مدینہ منورہعربی:اَلْمَدِينَة اَلْمَنَوَّرَة مغربی سعودی عرب دے خطہ حجاز دا شہر،جتھے حضرتمحمد صلی الله علیہ وآلہ وسلم دا روضہ مبارک اے۔ ایہ شہر اسلام دا دوسرا مقدس ترین شہر اے۔ شہر دی آبادی 2004ء دی مردم شماری دے مطابق 9 لکھ 18 ہزار 889 اے۔ شہر دا پرانا ناں یثرب سی لیکن حضرت محمد صلى الله عليه وآلہ وسلم دی ہجرت مبارکہ دے بعد اس دا ناں مدینۃ النبی رکھ دتا گیا جو بعد وچ مدینہ بن گیا۔ اس دی بنیاد اسلام اُتے اے -
شہر دی سب توں اہم خصوصیت ایہ اے کہ ایتھےمسجد نبوی تے حضور نبی کریم صلى الله عليه وآلہ وسلم دا روضہ مبارک اے۔ جس دی زیارت دے لئی ہر سال لکھاں فرزندان توحید ایتھے پہنچدے نيں۔ اسلام دی تریخ دی پہلی مسجد مسجد قباءبھی مدینہ وچ قائم اے۔
مکہ مکرمہ دی طرح مدینہ منورہ وچ وی صرف مسلماناں نوں داخل ہونے دی اجازت اے۔ دونے شہراں وچ قائم مختلف مسیتاں وچ ہر سال حج دی مناسبت توں لکھاں مسلمان عبادت کردے نيں۔ اس دی اک ہور خصوصیت ایہ اے کہ مدینہ منورہ دے چاراں طرف فرشتے نيں۔ تے دجال ایتھے نئيں آسکے گا۔
مدینہسعودی عرب دے لیندے تھاںحجاز دا شہر تےصوبہ مدینہ دا راجگڑھ اے۔ مدینہاسلام دا دوجا مقدس شہر اے۔ ایتھے پیفمبر اسلاممحمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے جیون لنگھایا تے ایتھے ای وفات پائی۔ ایدہی لوک گنتی تیرہ لکھ دے نیڑے اے۔ عربی وچ مدینہ دا مطلب شہر اے۔ ایہدا پرانا ناں یثرب سی۔
مدینے دا پراناناں یثرب اے۔ دوسری صدی چ رومیاں دے حملے توں نس کے ایتھے یہودی وس گۓ۔ چوتھی صدی وچ ایتھے یمن توں عرب لوک وی آن لگ گۓ۔ 7ویں صدی وچ ایتھے تن وڈے یہودی قبیلے بنو قینقاع، بنوقریظہ تے بنو نظیر سن۔ یمن توں عرب قبیلیاں بنو اوس تے بنو خزرج دے آن مگروں یہودیاں دی طاقت گھٹ گئی۔ پہلے ایہ سنگی سن پر اک جھگڑے مگروں عرب قبیلے چھا گۓ۔
اسلام توں پہلے شہر مدینہ یثرب کہلاندا سی۔ ایہ اک اہم تجارتی قصبہ سی تے ایتھے دے بت پرست باشندے ہر سال زیارت مکہ کیتا کردے سن تے دونے شہراں دا بت ”منات“ سی۔ ایہ شہر عرب یہودیاں دا وی مرکز سی۔
نبی کریمصلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم دے زمانے وچ مدینہ وچ یہودیاں دے علاوہ دو معروف قبیلے بنو اوس تے بنو خزرج وی موجود سی۔ یہودی قبیلے بنو قینقاع، بنو نذیر، بنو سیدہ، بنو حارث، بنو جشم، بنو نجار تے بنو قریظہ شامل سی۔
بنو اوس تے بنو خزرج دے طاقتور قبیلے دے درمیان 610ءکی دہائی توں 120 سالہ طویل جنگ چل رہی سی۔
ایتھے چشمے تے کجھوراں دے رکھ نیں۔ پیغمبر اسلاممکہ توں ہجرت کر کے یثرب آۓ تے شہر دا ناں مدینۃ النبی تے آخر تے صرف مدینہ رہ گیا۔ مدینہ محمد تے اودھے تین خلیفیاںابو بکر،عمر تےعثمان دے ویلے اک بہت بڑی ریاست دا دارلحکومت سی۔ چوتھے خلیفہعلی نے مدینہ نون چھڈ کےکوفہ نوں اپنا گڑھ بنایا۔ مدینہبنو امیہ، بنو عباس تےسلطنت عثمانیہ دے زیر انتظام ریا۔ 1924 وچ اے سعودی عرب دا حصہ بن گیا۔
622ء وچ حضرت محمدصلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم تے انہاں دے ساتھیاں نے مکہ دے کفار دے مظالم توں تنگ آکے مدینہ ہجرت کيتی۔ نبی آخر الزماں دی آمد اُتے اس دا ناں مدینۃ النبی پے گیا تے ایہ شہر اولین اسلامی ریاست دا دار الخلافہ بنیا۔ حضور صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی آمد اُتے تاریخی میثاق مدینہ طے پایا اس دے علاوہ مواخات دے تحت تمام مسلمان مہاجرین تے انصار نوں بھائی بھائی بنادتا گیا۔
بدر، احد تے احزاب دے غزوات دے بعد فتح مکہ دا تاریخی واقعہ رونما ہويا اُتے نبی کریمصلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم اپنی جائے پیدائش مکہ وچ رہنے دی بجائے دوبارہ مدینہ واپس آئے۔خلافت راشدہ دے بعد معاویہ نے دار الحکومت دمشق منتقل کر دتا گیا۔
مدینہ : مدینہ عربی لفظ اے جس دا لفظی مطلبشہر اے۔ طابہ: مدینہ منورہ نوں طابہ وی کہیا جاندا سی۔ طابہ تے طیب ہم معنی لفظاں نيں ،، لفظی معنیپاک دے اے۔ اک حدیث وچ وی ذکر ملدا اے کہ رسولﷺ نے فرمایا:"اللہ تعالیٰ نے اس شہر دا ناں طابہ رکھیا اے۔"[۱] یثرب:یثرب مدینہ دا قدیم ناں اے۔ رسولﷺ نے شہر دا ناں یثرب توں تبدیل کر کے مدینہ رکھ دتا۔ تبدیلی دی وجہ ایہ ہوسکدی اے کہ لغت وچ یثرب دے معنی "ملامت، فساد تے خرابی" نيں۔[۲] مدینۃ النبوی:مدینۃ النبوی دا مطلب نبیﷺ دا شہر اے۔ کافی عرصے تک ایہ لفظ لوک اس شہر دے لئی استعمال کردے رہے۔ مدینہ المنورہ: لفظ منورہ دے معنی "روشن ہويا،پُر نور ہويا یا نور توں سرشار" نيں۔ رسول ﷺ دی آمد دے بعد لوکاں نے اسنوں مدینہ منورہ (یعنی اوہ شہر جو منور ہويا اے ) دا ناں دتا۔
