اسلامی لوکراج پاکستان (انگریزی: Islamic Republic of Pakistan) (اردو:اسلامی جمہوریہ پاکستان)جنوبی ایشیا دے شمال مغرب وچ واقع اک خود مختار مُلک ہے۔ ایہدے چڑھدے وچبھارت، ابھے چڑھدے وچچین، لہندے وچایران اَتےافغانستان اَتے لمے وچعرب سمندر واقع نیں۔ پاکستان 1947ء وچ اوہناں تھانواں تے بݨیا جتھے مسلماݨاں دی لوک گݨتی بوہتی سی۔ 24 کروڑ دی لوک گݨتی دے نال ایہہ دنیا دا پنجواں سبھ توں وڈا مُلک ہے۔ 881,913 مربع کلومیٹر (340,509 مربع میل) دے نال ایہہ دنیا دا تیتیواں سبھ توں وڈے رقبے والا مُلک ہے۔ ایہدے جنوب وچ 1046 کلومیٹر (650 میل) دی ساحلی پٹی اے جیہڑیعرب سمندر نال ملدی ہے۔ پاکستان نوں شمال وچ اک تنگوخاݨ لانگھاتاجکستان توں وکھ کردی ہے جد کہ اس مُلک دیاں سمندری حداںعمان دیاں سمندری حداں نال وی ملدیاں نيں۔
پاکستان دیتریخنیولتھک ویلے توں ٹردی ہےمہرگڑھ ایس رہتل دا اک گڑھ سی۔ ایس دے مگروں ایتھےکانسی ویلا دیہڑپہ رہتل دا مڈھ رکھیا جاندا ہے۔ہڑپہ تےموہنجوداڑو ورگے نگر وسائے جاندے نیں۔ ایتھے وید تےگندھارا رہتلاں بھونگریاں۔ ایتھے ہی ایرانی،یونانی،مغل تے پنجابی رہتلاں چلیاں تے ایتھےانگریز وی آئے جناں دیبرطانوی سلطنت چوں پاکستان 1947 چ بݨیا۔ بݨݨ ویلے 1947 چ پاکستان اکلوکراج سی جتھے 1956 چ اک آئین وی چلایا گیا پر 1958 دے مگھروںایوب خان نے آئین نوں توڑ دتیاں ہویاں راج تے مل مارلیا اَتےلوکراج مک گیا۔ 1971 چچڑھدا پاکستان پاکستان توں وکھرا ہوکےبنگلہ دیش بݨ گیا۔
پاکستانوفاقیپارلیمانیجمہوری ریاست دے تحت چلدا ہے۔ اس دےچار صوبے تے کجھ وفاقی راج دے انتظام تھلے علاقے نيں۔ ایہہ دیس بولی اتے قومی طور اُتّے وکھ-وکھ قوماں دا علاقہ ہے اتے اس دا جغرافیہ وی ہر طرحاں دے خطے شامل ہے۔ پاکستان جگ دا اک مڈھلا طاقتور دیس ہے، جداں کہ اس دی فوج دنیا دی چھیویں سبھ توں وڈی فوج ہے اتے ایہہ اسلامی دنیا دی اکلوتی تے لمے ایشیے دی دوجیایٹمی طاقت اے۔ اس دی اکانمی دنیا وچ 27 ويں نمبر اُتے ہے۔
پاکستان چار صوبیاں تے چار ہور تھانواں اچ ونڈیا ہویا ہے۔ ایتھے 21 کروڑ توں ودھ لوک وسدے نیں۔ تے دنیا دی دوجی سبھ توں وڈیمسلمان آبادی ایتھے وَسدی ہے۔ ایتھے کئی زبانں بولیاں جاندیاں نیں پر سبھ توں وڈی زبانپنجابی زبان ہے۔ پاکستان دے جغرافیائی خدوخال وچ میدان، پہاڑ،دریا، صحرا اتے پٹھار شامل نیں۔
پاکستان کول دنیا دی ستویں سبھ توں وڈی فوج ہے۔ ایتھے دنیا دی چھیویں سبھ توں وڈی لوک گنݨتی ہے۔ پاکستان نوں غریبی، انپڑھی، ہیرا پھیری تے دہشتگردی دے مسلے بڑے چر دے نیں۔
فارسی زبان وچ پاکستان دا مطلب 'پاک تھاں' اے۔ ایہ ناں سبھ توں پہلاں 1933ء نوں تحریک پاکستان دے رہنماءچورھری رحمت علی نے ورتیا سی۔
پاکستان دا لفظی مطلبپاک لوکاں دی سر زمین اے،فارسی زبان وچ پاک دا مطلب خالص اتے صاف ہے اَتےستان دا مطلب استھان یا زمین یا وطن ہے۔1933ء وچچودھری رحمت علی نے دوجی گول میز کانفرنس دے موقعے اُتے اپݨا مشہور کتابچہہُݨ یا کدی نئیں چھاپیا، جس وچ پہلی وار لفظ پاکستان ورتیا گیا۔
پاکستان والے تھاں چ انسان ہزاراں ورھیاں توں رہندا آیا ہے۔ اُبّھے پنجاب دیسوانی رہتل 4 لکھ ورھے پراݨی ہیگی ہے۔ ایس رہتل دےدریائے سواں دے کنڈھیاں توں پتھر دے بݨے اوزار لبھے نیں۔مہرگڑھ،بلوچستاننویں پتھر ویلے دا اک گڑھ سی 9000 توں 5200 ورھے پہلے تک لوک وسدے رہے۔ہڑپا رہتل،کانسی ویلا دی اک رہتل سی۔ہڑپاموہنجوداڑو تے کئی ہور نگر ایہدے گڑھ سن۔ ایہہ اج توں 4500 ورھے پہلے وس رہی سی 3600 ورھے پہلے باہروں آن والیاں دی ہلے باجوں مک گئی۔ ایتھوں دے لوکی مٹی دے برتن بنانا جاݨدے سن،وائی بیجی کرنا جاݨدے سن تے اوہناں نے چنگے شہر وی وسائے۔شکر، کھنڈ، گڑ، کاٹن دا کپڑا تےشطرنج ایتھے بݨے۔ اناں دے نگر اک پدھر نال بنے سن۔
گندھارا دا بدھا
آریائی لوک کئی گروہاں وچ 3600 ورھے دے لگبھگ ایدر وسطی ایشیا ولوں آئے۔ ایتھے دی رہتل نوں توڑیا تے پرانی تے اپنی رہتل نال اک نویں ویلے دی اک نویں رہتل دی بنیاد رکھی۔ ایہنوں وید رہتل کہ سکنے آں۔ ایس ویلے وچپنجاب وچہندوواں دی پوتر کتابرگ وید لکھی گئی۔ ایسے ویلے وچ ای ہندومت دی پینڈی نیو رکھی گئی۔ رگ ویدسنسکرت وچ اے۔ پنجاب دے کافی وڈے انگ دا ناںگندھارا سی تی ایتھے دی بولیگندھاری سی۔رگ وید تےسنسکرت وچ لکھی گئی پر عام لوکاں دی بولیگندھاری سی۔گندھارا دا ای اک پڑھاکوپانینی سی جیہنےپشکلاوتی، گندھارہ وچ گریمر تے پہلی پوتھی استا دہائی 26 صدیاں پہلے لکھی۔ ایہگندھاری،پنجابی دی پرانی ونڈ اے یا اینوں پرانی پنجابی کیا جاسکدا اے۔ ٹاکساشلا (ٹیکسلا)،کٹاس راج،پشاور،ملتان وید رہتل دے نگر سن۔بدھ مت آن نال گندھارا بدھ مت دا گڑھ بن گیا۔ اتلے پرانے پاکستان تے کئی تھانواں تے بدھ مت دے پڑھائی دے تھاں بنے۔گندھارا توں بدھ متافغانستان،چین،کوریا تےجپان ول گیا۔ہیون سانگ تےفاہیان دو چینی مذہبی یاتری پرانے پاکستان آۓ۔ لیندے گندھارا اتےھخامشی سلطنت مل ماردی اے۔ 326 م پ وچسکندر یونانیھخامشی سلطنت نوں مکان دے چکر وچ پاکستان وچوں لنگ جاندا اے۔موریہ سلطنت دکھنی ایشیاء دی پہلی وڈی سلطنت سی جیہڑیبنگلہ دیش توںنیپال تک پھیلی ہوئی سی تےپاکستان وی اوہدا اک انگ سی۔ ایہدی نیوچندرگپت موریہ نے رکھی جیدا وزیرکوٹلیا چانکیا ٹیکسلا دا پڑھیار سی۔اشوک ایس سلطنت دا اک وڈا راجہ سی تے اوس دے مگروں ایہ سلطنت ماڑی پَے گئی تے پاکستان تے افغانستان اُتے یونانی بادشاہواں دا راج ٹریا جیہدے راجگڑھ پنجاب دے شہرسیالکوٹ،ٹیکسلا تےپشکلاوتی سن۔ بدھ یونانی رہتل چھائی ہوئی سی تے ٹیکسلا دی گنتی دنیا دے وڈے لکھن پڑھن دے گڑھاں وچ ہوندی سی۔ ایس دے مگروں سند دےہندو رائے ٹبر (489–690) دا سندھ توںکشمیر تک دی تھاں تے راج رہیا۔
11ویں صدی وچ اتلے پنجاب تے ہندوشاہی دا راج سی جیدا راجگڑھکابل سی۔ ایدیغزنی دےترک سردارسبکتگین نال تے اوہدے پترمحمود غزنوی نال لڑائی چھڑ جاندی اے۔جے پال اوہدا پترآنندپال تے پوترا ترلوچن پال تے ایس ٹبر دا آخری راجہ بھیم پال دلیری نال 1026 تکمحمود غزنوی دیاں فوجاں نال لڑدے ریندے نیں۔ پنجاب دی ایس آخری سلطنت دا راجگڑھکابل سی اوس مگروںدریاۓ سندھ دے کنڈے تےہند بندا اے تے اوتھوں فیر نمک دے پہاڑی سلسلے وچنندنہ ایدا آخری راجگڑھ سی۔ افغانی تے ترک پنجاب نوں رج کے لٹدے نیں تے ایتھوں ہزاراں لوکاں نوں غلام بنا کےغزنی ویچ دتا جاندا اے۔ گندھارا رہتل جیہڑی پہلے ای ماڑی ہوچکی سی ایہناں ہلیاں ںوں ناں سہ سکی تے مرجاندی اے۔ پنجاب نوںغزنی سلطنت دا اک صوبہ بنادتا جاندا اے۔ عزنویاں دے مگروںغوریاں نےپنجاب تے ایس توں اگےہندستان تے ہلے بولے تے اک غوری سلطانشہاب الدین غوری نوںضلع جیلمپنجاب وچ قتل کردتا جاندا اے۔دلی سلطنت وچ پاکستان تے پنجاب نوں لیندے ولوں آنوالے ہلیاں نال رہنا پیندا سی۔ بلبن، تغلق، خلجی تے لودھی ایتھے راج کردے نیں۔
مغل سلطنت دے بنن نال پاکستان والا تھاںمغل سلطنت وچ رلایا گیا۔ پاویں غوری ہووے یا سوری یااکبر پنجاب تے مل مارنا کدے وی اسان کم نئیں سی۔پنجاب دا اک سردارسلطان سارنگروات کول 1546 وچشیر شاہ سوری نال اپنے 16 پتراں نال لڑدا ہویا ماریا گیا۔اکبر بادشاہ نوں پنجاب تے مل مارن لئی ایتھے چوکھا ویلہ لنگانا پیا۔ ایدوں ای اک پنجابگرو نانک پنجاب وچ اک نویں مت،سکھ مت دی نیو رکھدا اے۔لاہورمغل سلطنت داراجگڑھ سی۔ پنجاب دی ازادی دا متردلا بھٹی مردیاں مرگیا پر مغلاں اگے ناں لفیا۔ مغل سلطنت ویلے نال نویں رپھڑاں نون مکان وج یملی ثابت ہوئی تے ماڑی ہوندی گئی۔ دکھن ولوںمرہٹے ، اتر لیندے ولوںپنجابی ایدے سر دی پیڑ سن تے سمندر ولوںانگریز اگ ودھ رۓ سن،مغل سلطنت دے صوبیدار دلی نوں ماڑا ویھکدیاں ہویاں ایہنوں اکھاں کڈھ رۓ سن۔نادر شاہ افشار تےاحمد شاہ ابدالی دے لٹ مار والے ہلے نیںمغل سلطنت دیاں چولاں ہلادتیاں۔ ایس دے مگروں پاکستان تے خاص کرکےپنجاب نوںایران تےافغانستان توں ہون والے تھوڑے تھورے چر مگرون لٹ مار والے ہلیاں نے برباد کرکے رکھ دتا۔
1797 نوںاکپنجابی زنانیسدا کورپنجاب دے اتے ہون والے ایس ظلم دے خلاف اٹھ کھڑی ہوندی اے تے آپنے 18 وریاں دا جوائی نالافغانستان ولوں لٹمار لئی آن والی اک فوج نوں واپس مڑن تے محبور کردیندی اے۔ اوہدے جوائی دا ناںرنجیت سنگھ سی۔ رنجیت سنگھپنجاب تےکشمیر نوں بارلیاں فوجاں توں ازاد کراندا اے تے ایتھے لمے چر مگروں امن تے چین دا راج شروع ہوندا اے۔انگریز 1802 نوں پنجاب دے بارڈر تے پونچ چکے سن۔رنجیت سنگھپنجاب تے پاکستان تے اوہناں دے مل مارن وچ سب تون وڈی روک ریا۔ جد تک اوہ جیندا ریا پاکستان تے مل مرن داانگریزی سفنہ پورا نا ہوسکیا۔ 1839 نوں اوہدیاں اکھان نوٹن مگروںمیانی دی لڑائی وچ 1843 نوںانگریزسند تے مل ماردے نیں تےبلوچستان ول وددے نیں۔ 1849 نوں اک لمی تیاری صبر تے انتظار مگروںانگریز پنجاب تے مل مارلیندے نیں۔ اوس ویلےپنجاب وچکشمیر تےافغانستان دے بارڈر تک دا تھاں وی نال سی۔ انگریزاں نے ایتھے مل مارن مگروں دو نویاں بولیاںاردو تےانگریزی ایتھے لاگو کیتیاں۔ 1857 وچ دیسی لوکاں نے انگریزاں دے خلاف کئی تھانواں تے بغاوت کیتی۔جیلمراولپنڈیمری تےہندستان دے کئی نگر ایس بغاوت دے گڑھ سن پر ایس نوں کچل دتا گیا۔
جیلم وچ 1857 وچ 33 مرن والے انگریزاں دے ناںمسلم لیگ دے رہنما، 1940
711ء وچاموی خلیفہولید بن عبدالملک دے دور وچمحمد بن قاسم برصغیر (موجودہ پاکستان و ہندوستان) دے خاصے حصے نوں فتح کردا اے تے ایويںبرصغیر (موجودہ پاکستان) دنیا دی سب توں وڈیعرب ریاست دا اک حصہ بن جاندا اے، جس داراجگڑھدمشق، بولیعربی تے مذہباسلام سی۔ ایہ علاقہ سیاسی، مذہبی تے ثقافتی طور اُتےعربدنیا توں جڑ جاندا اے۔ اس واقعہ نے برصغیر تےجنوبی ایشیا دی تریخ اُتے گہرے اثرات مرتب کیتے۔
سن1947ء توں پہلےبھارت، پاکستان تےبنگلہ دیش برطانوی کالونیاں سن تےبرّصغیر دے ناں توں جانے جاندے سن ۔ہندوستان دی آزادی (انگریزاں سے) دی تحریک دے دوران وچہندوستان دے مسلماناں نے اپنے لئی اک علیحدہ ملک دا مطالبہ کيتا۔ "پاکستان دا مطلب کيتا لا الہ الا اللہ" اس تحریک دا مقبول عام نعرہ سی۔ اس مطالبے دے تحتتحریک پاکستان وجود وچ آئی۔ اس تحریک دی قیادتمحمد علی جناح نے کيتی۔14 اگست1947ء نوں پاکستان وجود وچ آیا۔
تقسیمبرصغیر پاک و ہند دے دوران وچ انگریزاں نے کچھ ایداں دے سقم چھڈے جو پاکستان تےبھارت دے درمیان وچ1948ء تے1965ء وچکشمیر دے مسئلہ اُتے دو جنگاں دا سبب بن گئے۔
اس توں علاوہ چونکہ لہندے پنجاب وچ بہنے والے زیادہ دریابھارت دے زیر انتظامکشمیر توں ہوکے آؤندے نيں، لہذا پاکستان نوں1960ء وچبھارت دے نالانڈس طاس معاہدہ کرنا پيا، جس دے تحت پاکستان نوں مشرقی دریاؤں،ستلج،بیاس تےراوی توں دستبردار ہوݨ پيا۔ جد کہدریائے انڈس،چناب تےجہلم اُتے پاکستان دا حق تسلیم کر ليا گیا۔
1947ء توں لے کے1948ء تک پاکستان نوں وڈی مالی مشکلات دا سامنا کرنا پيا، کیونجےبھارت نے پاکستان دے حصہ وچ آنے والی رقم پاکستان نوں ادا نہ کيتی۔ اس دے علاوہ صنعتی ڈھانچے دے ناں اُتے پاکستان دے حصے وچ گنتی دے چند کارخانے آئے تے ہور برآں کئی اندرونی و بیرونی مشکلات نے وی پاکستان نوں گھیرے رکھیا۔
1884 وچہندستان وچ سیاسی جانکاری ودھان لئی ایتھے اک ہندوواں دی سیاسی پارٹیانڈین نیشنل کانگریس دی نیو رکھی گئ۔1903 وچ پنجاب دی پہلی ونڈ کیتی گئی جدوں پنجابی بولن والے ضلعے ہزارہ تے ڈیرا اسمعیل خان پنجاب توں وکھ کرکے صوبہ سرحد دے ناں دا اک نوں صوبہ ہندستان دے اتر لہندے ول بنایا گیا۔ 1906 وچ مسلماناں دے حقاں لئی لڑن لئیمسلم لیگ بنائی گئی۔29 دسمبر 1930 نوں اقبال نے ہندستان دے لیندے اتری تھانواں وچ جتھے چوکھے مسلمان وسدے سن مسللماناں دے ہندوستان توں وکھ اک دیس دی مانگ کیتی۔ مسلم لیگ نے 1930 دے دھاکے چ مشہوری حاصل کیتی تے ہندستان دے مسلماناں دی آگو پارٹی بن گئی۔ 1940 نوں لاہور وچمحمد علی جناح نے مسلم لیگ دے جلسے وچ مسلماناں لئی اک وکھرے دیس دی مانگ کیتی۔ 1947 دے مڈھ وچ انگریزاں نے ہندستان وچ اپنے راج نوں چھڈن دا ارادہ کیتا۔ 14 اگست 1947 نوں ہندستان دے اتر چڑھدے پاسے تے اتر لہندے پاسے پاکستان ناں دا دیس بن گیا۔
پاکستان دے بنن وچ سب توں چوکھا گھاٹا پنجابیاں دا ہویا۔پنجاب دوجی واری ونڈیا گیا۔بنگال،پنجابسندھ تےبلوچستان پاکستان وچ رلے۔ لکھاں پنجابیاں نوں اپنے تھاں چھڈ کے دوسرے دیس جانا پیا۔ لکھاں مارے تے لٹے گۓ۔ پاکستان بݨݨ ویلے اک لوکراج سی۔ سرکار چلان لئی انگنت رپھڑ سن۔ پاکستان داراجگڑھکراچی سی۔محمد علی جناح پاکستان دا پہلا گورنر جرنل سی تےلیاقت علی خان ایہدا پہلا وزیراعظم سی۔
کشمیر پاکستان دے شمال وچ واقع ایسی ریاست سی جتھے مسلمان چوکھے سن تے دیس دی ونڈ دے قنون باجوں ایہ پاکستان وچ رلنا چاہیدا سی پر ایتھے دے ہندو راجا نے ہندستانی فوج نوں سد لیا تے اینج اکتوبر 1948 وچکشمیر دی پہلی لڑائی ہوئی جیہدے وچ دو حصے ہندستان کول تے اک جصہ پاکستن کول آیا۔ کشمیر پاکستان تے ہندستان دے وشکار اک وڈا رپھڑ اے تے ایس باجھوں 1965، 1971 تے کارگل وچ لڑائیاں ہوچکیاں نیں۔
پاکستان وچ پارلیمانی تے وفاقی لوک راج پربندھ چل رہیا اے۔ ایس دیس دا وڈا تے سرکاری مذہباسلام اے۔ ایہ دیس اک قنون نال ٹوریا جاندا اے۔ ایہدا سبھ توں پہلا آئین 1956 وچ بنایا گیا۔ ایہنوں جنرلایوب خان نے توڑ کے مارشل لاء لا دتا۔ 1973 وچ اک نواں آئین بنایا گیا جیہنوں جنرل ضیاء الحق نے معطل کردتا۔
پاکستان دی فوج نے پاکستان دی سیاست چ وڈا کردار ادا کیتا اے۔ ازادی توں ہن تکر تن واری فوج حکومت وچ آچکی اے۔ (1971-1958) پہلی فوجی حکومت دے سربراہ جنرلایوب خان سن۔ آخری فوجی حکومت 1999 توں 2008 تکر رئی جیدے سربراہ جنرلپرویز مشرف سن۔ 2008 وچ پیپلز پارٹی نے سرکار بنائی جیہڑی ہیراپھیری دے رپھڑاں وچ پھسی رئی پر نواز شریف دی نون لیگ نے ایہنوں ڈگن نہیں دتا۔ 11 مئی 2013 دیاں چوناں وچ نون لیگ نوں جت ہُندی پر تحریک انصاف وی اک وڈی پارٹی بن کے اگے آئی۔ 5 جون نوںنواز شریف تیجی واری پاکستان دا وزیراعظم بنیا۔
1948ء وچ جناح صاحب دی اچانک وفات ہوگئی، جس دے بعد حکومتلیاقت علی خان نوں سونپی گئی۔1951ء وچلیاقت علی خان نوں شہید کر دتا گیا۔1951ء توں1958ء تک کئی حکومتاں آئیاں تے ختم ہوئے گئياں۔1956ء وچ پاکستان وچ پہلا آئین نافذ ہويا۔ اس دے باوجود سیاسی بحران دا نتیجہ ایہ ہويا کہ1958ء وچ پاکستان وچ مارشل لا لگ گیا۔
پاکستان وچ موجود تمام وڈے آبی ڈیمجنرل ایوب دے دور آمریت وچ بنائے گئے۔جنرل ایوب دے دور وچ پاکستان وچ ترقی تاں ہوئی لیکنمشرقی پاکستان دور ہُندا گیا۔1963ء وچ پاکستان دے دوسرے آئین دا نفاذ ہويا، مگرمشرقی پاکستان دے حالات آہستہ آہستہ بگڑدے گئے۔ایوب خان عوامی احتجاج دی وجہ توں حکومت سےعلیحدہ ہوئے گئے لیکن جاندے جاندے انہاں نے حکومت اپنے فوجی پیش روجنرل یحییٰ خان دے حوالے کے دتی۔1971ء دے عام انتخابات وچمشرقی پاکستان توں عوامی لیگ دی واضح کامیابی دے باوجود فوجی حکمرانیحییٰ خان نے اقتدار دی منتقلی دی بجائےمشرقی پاکستان وچ فوجی آپریشن نوں ترجیح دتی۔ کہیا جاندا اے کہہندوستان نے اس صورتحال توں فائدہ اٹھاندے ہوئے علیحدگی پسنداں نوں بھرپور مالی تے عسکری مدد فراہم دی جس دے نتیجے وچ آخرکاردسمبر1971ء وچسقوط ڈھاکا ہوگیا تےمشرقی پاکستان اک علیحدہ ملکبنگلا دیش دی صورت وچ دنیا دے نقشے اُتے ابھریا۔
1972ء توں لے کے1977ء تک پاکستان وچپی پی پی دی حکومت سی۔ذوالفقار علی بھٹوپاکستان دے صدر تے بعد وچوزیر اعظم رہے۔ اس دور وچ پاکستان دی تمام سیاسی جماعتاں دی رضامندی توں آئین پاکستان مرتب تے نافذ العمل کيتا گیا۔ اس دور وچ سوشلسٹ تے پین اسلامک عنصر ودھیا۔ ايسے دور وچ پاکستان وچ صنعتاں تے ادارےآں نوں قومیا لیا گیا۔ اس دور دے آخر وچ حزب اقتدار تے حزب اختلاف دے درمیان وچ کشیدگی ودھ گئی تے اس دے نتیجے وچ1977ء وچ دوبارہ مارشل لا لگ گیا۔
اگلا دور1977ء تا1988ء مارشل لا دا سی۔ اس دور وچ پاکستان دے حکمرانجنرل ضیا الحق سن ۔افغانستان وچ جنگ کيتی وجہ توں پاکستان نوں بہت امداد ملی۔ ايسے دور وچ1985ء دے غیر جماعتی انتخابات ہوئے تے جونیجو حکومت بنی جسنوں1988ء وچضیاءالحق نے برطرف کر دیا-1988ء وچصدر مملکت دا طیارہ گر گیا تےضیاءالحق دے نال نال پاکستان دی اعلیٰ عسکری قیادت دی اکثریت زندگی توں ہتھ دھو بیٹھی۔ پاکستان وچ فیر توں جمہوریت دا آغاز ہوگیا۔
اس توں بعد1988ء وچ انتخابات ہوئے تےبينظير بھٹو دی قیادت وچ پیپلز پارٹی تے اس دی حلیف جماعتاں اقتدار وچ آئیاں۔ کچھ عرصہ بعد صدرغلام اسحاق خان نے حکومت نوں برطرف کر دتا۔1990ء وچنواز شریف دی قیادت وچآئی جے آئی تے اس دی حلیف جماعتاں اقتدار وچ آئیاں ۔1993ء وچ ایہ حکومت وی برطرف ہوئے گئی۔
اس دے بعد پاکستان دے نويں صدرفاروق لغاری تاے۔ اگلے انتخابات1993ء وچ ہوئے تے انہاں وچ دوبارہ پی پی پی تے اس دی حلیف جماعتاں اقتدار وچ آئیاں ۔ صدرفاروق احمد لغاری دے حکم اُتے ایہ حکومت وی بر طرف ہوئے گئی۔1997ء وچ انتخابات دے بعد دوبارہ نواز شریف دی قیادت وچمسلم لیگ ن تے اس دی حلیف جماعتاں اقتدار وچ آئیاں ۔ اس حکومت دے آخری وقت وچ سیاسی تے فوجی حلقیاں وچ کشیدگی ودھ گئی تے اس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ1999ء وچ دوبارہ فوجی حکومت آ گئی۔ صدر مملکتپرويز مشرف بنے تے2001ء وچ ہونے والے انتخابات دے بعدوزیر اعظمظفر اللہ خان جمالی بنے۔
28 جولائی 2017ء نوں عدالت عظمیٰ نے تریخ دہراندے ہوئے اک ہور وزیر اعظمنوازشریف نوںپانامالیکس فیصلے وچ تا حیات نا اہل قرار دے کے برطرف کر دتا تے اس طرحاںپاکستان مسلم لیگ ن دےشاہد خاقان عباسی نويں وزیراعظم بن گئے۔ 17 اگست 2018ء نوں عمران خان 176 ووٹ حاصل کر کے بائیہواں وزیر اعظم پاکستان بن گئے۔ 10 اپریل نوں 2022ء نوں تحریک عدم اعتماد دے ذریعے عمران خان نوں وزارت عظمیٰ دے عہدے توں ہٹا دتا گیا تے شہباز شریف نوں وزیر اعظم بنا دتا گیا۔
پاکستان دا اعلیٰ اساسی قانونآئین پاکستان کہلاؤندا اے۔ آئین پاکستان دا اوہ اعلیٰ قانون اے جو ریاست پاکستان دے اندر تمام اہم چیزاں تے فیصلےآں دا تعین کردا اے۔ ملک وچ چار مرتبہمارشل لا لگیا جس توں دو مرتبہ آئین معطل ہويا، اک مرتبہ1956ء دا آئین تے دوسری مرتبہ1962ء دا آئین۔1972ء وچمشرقی پاکستان وچ مخالفین نے سازشاں دی ، دوسری طرف مشرقی پاکستان دی عوام وچ احساس محرومی ودھ گئی جس دی نتیجے وچ ملک دو لخت ہوئے گیا تےمشرقی پاکستانبنگلا دیش دے ناں اک نواں ملک وجود وچ آیا۔ اس وقت غور کيتا گیا تاں ملک ٹُٹن دی بہت ساری وجوہات سن۔ ايسے بناء اُتے1973ء دا آئین بنایا گیا۔ آئین بناؤن لئی اک خاص کمیٹی تشکیل دتی گئی تے آئین وچ ہر شعبے تے اہم امور لئی اصول بنے، آئین وچ ریاست دی تمام وڈے فیصلےآں لئی قوانین بنائے گئے، حکومت تے ریاست دا پورے نظام دی تشکیل بیان کيتی گئی۔ مسودہ تیار ہون توں بعد اوہنوں قومی اسمبلی توں منظور کرایا گیا۔
پاکستانی سیاست دی بنیادآئین پاکستان اُتے قائم اے۔ آئین دے مطابق پاکستان اکجمہوری تےقومی ریاست اے۔ آئین پاکستان نے اک وفاق تے ایہدے ماتحت صوبائی حکومتاں قائم کيتیاں نيں۔ آئین دا پہلا آرٹیکل بیان کردا اے کہ "مملکت پاکستان اک وفاقی جمہوریت ہوئے گا جس دا ناں اسلامی جمہوریہ پاکستان ہوئے گا تے جیہنوں بعد ازاں پاکستان کہیا جائے گا"۔
پاکستان دی مختلف علاقہ جات دے متعلق آئین پاکستان دا دوسرا آرٹیکل بیان کردہ اے:
(ج) ایداں دے علاقے تے ریاستاں جو الحاق دے ذریعے پاکستان وچ شامل نيں یا ہوجائے[۱۹]
آئین نے ہور ملک وچ دو قانون ساز ایوان قائم کيتے اکقومی اسمبلی تے دوسراںسینٹ۔قومی اسمبلی دا بنیاد آبادی دے لحاظ توں اے یعنی جتھے آبادی زیادہ ہوئے گی اوتھے زیادہ نشستاں رکھی جائے گی تےقومی اسمبلی دے ارکان نوں براہ راست عوام اپنے ووٹ توں منتخب کردے نيں۔ جدوں کہ سینٹ وچ تمام صوبےآں نوں برابر دے نشستاں دتے گئے نيں چاہے صوبہ چھوٹا ہوئے یا وڈا ۔سینٹ دے ارکان نوں سینیٹر کہیا جاندا اے تے انہاں سینیٹرز نوں چاراں صوبائی اسمبلیاں دے ممبران اپنے ووٹ توں منتخب کر سکدے نيں۔
کِسے ملک دے دوسرے ملکاں توں تعلقات قائم کرنا تاکہ اوہ ملک ہور ملکاں توں برآمدات تے درآمدات دا سلسلہ قائم رکھ سکے اس سلسلہ وچ ملکی مذہبی امور، دفاعی سامان دی خرید وفروخت تے ملکی و قومی نظریات نوں وی مدنظر رکھاجاندا اے ،اک نقطہ ذہن نشین کر لین کہخارجہ پالیسی وچ نہ کوئی مستقل دشمن ہُندا اے تے نہ مستقل دوست۔ایہ سب وقت تے حالات دے تحت بدلدا رہندا اے۔ پاکستان آبادی دے لحاظ توںانڈونیشیا توں بعد دوسرا وڈا اسلامی ملک اے۔ اک ایٹمی قوت ہونے دے باعث وی اوہنوں اقوام عالم وچ مسلمان ملکاں وچ اُچا مقام حاصل اے۔پاکستان ہر معاملے وچ اک آزاد خارجہ پالیسی رکھدا اے خاص طور اُتے نیوکلیائی ہتھیاراں دا معاملہ ہووے یا اسلحے دی خرید و فروخت دا۔
پاکستان دا کل رقبہ 803,940 مربع کلومیٹر اے جیہڑابرطانیا تےفرانس دے کل رقبے دے برابر اے۔ پاکستان دی کل زمینی سرحد دی لمبائی 6,774 کلومیٹر اے۔ جیہدا 2,430 کلومیٹرافغانستان نال، 523 کلومیٹرچین نال، 2,912 کلومیٹربھارت تے 909 کلومیٹرایران نال رلدا اے۔ پاکستان دی 1046کلومیٹر سرحدبحیرہ عرب نال رلدی اے۔
پاکستان دے اتلے انگ دا چوکھا سارا حصہ پہاڑی اے۔ ایتھےہمالیہ،ہندوکش تےقراقرم دے پہاڑے سلسلے نیں۔ کے ٹو 8,611میٹر نال دنیا دی دوجی سب توں اچی تے پاکستان تے قراقرم سلسلے دی سب توں اچی چوٹی تے پاکستان دی وی سب توں اچی تھاں اے۔ ہمالیہ دا پہاڑی سلسلہ پرانے ویلیاں توں پاکستان دے اتر ولوں بچاؤ دا کم کر ریا اے۔ پاکستان وچ ایس پہاڑی سلسلے دا سب توں اچا پہاڑنانگا پربت اے ایہدے تے چڑھنا اسان نہیں تے ایس لئی ایہنوں قاتل پہاڑ وی کہیا جاندا اے۔ھندوکش دی سب توں اچی چوٹیترچ میر جیدی اچائی 7690 میٹر / 25230 فٹ اے پاکستان وچ ای اے۔ دنیا دیاں 14 اٹھ ہزار میٹر توں اچیاں جوٹیاں وچوں 5کے ٹونانگا پربت،بروڈ پیکگاشر برم -2 ایتھے ای نیں۔ 186 میل (300 کلومیٹر) لماں سلسلہ کوہ نمک اتلےپنجاب وچ اے جتھے کھیوڑا دے تھاں اُتے لوݨ کڈھیا جاندا اے۔سکیسر ایہدی سبھ توں اچی چوٹی اے۔ اتلے پنجاب وج ای مارگلا دا پہاڑی سلسلہ وی ہے جیہدی سَبھ توں اُچی چوٹیٹلا چرونی اے۔ اتلےصوبہ سرحد وچ ہندوکش اک پہاڑی سلسلہ اے۔افغانستان نال بارڈر پہاری اے تےکھوجک گلیکوئٹہ ول،درھ خیبر پشاور ول تےبروغل گلیچترال ول پاکستان نوںافغانستان نال رلاندے نیں۔
انڈس دا میداندریائے انڈس تے اوہدے نال رلدے دریاواں تے ندی نالیاں دی روڑھ نال بنن والا طاس اے جیہڑاپنجاب تےصوبہ بلوچستان وچ اے۔ ایہدے وچکابلجہلمچنابراوی تےستلج دا پانی ڈگھدا اے۔ ایہ ویہڑہ پشلے 5000 ورھیاں توں انسانی رہتل دا گڑھ اے۔ ایتھے پاکستان دے چوکھے لوک وسدے نیں تے ایتھی ای وائی بھیجی ہُندی اے۔
یاسمین پاکستان وچ وکھرے جغرافیائی حالات نیں تے ایس باہجوں ایتھے ایس باجھوں کئی ونڈاں دے رکھ، جانور، پنچھی تے کیڑے ملدے نیں۔ پاکستان دا قومی پھلپاکستان وچ 174 ددلے 177 کرلے 22 دوجیونے، 198 سجرے پانی دیاںمچھیاں تے کیڑیاں سنے بنا ریڑھ دی ہڈی دے 5000 جنور گنے گۓ نیں۔
پاکستان وچ 668 پنچھیاں دیاں ونڈاں نیں۔دیودار پاکستان دا قومیرکھ اے۔چکور فومی پنچھی اے۔مارخور قومی جانور اے۔
پاکستان وچاڈدی سہنپ دے 9 ٹبر، 21 جنساں تے 53 ونڈاں نیں۔
ایوبیہ نیشنل پارک جنوراں دیاں ونڈاں نال پاکستان دا اک وڈا پارک اے۔ ایتھے 420 دے نیڑے جانداراں دیاں ونڈاں نیں جنہاں وچ 22 ددپلانے نیں۔ ایہ اسلام آباد توں 100 کلومیٹر دی واٹ تےہمالیہ دے پہاڑاں وچ اے۔دیوسائی تےلال سہانرا وی منے پرمنے پارک نیں۔
پاکستان کول دنیا دی اٹھویں وڈی فوج اے۔ ایدے کول 2010 وچ 617,000 حاضر سروس تے 513,000 ریزرو فوج سی۔ 1947 دی چھڈی ہوئی ہندستانی فوج پاک فوج وچ پلٹی تے اودوں توں ای اے کئی واری سیاست وچ آئی دے پاکستان تے ایہدے جرنیلاں نے راج کیتا۔ پاکستان بنن توں ہن تک ایہدیاںہندستان نال 4 واری لڑائیاں ہوجکیاں نیں۔ 1947 دی لڑائی وچ فوج نےازاد کشمیر تےگلگت بلتستان نوں اپنے ہتھ وچ لیا۔ ایس مگروں 1965، 1971 تے 1998 وچ وی لڑائیاں ہوئیاں۔افغانستان تےسوویت ہلے دے ویلے لکھاں افغان مہاجر پاکستان آئے، ہُن پاکستان توں افغانی مہاجرین نوں واپس بھیجیا جارہیا اے۔ پاک فوج یونائیٹڈ نیشنز دے امن مِشن وچ وی شامل اے تے کئی دیساں وچ ایہدے فوجی تعینات رہے۔ پاک فوج 2001 توں شمال مغربی سرحد اُتے دہشتگرداں نال وی لڑ رہی اے۔
کشمیر دا رپھڑ
کشمیر دا رپھڑبھارت تے پاکستان دے وچکار اک زمینی رپھڑ اے۔کشمیر دے لوک پاکستان نال رلنا چاہندے نیں پر بھارت نے ملو زوری ایس اُتے مل ماریا اے۔ ایس لئی تن لڑائیاں وی ہوچکیاں نیں۔ اقوام متحدہ لوکاں دے رائے پچھنا چاہندی اے تے اوہدی بناء اُتے ایہ فیصلہ ہونا اے کہ ایہ علاقہ کیہنوں ملنا چاہیدا اے۔ پاکستان وی ایہو ای چاؤہندا اے پر ہندستان ایس اُتے تیار نئیں۔ اوہنے ٹال مٹول کرکے ویلا لنگھایا اے۔ 1947، 1965 تے فیر 1998 وچ ایس اُتے دوناں دیساں دے وچکار لڑائیاں وی ہوئیاں نیں۔
پاک بحریہ دے جوان مارچ کردے ہوئےاک فوجی جوان نےسوات وچ دہشت گرداں کیخلاف آپریشن دے بعدپاکستان دا پرچم لگایا۔پاک بحریہ کےجہاز سمندری سرحداں دی حفاظت دے لئی تعینات
پاکستان دی دفاع دا ذمہ ملک دے مسلح افواج اُتے اے جس دی بنیادی طور اُتے تن شاخاں نيں:
1947ء وچقیام پاکستان توں پہلے پاک عسکریہ، ہندوستانی فوج دا حصہ سی۔ اس لحاظ توں اس دےتاج برطانیہ دے زیر اثرپہلی جنگ عظیم تےدوسری جنگ عظیم وچ وی حصہ لیا اے۔تقسیم برصغیر دے بعد ہندوستانی فوج پاکستان تےبھارت وچ بالترتیب 36% تے 64% کےتناسب وچ تقسیم ہوئے گئی۔ اس وقت اعلان ہويا کہ کوئی وی فوجی جس وی فوج وچ جانا چاہندا اے تاں اسنوں مکمل اجازت اے۔ اس وقت بوہت سارے مسلمان فوجی، پاک عسکریہ وچ شامل ہوگئے۔ تقسیم دے وقت بھارت وچ 16 آرڈیننس فیکٹریاں سن جدوں کہ پاکستان وچ اک وی نئيں سی۔ ہن پاکستان کافی حد تک دفاعی اعتبار توں خود کفیل ہوئے گیا اے۔
قانون نافذ کرن کرنے والے بوہت سارے ادارے شامل نيں جیہناں وچ سول ادارے وی نيں تے فوجی بھی۔ فوج ادارےآں وچپاک فوج،پاک فضائیہ تےپاک بحریہ شامل نيں جو سرحداں دی حفاظت کردے نيں، قدرتی آفت وچ متاثرین دی امداد وغیرہ کردے نيں۔ ایہناں دے نال ہور نیم فوجی ادارے وی قانون نافذ کرنے وچ اہم کردار ادا کردے نيں انہاں نیم فوجی داراں وچفرنٹیئر کانسٹبلری،فرنٹیئر کور،پاکستان رینجرز شامل نيں۔پاکستان رینجرز نوں ملک دے دو مشرقی صوبےآں یعنیپنجاب تےسندھ وچ ذمہ داریاں سونپیاں گئیاں نيں اس لئی اس ادارے دے ہور دو شاخ بنائے گئے نيں یعنیپنجاب رینجرز تےسندھ رینجرز۔ ايسے طرحسرحد کور تےفرنٹیئر کانسٹبلری نوں ملک دے مغربی صوبےآں یعنیصوبہ خیبر تےصوبہ بلوچستان وچ ذمہ داریاں سونپیاں گئیاں نيں ايسے ادارے نوں ہور دو شاخاں وچ تقسیم کيتا گیا اے یعنی پختونخوا کانسٹبلری تے بلوچستان کانسٹبلری۔
اس دے علاوہ ہر انتظامی اکائی وچ مختلف پولیس فورسز بنائی گئیاں نيں جیہناں وچصوبہ خیبر پولیس،پنجاب پولیس،سندھ پولیس،صوبہ بلوچستان پولیس،آزاد کشمیر پولیس تےگلگت بلتستان پولیس شامل نيں۔ پولیس فورس وچ اک وکھ شاخ وی بنائی گئی اے جیہنوں پولیس قومی رضا کار کہیا جاندا اے، اس فورس دا مقصد سارے صوبےآں وچ جتھے ضرورت پوے اوتھے کم کرنا اے۔ ایئرپورٹ پولیس دا کم ایئرپورٹ دے امور سرانجام دینا اے ايسے طرح موٹروے پولیس تے قومی شاہراہ پولیس دا کم سڑکاں دی حفاظت اے۔
تحقیقات دے لئی وفاقی ادارۂ تحقیقات (ایف آئی اے) تے ہور تحقیقاتی ادارے موجود نيں۔ مخابرات تے ملک دے بیرون خطرات توں نمٹنے دے لئی وی مخابراندی ادارے (جداںآئی ایس آئی وغیرہ) موجود نيں۔
پاکستان مڈھلی پدھر دے کم کاج کرنوالے دیساں وچوں اے ۔ ایتھوں دی ایکانومی دا زیادہ انگوائی بیجی تے اے۔ وائی بیجی نال اک وڈی لوک گنتی جڑی ہوئی اے۔
کج وریاں توں پاکستان دی معیشت دا ٹعانچہ بدل گیا اے۔ ہن پاکستان دی کل خام ملکی آمدن دا 20 فیصد زراعت دے شعبے توں حاصل ہندا اے۔ پاکستان نے ٹیکنالوجی، مواصلات تے ہوراں شعبے آں چ کافی ترقی کیتی اے۔ پر 2008 دے معاشی بحران توں مگروں پاکستان دی معیشت اتے قرضہ داچوکھا پعار چڑھ گیا اے۔
پاکستان دی رہتل جگ دی پرانی رہتلاں چوں اک اے جیدے اتے ایس علاقے دے مذہباسلام دی روایات دا وڈا اثر اے۔ ایتھے روایتی کٹھے خاندانی نظام ہیگا اے۔ کج ماڈرن تے اتلے سماجی طبقے توں وکھ درمیانے تے نچلے طبقے دے لوکی آپس چ رل مل کے رہندے تے اک دوجے دے دکھ سکھ چ شامل ہندے نیں۔
کپڑے
شلوار قمیض پاکستان دے سارے صوبیاں دے مرداں تے عورتاں دا قومی لباس اے۔ صوبیاں وج تھوڑا فرق ہُندا اے۔ کاٹن، شفون تے ریشم دا ہوسکدا اے۔ پینٹ شرٹ، پجامہ، شیراونی ساڑھی وی چلدے نیں۔اجرکسندھ دا نشان اے تے پگ پنجاب دا۔
2024 وچ پاکستان وچ 24 کروڑ دے نیڑے لوک وس رہے سن۔ اسحساب نال پاکستان دنیا دا پنجواں وڈا مُلک اے،برازیل توں پچھے تےبنگلا دیش توں اگے۔ 2.03% دے لوک وادھے نال پاکستانجنوبی ایشیا وچ سبھ توں اگے اے تے ہر ورے 36 لکھ لوکاں دا وادا ہوندا اے۔ ایس حساب نال 2020 تک ایہ 21 کروڑ تک اپڑ جائیگی تے 2045 نوں دونی ہوجائیگی۔ پاکستان وچ کئی نسلاں دے لوک وسدے نیں۔ہڑپا رہتل دے سب توں پرانے نیں۔ اوس مگروںآریا لوک ایتھے آئے تے اوہ سبھ توں وڈا گروہ اے۔ تھوڑی گنتی وجترک تےعرب وی ایتھے آ وسے۔
پاکستان دے قانون باجھوں پریمری تے سیکنڈری سکول دی پڑھائی مفت اے۔ ازادی ویلے پاکستان چ صرف اک یونیورسٹیپنجاب یونیورسٹی موجود سی جیہڑی 1882ء نوںلہور وچ بنائی گئی سی تے ہُن وچ 150 دے لگبھگ یونیورسٹیاں بن چکیاں نیں۔
2008 دے حساب باہجوں پاکستان وچ پڑھے لخے لوکاں دی شرح %56.2 فیصد ہیگی سی۔ مطلب اے کہ ہر سو چوں 56.2 افراد پڑھے لخے نیں۔
پاکستان وچ پڑھائی دیاں پنج پدھراں نیں:
پرائمری- (پہلی جماعت توں پنجویں تکر)
مڈل- (چھیویں جماعت توں اٹھویں تکر)
ہائی- ( نوویں - دسویں)
انٹرمیڈیٹ- (گیارویں - بارھویں)
یونیورسٹی- (گریجویٹ توں ماسٹر تے ہور ڈگریاں)
پاکستان وچ برٹش کونسل دے ذریعےکیمبرج دے امتحان وی دتے جاندے نیں جناں چ او لیول تے اے لیول شامل نیں۔ پاکستان چ موجودہ 3193 دے نیڑے تکنیکی تے ووکیشنل ادارے کم کر رئے نیں جناں چ اٹھویں پاس لڑکے تے پنجویں پاس لڑکیاں نوں داخل کیتا جاندا اے۔ پاکستان وچ مدرسے وی وڈی گنتی چ موجود نیں جتھے بالاں نوں مفت رہائش، کھانا تے دینی تلیم دتی جاندی اے. پچھلے کج وریاں توں دہشت گردی دی جنگ تے مدرسیاں اتے کڑی تنقید دی وجہ توں ہن ایناں مدرسیاں دا رکارڈ رکھیا جا رئا اے تا کہ ایناں دی سرگرمیاں اتے اکھ رکھی جا سکے۔
پاکستان دا %10.5 جی ڈی پی آن جان یا ٹرانسپورٹ تے اے۔ ایہدیاں سڑکاںبھارت،بنگلا دیش تےانڈونیشیا توں ودھیا نیں۔ دیس اندر پانی وچ ان جان تے سمندری کنڈیاں دا آپسی بپار ناں ہون دے برابر اے۔ پاکستان وچ آن جان لئی سڑکاں ای لامت ورتیاں جاندیاں نیں تے دیس وچ 259,618 کلومیٹر لمیاں سڑکاں نیں۔ ایہناں بے 91% پاندھی تے 96٪ سمان اک تھاں توں دوجی تھاں تے لجایا جاندا اے۔ لامت کم پرائیویٹ ہتھاں وچ اے تے نیشنل ہائی وے اتھارٹی سڑکاں بنان تے سامبھن دی زمیوار اے۔
پاکستان وج ریل دی لمبائی 7,791 کلومیٹر اے۔ 10% پاندھی تے 4% سمان لئی یہنوں ورتیا جاندا اے۔
پاکستان وچ 35 ہوائی اڈے نین تے پاکستان انٹرنیشنل ایئر لائنز دیس اندر ورتی جانوالی وڈی ہوائی کمپنی اے۔ ایہ دیس توں باہر وی جاندی اے۔ دیس اندر ہور وی ہوائی کمپنیاں جلدیاں نیں۔ کراچی، لہور تے اسلام آباد وڈے ہوائی اڈے نیں۔کراچی وڈا سمندری اڈا اے تےگوادر وچ چھوٹا اے۔
پاکستان براڈکاسٹنگ کارپوریشن پاکستان وچریڈیو چلاؤن دی ذمے دار اے تے سارے سرکاری ریڈیو سٹیشن ایہدے کول نیں۔ پاکستان ٹیلی ویزن کاپوریشن پی ٹی وی چلاندی اے۔ اجکل دوسرے ٹی وی چینل آن نال پی ٹی وی ایڈا نہیں ویکھیا جاندا۔ کیبل تے سیٹلائٹ نال بدیسی چینل وی دیکھے جاندے نیں۔ کئی چینل اچیچیاں سوجاں جیویں کھیڈ، سیاست، کھان پین، فیشن اُتے پروکرام ای دیندے نیں۔
1990 دے دہاکے دے آخر وچ پاکستان وچ کئی ہور ٹی وی چینل کُھلے تے اپنی مانتا وچ پی ٹی وی نوں پچھے چھڈ گے۔ جیو، ایکسپریس، دنیا، اے آر وائی، جیو سپورٹس، جیو تیز، مصالحہ چینل تے کئی ہور سامنے آئے۔ ایہ چینل 25 گھینٹے چلدے نیں۔ پاکستان دے نال بدیساں وچ پاکستانیاں نوں وی ایہ اپنے دیس نال جوڑی رکھدے نیں۔
تھوڑی دور تک سُنے جان والے ایف ایم چینل وی لوکاں نوں اپنے ول کھچدے نیں تے اپنے شہر بارے لوکاں نوں دساں، موسیقی تے ہور جانکاری دیندے نیں۔
انٹرنیٹ نے وی پاکستان وچ اپنا تھاں بنایا اے۔انٹرنیٹ تے فون نے لوکاں دا ڈاک تے کم گھٹا دتا اے۔ پاکستان دی جوان نسل ایس ویلے انٹرنیٹ تے بڑے چاء نال جاندی اے تےفیس بک ایس ویلے انٹرنیٹ تے لوکاں نوں جوڑن والی تے خبراں دین والی وڈی تھاں اے۔
اردوکراچی وچہندستان توں آؤن والے مہاجراں دی بولی اے۔ پنجاب اُتے ملو زوری مل مارن مگروں اردو نوںپنجاب وچ لاگو کیتا گیا تے سرکاری مشینری ایہدے پچھے کھڑی کردتی تے ایس پاروں ایہ سکولاں وچ وی لاگو اے۔ پنجابی نوں پنجاب وچ لاگو کرن دی مانگ بہت تکڑی اے۔ پاکستان وچ بولی تے سمجھی جان والی وڈی زبانپنجابی زبان ای اے پر ایہ اپنے حق توں پرے اے۔ ایس رپھڑ باجھوں پڑھیاراں نوں پہلے اردو سکھنی پیندی اے تے فیرانگریزی زبان۔ اینج اوہناں دا ویلا دوجیاں بولیاں نوں سکھن وچ ای لگ جاندا اے۔
پاکستان وچ 4 صوبے، اک وفاقی علاقہ، گلگت بلتستان تے آزاد جموں و کشمیر شامل نیں۔ صوبہ جات دی تشکیل نویکم جولائی1970ء نوں کيتی گئی۔صوبہ بلوچستان دا کل رقبہ 347,190 مربع کلومیٹر اے جد کہ2011ء وچ آبادی 79 لکھ 14 ہزار سی۔صوبہ پنجاب دا کل رقبہ 205,344 مربع کلومیٹر اے۔صوبہ خیبر دا کل رقبہ 74,521 مربع کلومیٹر اے جدوں کہ2012ء وچ آبادی 2 کروڑ 20 لکھ سی۔صوبہ سندھ دا کل رقبہ 140,914 مربع کلومیٹر اے جد کہ2012ء وچ آبادی 4 کروڑ 24 لکھ سی۔گلگت بلتستان دا کل رقبہ 72,496 مربع کلومیٹر اے جدوں کہ 2008ء وچ آبادی 18 لکھ سی۔
جغرافیائی طور اُتے پاکستانجنوبی ایشیا دے شمال مغربی حصے وچ واقع اے۔ پاکستان دا جغرافیہ تے آب و ہوا انتہائی متنوع اے، پاکستان بے شمار جانداراں دا گھر اے، بلکہ کدرے جانور تے پرندے ایداں دے وی نيں جو صرف پاکستان وچ پائے جاندے نيں۔ پاکستان دا کل رقبہ 796,095 مربع کلومیٹر اے۔ پاکستان دا سمندری ساحل تقریباً 1,046 کلومیٹر اے تے 6,774 کلومیٹر زمینی سرحد اے ۔پاکستان دے مشرقی، وسطی تے جنوبی علاقے میدانی نيں جدوں کہ مغربی تے شمالی علاقے پہاڑی نيں۔ پاکستان دا سبھ توں وڈا دریادریائے انڈس اے۔ ایہ دریا پاکستان دے شمال توں شروع ہُندا اے تےصوبہ خیبر،پنجاب تےسندھ توں گزر کے سمندر وچ گردا اے۔صوبہ خیبر دے جنوبی علاقے،صوبہ سندھ دے وسطی علاقے تےپنجاب دے شمالی، وسطی تے جنوبی علاقے میدانی نيں۔ ایہ علاقے نہری نيں تے زیر کاشت نيں۔صوبہ سندھ دے مشرقی تے صوبہ پنجاب دے جنوب مشرقی علاقے صحرائی نيں۔ زیادہ تربلوچستان پہاڑی سلسلےآں اُتے مشتمل اے لیکنبلوچستان داسبی علاقہ میدانی تے صحرائی اے۔صوبہ خیبر دے مغربی علاقےآں وچ تھلے پہاڑ نيں جدوں کہ شمالیصوبہ خیبر تےگلگت بلتستان وچ دنیا دا سبھ توں اُچا پہاڑی سلسلہ واقع اے۔
پاکستان دا سمندری ساحل تقریبن 1,046 کلومیٹر اے تے 6,774 کلومیٹر زمینی سرحد اے، زمینی سرحد وچوں 2,430 کلومیٹر سرحدافغانستان دے نال، 523 کلومیٹرچین دے نال،2,912بھارت دے نال تے 909ایران دے نال لگیا ہويا اے۔
پاکستان دوسری دنيا دا ايک ترقی پزیر ملک اے۔ پاکستان دے سیاسی معاملات ميں فوج كى مداخلت، کثیر اراضی اُتے قابض افراد (وڈیرے ، جاگیردار تے چوہدری وغیرہ) دی عام انسان نوں تعلیم توں محروم رکھن دینفسیاتی تے خود غرضانہفطرت (تاکہبیگار تےسستے پڑاؤ (Labor Camp) قائم رکہے جاسکن)، اعلیٰ عہدےآں اُتے فائز افراد دا اپنے مفاد وچ بنایا ہويا دوغلا تعلیمی نظام (تاکہ کثیر اراضی اُتے قابض افراد نوں خوش رکھیا جاسکے تے نال نال اپنی اولاد دی [عموماً انگریزی اور/ یا ولایت وچ تعلیم دے بعد] اجارہ داری کيلئی راہ نوں کھلا رکھیا جاسکے)، مذہبی علماواں دا کم نظر تے اپنی اجارہ داری قائم رکھن دا رویہ تے بيرونی کشيدگی دی وجہ توں ملک دی معيشت زيادہ ترقی نہيں کر سکيتی۔ پہلے پاکستان دی معيشت دا زيادہ انحصار زراعت اُتے سی۔ مگر ہن پاکستان دی معيشت (جو کافی کمزور سمجھی جاندی اے ) نے گیارہ ستمبر دے امریکی تجارتی مرکز اُتے حملے، عالمی معاشی پستی، افغانستان جنگ، پانی دی کمی تے بھارت دے نال شديد کشيدگی دے با وجود کچھ بہتر کارکردگی دا مظاہرہ کياحوالےدی لوڑ؟۔ اِس وقت پاکستان دی معيشت مستحکم اے تے تيزی توں ودھنا شروع ہوئے گئی اےحوالےدی لوڑ؟۔پاکستان سٹاک ایکسچینج دےکے ايس سی انڈکس وچ گزشتہ سالاں توں دنيا بھر وچ سبھ توں بہترين کارکردگی دا مظاہرہ کر رہی اے۔
پاکستان آبادی دے لحاظ توں دنيا دا چھٹا وڈا ملک اے تے اس دے نال نال پاکستان دی آبادی بہت تيزی توں ودھ رہی اے۔
پاکستان دے 96.7 فيصد شہری مسلمان ہيں جنہاں ميں توں تقريباً 20 فيصد اہل تشیع، 77 فيصد اہل سنت تے تقریباً 3 فيصد ديگر مذاہب نال تعلق رکھدے ہيں۔ تقريباً ايك فيصد پاکستانی ہندو تے اِنّے ہی پاکستانی مسیحی مذہب نال تعلق رکھدے ہيں۔ انہاں دے علاوہ کراچی ميں پارسی، پنجاب وسرحد ميں سکھ تے شمالی علاقےآں ميں قبائلی مذاہب دے پيرو کار وی موجود ہيں۔
پاکستان دی قومی بولیاردو اے، جد کہ زيادہ تر دفتری کمانگريزی ميں کیتے جاندے ہيں۔ پاکستان دے خواص وی بنيادی طور اُتے انگريزی دا استعمال کردے ہيں۔ پاکستان وچ تمام تر اعلیٰ تعليم ویانگريزی وچ ای دتی جاندی اے۔ ایہدے باوجوداردو پاکستان دی قومی بولی اے۔ اردو توں علاوہ پاکستان وچ کئی تے زباناں بولیاں جاندی نیں، اوہناںپنجابی،سندھی،گجراتی،بلوچی،براہوی،پشتو تے ہندکو زباناں قابلِ ذکر نیں۔
پاکستان وچ مختلف قوماں توں تعلّق رکھن والے لوک آباد نیں، ایہناں وچ زيادہ نماياں پنجابی، سندھی، پٹھان، براہوئی، بلوچی تےمہاجر قوم نيں۔
پاکستان دی بہت قديم تے رنگا رنگ تہذيب اے۔ پاکستان دا علاقہ ماضی ميںدراوڑ،آريا،ہن،ايرانی،يونانی،عرب،ترک تےمنگول لوکاں دی رياستاں ميں شامل رہیا اے۔ ایہناں ساریاں تہذيباں نے پاکستان دی موجودہ تہذيب اُتے بہت گہرا اثر چھڈیا اے۔ ایہدے نال نال مختلف صوبےآں ميں لباس، کھانے، بولی تے تمدن دا فرق پايا جاندا اے۔ اس ميں اس علاقےآں دی تاريخی عليحدگی دے نال نال موسم تے آب و ہوا دا وی بہت اثر اے۔ ليکن ايکاسلامی تہذيب دا حصہ ہون دی وجہ توں اس ميں کافی تہذيبی ہم آہنگی وی موجود اے۔
پاکستان وچ بہت مختلف قِسم دی موسيقی مِلدی اے۔کلاسيکی موسيقی،نيم کلاسيکی موسيقی، لوک موسيقی تے ایہدے نال نال جديد پاپولر ميوزک، ایہناں سبھ دے پاکستان وچ بلند پايہ موسيقار موجود نیں۔ پاکستان دنيا بھر وچ قوالی دا مرکز سمجھیا جاندا اے۔
پاکستانی تہذيب وچ مغربی عناصر ودھدے جا رہے نيں۔ ايہ امراء تے روساء وچ تے وڈے شہراں ميں زيادہ نماياں اے کيونکہ مغربی اشياء، ميڈيا تے تہذيب تک اوہنان دی زيادہ رسائی اے۔ اس دے نال نال ايک ودھدی ہوئی تحريک اے جو مغربی اثرات نوں کم ديکھنا چاہندی اے۔ کچھ جگہاں ميں اس تحريک دا زيادہ جھکاؤ اسلام تے کچھ ميں روايات دی طرف اے۔
پاکستانياں دی وڈی تعدادامریکا،برطانیا،آسٹریلیا،کینیڈا تےمشرق وسطی ميں مقيم اے۔ بيرون ملک پاکستانياں دا پاکستان اُتے تے پاکستان دے بين الاقوامی تشخص اُتے بہت گہرا اثر پَیندا اے۔ اوہناں لوکاں نے پاکستان وچ بہت سرمايہ کاری وی کیتی اے۔
پاکستان دا سبھ توں پسنديدہ کھيلکرکٹ اے۔ پاکستان دیکرکٹ ٹيم دنيا دیاں چنگیاں ٹيماں وچ شمار ہُندی اے۔کرکٹ دے نال نال پاکستان ميںہاکی وی بہت شوق توں کھيلی جاندی اے۔ہاکی پاكستان دا قومى كھيل بھى اے ـ چوگان (پولو)گلگت بلتستان دے لوکاں دا كھيل اے، اس كھيل دى پيدائش وى ایتھے ہوئى اے تے اج تک ایہناں علاقےآں وچ بہت شوق نال کھیلی جاندی اے۔
پاکستان وچ سب توں عام لباسشلوار قمیض اے جس نوں قومی لباس دا درجہ حاصل اے، شلوار قمیض پاکستان دے چاراں صوبےآںبلوچستان،پنجاب،سندھ تےصوبہ خیبر،گلگت بلتستان تےآزاد کشمیر وچ پہنیا جاندا اے۔ ہر صوبے تے علاقے وچ شلوار قمیص پہنن دا طرز تھوڑا مختلف وی ہُندا اے ہر کوئی اپنے مقامی انداز وچ پہندا اے۔
شلوار قمیص دے علاوہ تے وی بوہت سارے لباس پاکستان وچ ميں پہنے جاندے نيں جنہاں وچ سوٹ تے نیکٹائی وی عام اے جنہاں دا استعمال اسکول، کالج، یونیورسٹیاں، دفاتر، وغیرہ وچ ہُندا اے۔ پینڈو علاقےآں وچ شہراں دے بہ نسبت سوٹ او ر ٹائی دا استعمال کم ہُندا اے۔شیروانی دا استعمال خاص کر تقاریب تے خوشیاں دے مواقع اُتے کيتا جاندا اے۔
خواتین وچ وی پاکستانی شلوار قمیض دا استعمال ہُندا اے اُتے خواتین شلوار قمیض دے علاوہ انارکلی، لہنگا، گاگرہ، وغیرہ وی پہندی نيں۔
پاکستان وچ بوہت سارے ذرائع ابلاغ موجود نيں ، پرنٹ میڈیا تے الیکٹرونک میڈیا دونے وچ تیزی توں ترقی ہوئی اے ۔اس توں پہلےپی ٹی وی ملک دا واحد چینل نیٹورک ہُندا سی تے حکومت پاکستان اس نیٹورک نوں چلا رہیا سی۔2002ء دے بعد الیکٹرونک میڈیا نے ترقی دی تے پے در پے نويں نجی چینل آندے رہے۔اس وقت پاکستان وچ 50 توں وی زیادہ صرف نجی چینلز موجود نيں جیہناں دی نشریات 24 گھینٹے جاری رہندی نيں۔ اس وقت پاکستان وچ نیوز، انٹرٹینمنٹ، ہیلتھ، ایجوکیشن، علاقائی تے بوہت سارے چینلز موجود نيں۔ پاکستان وچ زیادہ تر چینلز دے نشریات اردو وچ ہُندے نيں اُتے ملک دے علاقائی زباناں (پشتو،پنجابی،سندھی،بلوچی،کشمیری،سرائیکی وغیرہ) دے وی ٹی وی چینلز موجود نيں۔پی ٹی وی ورلڈ پاکستان دا پہلاانگریزی چینل اے۔
اردو فلم انڈسٹریلالی وڈ دی صدر تھاںواںلاہور،کراچی تےپشاور وچ واقع اے۔ لالی وڈ نے ہن تک بہت سارے فلماں ریلیز کيتیاں نيں تے کر رہیا اے۔ پاکستان وچ سبھ توں عام اردو ڈراما سیریئلز نيں جو مختلف چینلز اُتے چلائے جاندے نيں۔
پاکستانی کھانےجنوبی ایشیا دے مختلف علاقائی کھاناں دا حسین امتزاج نيں۔ پاکستانی کھاناں وچ شمالی ہندوستانی،وسط ایشیائی، تےمشرق وسطیٰ دے کھانے شامل نيں لیکن ایتھے دے کھاناں وچ گوشت دا استعمال زیادہ اے۔
پاکستان وچ اک علاقے دے کھانے دوسرے علاقے دے کھانیاں توں قدرے مختلف ہُندے نيں جس توں اس ملک دی ثقافتی تے لسانی تنوع جھلکدی اے۔پنجاب تےسندھ دے کھانے مصالحےدار ہُندے نيں جو جنوبی ایشیا دے کھانیاں دی خاصیت اے۔ اس دے علاوہ دوسرے علاقےآں دے کھانے مثلنصوبہ بلوچستان،صوبہ خیبر،گلگت بلتستان تےکشمیر دے کھانے وی اپنی اپنی خصوصیات دے حامل ہُندے نيں تے اوہناں اُتے وی مختلف علاقائی رنگ غالب ہُندے نيں۔
سویر ویلے پراٹھا تے نال چاہ، لسّی عام ناشتہ اے۔ کچھ لوک بریڈ وی کھاندے نیں۔ دن تے رات دے کھانے ویلے روٹی نال سالن ہوندا اے۔ کباب، سلاد، رائتہ وی نال ہوسکدے نیں۔ پیپسی، کوکا کولا، فانٹا، سیون اپ، لسی، شربت پین والے شربت نیں۔ گنے دا رو اک عام پیتا جان والا شربت اے۔ سجیصوبہ بلوچستان دی منی پرمنی ڈش اے۔
پاکستانی حکومت دے حساب باجھوں 70 لکھ پاکستانی پاکستان توں باہر دوسرے دیساں وچ رہ رہے نیں۔ ایہناں دی وڈی گنتی مغربی ایشیا،یورپ تےشمالی امریکا وج اے۔ 2012 وچ بدیسی پاکستانیاں نے پاکستان 13 اربڈالر بھیجے۔ بدیسی پاکستانیاں دے رپھڑاں نوں نبیڑن لئی پاکستانی حکومت نے اک وزارت بنائی اے۔ ایہ وزارت اوہناں دے رپھڑ وی مکاؤندی اے تے اوہناں دے فائدے لئی وی سوچدی اے۔ بدیسی پاکستانیاں دے نیانیاں لئی کئی دیساں وچ سکول کھولے گئے نیں۔
پاکستانی آرکیٹیکچر نوں چار ویلیاں ونڈیا جاسکدا اے:اسلام توں پہلے داع اسلامی،انگریزی، ازادی مگروں دا۔ سب توں پرانے نشانہڑپہ تے موہنجوداڑو دے نیں۔ ایس مگروں گندھارا دا روپ یونانی ایرانی تے دیسی وکھالیاں دے ملاپ نال اگڑدا اے۔ اسلامی ارکیٹیکچر دے وڈے نمونےملتان دا رکن عالم دا مزار،لہور داشالامار باغ، بادشاہی مسیت،شاہی قلعہ اندے نیں۔ انگریزی ویلے وچلہور تے پنڈی دے ریلوے سٹیشن، پنجاب یونیورسٹی، لہور ہائیکورٹ اندے نیں۔ پاکستان بنن مگروں بنن والے ارکیٹیکچر وچ جناح دا مزار،مینار پاکستان تےاسلام آباد دا سارا آرکیٹیکچر آندا اے۔
پاکستان دے فن تعمیرات انہاں مختلف عمارتاں دی طرف اشارہ کردے نيں جو مختلف ادوار وچ موجودہ پاکستان دے علاقےآں وچ بنائے گئے نيں۔وادئ سندھ دی رہتل دے شروع ہونے دے نال ہی جو 3500 ق م سی، موجودہ پاکستان دے علاقے وچ شہری سبھیاچار دا ارتقاء ہويا جس وچ وڈی عماردیاں سن جنہاں وچوں کچھ اج وی موجود نيں۔ اس دے بعدگندھارا طرز دا بدھ طرز تعمیر آیا جس وچ قدیم یونان دے اجزاء وی شامل تاے۔ اس دے بقایا جاتگندھارا دے صدر مقامٹیکسلا وچ دکھادی دیندے نيں۔ انہاں دے علاوہ پاکستان وچ مغل تے انگریزی طرز تعمیر دیاں مثالاں وی موجود نيں جو نہایت ہی اہم نيں۔
آزادی دے بعد دا فن تعمیر وی اک منفرد مقام رکھدا اے۔ آزادی دے بعد پاکستان نے اپنی نويں حا صل کيتی گئی آزادی تے شناخت نوں فن تعمیر دے ذریعے توں ظاہر کرنے دی کوشش کيتی۔ پاکستان خود نوں جدید عمارتاں وچ ظاہر کردا اے مثلاً فیصل مسجد جو دارالخلافہ وچ واقع اے تے1960ء وچ بنایا گیا سی۔ اس دے نال نال دوسری عمارتاں وی قابل ذکر نيں جداں مینار پاکستان، سفید ماربل توں بنا مزار قائد اعظم ۔ ایہ عمارتاں نويں ریاست دی خود اعتمادی نوں ظاہر کردی نيں۔ ملکی دارالخلافہ اسلام آباد وچ موجود قومی یادگار رہتل، آزادی تے جدید فن تعمیر دا اک حسین امتزاج اے۔
پاکستان وچ اس وقت چھ (6) جگنيں ایسی نيں جنہاں نوں عالمی ورثہ ہونے دا اعزاز حاصل اے، انہاں دی لسٹ مندرجہ ذیل اے۔
پاکستان اپنے نظارےآں، لوکاں تے تہذیباں دے حوالے توں اک وسیع ملک اے تے ايسے وجہ توں سال2012ء وچ ایتھے دس (10) لکھ سیاح آئے۔ پاکستان دی سیاحت دی صنعت1970ء دے عشرے دے دوران وچ عروج اُتے سی جدوں ایتھے اک بہت وڈی تعداد وچ سیاح آندے سن ۔ انہاں سیاحاں دے لئی سبھ توں زیادہ قابل دلچسپی جگنيں خیبر پاس،پشاور،کراچی،لاہور،سوات تےراولپنڈی سن۔ اس ملک دی حامل کشش جگہاں وچ موہنجو داڑو،ٹیکسلا تےہڑپا ورگی تہذیباں دے کھنڈر توں لےکےکوہ ہمالیہ دے پہاڑی تھاںواں تک نيں۔ پاکستان 7000 میٹر توں زیادہ بلند کئی چوٹیاں دا مسکن اے۔گلگت بلتستان وچ کئی پرانے قلعے نيں، پرانے زمانے دی فن تعمیر، ہنزہ تےچترال دی وادیاں جو اک چھوٹی سی غیر مسلم سماجی گروہ کیلاش دا مسکن اے جو خود نوںسکندر اعظم دی اولاد توں دسدے نيں۔
پاکستان دے ثقافتی مرکز تے صدر مقاملاہور وچ مغل فن تعمیر دی بہت ساریاں مثالاں موجود نيں جداںبادشاہی مسجد،شالیمار باغ، مقبرہ جہانگیر، تےقلعہ لاہور شامل نيں جو سیاحاں دی دلچسپی دا مرکز نيں۔
اکتوبر2005ء وچکشمیر دے زلزلے توں بعد رسالہ دی گارڈیئن نے پاکستان دے پنج مقبول ترین سیاحتی تھاںواں دے ناں توں اک مضمون شائع کيتا تاکہ پاکستان دی سیاحتی دی صنعت دی مدد کر سکے۔ ایہ پنج تھاںواںٹیکسلا،لاہور،شاہراہ قراقرم، کریم آباد تےجھیل سیف الملوک اے۔ عالمی معاشی فورم دے سفر تے سیاحت دے مقابلے دی رپورٹ نے پاکستان نوں مقبول ترین 25 فیصد سیاحتی تھاںواں دا اعزاز عالمی ورثہ دے تھاںواں دے طور اُتے مقرر کيتا۔ سیاحتی تھاںواں دی پہنچ جنوب وچ مینگروو جنگلات توںوادئ سندھ دی رہتل دے موہنجو داڑو تےہڑپا ورگے 5000 سال پرانے شہراں تک اے۔
پاکستان وچ کھیلے جانے والے بیشتر کھیلاں دا آغازبرطانیا وچ ہويا تے برطانویاں نے اوہناں نوںہندوستان وچ متعارف کرایا۔ ہاکی پاکستان دا قومی کھیل اے۔ اس نے 1960ء، 1968ء، تے 1984ء وچ کھیلے گئے اولمپک کھیلاں وچ تن سونے دے طمغے حاصل کيتے نيں۔ پاکستان نےہاکی دا عالمی کپ وی چار بار جِتیا اے جو اک ریکارڈ اے۔ پاکستان نےہاکی دا عالمی کپ 1971ء، 1978ء، 1982ء تے 1994ء وچ جِتیا اے۔پر، کرکٹ پاکستان دا سب توں زیادہ مشہور کھیل اے۔ پاکستان کرکٹ دے ٹیم، جنہاں نوں شاہین کہیا جاندا اے، نے 1992ء وچ کرکٹ دا عالمی کپ جِتیا سی۔ 1999ءماں شاھین دوسرے نمبر اُتے رہے۔ تے 1987ء تے 1996ء وچ عالمی کپ دے مقابلے جزوی طور اُتے پاکستان وچ ہوئے۔ پاکستان ٹی 20 قسم دے کھیل دے پہلے مقابلے وچ دوسرے نمبر اُتے رہے جو سال 2007ء وچجنوبی افریقا وچ کھیلا گیا سی۔ تے سال 2009ء وچ ايسے قسم دے کھیل وچ پہلے نمبر اُتے رہے تے عالمی کپ جِتیا جوبرطانیہ وچ کھیلا گیا سی۔ سال 2009ء دے مارچ دے مہینے وچ دہشت گرداں نےسری لنکا دے کرکٹ ٹیم اُتے حملہ کر دتا جو پاکستان دے دورے اُتےلاہور وچ موجود سی تے ايسے دے نال پاکستان وچ عالمی کرکٹ عارضی طور اُتے بند ہوئے گئی۔ اُتے چھ سالاں دے طویل انتظار دے بعد مئی 2015ء وچ عالمی کرکٹ پاکستان وچ اس وقت بحال ہوئی جدوں زمبابوے دی کرکٹ ٹیم پاکستان دے دورے اُتے آئی۔ تمام مقابلے سخت حفاظتی حصار وچلاہور وچ ہوئے تے تمام مقابلاں دے لئی ٹکٹ سارے بک چکے سن تے کرسیاں ساری بھری ہوئیاں سن۔ ایہ اک تاریخی کامیابی سی۔ اس نے دوسری ٹیماں دے آنے دے لئی وی راہ ہموار کر لئی۔ورزشی کھیلاں وچ عبدالخالق نے سال 1954ء تے سال 1958ء دے ایشیائی کھیلاں وچ حصہ لیا۔ اس نے 35 سونے دے طمغے تے 15 عالمی چاندی تے پیتل دے طمغے پاکستان دے لئی حاصل کيتے۔
اسکواش وچ پاکستان دے شہرپشاور توں تعلق رکھن والے کھلاڑی جہانگیر خان نوں عالمی معیار دا کھلاڑی تے کھیلاں دی تریخ وچ عظیم کھلاڑی منیا جاندا اے، تے نال ہی جانشیر خان نيں جیہناں نے عالمیاسکواش دے مقابلیاں وچ کئی بار پاکستان دا ناں روشن کيتا اے۔
ہاکی کرکٹ فٹ بال والی بال سنوکر لامت کھیڈیاں جان والیاں کھیڈاں نیں۔ ہاکی پاکستان دی قومی کھیڈ اے۔ 1960، 1968 تے 1984 دیاں اولمپک کھیڈاں وچ پاکستان نے سونے دے تمغے جتے۔ چار واری پاکستان نے 1971، 1978، 1982، تے 1994 وچ ورلڈ ہاکی کپ جتے۔
کرکٹ نوں وی کھیڈیا جاندا اے تے 1992 دا ورلڈ کپ تے 1999 وچ دوجی پدھر پاکستان نے جتی۔ سکواش دی کھیڈ وچجہانگیر خان نے برٹش اوپن 10 واری جتیا۔ جان شیر خان وی ایس کھیڈ دا منیا پرمنیا کھڈاری اے۔ کوڈی دیسی کھیڈاں وچ کھیڈی جان والی اک عام کھیڈ اے۔ ٹینس، باکسنگ گالف تے پہاڑاں تے چڑھنا وی کھیڈیاں جاندیاں نیں۔
کامن ویلتھ کھیڈاں وچ پاکستان نے 65 تے ایشیائی کھیڈاں وچ 160 تمغے جتے نیں۔
ہور انسانی بنیادی ضروریات دی ناپیدی تے انحطاط دے نال نال صحت عامہ دا شعبہ وی پاکستان وچ انتہائی تنزلی دا شکار اے۔ پاکستان وچ رہن والے ناقص غذا تے صفائی ستھرائی دی عدم دستیابی و غلاظت توں جنم لین والے امراض دا شکار ہوئے جاندے نيں۔ چنگا تے مناسب علاج درمیانے توں لے کے اعلیٰ طبقے دے ليے مخصوص اے۔ سرکاری شفاخانے دنیا بھر دی رہتل یافتہ اقوام وچ اپنا اک معیار رکھدے نيں مگر پاکستان وچ اوہناں دی حالت ابتر اے۔
گہرا سبز رنگ جس اُتے ہلال تے پنج کونےآں والا ستارہ بنیا ہویا اے۔ جھنڈے وچ شامل سبز رنگ مسلماناں کی، سفید رنگ دی پٹی پاکستان وچ آباد مختلف مذہبی اقلیتاں دی نمائندگی کردی اے۔ قومی پرچم گیارہ اگست1947ء نوں لیاقت علی خان نے دستور ساز اسمبلی وچ پیش کيتا۔
ایہ نعرہ مشہور شاعراصغر سودائی نے1944ء وچ لگایا جوتحریک پاکستان دے دوران وچ بہت جلد بولی زدوعام ہوئے گیا۔ (قابل اعتبار حوالہ درکار اے ) انہاں دا تعلقسیالکوٹ توں اے۔
چاند تے ستارہ جو روايتی طور اُتے اسلام توں ریاست دی عقیدت تے محبت دا اظہار کردے نيں۔چوکور شیلڈ جس وچ ملک دی چار اہم صنعتاں دی علامت کندہ اے۔شیلڈ دے اردگرد پھُل تے پتیاں بنی ہوئیاں نيں جو وطن عزیز دے بھر پور ثقافتی ماحول دی عکاسی کردی نيں۔علامت دے چاراں طرف بانی پاکستان حضرت قائد اعظم محمد علی جناح دا قول۔۔۔ اتحاد، ایمان، نظم تحریر اے۔
پاکستان دی زیادہ تر آبادی ملک دی وسطی علاقےآں وچ اے ،ملک دے جنوب وچ زیادہ آباد تھاںواں اکثردریائے سندھ دے آس پاس اُتے واقع اے جنہاں وچ سب توں زیادہ آبادی والا علاقہکراچی اے جو ملک دا سب توں وڈا شہر اے۔
پاکستان آپسی محبت تے اتحاد دا اک اعلیٰ مثال اے کیونکہ ایتھے پہ مختلف علاقےآں تے مختلف ثقافتاں نال تعلق رکھنے والے لوک متحد رہندے نيں۔ جتھے پہ ساڈی بوہت سارے زباناں بولی جاندیاں نيں جنہاں وچوں اک ساڈی قومی بولیاردو اے۔ اس دے علاوہ چار صوبائی زباناں تے بوہت سارے تے زباناں بولی جاندی نيں۔
.svg)
.jpg)
.jpg)
.svg)
