یوکون (انگریزی ناں: Yukon)کینیڈا دا اک شمالمغربی علاقہ اے۔ ایہ رقبے دے لحاظ توں کینیڈا دے تن چھوٹے ترین علاقےآں وچوں اک اے۔ اس دا ناں “یوکون“ ہونے دی وجہء تسمیہ“دریائے یوکون“ اے، جس دے معنی گوچ بولی وچ عظیم دریا نيں۔
یوکون نوں ریاست یوکون وی کہیا جاندا اے لیکن مقامی افراد اس اُتے ناراض ہُندے نيں۔2003ء وچ وفاقی حکومت نے یوکون ایکٹ دے ذریعے ریاست دا ناں ریاست یوکیہڑا بدل کے یوکون رکھ دتا اے۔
یوکون دا پہاڑ لوگن 5959 میٹر بلند اے جو کلایون نیشنل پارک اینڈ ریزرو وچ اے۔ ایہ پہاڑ اس ریاست دا سب توں بلند مقام اے تے شمالی امریکا وچ دوسرا بلند ترین مقام۔
ایہہ بوہت ای گھٹ آباد علاقہ برفیلے پانیاں دیاں جھیلاں تے سارا سالبرف نال ڈھکی پہاڑی چوٹیاں تے مشتمل اے ۔ اس علاقے داموسم اگرچہ برفانی ، نیم برفانی تے انتہائی خشک اے ۔ ایتھے سردیاں لمبیاں تے سرد ہندیاں نیں ۔ گرمیاں دے چھوٹے جہے عرصے چ لمبے دناں دی وجہ توں سبزیاں تے پھلاں دی تھوڑی جنی فصلاں ہندیاں نیں ۔
کینیڈا دا بلند ترین مقامماؤنٹ لوگن ایسے ریاست دے لہندے دکھن چ موجود اے ۔ ریاست دا زیادہ تر حصہدریائے یکون دے نال اے ۔ یوکون دے دکھنی حصے چگلیشیئر نال بنن آلی جھیلاں دی کٹرت اے جہڑیاں لمبیاں ، تنگ تے ہر قسم دیاں نیں ۔ اینہاں دی اکثریتدریائے یوکون نال جا ملدی اے ۔ وڈیاں جھیلاں چ ٹسلین ، آٹلن ، ٹاگیش ، مارش ، لبیرک ، کساوا تے کلوان نیں ۔ بینیٹ جھیل ناریس جھیل نال جا ملدی اے اس دا زیادہ حصہ یکون چ اے ۔
کوہ رچرڈسندریائے یکون
پانی دے دوجے زریعاں چدریائے میکنزی تے السیک ٹاٹشینشینی نیں ، اس دے علاوہ بوہت سارے دوجے چھوٹے چھوٹےدریا بیوفورٹ سمندر چ جا ڈگدے نیں ۔ یوکون دے 2 وڈے دریا ،دریائے لیارڈ تےدریائے پیل شمالا جنوبا وگدے ہوئے دریائے میکنزی نال جا ملدے نیں ۔
یکون دا صدر مقاموائٹ ہارس ایتھے دا سب توں وڈاشہر وی اے ، ایتھے ریاست دی دو تہائی آبادی رہندی اے ۔ دوجا وڈا شہرڈاسن اے جہڑا 1952ء تک ایتھے دا صدر مقام رہئیا اے ۔یہ انتہائی کم آباد علاقہ برفیلے پانیاں دی جھیلاں تے سارا سال برف توں ڈھکی پہاڑی چوٹیاں اُتے مشتمل اے۔ اس علاقے دا موسم اگرچہ برفانی تے نیم برفانی تے انتہائی خشک اے۔ ایتھے سردیاں طویل تے سرد ہُندیاں نيں۔ گرمیاں دے مختصر عرصے وچ لمبے دناں دی وجہ توں سبزیاں تے پھُلاں دی مختصر فصلاں پیدا ہُندیاں نيں۔
ایہ ریاست اک زاویہ قائمہ مثلث دی مانند اے جس دے سرے امریکی ریاست الاسکیا توں مغرب وچ ، شمال وچ نارتھ ویسٹ ریاست تے جنوب وچبرٹش کولمبیا توں ملدے نيں۔ اس دے شمالی ساحل اُتے بیوفورٹ سمندر اے۔ اوہدی غیر ہموار مشرقی سرحد یوکون بیسن تے میکنزی دریا دے درمیان سرحد دا کم کردی اے۔ اس دا دار الخلافہ وائٹ ہارس اے۔
کینیڈا دا بلند ترین مقام یعنی ماؤنٹ لوگن اسی ریاست دے جنوب مغربی حصے وچ موجود اے۔ ماؤنٹ لوگن تے یوکون دے جنوب مغرب دا وڈا حصہ کلوآن نیشنل پارک اینڈ ریزرو دا حصہ نيں جو یونیسکو دی طرف توں عالمی ثقافتی ورثہ قرار دتے گئے نيں۔
ریاست دا زیادہ تر حصہ دریائے یوکون وچ اے۔ یوکون دے جنوبی حصے وچ گلیشئر توں بننے والی جھیلاں دی کثرت اے جو وڈی لمبی تے تنگ ہر قسم کيتیاں نيں۔ انہاں دی اکثریت یوکون دریا توں جا ملدی اے۔ وڈی جھیلاں وچ تیسلین، آٹلن، ٹاگیش، مارش، لبیرگ، کساوا تے کلوآن جھلاں نيں۔بینیٹ جھیل ناریس جھیل توں جا ملدی اے تے اس دا زیادہ تر رقبہ یوکون وچ موجود اے۔
پانی دے دوسرے ذرائع وچ میکنزی دریا تے السیک ٹاٹشینشینی نيں۔ اس دے علاوہ بہت سارے ہور چھوٹے چھوٹے دریا بیوفورٹ سمندر وچ جا ڈگدے نيں۔ یوکون دے دو وڈے دریا لیارڈ تے پیل شمالاً جنوباً بہندے ہوئے میکنزی توں جا ملدے نيں۔
دار الخلافہ وائٹ ہارس ایتھے دا سب توں وڈا شہر وی اے۔ ایتھے ریاست دی دو تہائی آبادی رہندی اے۔ دوسرا وڈا شہر ڈاسن شہر اے جو 1952ء تک ایتھے دا دار الخلافہ سی ۔
یورپئین لوکاں دی آمد توں پہلے وسطی تے شمالی یوکون برفانی دور وچ جمنے توں بچا رہیا۔ یاہں انسانی رہائش دی نشانیاں اولڈ کرو دے علاقے وچ ملدیاں نيں جو شمالی امریکا وچ قدیم ترین باقیات نيں۔ 800 عیسوی وچ الاسکیا دے قریب ماؤنٹ چرچل وچ آتش فشانی توں جنوبی یوکون وچ راکھ دی تہ جم گئی جو حالے وی کلونڈیک ہائی وے دے آس پاس دیکھی جا سکدی اے۔ ساحلی تے اندرونی مقامی قبیلے ایتھے پہلے توں تجارتی جال بچھا چکے سن ۔ ایتھے انیہويں صدی وچ یورپیئاں دی آمد شروع ہوئی جو کھالاں دی تجارت توں وابستہ سن ۔ انہاں دے بعد مشنری تےویسٹرن یونین ٹیلی گراف دی مسانوں آئیاں ۔ بعد وچ انیہويں صدی دے اختتام اُتے سونے دی تلاش دی دوڑ شروع ہوئی۔ اس وجہ توں آبادی اِنّی ودھ گئی کہ ایتھے پولیس تعینات کرنی پئی۔1897ء وچ کلونڈیک گولڈ رش دی وجہ توں آبادی اِنّی بڑھی کہ اس علاقے نوں وکھ کر کے ریاست دا درجہ دے دتا گیا۔
2001ء دے کینیڈینمردم شماری دے مطابق یوکون وچ انگریز آبادی دا تناسب 27 فیصد توں زیادہ، قدیم قبیلے 22 فیصد توں زیادہ، سکاٹش تقریباً 22 فیصد، آئرش تقریبا 19 فیصد، جرمن تقریبا 14 فیصد تے فرانسیسی 13 فیصد سن ۔ اگرچہ اک چوتھائی نے خود نوں کینیڈین ظاہر کرنے اُتے ترجیح دتی۔
2006ء دی مردم شماری وچ کل آبادی 30372 افراد سی۔ انہاں وچوں 29940 نے رائے شماری وچ حصہ لیا تے تقریباً پچاسی فیصد افراد نے اپنیمادری زبان انگریزی تے تن فیصد توں کچھ ودھ نے فرانسیسی نوں مادری بولی کہیا۔
یوکون دے لینگوئج ایکٹ وچ مقامی زباناں دی اہمیت اُتے زور دتا گیا اے اُتے قانون، عدالتی تے مقننہ دے لئی صرف انگریزی تے فرانسیسی ہی استعمال ہُندیاں نيں۔
2001ء دی مردم شماری دے مطابقرومن کیتھولک چرچ دے پیروکاراں دی تعداد 5985 سی جو کل آبادی دا 21 فیصد اے۔ دوسرے نمبر اُتے انگلیکن چرچ آف کینیڈا سی جس دے پیروکار 3795 یعنی کل آبادی دا تیرہ فیصد سن ۔ تیسرے نمبر اُتے کینیڈا دا متحدہ چرچ اے جس دے پیروکار 2105 یعنی ست فیصد نيں۔
تاریخی اعتبار توں یوکون دی اہم صنعتکان کنی اے جو سیسہ، زنک، چاندی، سونا، ایس ویہہ ٹاس تے تانبے اُتے مشتمل اے۔ 1870ء وچ حکومت نے ہڈسن بے کمپنی توں زمین حاصل کر کے اسنوں 1898ء وچ نارتھ ویسٹ ریاست توں وکھ کر دتا تاکہ سونے دی تلاش وچ آنے والے لوکاں دی آباد کاری آسان ہو سکے۔
سونے دے متلاشی افراد ہزاراں دی تعداد وچ ریاست پہنچے۔ اس ابتدائی دور دی یاداں تے رائل کینیڈین گھڑ سوار پولیس دے اوائل دے دن تے ریاست دے خوبصورت قدرتی مناظر وغیرہ مل کے سیاحت نوں ایتھے دی دوسری وڈی صنعت بناتے نيں۔
مینوفیکچرنگ وچ بشمول فرنیچر، ملبوست تے ہینڈی کرافٹ دے نال نالپن بجلی وی شامل اے۔ روايتی طور اُتے جانور تے مچھلی پھڑنے دی صنعتاں زوال دا شکار نيں۔ اس وقت حکومت سب توں ملازمتاں مہیا کر رہی اے۔ اس وقت 12500افرادی قوت وچوں 5000 افراد براہ راست حکومت دے لئی کم کردے نيں۔
یوکون دی سیاحت دا موٹو اے "زندگی توں وی وڈا"۔ یوکون دی سب توں وڈی کشش اوہدی فطری خوبصورتی اے۔ سیاحت دا دارومدار وی اسی گل اُتے اے تے بہت سارے پیشہ ور گائیڈ شکاریاں تے مچھلی دے شکار دے شوقیناں تے فطری ماحول توں محبت کرنے والےآں دی رہنمائی دے لئی موجود رہندے نيں۔کھیل کود دے شائقین دے لئی جھیلاں تے دریاواں وچ ميںکشتی رانی دے مواقع نيں۔ پیدل چلنا ہو یا سکی دی مدد توں یا سنو بورڈ دی مدد توں، برف اُتے چلنے والی گڈیاں اُتے سفر ہو یا اُچی چوٹیاں سر کرنی ہاں یا فیر برف اُتے پھسلنا ہو یا کتےآں والی برف گاڑی اُتے سفر، ہر چیز ممکن اے۔
سردیاں وچ جدوں رات نوں آسمان صاف ہو تاں آرورا دیکھنے دے لئی بہت لوک باہر نکلتے نيں۔
جدید ذرائع آوا جائی توں پہلے دریا تے پہاڑی درے ہی مقامی لوکاں دے راستے سن ۔ پہلے پہل یورپیاں نے وی انہاں نوں اختیار کیتا۔
گولڈ رش توں لے کے 1950ء تک یوکون دریا وچ کشتیاں چلدی رہیاں جو زیادہ تر وائٹ ہارس تے ڈاسن شہر دے درمیان سن۔ چند اک اگے الاسکیا تے بیرنگ سمندر تک وی جاندیاں سن۔ انہاں وچوں زیادہ تر کشتیاں برٹش یوکون نیویگیشن کمپنی دی ملکیت سن۔ ایہ کمپنی اکنیرو گیج ٹرین وی چلاندی سی جو سکاگوے، الاسکیا تے وائٹ ہارس نوں ملاندی سی۔ 1980ء وچ اس ٹرین نوں فارو دی کان دے نال ہی بند کر دتا گیا۔ اج کل ایہ گرمیاں وچ سیاحت دی غرض توں چلائی جاندی اے تے کارکراس تک چلدی اے۔
اج اہم زمینی رستےآں وچالاسکیا ہائی وے، کلونڈیک ہائی وے، ہینز ہائی وے تے ڈیمپسٹر ہائی وے تمام دی تمام ماسوائے ڈیمپسٹر، پختہ نيں۔ ہور ہائی وے جتھے کم ٹریفک ہُندی اے وچ رابرٹ کیمپبل ہائی وے کارمک نوں واٹسن لیک توں ملاندی اے۔ اولڈ کرو دے علاقے وچ آباد لوکاں تک رسائی دا واحد راستہ ہوائی جہاز اے۔
وائٹ ہارس انٹرنیشنل ائیرپورٹ اس علاقے دے ذرائع آوا جائی دا مرکز اے۔ ایتھے توں براہ راست پروازاں وینکوور، کیلگری، ایڈمنٹن، فئیربینکس تے فرینکفرٹ دے لئی چلدیاں نيں۔ فرینکفرٹ صرف گرمیاں وچ پروازاں چلدیاں نيں۔ یوکون وچ موجود ہر شہر وچ ائیرپورٹ موجود اے۔ ڈاسن سٹی، اولڈ کرو، انوویک دے لئی ائیر نارتھ دی باقاعدہ سروس اے۔ ائیر چارٹر بزنسز وی اس علاقے وچ سیاحت تے کان کنی دے مقاصد دے لئی استعمال ہُندی اے۔
انیہويں صدی وچ یوکون ہڈسن بے کمپنی دا اک حصہ سی جو نارتھ ویسٹرن ٹیریٹوری دا انتظام سنبھالے ہوئی سی۔ 1895ء وچ اسنوں پہلی بار قابل ذکر مقامی حکومت دتی گئی جدوں اسنوں نارتھ ویسٹ ٹیریٹوری دے ضلع توں وکھ کیتا گیا۔ 1898ء وچ اسنوں وکھ ریاست دا درجہ دے کے اس وچ کمشنر دا تقرر کر دتا گیا۔
1979ء توں پہلے تک ریاست دا انتظام کمشنر دے پاس ہُندا سی جو وفاقی وزارت برائے انڈین افیئرز اینڈ ناردرن ڈیلویلپمنٹ مقرر کردی سی۔ کمشنر ریاست دی ایگزیکٹو کونسل دی تقرری کردا سی تے انہاں دے سربراہ دے طور اُتے کم کردا سی ۔ اس دے علاوہ اسنوں ریاست دی حکومت وچ روز مرہ کم وی سر انجام دینے ہُندے سن ۔ 1979ء وچ وفاقی وزارت تے کمشنر توں کافی سارے اختیارات لے کے انہاں نوں ریاستی کونسل نوں دے دتا گیا۔
یوکون ایکٹ جسنوں یکم اپریل 2003ء وچ منظور کیتا گیا سی، نے ریاستی حکومت نوں زیادہ اختیارات دتے گئے نيں۔ 2003ءسے ریاستی حکومت دے پاس ما سوائے جرائم دے خلاف، ہور تمام اختیارات اوہی نيں جو ہور صوبائی حکومتاں نوں حاصل نيں۔ کسی حد تک کمشنر دا کردار صوبائی لیفٹیننٹ گورنر نال ملدا جلدا اے اُتے کمشنر نوں وفاقی حکومت تعینات کردی اے جدوں کہ لیفٹییننٹ گورنر نوں ملکہ دی نمائندگی دا شرف حاصل ہُندا اے۔
1978ء وچ پہلی بار ذمہ دار حکومت کیتی تشکیل دے سلسلے وچ سیاسی جماعتاں اکٹھی ہوئیاں نيں تے انہاں نے یوکون دی مقننہ دے لئی اپنے امیدوار مقرر کیتے۔ پروگریسو کنزرویٹو نے انہاں انتخابات نوں جیت لیا تے یوکون دی حکومت جنوری 1979ء وچ سنبھالی۔ یوکون نیو ڈیموکریٹک پارٹی نے 1985ء توں 1992ء تک حکومت بنائے رکھی۔ اس دے بعد 1996ء توں 2000ء تک انہاں دی حکومت رہی۔ کنزرویٹیو دی واپسی 1992ء وچ ہوئی۔ انہاں نے اپنا ناں بدل کے یوکون پارٹی رکھ دتا۔
اگرچہ یوکون نوں کینیڈا دا گیارہواں صوبہ بنانے دے بارے گل ہُندی رہی اے اُتے اوہدی قلیل آبادی دی بناٗ اُتے اس تجویز اُتے عمل ہونا محال اے۔
وفاقی سطح اُتے اس پارٹی دا اک پارلیمانی ممبر تے اک سینیٹر اے۔ یوکون دے باشندےآں نوں ہور صوبےآں دے باشندےآں دی طرح یکساں حقوق ملے ہوئے نيں تے اسی طرح پارلیمنٹ وچ انہاں دے اراکین نوں وی یکساں حقوق نيں۔ یوکون دا اک رکن پارلیمان اک بار ڈپٹی پرائم منسٹر رہ چکيا اے تے دوسرا ممبر وفاقی نیو ڈیمو کریٹک پارٹی دا صدر بھی۔
یوکون انہاں نو علاقےآں وچوں اے جتھے ہم جنس شادیاں دی اجازت اے۔
ریاست دی زیادہ تر آبادی مقامی قبیلے اُتے مشتمل اے۔ امبریلا لینڈ کلیم معاہدے دے تحت، جس وچ چودہ وکھ وکھ قبیلے دے 7000 اراکین نے اپنی رائے دی، اُتے وفاقی حکومت نے 1992ء وچ دستخط کیتے۔ دسمبر 2005ء تک انہاں چودہ وچوں گیارہ قبیلے اس معاہدے اُتے دستخط کر چکے نيں۔
یکونکینیڈا دا اک اتلا لہندا علاقہ اے ۔ ایہہ رقبے دے لحاظ نالکینیڈا دے 3 سب توں چھوٹے علاقےآں چوں اک اے ۔ اس دا ناں یوکون ہون دی وجہ دریائے یوکون اے ، جس دے معنیگوچ بولی چ وڈےدریا دے نیں ۔
یوکون نوں ریاست یوکون وی آکھئیا جاندا اے ، پر مقامی لوک اے تے ناراض ہندے سن ، اس لئی 2003ء چ وفاقی حکومت نے یوکون ایکٹ دے راہیں ریاست دا ناں ریاست یوکون توں بدل کے یوکون رکھ دتا ۔
2006ء دیمردم شماری چ یکون دی کل آبادی 30372 سی ، اینہاں چوں 29940 نے رائے شماری چ حصہ لئیا تے 85 فیصد نے اپنی ماں بولیانگریزی تے 3 فیصد نےفرانسیسی نوں ماں بولی دسئیا ۔
یوکون دے لینگوئیج ایکٹ چ مقامی بولیاں دی اہمیت تے زور دتا گئیا اے پر قنون ،عدالت تے دوجے حکومتی دفتراں چ صرفانگریزی تےفرانسیسی ای ورتیاں جاندیاں نیں ۔
یکون سائنہان سردار آئزک ،یکون 1898ء
2001ء دی مردم شماری دے مطابق یوکون چانگریز آبادی دا تناسب 27 فیصد ، قدیم قبائل 22 فیصد ، سکاٹش 22 فیصد ، آئرش 19 فیصد ،جرمن 14 فیصد تےفرانسیسی 13 فیصد سن پر اک چوتھائی لوکاں نے خود نوں کینیڈین ظاہر کرن نوں ترجیح دتی ۔
