اریٹریا چڑھدےافریقہ دا اکدیس اے۔ اریٹریا دے اتر وچلال سمندر، دکھن وچایتھیوپیا تے لیندے وچسوڈان تے چڑدے وچجبوتی اے۔ اریٹریا دا تھاں 117,600 مربعکلومیٹر / 45,405 مربعمیل اے۔ اریٹریا دی لوک گنتی 6,233,682 اے۔ اریٹریا دی کوئی دیسی بولی نہیں ایے۔ اریٹریا داراجگڑھاسمارا اے۔
شمالیصومالیہ، جبوندی تے بحیرہ احمر دے سوڈان والے کنارے دے نال ارتریا پرانے دور دی پُنت سرزمین دا حصہ سی۔ اس سرزمین دا تذکرہ سانوں 25صدی ق م وچ ملدا اے۔ قدیم پُنت قوم دے مصر دےفرعوناں دے نال گہرے تعلقات سن ۔
دمت نامی سلطنت ارتریا تے شمالی ایتھوپیا وچ 8واں تے 7واں صدی ق م وچ آباد سی۔ اس دا راجگڑھ یِحا سی۔ اس سلطنت نےآبپاشی دے لئی منصوبے بنائے،ہل دا استعمال،باجرے دی کاشتکاری تے لوہے دےاوزار تےہتھیار بنانے شروع کیتے۔ 5واں صدی وچ دمت قوم دے زوال دے بعد اس علاقے وچ کئی چھوٹی اقوام آباد رہیاں۔
ارتریا دی تریخ اس دی بحیرہ احمر دی ہمسائیگی توں جڑی ہوئی اے۔ اس دےساحل دی لمبائی 1,000 کلومیٹر توں زیادہ اے۔ کئی سائنس داناں دے خیال وچ ايسے علاقے توں ہی موجودہ انسان افریقہ دے براعظم توں نکل کے دنیا دے ہور حصےآں نوں پھیلے سن ۔سمندر پار توں آنے والے قابضاں تے نو آبادیاتی اقوام جداں کہیمن دے علاقے تاں،عثمانی ترک،گوا توںپرتگالی،مصری،انگریز تے 19واں صدی وچاطالوی وغیرہ ایتھے آندے رہے۔ صدیاں تک ایہ حملہ آور ہمسائیہ ملکاں توں وی آندے رہے سن جو مشرقی افریقہ وچ نيں۔ اُتے موجودہ ارتریا 19واں صدی دے اطالوی حملہ آوراں توں ثقافتی طور اُتے زیادہ متائثر اے۔
1869 وچ نہر سوئیز دے کلھنے دے بعد جدوں یورپی اقوام نے افریقی سرزمین اُتے قبضے کر کے اوتھے اڈے بنانے شروع کیتے تاں ارتریا اُتےاٹلی نے حملہ کر کے قبضہ کيتا۔ یکم جنوری 1890 نوں ارتریا باقاعدہ طور اُتےاٹلی دی نوآبادی بن گیا۔ 1941 وچ ایتھے دی کل آبادی 7,60,000 سی جنہاں وچ اطالوی باشندے 70,000 سن ۔اتحادی افواج نے 1941 وچ اطالویاں نوں کڈ باہر کر دتا تے خود ایتھے قبضہ جما لیا۔ اقوامِ متحدہ دے منشور دے تحت 1951 تکبرطانیہ ایتھے دا نظم تے نسق سنبھالدا رہیا۔ اس دے بعد ارتریا ایتھوپا توں مل گیا۔
بحیرہ احمر دے ساحل تےمعدنیات دی وجہ توں ارتریا بہت اہم اے۔ ايسے وجہ توں اسنوں ایتھوپیا توں ملیا دتا گیا سی۔ 1952 وچ ارتریا نوں ایتھوپیا دا 14واں صوبہ بنا دتا گیا۔ ایتھوپیا نے اپنا قبضہ جمائے رکھنے دے لئی اپنی بولی نوں زبردستی ارتریا دے سکولاں وچ لاگو کر دتا۔ اس وجہ توں ارتریا وچ 1960 دی دہائی وچ آزادی دی تحریک چلی۔ اس تحریک دی وجہ توں 30 سال تک ارتریا تے ایتھوپیا دی حکومتاں دے درمیان مسلح لڑائی جاری رہی۔ ایہجنگ 1991 وچ ختم ہوئی۔اقوامِ متحدہ دی زیرِ نگرانی ہونے والے ریفرنڈم وچ ارتریا دے لوکاں نے واضح اکثریت توں آزادی دا فیصلہ کيتا تے ارتریا نے آزادی دا اعلان کر دتا۔ 1993 وچ اسنوں بین الاقوامی طور اُتے تسلیم کر ليا گیا۔
تگرینا تےعربی نوں وڈی زباناں منیا جاندا اے۔ حکومت کیتی طرف توں بین الاقوامی معاملات وچ انگریزی بولی استعمال ہُندی اے تے 5واں توں اگے ہر جماعت وچ اسنوں تدریسی بولی دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا اے۔ارتریا وچ اک ہی سیاسی جماعت اے۔ 1997 دے آئین دے مطابقصدارتی جمہوریہ اے تےیک ایوانی پارلیمانی جمہوریہ دا درجہ ملیا ہويا اے اُتے حالے اس اُتے عمل درآمد ہونا باقی اے۔ 1998 وچ ایتھوپیا دے نال سرحدی تنازعے اُتے دونے ملکاں دے وچکار جنگ ہوئی جس وچ 1,35,000 ایتھوپیائی جدوں کہ 19,000 ارتریائی فوجی ہلاک ہوئے۔
ارتریا دا نظام پیپلز فرنٹ فار ڈیمو کریسی اینڈ جسٹس نامی پارٹی چلاندی اے۔ ہور سیاسی جماعتاں نوں اکٹھا ہونے دی اجازت نئيں حالانکہآئین اک توں زیادہ سیاسی جماعتاں نوں اجازت دیندا اے۔ قومی اسمبلی وچ کل 150 نشستاں نيں جنہاں وچوں 75 اُتے متذکرہ بالا جماعت دے اراکین نيں۔قومی انتخابات دا اعلان تے انہاں دی منسوخی مسلسل ہُندی رہی اے تے ملک وچ حالے تک عام انتخابات نئيں ہوئے سکے۔ملک وچ قومی سیاست دے بارے آزاد ذرائع موجود نئيں۔ستمبر2001 وچ حکومت نے تمام نجی پرنٹ میڈیا اُتے پابندی عائد کر دتی تے حکومت اُتے تنقید کرنے والے افراد نوں گرفتار کر کے بغیر مقدمے دے قید رکھیا جا رہیا اے۔ 2004 وچ امریکی سٹیٹ ڈیپارٹمنٹ نے مذہبی بنیاداں اُتے امتیازی سلوک دی وجہ توں ارتریا نوں خصوصی لسٹ وچ شامل کيتا اے۔
2009 وچ پریس دی آزادی دی لسٹ وچ ارتریا نوں 175 ملکاں وچ آخری درجہ دتا گیا اے۔شمالی کوریا اس لسٹ وچ ارتریا توں اک درجہ بہتر اے۔بی بی سی دے مطابق ارتریا واحد افریقی ملک اے جتھے نجی اخباری میڈیا موجود نئيں۔
ارتریا نوں چھ علاقےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے جو اگے ہور ضلعے وچ منقسم نيں۔ آبی خصوصیات دی بنا اُتے علاقےآں نوں تقسیم کيتا گیا اے۔ اس طرح ہر ضلع نوں اپنی زراعت اُتے پورا قابو رہندا اے۔
ریاستہائے متحدہ امریکا دے نال ارتریا دے تعلقات کافی پیچیدہ نوعیت دے نيں۔ اگرچہ دونے ملکاں وچدہشت گردی دے خلاف جنگ وچ تعاون جاری اے اُتے ہور معاملات وچ خلیج ودھدی جا رہی اے۔اکتوبر2008 توں تعلقات خراب ہونا شروع ہوئے جدوںاسسٹنٹ سیکریٹری آف سٹیٹ جندیائی فریزر نے ارتریا نوں "دہشت گردی دی حامی قوم" قرار دتا تے کہیا کہ عین ممکن اے کہ امریکا ایران تے سوڈان دے نال نال ارتریا نوں وی بدمعاش ریاست قرار دے دے۔ اس واقعے دی وجہ اک صومالی اسلامی انتہا پسند رہنما دا ارتریا وچ پناہ لینا اے۔
ارتریا دے تعلقات اٹلی تے یورپی یونین دے نال امریکا دی نسبت زیادہ بہتر نيں۔
2اگست2009 نوں امریکی [[وزیر خارجہ|وزیرِ خارجہہیلری کلنٹن نے الزام عائد کيتا کہ ارتریا صومالی مسلح گروہالشباب نوں ہتھیار مہیا کر رہیا اے۔ اگلے ہی دن ارتریا نے اس الزام دی تردید جاری کر دتی لیکن اقوام متحدہ تے افریقن یونین نے مل کے ارتریا اُتے مختلف پابندیاں لگیا دتیاں
حالیہ جنگاں تے اختلافات دی وجہ توں ارتریا دے تعلقات ہمسائیہ ملکاں توں کشیدہ نيں۔ 1994 وچ سوڈان توں سفارتی تعلقات ختم کرنا، یمن دے نال جنگ تے ایتھوپیا دے نال 1997–2000 تک سرحدی تنازع اہم نيں۔ ارتریا تے ایتھوپیا دے بارڈر کمیشن نے اگرچہ سرحد دا تعین کر دتا اے اُتے ایتھوپیا اسنوں مننے توں انکار کر دتا اے۔
ارتریا دے تعلقات سوڈان توں بہتر ہوئے چکے نيں۔
یمن دے نال کچھ جزیرے دے تنازعے اُتے دونے ملکاں دے درمیان مختصر جنگ ہوئے چکی اے اُتے دونے ملکاں نےعالمی ثالثی عدالت دی مدد توں اپنے تنازعے نوں حل کر ليا اے۔
ارتریا افریقہ دے شمال مشرقی حصے وچ واقع اے تے اس دے شمال مشرق تے مشرق دی جانب بحیرہ احمر موجود نيں۔ جنوب وچ ایتھوپیا تے شمال مغرب وچ سوڈان اے۔
ارتریا دے عین وسط توں دنیا دے بلند ترین پہاڑی سلسلےآں وچوں اک گذردا اے تے ملک نوں دو حصےآں وچ تقسیم کردا جاندا اے۔ ایہ پہاڑی سلسلہعظیم وادئ شق توں پیدا ہويا سی۔ ساری زرخیز زمیناں مغربی حصے وچ تے صحرا مشرقی حصے وچ واقع نيں۔
ملک دا بلند ترین مقام ایمبا سوئرا اے جو سطح سمندر توں 3٫018 میٹر بلند اے۔
وڈے شہراں وچ راجگڑھ اسماریا، بندرگاہ والا شہر اسیب، مساوا تے کیرین اہم نيں۔
سرکاری طور اُتے ارتریا وچہاتھیاں دی بہت وڈی تعداد دی دیکھ بھال کيتی جاندی اے۔ 1955 توں 2001 تک ہاتھیاں دے غول دکھادی نئيں دیندے سن کیونجے سارے ہاتھی جنگِ آزادی دا شکار ہوئے گئے سن ۔ دسمبر 2001 وچ دس نو عمر ہاتھیاں اُتے مشتمل کل 30 ہاتھیاں دا اک غول غش دریا دے پاس دیکھیا گیا سی۔ اندازہ اے کہ پورے ملک وچ تقریباً 100 ہاتھی باقی بچے نيں۔جنگلی کتے وی ہن ماضی دا قصہ بن گئے نيں۔
2006 وچ ارتریا نے اعلان کيتا کہ اوہ دنیا دا پہلا ملک اے جس نے اپنے سارے ساحل نوں ماحولیاتی حوالے توں محفوظ علاقہ قرار دے دتا اے۔ اس دے علاوہ ہور 350 جزیرے دے ساحل وی ايسے لسٹ وچ حکومتی حفاظت وچ آ گئے نيں۔
ہور افریقی اقوام دی طرح ارتریا دیمعیشت دا وی زیادہ تر انحصارزراعت اُتے اے تے آبادی دا 80 فیصد توں زیادہ حصہ زراعت تےگلہ بانی توں وابستہ اے۔قحط سالی توں بہت مسائل پیدا ہوئے رہے نيں۔2009 وچ کل ملکی پیداوار 1.87 ارب ڈالر سی۔
ارتریا تے ایتھوپیا دی جنگ توں معیشت نوں بہت نقصان پہنچیا اے۔ مئی 2000 وچ ایتھوپیا دے حملےآں دی وجہ توں 60 کروڑ ڈالر دا مالی نقصان ہويا اے۔ ايسے حملہ دی وجہ توں ملک دے زرخیز ترین حصے وچ کاشتکاری نئيں ہوئے پائی۔
جنگ دے دوران وی ارتریا نے اپنے آوا جائی دے بنیادی ڈھانچے اُتے توجہ دتی اے تے نويں سڑکاں بنیاں جدوں کہ پرانی سڑکاں دی مرمت جدوں کہ بندرگاہاں نوں بہتر بنایا گیا۔
ارتریا وچ بہت ساری زباناں بولی جاندیاں نيں۔ سرکاری بولی دا درجہ کسی نوں حاصل نئيں بلکہ آئین دے مطابق ارتریا دی تمام زباناں نوں برابر دا درجہ دتا گیا اے۔ اُتے عربی تے تگرینا بولی نوں سرکاری کماں دے لئی استعمال کيتا جاندا اے۔ انگریزی تے اطالوی وی عام سمجھی جاندی اے۔
ارتریا وچ سکول دے پنج درجے ہُندے نيں جو پری پرائمری، پرائمری، مڈل، سیکنڈری تے پوسٹ سیکنڈری نيں۔ انہاں سکولاں وچ تقریباً 2٫38٫000 طلبہ تے طالبات داخل نيں۔ ملک وچ کل 824 سکول نيں۔ ارتریا وچ کل دو یونیورسٹیاں تے کئی ہور چھوٹے کالج تے ٹیکنیکل سکول نيں۔
ارتریا دے نظام تعلیم دا اہم ترین مقصد ملک دی ہر بولی وچ بنیادی تعلیم مہیا کرنا اے۔
پر تعلیم دے سلسلے وچ مقامی رسوم تے رواج، سکول دی فیس وغیرہ اہم رکاوٹاں نيں۔
ارتریا وچ دو اہم مذاہب نيں جو عیسیائیت تے اسلام نيں۔ دونے مذاہب نوں پنجاہ پنجاہ فیصد آبادی مندی اے۔ اکثر مسلمان سنی العقیدہ نيں جدوں کہ رومن کیتھولک مسیحی مذہب دے پیروکاراں دا اہم عقیدہ اے ۔
ارتریا دی حکومت نے لڑکیوں دے ختنے اُتے پابندی لگیا دتی اے تے کہیا اے کہ ایہ تکلیف دہ عمل اے تے اس توں بہت سارے خطرناک مسائل پیدا ہُندے نيں۔ اولاد پیدا کرنے دی شرح فی خاتون 5 بچے اے۔ شیر خوار بچے انفیکشن توں سب توں زیادہ ہلاک ہُندے نيں۔ ملیریا تے تپ دق عام نيں۔ ایڈز دی شرح 15 توں 49 سال دی عمر دے افراد وچ 2 فیصد اے۔ گذشتہ دہائی توں پیدائش دے وقت زچہ دی شرح اموات بہت گھٹی اے۔
ارتریا دا علاقہ تاریخی اعتبار توں دنیا وچ تجارت دا مرکز اے۔ اس وجہ توں بے شمار ثقافتاں ملک بھر وچ دکھادی دیندی نيں۔ راجگڑھ اسماریا اُتے سب توں گہرا اثر اٹلی دا پيا اے۔
شہراں وچ ماضی نیڑے وچ بالی وڈ دی فلماں دی برآمد عام گل سی۔ سینماواں وچ امریکی تے اطالوی فلماں عام دکھادی جاندیاں سن۔ 1980 دی دہائی تے فیر آزادی دے بعد امریکی فلماں ہی باقی رہ گئیاں نيں۔لباس کسی خاص انداز تک محدود نئيں تے خواتین عموماً شوخ تے بھڑکیلے رنگ پہندی نيں۔ مسلم قبیلے وچ عربی یعنی بنو رشید ہی برقعے دی روایت نوں برقرار رکھے ہوئے نيں۔
فٹ بال تے سائیکل ریس مقبول کھیل نيں۔ حالیہ برساں وچ ارتریا دے کھلاڑی بین الاقوامی سطح اُتے زیادہ کامیاب ہونے لگے نيں۔
.svg)
.svg)
.svg)
