ایکواڈور (انگریزی،ہسپانوی :Ecuador ) باضابطہ نام جمہوریہ ایکوڈور براعظمجنوبی امریکا دا اک جمہوری ملک اے جس دے شمال وچکولمبیا، مشرق تے جنوب وچپیرو تے مغرب وچپیسیفک اوشن واقع اے۔ اس دے علاوہ سمندر وچ واقعجزیرے گالاپاگوز دے جزیرے وی ملک دا حصہ نيں، جو مغرب وچ ساحل توں 965کلومیٹر دورسمندر وچ واقع نيں۔ ملک دا کل رقبہ 256,370 مربع کلومیٹر تے آبادی 13,810,000 اے تے وفاقیراجگڑھکیٹو اے۔
ایکواڈور وچ انسانی رہتل دے آثار 3500پہلے مسیح توں ملدے نيں، جتھے توں کئی تہذیباں جنہاں وچوالدیویا رہتل تےمچالیلہ رہتل ساحلی علاقےآں تےکوئیٹس (موجودہ دار الحکومت کیٹو دے قریبی علاقہ) تےکناری موجودہکوئنکا دی تہذیباں نے جنم لیا۔ ہر رہتل نے اپنی وکھ پہچان، فن تعمیر، برتن سازی تے مذہبی اقتدار بنائاں۔ کئی سالاں دی مزاہمت دے بعد کناری تے ہور قبیلے ہار گئے تے مذاہمتی لڑاکاں نوں قتل کر کے ندی وچ سُٹ دتا گیا جداں کہ یاہوارکوکا دی لڑائی (battle of Yahuarcocha) یا خونی جھیل (Blood Lake) وچ دسیا جاندا اے تے جس دے نتیجہ وچ ایکواڈورانکان سلطنت (Incan empire) دا حصہ بنیا۔
ایکواڈور نوں جغرافیائی اعتبار توں تن حصےآں وچ تقسیم کیتا جاندا اے۔
لا کوستہ ملک دے مغرب وچپیسیفک دے ساحل دے نال نال قدرے نچلے علاقہ نوں کہندے نيں۔
لا سیعیرا ملک دے درمیان توں لنگھدی پہاڑی پٹی نوں کہندے نيں جو شمال توں جنوب تک پہھلی اے جنہاں وچ وڈا پہاڑی سلسلہ آندیس پہاڑی سلسلہ اے۔
ایل اوریعنتےایمازون دے بارشی جنگلات اُتے مشتمل علاقہ اے جو ملک دے مشرق وچ واقع اے تے ملک دے نصف توں زیادہ علاقہ بناندا اے، جدوں کہ اس علاقہ وچ ملک دی صرف پنج فیصد آبادی رہندی اے۔
ان دے علاوہ ملک دا اک ہور حصہ زمینی علاقہ توں لگ بھگ اک ہزارکلومیٹر دورپیسیفک اوشن وچ واقع اے جس نوںجزیرے گالاپاگوز دے جزیرے کہندے نيں۔
ایکواڈور دا شمار دنیا دے ایداں ستاراں ملکاں وچ ہُندا اے جتھے جنگلی حیات دی بہتات اے۔ ایکواڈور وچ پرندےآں دی سولہ سو انواع پائی جاندیاں نيں جو دنیا دی پرندےآں دی کل انواع دا پندرہ فیصد نيں۔ اسنوں علاوہ پودےآں دی قسماں وچ پچیس ہزار انواع پائی جاندیاں نيں۔ رینگنے والے جانوراں دی 106 انواع، جل تھیلیاں دی 138 انواع تے تتلیاں دی 6000 انواع انہاں دے علاوہ نيں۔جزیرے گالاپاگوز جزیرے جنگلی حیات دی رہائش دے لئی مشہور نيں جتھے مشہور ماہر حیاتیاتچارلس ڈارون نے جنگلی حیات اُتے تحقیق دی تے مشہور نظریہ ارتقا پیش کیتا۔
ایکواڈور وچ مختلف نسلاں دے لوک بستے نيں جنہاں وچوں سب توں وڈا گروہ میستیزوس اے جو ہسپانوی کالونی سازاں تے مقامی انڈین قبیلے دے باہمی ملاپ توں بنا اے تے ایہ گروہ ایکواڈور دی کل آبادی دا 62 فیصد بناندا اے۔ امریکی انڈین موجودہ آبادی دا 25 فیصد نيں۔ انہاں دے علاوہ یورپ دے دوسرے علاقےآں توں جانے والے مہاجر وی رہندے نيں جو کل آبادی دا لگ بھگ 10 فیصد نيں۔
ایکواڈور دی تارکین وطن آبادی دا وڈا حصہہسپانیہ،برطانیہ،اٹلی،ریاست ہاۓ متحدہ امریکا،کینیڈا،چلی،وینزویلا،میکسیکو تےجاپان وچ رہندا اے۔ اندازہ دے مطابق 1999ء دے اقتصادی بحران دے دوران لگ بھگ ست لکھ ایکواڈوریائی باشندہ ہجرت کرنے اُتے مجبور ہوئے۔ تارکین وطن ایکواڈوریایئاں دی تعداد دا تخمینہ پچیس لکھ اے۔
سرکاری ادارےآں وچ تعلیم مفت اے تے 5 سال توں 14 سال تک دی عمر وچ سکول جانا ضروری اے۔ اُتے سکولاں دی تعداد ضرورت توں کدرے کم اے تے جماعتاں وچ طلبہ دی تعداد بہت زیادہ رہندی اے۔ جس دی وجہ توں کئی لوک پیسے ادا کر کے مہنگے نجی ادارےآں وچ اپنے بچےآں نوں تعلیم دلوانا پسند کردے نيں۔ وزارت تعلیم دے اعدادوشمار وچ 76 فیصد بچے ابتدائی تعلیم دے 6 سال مکمل کے پاندے نيں تے دیہاندی علاقےآں توں صرف 10 فیصد بچے ہائی سکول تک پہنچ پاندے نيں۔
اعلیٰ تعلیم دے لئی ایکواڈور وچ کل 61 یونیورسٹیاں یا یونیورسٹیاں نيں، جنہاں وچوں زیادہ تر گریجویٹ ڈگری تک تعلیم دیندی نيں۔
قریبا 69 فیصد ایکواڈوریائیکاتھولکمسیحی نيں۔ پینڈو علاقےآں وچ قدیم مذہبی عقائد تےمسیحیت دا مغلوبہ اے۔مسلمان آبادی انتہائی کم اے، جو شاید سینکڑاں وچ ہوئے۔یہودی مذہب مننے والےآں دی تعداد ہزاراں وچ سمجھی جاندی اے جوجرمنی یااٹلی توں ہجرت کر کے ایکوڈور وچ آباد ہوئے نيں۔
یورپی مہاجرین دی آبادکاری تے مقامی لوکاں توں انہاں دے میل ملاپ نے مذہب دے نال رہتل و تمدن اُتے وی گہرے اثرات مرتب کیتے نيں تے رہتل یورپی تے قدیم مقامی انڈین رہتل دا آمیزہ اے جس وچ افریقہ توں لیائے گئے غلاماں دی وجہ توں افریقی اثرات وی پائے جاندے نيں۔ لیکن پینڈو علاقےآں وچ خاص کر ایمازون دے جنگلات وچ آباد بستیاں ہن وی اپنے قدیم ریڈ انڈین طرز زندگی تے رہتل اُتے عمل پیرا نيں۔
لباس وچ پانامہ طرز دی مشہور ٹوپی ایکواڈور توں ہی نکلی اے جسنوں اوتھے سومبریرو دے پاحا توکئیلہ یا جیپیجاپا کہندے نيں تے ایکواڈور وچ صوبہ مانابی وچ بنائی جاندیاں نيں۔
