پایا تے امریکہ نال رل کے سوویت یونین ولوں کسے میزائلاں دے ہلے توں بچن اک جٹ ہویا۔لسٹر پیرسن، کینیڈا دے اک سیاستدان تے وزیراعظم نے 1956 دے سویز رپھڑ وچ یونائیٹڈ نیشنز دی امن فوج دی سوچ دتی جس باجھوں اوہنوں امن دا نوبل انعام وی مِلیا۔ امن فوج دی سوچ کینیڈا ولوں آئی سی ایس لئی پہلی امن فوج وی کینیڈا ولوں آئی تے ہن تک کینیڈا 50 تھانواں تے امن فوج بھیج چکیا اے۔
2001 وچ کینیڈا نے یونائیٹڈ نیشنز دے تھلے امریکہ نال رل کے افغانستان وچ فوج پیجی۔ جولائی 2011 توں کینیڈا ہولی ہولی اپنی افغانستان توں بلا ریا اے ایس کم وچ کینیڈا دے 158 فوجی اک سفارتی بندا، دو کامے اک اخبار لکھاری مارے گۓ۔ کینیڈا دا ایس لڑائی تے 11.3 کینیڈی ڈالر خرچہ آیا۔ جولائی 2010 وچ کینیڈا نے اپنی فوجی تریخ دا سج توں وڈا سودا کیتا جدوں اوہنے 65ایف 35 لائیٹنینگ ہوائی جہازاں نوں ملیں لین دا سدا دتا جیدا مل $9 کینیڈی ڈالر بݨدا سی۔ مارچ تے اکتوبر 2011 دے وشکار کینیڈی فوجاں نے لبیا دی کر دی لڑائی وچ وی حصہ لیا۔
2011ء دی کینیڈا دی ہون والی لوکاں دی گنتی وچ 33,476,688 لوک کینیڈا وچ وس رۓ سن۔ گنتی وچ وادے دی وڈی وجہ بہر توں کینیڈا وچ لوکاں دا انا اے۔ کینیڈا دے لوکاں دا 80٪ امریکہ دے بارڈر توں 150 کلومیٹر (93 mi) دے اندر ریندے نیں تے کینیڈا دے ٪80 لوک شہراں وچ ریندے نیں۔ 2006 دی اک گنتی وچ اپنے آپ نوں کینیڈی آکھن والے (32٪)، انگریز (21%), فرانسیسی (15.8%), سکاٹ (15.1%), آئرش (13.9%), جرمن (10.2%), اطالوی (4.6%), چینی (4.3%), پہلے لوک (4.0%), یوکرینی (3.9%), تے ڈچ (3.3%) سن۔ جنوبی ایشیائی (4.0%) نیں۔
کینیڈا دے ٪77.1 لوک سائی نیں۔ ٪43.6 لوک کیتھولک نیں۔ 21٪ دے نیڑے پروٹسٹنٹ نیں۔ 16.5 دا کوئی مذہب نئیں۔ 2٪ مسلمان تے 1.1% یہودی نیں۔
ٹورنٹو,اونٹاریو دا افقی منظرCN ٹاور. ٹورنٹو کینیڈا دا سب توں وڈا شہری آبادی والا علاقہ اے جس وچ 51 لکھ 13 ہزار 1 سو 49 لوک آباد نيں۔
2001ء دیمردم شماری توں پتا چلا اے کہ اس وقت کینیڈا وچ کوئی تن کروڑ ست ہزار تے چورانوے (30,007,094) لوک آباد نيں۔ موجودہ اندازہ بتیس اعشاریہ پنج ملِیئن (32.5) نفوس اے۔ آبادی وچ اضافے دی بنیادی وجہ امیگریشن اے تے کسی حد تک قدرتی شرح پیدائش وی اس دا سبب اے۔ اس وقت کینیڈا دی تن چوتھائی آبادی امریکا دے نال سرحد دے اک سو سٹھ (160) کلومیٹر دے اندر اندر رہ رہی اے۔ ايسے طرح آبادی دا وڈا حصہ شہری علاقےآں وچ بالخصوص کیوبیک شہر ونڈسر دی پٹی، برٹش کولمبیا دے لوئر مین لینڈ تے کیلگری-ایڈمنٹن دی پٹی وچ رہ رہیا اے۔
نسلی یا قومیت دے اعتبار توں کینیڈا بہت ملی جلی قوم اے۔ 2001ء دی مردم شماری توں پتہ چلا اے کہ کینیڈا وچ کل 34 قومیتاں ایسی نيں جنہاں دی آبادی اک لکھ توں ودھ اے۔ کینیڈا دے اپنے باشندے سب توں زیادہ یعنی 39.4% نيں۔ اس توں بعد انگریزاں دی تعداد 20.2% اے۔ اس دے بعد فرانسیسی، سکاٹش، آئرش، جرمن، اطالوی، چینی، یوکرائنین تے جنوبی امریکا دے ریڈ انڈین آندے نيں۔ کینیڈا دے اصلی باشندےآں دی تعداد وچ ہور آبادی دی نسبت دگنا اضافہ ہوئے رہیا اے۔ 2001ء وچ آبادی دا 13.4% حصہ قابل ذکر اقلیتاں دا سی۔
کینیڈا دی آبادی دا 77.1% حصہ مسیحی اے جس وچوں کل آبادی دا 43.6% حصہ کیتھولک نيں تے باقی پروٹسٹنٹ نيں۔ 17% نے کِسے مذہب نال تعلق ظاہر نئيں کيتا۔ باقی 6.3% وچوں اکثریت مسلم نيں۔
کینیڈا دے صوبے تے ریاستاں تعلیم دے ذمہ دار نيں یعنی قومی سطح اُتے کوئی ادارہ اس دا ذمہ دار نئيں اے۔ اس طرح ایتھے تیرہ تعلیمی نظام پائے جاندے نيں۔ ہر نظام اپنی علاقائی تریخ، جغرافیہ تے مقامی سبھیاچار دے علاوہ یکساں تعلیم دیندا اے۔ لازمی طور اُتے سکول جانے دی عمر علاقے اُتے منحصر اے تے پنج سال توں لے کے ست سال تک داخلہ تے سولہ توں اٹھارہ سال تک دی عمر وچ فراغت ہوئے سکدی اے۔ اس وقت کینیڈا دی 99% آبادی خواندہ اے۔ ثانوی تعلیم وی صوبائی تے ریاستی حکومت کیتی ذمہ داری تے انہاں دی رقوم توں ہی ہُندی اے۔ اس دے علاوہ وفاق اضافی رقوم وی مہیا کردا اے۔ 2002 وچ 25 توں 64 تک دی عمر دے 43% کینیڈینز ثانوی درجے تک تعلیم یافتہ سن ۔
مانٹریال،کیوبیک دی اکثریت فرانسیسی بولدی اے لیکن انگریزی بولن والےآں دی اک وڈی اکثریت رہندی اے
انگریزی تے فرانسیسی کینیڈا دی دو سرکاری زباناں نيں۔ انگریزی 59.7% آبادی دیمادری زبان اے جدوں کہ فرانسیسی %23.2 لوکاںی مادری زبان اے۔ 7 جولائی 1969 نوں آفیشل لینگوئج دے تحت وفاقی حکومت وچ فرانسیسی نوں انگریزی دے برابر درجہ دے دتا گیا۔ اس توں کینیڈا دے دو زبانی ملک ہونے دا عمل شروع ہويا۔
انگریزی تے فرانسیسی نوں وفاقی عدالتاں، پارلیمان تے تمام وفاقی ادارےآں وچ یکساں اہمیت حاصل اے۔ عوام نوں حق حاصل اے کہ جتھے اکثریتی علاقہ ہو، اوہ انگریزی یا فرانسیسی وچ خدمات حاصل کر سکدے نيں۔ ايسے طرح کینیڈا دا باشندہ ہونے دے لئی انگریزی یا فرانسیسی وچوں گھٹ توں گھٹ اک بولی دا جاننا لازمی اے۔ %98.5 آبادی گھٹ توں گھٹ انگریزی یا فرانسیسی یا دونے بولن دے قابل اے۔
فرانسیسی بولنے والےآں دی اکثریت کیوبیک وچ رہندی اے لیکن قابل ذکر تعداد نیو برنزوک دے شمال، مشرقی تے شمالی اونٹاریو تے جنوبی مینی ٹوبہ وچ وی موجود اے۔ کیوبیک دی سرکاری بولی فرانسیسی اے۔ 85% افراد دی بولی فرانسیسی اے۔ اس دے علاوہ بہت ساریاں تے وی قدیم زباناں علاقائی طور اُتے سرکاری درجہ رکھدی نيں۔
غیر سرکاری زباناں وی اہمیت رکھدی نيں تے ایہنان دے بولن والے 5 ملیئن (5,202,245) توں وَدھ نيں۔ ایہناں وچپنجابی، چینی، اطالوی تے جرمن زباناں شامل نيں۔[۸]
کینیڈا دی ثقافت تاریخی اعتبار توں انگریزی، فرانسیسی، آئرش، سکاٹش تے مقامی ثقافتاں توں بہت متاثر اے تے وقت دے نال نال امریکی ثقافت وی اپنا رنگ جما رہی اے۔ بوہت سارے امریکی ثقافتی اشیا مختلف اندازسے اپنے قدم جما رہے نيں تے ايسے طرح کینیڈا دی سبھیاچار اپنے قدم امریکا تے ہور ملکاں وچ جما رہی اے۔
کینیڈا دی وکھ تھلگ تے محفوظ رہنے والی سبھیاچار ہن وفاقی ادارےآں دی مداخلت توں متائثر ہوئے رہی اے جنہاں وچ کینیڈین براڈ کاسٹنگ کارپوریشن، نیشنل فلم بورڈ آف کینیڈا تے کینیڈین ریڈیو-ٹیلی ویژن اینڈ ٹیلی کمیونیکیشن کمیشن شامل نيں۔
کینیڈا جغرافیائی اعتبار توں وسیع تے نسلی اعتبار توں مخلوط ملک اے تے صوبےآں تے ریاستاں وچ ایہ بہت فرق پایا جاندا اے۔ کینیڈا دی اپنی سبھیاچار نويں امیگرینٹ لوکاں دی وجہ توں بہت متائثر ہوئی اے۔
قومی نشانات قدرت، تریخ تے پہلے آؤن والیاں قوماں توں متاثر نيں۔ میپل دا پتّا جیہڑا ہُݨ کینیڈا دی شناخت بَݨ چُکیا اے، اٹھارہويں صدی دے اوائل توں جھنڈے، پینی (سب توں چھوٹی مالیت دا سکہ) تے سرکاری علامت دا درجہ رکھدا اے۔ دوسرے اہم نشانات وچ اودبلاؤ، کینیڈا گوز یعنی بطخ، مرغابی، تاج تے آر سی ایم پی شامل نيں۔
کینیڈا دا سرکاری کھیلآئس ہاکی اے۔ ہاکی قومی مشغلہ اے تے اس وقت کوئی ڈیڈھ مِلیئن (1.65) توں ودھ افراد اس دے باقاعدہ رکن نيں۔ کینیڈا دے چھ میٹروپولیٹن علاقے یعنی ٹورنٹو، مانٹریال، وینکوور، اوٹاوا، کیلگری تے ایڈمنٹن نے اپنی اپنی قومی ہاکی لیگاں بنائی ہوئیاں نيں تے اس وچ کینیڈا دے مقامی کھلاڑیاں دی تعداد دنیا وچ ہور تمام آئس ہاکی دے کھلاڑیاں توں زیادہ اے۔ ہاکی دے بعد دوسری مشہور کھیل کینیڈین فٹ بال تے کرلنگ اے۔ کینیڈا دی فٹ بال دی لیگ ملک دی دوسری سب توں زیادہ مشہور اے تے کینیڈا دی شناخت دا باعث وی اے۔ گولف، ویہہ بال، سکیینگ، سوکر،والی بال تےباسکٹ بال وی وڈے پیمانے اُتے کھیلی جاندی نيں۔ کینیڈا 2007 دے فیفا انڈر 20 ورلڈ کپ دا میزبان اے تے 2010 دے سرمائی اولمپک وی وینکوور تے وسلر وچ ہوئے نيں۔
کینیڈا نے سائینسی کھوج تے ایھدے اگے وادھے وچ 2011 وج 29.9 ارب کینیڈی ڈالر خرچے۔ ایس دیس نے فزکس کیمسٹری تے دوائیاں وچ 10 نوبل انعام جتن والے اگے لیاندے۔ دنیا دے سینسداناں دے کم دے ودھیا ہون دے ناپ تے کینیڈا دے سینسدان چوتھے نمبر تے آندے نیں۔ انٹرنیٹ دے ورتن وچ کینیڈا دا نمبر 12واں اے تے ایتھے 28 ملن انٹرنیٹ ورتن والے نیں جیہڑا کے ایھدی لوک گنتی دا 84٪ بندا اے۔
کینیڈا خلاء وچ ہون والی کھوج وچ ترقی یافتہ مُلکاں وچ شامل اے تے سوویت یونین تے امریکا توں مگروں خلاء وچ روبوٹ بھیجن والا تیسرا مُلک اے۔ ایہنے 1962 وچ الوٹ 1 خلا وچ بھیجیا تے 1984ء وچ مارک گرانو خلاء وچ جان والا پہلا کینیڈیتارہ پاندھی سی۔
کینیڈا اس وقت دنیا دی امیر ترین قوماں وچوں اک اے۔ کینیڈا آرگنائزیشن فار اکنامک کواپریشن اینڈ ڈیویلپمنٹ OECD تےگروپ آف ایٹ G-8 دا رکن اے۔ کینیڈا فری مارکیٹ اکانومی اے تے اس دی حکومت دا امریکا دی نسبت تھوڑا سا زیادہ عمل دخل اے لیکنیورپی یونین دی نسبت بوہت گھٹ دخل دیندی اے۔ کینیڈا دیفی کس جی ڈی پی امریکا توں نسبتا کم اے لیکن اکثر مغربی یورپی ملکاں توں زیادہ اے۔ گزشتہ دہائی وچ بحران توں بعد کینیڈا دی معیشت تیزی توں ترقی کر رہی اے تے بے روزگاری دی شرح کم ہُندی جا رہی اے تے حکومت دا سرپلس وفاقی سطح اُتے بڑھدا جا رہیا اے۔ اج دا کینیڈا معاشی حوالے توں امریکا توں بہت ملدا جلدا اے۔ جولائی 2006 وچ کینیڈا دی شرح بے روز گاری چھے اعشاریہ چار فیصد (%6.4) سی جو سابقہ تیہ سالاں وچ کم ترین اے، صوبائی بے روزگاری دی شرح البرٹا وچ تن اعشاریہ چھے (%3.6) توں نیو فاؤنڈ لینڈ تے لیبریڈار وچ چودہ اعشاریہ چھے (%14.6) تک فرق اے۔
گزشتہ صدی وچ تیزی توں ہون والی مینوفیکچرنگ، کان کنی تے خدمات دے شعبے وچ ترقی نے اس قوم نوں شہری تے صنعتی قوم بنا دتا اے۔ دنیا دی دوسری ترقی یافتہ اقوام دی مانند، کینیڈا دی معیشت دا وڈا حصہ خدمات توں متعلق اے تے کینیڈا دے تن چوتھائی باشندے اس توں متعلق نيں۔ اُتے کینیڈا اس لحاظ توں فرق اے کہ کینیڈا دی معیشت وچ لکڑی تے تیل دی صنعتاں بنیادی اہمیت رکھدی نيں۔
کینیڈا اوہناں چند ترقی یافتہ ملکاں توں اک اے جیہڑے توانائی برآمد کردے نيں۔ کینیڈا وچ قدرتی گیس دے وسیع ذخائر مشرقی ساحل اُتے موجود نيں تے تیل تے ہور گیس البرٹا، برٹش کولمبیا تے ساسکچیوان وچ موجود نيں۔ ايسے طرحاں اتھابسکیا ٹار سینڈز کینیڈا نوں تیل دے ذخائر دے اعتبار توں دنیا دا دوسرا وڈا ملک بناتے نيں۔ کیوبیک، برٹش کولمبیا، نیو فاؤنڈ لینڈ تے لیبرے ڈار، اونٹاریو تے مینیٹوبا وچپن بجلی سستے تے ماحول دوست طریقے توں پیدا ہُندی اے۔
کینیڈا زرعی پیداوار دے حوالے توں وی دنیا دا اک اہم ملک اے۔ کینیڈا دی چراگاہاں گندم تے ہور غلہ جات پیدا کرنے دے لئی مشہور نيں۔ کینیڈا جست تے یورینیم دے علاوہ ہور معدنیات جداں کہ سونا، کانسی، المونیم تے سیسہ دے لئی وی بہت مشہور اے۔ اونٹاریو دے جنوب وچ واقع صنعتی علاقہ خاص طو رپر گڈیاں دی پیداوار دے لئی مشہور اے۔
کینیڈا دی تجارت دا بنیادی دارومداربین الاقوامی تجارت بالخصوص امریکا دے نال اے۔ 1989ماں تے 1994ماں کینیڈا نے امریکا دے نال آزادانہ تجارت دا معاہدہ کيتا جس توں دونے دی تجارت وچ ڈرامائی اضافہ ہويا۔ 2001 توں ہن تک کینیڈا نے کامیابی توں معاشی بحراناں دا سامنا کيتا اے تے جی اٹھ G-8 وچ اپنی معاشی حالت برقرار رکھی اے۔
.jpg)
.svg)