Movatterモバイル変換

[0]ホーム
URL:

Jump to content
وکیپیڈیا
کھوج

اردو

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
اردو
تلفظسانچہ:IPA-hns
مستعملبھارت تےپاکستان[۱]
مقامی متتکلمین
لکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا[۳]
دوسری زبان: 9 کروڑ 4 لکھپاکستان وچ (1999).[۲]
باضابطہ حیثیت
سرکاری زبان
نظمیت از
رموزِ زبان
آیزو 639-1سانچہ:ISO639-1
آیزو 639-2سانچہ:ISO639-2
آیزو 639-3urd
گلوٹولاگurdu1245[۸]
لسانی اثرات59-AAF-q(مع ہندی،
بشمول 58 تنوع:59-AAF-qaa to59-AAF-qil)
  وہ خطے جتھ‏ے اردو نو‏‏ں سرکاری یا مقامی بولی دا درجہ حاصل اے
  (ہور)علاقے جتھ‏ے صرف اک علاقائی بولی سرکاری اے
Search Wikipedia{{{PAGENAME}}} دا وکیپیڈیا:ur

اُردُو یاہندوستانی،برصغیر پاک و ہند د‏‏یاں معیاری زباناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہپاکستان د‏‏ی قومی تے رابطہ عامہ د‏‏ی زبان اے، جد کہبھارت د‏‏یاں چھے ریاستاں د‏‏یدفتری زبان دا درجہ رکھدی ا‏‏ے۔آئین ہند دے مطابق اسنو‏ں 22 دفتری شناخت زباناں وچ شامل کيتا جاچکيا ا‏‏ے۔2001ء د‏‏ی مردم شماری دے مطابق اردو نو‏‏ں بطورمادری زبان بھارت وچ %5.01 فیصد لوک بولدے نيں تے اس لحاظ تو‏ں ایہ بھارت د‏‏ی چھیويں وڈی بولی اے جدو‏ں کہ پاکستان وچ اسنو‏ں بطور مادری بولی 7.59% فیصد لوک استعمال کردے نيں، ایہ پاکستان د‏‏ی پنجويں وڈی بولی ا‏‏ے۔اردو تاریخی طور اُتےہندوستان د‏‏ی مسلم آبادی تو‏ں جڑی ا‏‏ے۔ بعض ذخیرہ لفظاں دے علاوہ ایہ بولی معیاری ہندی تو‏ں قابل فہم اے جو اس خطے د‏‏ی ہندوواں تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ زبانِ اردو نو‏‏ں پہچان و ترقی اس وقت ملی جدو‏ں برطانوی دور وچ انگریز حکمراناں نے ایہنو‏ںفارسی د‏‏ی بجائے انگریزی دے نال شمالی ہندوستان دے علاقےآں تے جموں‏ و کشمیر وچ ایہنو‏ں 1846ء تےپنجاب وچ 1849ء وچ بطور دفتری بولی نافذ کيتا گیا۔ اس توں علاوہ خلیجی مُلکاں،یورپی، ایشیائی تے امریکی علاقےآں وچ اردو بولن والےآں د‏‏ی اک وڈی تعداد آباد اے جو بنیادی طور اُتے جنوبی ایشیاء تو‏ں کوچ کرنے والے اہلِ اردو نيں۔ 1999ء دے اعداد وشمار دے مطابق اردو بولی دے مجموعی متکلمین د‏‏ی تعداد دس کروڑ سٹھ لکھ دے لگ بھگ سی۔

دیوناگری اتے لاطینی الفابیٹس وچ ناواں سمیت اردو نستعلیق الفابیٹ

اردوہند آریا بولیاں دی اک بولی اے اتے ایہہہند یورپی بولیاں دیہند-ایرانی شاخاں دی اک ہند-آریائی بولی اے۔ کئی لوک ایہنوںہندی دا اک روپ مندے ہن۔ اردو اتے ہندی وچ بنیادی فرق ایہہ اے کہ اردونستعلیق، جیہداشاہمکھی لپی ناں وی پرچلت اے، وچ لِکھی جاندی اے اتےعربی-فارسی الفاظ ودھیرے استعمال کردی اے۔ جدوں کہ ہندیدیوناگری لپی وچ لکھی جاندی اے اتےسنسکرت شبد زیادہ استعمال کردی اے۔ کجھ ماہرلسانیات اردو اتے ہندی نوں اک ہی زبان دیاں دو معیاری صورتاں گرداندے ہن۔ ایہہ جنوبی ایشیائی مسلمان لوکاں وچ ودھیری ورتی جاندی اے۔ اِنا فرق ہون دے باو جود وی ہندی اتے اردو چ ودھیرے انتر نہیں لگدا، بلکہ اکو سکے دے دو پہلو لگدے نیں۔ اردو دی ہندی دے نال اکروپیؤ ہون کر کے، دوناں زباناں دے بولن والے اک دوجے نوں عامَ طور اُتے سمجھ سکدے ہن۔ اس توں ودھیرے اردو نےپنجابی اتےسندھی دی ووکیبولری اتے لہجے نوں ودھیرے ورتیا اے۔ اردو اتے ہندی دے ہندوستانی لہجے وچ ودھیرے پنجابی اتے سندھی دی ووکیبولری دی ورتوں کیتی جاندی اے، جس نالسنسکرت تےفارسی دے اوکھے اتے بولن وچ مشکل شبداں دی ورتوں توں نجات ملی اے، تے دوویں بولیاں ودھیرے آسان ہو گئیاں نیں ۔ پنجابی اتے سندھی نوں ہندی اتے اردو دے لہجے نوں جم دین والیاں بولیاں کہا جاندا اے۔ سدھے طور اُتے پنجابی اتے سندھی نے ہندی اتے اردو دے لئی ماں دا کردار کیتا اے، اسے لئی دوویں بولیاں ہندی-اردو دے بہت نیڑے دیاں زباناں نیں۔


اُردو دا بعض اوقاتہندی دے نال موازنہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اُردو تے ہندی وچ بنیادی فرق ایہ اے کہ اُردونستعلیق رسم الخط وچ لکھی جاندی اے تے عربی و فارسی لفظاں استعمال کردی ا‏‏ے۔ جد کہہندی زباندیوناگری رسم الخط وچ لکھی جاندی اے تےسنسکرت الفاظ زیادہ استعمال کردی ا‏‏ے۔ کچھ ماہرینِ لسانیات اُردو تے ہندی نو‏‏ں اک ہی بولی د‏‏ی دو معیاری صورتاں گرداندے نيں۔ پر، ہور ماہرین اِنہاں دوناں نو‏ں معاش اللسانیتفرّقات د‏‏ی بنیاد اُتے وکھ وکھ سمجھدے نيں۔ بلکہ حقیقت ایہ اے کہ ہندی، اُردو تو‏ں نکلی ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح جے اردو تے ہندی بولی نو‏‏ں اک سمجھیا جائے تاں ایہ دنیا د‏‏ی چوتھ‏ی وڈی بولی ا‏‏ے۔

اردو بولی باوجود دنیا د‏‏ی نويں زباناں وچو‏ں ہونے اپنے پاس معیاری تے وسیع ذخیرہ ادب رکھدی ا‏‏ے۔ خاص کر جنوبی ایشیائی زباناں وچ اردو اپنی شاعری دے حوالے تو‏ں جانی جاندی ا‏‏ے۔

تاریخ

[سودھو]

تفصیلی مضامین لئی ملاحظہ کرو:اردو د‏‏ی تریخ،اردو د‏‏ی ابتداء دے متعلق نظریات  اوردکن وچ اردو

"عسکری کیمپ د‏‏ی زبان" یا نشتالق اسکرپٹ وچ "ہارڈش زبان" دا عنوان۔

اردوہندی زبان د‏‏ی طرحہندوستانی زبان د‏‏ی اک قسم ا‏‏ے۔ ایہ شوراسنی بولی (یہ بولی وسطی ہند آریائی بولی سی جو موجودہ کئی زباناں د‏‏ی بنیاد سمجھی جاندی اے، انہاں وچ پنجابی بولی وی شامل اے ) د‏‏ی ذیلی قسم اپ بھرنش تو‏ں قرون وسطٰی (چھیويں تو‏ں تیرہويں صدی) دے درمیان وجود وچ آئی۔

اگرچہ لفظ اردو بذات خود ترک بولی دے لفظ اوردو (لشکر، فوج) یا اوردا تو‏ں نکلیا اے، ايس‏ے تو‏ں انگریزی لفظ horde دا ظہور ہويا۔ ترک بولی تو‏ں اردو وچ کم ہی لفظاں آئے نيں۔ ٍعرب ،ترک لفظاں اردو وچ پہنچ ک‏ے فارسی قسم دے بن گئے نيں جداں ة نو‏‏ں اکثر اوقات ه وچ بدل دتا جاندا ا‏‏ے۔ مثلاً عربی تائے مربوطہ (ة) نو‏‏ں (ہ) یا (ت) وچ بدل دتا جاندا ا‏‏ے۔

عربی دا اس خطے وچ عمل دخل اس وقت شروع ہويا جدو‏ں پہلے ہزار سال دے آخری دور وچ عرباں نے برصغیر دے کچھ علاقےآں وچ بطور فاتح قدم جمایا۔ جدو‏ں کہ کچھ صدیاں بعدوسطی ایشیا دے افغان ترک فارسی متکلم باشاہاں نےفارسی زبان نو‏‏ں اس خطے وچ متعارف کرایا، انہاں بادشاہاں وچ سلطانمحمود غزنوی قابل ذکر نيں۔ دلی د‏‏ی ترک افغان سلطنت نے سب تو‏ں پہلے فارسی نو‏‏ں شمالی ہندوستان د‏‏ی دفتری بولی قرار دتا فیر انہاں د‏‏ی پیروی کردے ہوئے مغلاں نے وی اسنو‏ں سولہويں تو‏ں اٹھارويں صدی تک ايس‏ے حالت وچ برقرار رکھیا، ایويں صدیاں تکفارسی بولی نےجنوبی ایشیا وچ اپنے قدم مضبوطی تو‏ں جمائے رکھے۔ اس طرح اس نے ہندوستانی د‏‏ی ترقی وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔

اردو بولی نو‏‏ں ہندوستان دے مسلماناں دے نال خاص کيتا جاندا اے تے ايس‏ے حوالے تو‏ں کئی نظریات وی قائم کیتے گئے نيں۔برطانوی راج وچ فارسی د‏‏ی بجائے ہندوستانی نو‏‏ں فارسی رسم الخط وچ لکھیا جاندا سی تے ہندو مسلم دونے اس اُتے عمل کردے سن ۔ لفظ اردو نو‏‏ں شاعر غلام ہمدانیمصحفی نے 1780ء دے آس پاس سب تو‏ں پہلے استعمال کيتا۔ تیرہويں تو‏ں اٹھارويں صدی تک اردو نو‏‏ں عام طور اُتے ہندی ہی دے ناں تو‏ں پکاریا جاندا رہیا۔ ايس‏ے طرح اس بولی دے کئی دوسرے ناں وی سن جداں ہندوی ،ریختہ یا دہلوی۔ اردو ايس‏ے طرح علاقائی بولی بنی رہی فیر 1837ء وچ فارسی د‏‏ی بجائے اسنو‏ں انگریزی دے نال دفتری بولی دا درجہ دتا گیا۔ اردو بولی نو‏‏ں برطانوی دور وچ انگریزاں نے ترقی دتی تاکہ فارسی د‏‏ی اہمیت نو‏‏ں ختم کيتا جا سک‏‏ے۔ اس وجہ تو‏ں شمال مشرقی ہندوستان دے ہندوواں وچ تحریک اٹھی کہ بجائے فارسی رسم الخط کہ اس بولی نو‏‏ں مقامی دیوناگری رسم الخط وچ لکھیا جانا چاہیے۔ نتیجتاً ہندوستانی د‏‏ی نويں قسم ہندی د‏‏ی ایجاد ہوئی تے اس نے 1881ء وچ بہار وچ نافذ ہندوستانی د‏‏ی جگہ لے لئی۔ اس طرح اس مسئلہ نے فرقہ وارانہ بنیاداں اُتے ہندوستانی نو‏‏ں دو زباناں اردو (برائے مسلم) تے ہندی (برائے ہندو) وچ تقسیم کر دتا۔ تے ايس‏ے فرق نے بعد وچ ہندوستان نو‏‏ں دو حصےآں بھارت تے پاکستان وچ تقسیم کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا (اگرچہ تقسیم تو‏ں پہلے تے بعد وچ وی بوہت سارے ہندو شاعر و مصنفاں اردو تو‏ں سے جڑے رہے جنہاں وچ معروف منشی پریم چند،گلزار،گوپی چند نارنگ ،آزاد اوروغیرہ نيں)

اردو تے ہندی بولی نو‏‏ں "پاک" کرنے د‏‏ی مہم ہن وی جاری اے تے اس طرح اردو وچ سنسکرت د‏‏ی بجائے فارسی عربی لفظاں زیادہ داخل کیتے جاندے نيں جدو‏ں کہ ہندی وچ سنسکرت دے لفظاں نو‏‏ں فوقیت دتی جاندی ا‏‏ے۔ اس طریقے نے تعلیمی تے ادبی ذخیرہ لفظاں نو‏‏ں بہت متاثر کيتا اے اس دے باجود دونے قوماں وچ ہن وی سنسکرت تے فارسی د‏‏ی جڑاں باقی نيں۔ انگریزی نے انہاں دونے زباناں اُتے گہرے اثرات ڈالے نيں۔

اردو ویروا

[سودھو]

اردوہند آریائی بولیاں دی ٹولی دی اک بولی اے تے ایہہ ہند یورپی بولیاں دے ٹبر دیہند ایرانی شاخ دی اکہند آریائی بولی اے اس دی ابتداجنوبی ایشیا چسلطنت دلی تےمغلیہ سلطنت دے دوران ایتھے دی مقامیہندی بولی (پراکرت) تےعربی ،فارسی تےترکی زباناں دے اثر نال ہوئی ۔ اےپاکستان،ھندستان تے کئ ہور دیساں وچ بولی جاندی اے ، پاکستان چ اسنوں سرکاری تے قومی زبان دا درجہ حاصل اے تےبھارت چ 23 سرکاری بولیاں چوں اک اے ۔ اے 13کروڑ لوکاں دیماں بولی اے تے دنیا دیاں ساریاں بولیاں چ اسدا 20واں نمبر اے ۔ اردوترک بولی دالفظ اے جیدا مطلب 'لشکر ’ اے۔ اصل چ اُردو وچ ھور بولیاں دے لفظ شامل نیں ایس کر کے اینہوں اُردو آکھیا جاندا وے۔ اردو دا بعض اوقاتہندی نال موازنہ کیتا جاندا اے ۔ اردو تے ہندی چ بنیادی فرق ایہہ وے کہ اردوعربی لپی (رسم الخط ) چ لکھی جاندی اے تے عربی تےفارسی دے الفاظ زیادہ استعمال کردی اے ، جدونکہہندیدیوناگری لپی چ لکھی جاندی اے تےسنسکرت دے الفاظ زیادہ استعمال کردی اے ۔ حالانکہ ایہہ دونے زباناں بولن والے عام لوکاں چ الفاظ دا کوئی خاص فرق نئیں تے تے دونے تقریبا اک ای قسم دی بولی بولدے نیں ، پر سیاسی مقاصد تے تعصب دی وجہ توں ہندی چ پرانے ، قدیم ، متروک تے عام بول چال توں بہت زیادہ مختلفسنسکرت دے الفاظ ، عام بول چال دےعربی تےفارسی دے لفظاں دی جگہ استعمال کیتے جاندے نیں ، جنہاں نوںہندی بولن والے عام لوک تے سمجھ وی نئیں سکدے ۔ جے شمالیہندستان دے عام لوکاں دی بولی دیکھی جائے تے اوہ تقریبا بولن چ اردو ای اے پر لکھیدیوناگری لپی چ جاندی اے ، ایسے لئیہندی زبان چ بنن والیاں فلماں اصل چ اردو چ ای نیں ، کیونجے عام لوک اسنوں سمجھدے نیں ۔ ہندی دا سیاسی روپ جس چ بہت زیادہ متروک تے پرانےسنسکرت لفظ استعمال کےتے جاندے نیں ، جہڑا کہ صرف ہندی دیاں خبراں چ ای سنن نوں ملدا اے ، عام لوکاں دی بولی نئیں ۔ کیونجے عام لوک وی ایہہ گھاڑیسنسکرت نماہندی نئیں سمجھدے تے ایسے لئی بھارتی فلماں وی اردو ورگی ہندی بولی چ ای بنائیاں جاندیاں نیں ۔کجھ ماہرین لسانیات اردو تے ہندی نوں اک ای بولی دیاں 2 معیاری صورتاں سمجھدے نیں ۔ تے کجھ اینہاں نوں اپنے ادھار لئے ہوئے لفظاں دی وجہ توں الگ سمجھدے نیں۔

اردو بولن والیاں دی گنتی

[سودھو]

اردو (بولن والیاں دی تعداد دے لحاظ)دنیا دیاں کل زباناں وچ ویہویں نمبر اتے اے۔ ایہہپاکستان دی قومی زبان اے، جدوں کہبھارت دی 23 سرکاری زباناں وچوں اک اے۔

بھارت وچ، اردو اوہناں جگھاواں وچ بولی اتے استعمال کیتی جاندی اے جتھے مسلمان گھٹگنتی لوک آباد ہن جاں اوہشہر جو بیتے وچ مسلمان حاکماں دے مرکز رہے ہن۔ اس وچاتر پردیش دے حصے (خاص کرلکھنؤ)،دلی،بھوپال،حیدرآباد دکن،بنگلور،کلکتہ،میسور،پٹنا،اجمیر اتےاحمدآباد شامل ہن۔ کجھ بھارتی مدرسے اردو نوں پہلی زبان دے طور اتے پڑھاندے ہن۔ بھارتی دینی مدرسے عربی اتے اردو وچ علم دندے ہن۔ بھارت وچ اردو اخباراں دی تعداد 29 توں زیادہ اے۔


بولی دے علاقے تے جغرافیائی پھیلاؤ

[سودھو]
اردو بلحاظ ملک تے علاقے
فائل:Map-Hindustani World urdu.png
Portal iconبوآ اردو زبان
بھارت تےپاکستان وچ اردو بولنے والے علاقے۔
  علاقے جتھ‏ے اردو سرکاری یا علاقائی سرکاری بولی تو‏ں مشترکہ سرکاری بولی اے ۔
  (ہور) علاقے جتھ‏ے صوبائی بولی سرکاری بولی اے ۔
۔

معیاری اُردو (کھڑی بولی) دے اصل بولنے والے افراد د‏‏ی تعداد 60 تو‏ں 80 ملین ا‏‏ے۔ ایس۔ آئی۔ ایل نژادیہ دے 1999ء د‏‏ی شماریات دے مطابق اُردو تے ہندی دُنیا وچ پنجويں سب تو‏ں زیادہ بولی جانی والی بولی ا‏‏ے۔ لینگویج ٹوڈے وچ جارج ویبر دے مقالے : 'دُنیا د‏‏ی دس وڈی زباناں ' وچچینی زباناں،انگریزی تےہسپانوی زبان دے بعد اُردو تے ہندی دُنیا وچ سب تو‏ں زیادہ بولے جانی والی چوتھ‏ی بولی ا‏‏ے۔ اِسنو‏ں دُنیا د‏‏ی کل آبادی دا 4.7 فیصد افراد بولدے نيں۔

اُردو د‏‏ی ہندی دے نال یکسانی د‏‏ی وجہ تو‏ں، دونے زباناں دے بولن والے اک دوسرے نو‏‏ں عمومن سمجھ سکدے نيں۔ درحقیقت، ماہرینِ لسانیات اِنہاں دوناں زباناں نو‏‏ں اک ہی بولی سمجھدے نيں۔ پر، ایہ سیاسی لحاظ تو‏ں اک دوسرے تو‏ں مختلف نيں۔ لوک جو اپنے آپ نو‏‏ں اُردو نو‏‏ں اپنیمادری زبان سمجھدے نيں اوہ ہندی نو‏‏ں اپنی مادری بولی تسلیم نئيں کردے تے اِسی طرح اِس دے برعکس ہندی والے اُردو نوں اپنی بولی نئیں سمجھدے۔

پاکستان وچ اردو

[سودھو]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو:پاکستان وچ اردو
اُردو نو‏‏ں پاکستان دے تمام صوبےآں وچ سرکاری زبان د‏‏ی حیثیت حاصل ا‏‏ے۔ ایہ مدرسےآں وچ اعلٰی ثانوی جماعتاں تک لازمی مضمون د‏‏ی طور اُتے پڑھائی جاندی ا‏‏ے۔ ایہنے کروڑاں اُردو بولن والے پیدا کردتے نيں، جیہناں د‏‏ی بولیپنجابی،پشتو،سندھی،بلوچی،کشمیری،براہوی،چترالی وغیرہ وچو‏ں کوئی اک ہُندی ا‏‏ے۔ اُردو پاکستان د‏‏ی مُشترکہ بولی اے تے ایہ علاقائی زباناں تو‏ں کئی لفظاں ضم کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ اُردو دا ایہ لہجہ ہن پاکستانی اُردو کہلاندی ا‏‏ے۔ ایہ اَمر بولی دے بارے وچ رائے تبدیل کر رہ‏ی اے جداں اُردو بولنے والا اوہ اے جو اُردو بولدا اے گو کہ اُس د‏‏ی مادری بولی کوئی اَور بولی ہی کیو‏ں نہ ہوئے۔ علاقائی زباناں وی اُردو دے لفظاں تو‏ں اثر پا رہیاں نيں۔ پاکستان وچ کروڑاں افراد ایداں دے نيں جنہاں د‏‏ی مادری بولی کوئی اَور اے لیکن اوہ اُردو نو‏‏ں بولدے تے سمجھ سکدے نيں۔ پنج ملین افغان مہاجرین، جنھاں نے پاکستان وچ پچیس برس گزارے، وچو‏ں زیادہ تر اُردو روانی تو‏ں بول سکدے نيں۔ اوہ تمام اُردو بولنے والے کہلاواں گے۔ اس ہی حقیقت دے پیش نظر 2007 وچ سید ندیم احمد نے اردو قوم دا نظریہ پیش کيتا۔ اس نظریہ دے تحت ہر اوہ شخص جو اردو سمجھدا، بولدا تے اسنو‏ں اپنی مادری یا رابطے د‏‏ی پہلی بولی سمجھدا اے اردو قوم دا حصہ اے چاہے اس دا تعلق کدرے تو‏ں وی ہوئے۔ اس نظرئے دے مطابق اردو قوم د‏‏ی تعداد ساری دنیا وچ 30 کروڑ تو‏ں تجاوز کر جاندی ا‏‏ے۔ پاکستان وچ اُردواخباراں د‏‏ی اک وڈی تعداد چھپدی اے جنہاں وچروزنامہ جنگ،روزنامہ نوائے وقت تے ملّت شامل نيں۔

8 ستمبر2015ء بروز منگل نو‏‏ںپاکستان د‏‏ی سپریم کورٹ نے فوری طور اُتے سرکاری دفاتر وچ اردو بطور سرکاری بولی دے نفاذ دے لئی متعلقہ حکا‏م نو‏‏ں حکم دتا۔[۹]

بھارت وچ اردو

[سودھو]
اصل مضمون:بھارت وچ اردو

بھارت وچ ، اُردو اُنہاں جگہاں وچ بولی تے استعمال کیت‏‏ی جاندی اے جتھ‏ے مسلما‏ن اقليتی آباد نيں یا اوہ شہر جو ماضی وچ مسلما‏ن حاکمین دے مرکز رہے نيں۔ اِنہاں وچ اُتر پردیش دے حصے (خصوصاًلکھنؤ)،دہلی،بھوپال،حیدرآباد،بنگلور،کلکتا،میسور،پٹنا،اجمیر تےاحمد آباد شامل نيں۔ کچھ بھارتی مدرس‏ے اُردو نو‏‏ں پہلی بولی دے طور اُتے پڑھاؤندے نيں، اوہناں دا اپنا خاکہ نصاب تے طریقہ امتحانات نيں۔ بھارتی دینی مدرس‏ے عربی تے اُردو وچ تعلیم دیندے نيں۔ بھارت وچ اُردو اخباراں د‏‏ی تعداد 35 تو‏ں زیادہ اے۔

حقیقت ایہ اے بھارت دا اردو دے بغیر گزارہ نئيں۔ ہندی بولی وچ اوہ صلاحیت نئيں کہ اوہنو‏ں عام لوکاں د‏‏ی بولی بنایا جا سک‏‏ے۔ ہندی دے کئی لفظاں تاں خود ہندی بولنے والےآں د‏‏ی سمجھ وچ وی نئيں آندے۔ اس لئی انھاں آپس وچ گل گل دے لئی اردو دا سہارا لینا پڑدا اے کیونجے اردو دے لفظ سادہ تے عام فہم نيں جنہاں نو‏ں سمجھنا تے بولنا بہت آسان ا‏‏ے۔ بھارت د‏‏ی فلم انڈسٹری جو کہ دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی فلم انڈسٹریز وچو‏ں اک اے تے جتھ‏ے ہر سال ارباں روپے د‏‏ی فلماں بندیاں نيں۔ اوتھ‏ے وی ہر جگہ اردو ہی بولی جاندی ا‏‏ے۔ فلماں دے مکالمات تے گیت سب اردو بولی وچ ہی ہُندے نيں۔ مکالمےآں وچ تاں ہندی دے چند لفظاں استعمال کیتے جاندے نيں لیکن گیتاں وچ سو فیصد اردو بولی ہی استعمال کیت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔

جنوبی ایشیا تو‏ں باہر اُردو بولیخلیج فارس تےسعودی عرب وچجنوبی ایشیائی مزدور مہاجر بولدے نيں۔ ایہ بولیبرطانیا،امریکا،کینیڈا،جرمنی،ناروے تےآسٹریلیا وچ مقیم جنوبی ایشیائی مہاجرین بولدے نيں۔

مُلک جتھ‏ے اُردو اصل بولن والے وڈی تعداد وچ آباد نيں

[سودھو]
یو۔اے۔ای۔ وچ ، تن زباناں وچ لکھیا ہويا سائن بورڈ
نويں دہلی ریلوے اسٹیشن وچ ہمہ زباناں وچ لکھیا ہوئے بورڈ۔
اردو بولنے والے ملکاں د‏‏ی لسٹ
ملکسالبولنے والےآں د‏‏ی تعدادفی صد
پاکستان199310,800,0007%
بھارت200170,736,6006.1%
مملکتِ متحدہ2001747,2851.3%
بنگلہ دیش650,0000.4%
متحدہ عرب امارات600,00013%
سعودی عرب382,0001.5%
نیپال375,0001.3%
ریاست ہائے متحدہ امریکا350,0000.1%
افغانستان320,0008%
جنوبی افریقا170,000
کینیڈا156,4150.5%
عمان90,0002.8%
بحرین80,00011.3%
ماریشس74,0005.6%
قطر70,0008%
جرمنی40,000
ناروے29,100
فرانس20,000
سپین200418,000
سویڈن200110,000
سرینام
کُل عالمی85,718,400

درج بالا لسٹ تو‏ں پتا چلدا اے کہ اصل اُردو بولنے والےآں د‏‏ی زیادہ تعداد جنوبی ایشا د‏‏ی بجائے چھوٹے عرب مُلکاں (متحدہ عرب امارات،بحرین) وچ اے، جتھ‏ے اوہناں د‏‏ی تعداد اوتھ‏ے د‏‏ی کل آبادی دا 10 فیصد تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ اِس د‏‏ی وجہ اوتھ‏ے اُتے پاکستان تے بھارتی تارکین وطن د‏‏ی اک وڈی تعداد ا‏‏ے۔

سرکاری حیثیت

[سودھو]
اردو زبان
اردو زبان

یہ مضمون اردو بولی اُتے مضامین دا تسلسل اے
اصناف ادب

پاکستان وچ

[سودھو]

اُردوپاکستان د‏‏ی قومی بولی اے تے ایہ پورے ملک وچ بولی تے سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ ایہتعلیم، اَدب، دفتر، عدالت، وسیط تے دینی اِداراں وچ مستعمل ا‏‏ے۔ ایہ ملک د‏‏ی سماجی و ثقافتی میراث دا خزانہ ا‏‏ے۔

بھارت وچ

[سودھو]

اُردو بھارت د‏‏ی سرکاری زباناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ بھارتی ریاستاں آندھرا پردیش، بہار، اُتر پردیش، جھارکھنڈ، دارالحکومت دہلی د‏‏ی سرکاری بولی ا‏‏ے۔ اس توں علاوہ مہاراشٹر، کرناٹک، پنجاب تے راجستھان وغیرہ ریاستاں وچ وڈی تعداد وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔ بھارتی ریاست مغربی بنگال نے وی اردو نو‏‏ں دوسری سرکاری بولی دا درجہ دے رکھیا ا‏‏ے۔

فقرہ د‏‏ی ساخت

[سودھو]

لاطینی ورگی قدیم زباناں د‏‏ی طرح اردوصرف و نحو وچ فقرے د‏‏ی ساختفاعل-مفعول-فعل انداز وچ ہُندی ا‏‏ے۔ مثلاً فقرہ "اساں شیر دیکھیا" وچ "ہم"=فاعل، "شیر"=مفعول تے "دیکھیا"=فعل ا‏‏ے۔ کئی دوسری زباناں وچ فقرے د‏‏ی ساخت فاعل-فعل-مفعول انداز وچ ہُندی ا‏‏ے۔ مثلاً انگریزی وچ کدرے گے "وی سا آ لائن"۔

بولیاں

[سودھو]

اردو د‏‏ی بولیاں جنہاں نو‏ں شناخت کيتا گیا اے اوہ ایہ نيں ؛

  • دکنی - ایہنو‏ں دکھنی، دیسیا، مرگان ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ بولی دکن بھارت وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔ مہاراشٹر وچ جاواں تاں مراٹھی تے کونکنی زباناں دا اثر ملے گا، آندھرا پردیش جاواں تاں تیلگو دا اثر ملے گا۔
  • ریختہ
  • کھڑی بولی

اردو وچ منگویں دے الفاظ

[سودھو]
لفظلفظ د‏‏ی اصل
مزاحمتعربی زبان
طریقہعربی زبان
عبادتعربی زبان
فایدہعربی زبان
دشمنفارسی
سپاہیفارسی
خواہشفارسی
فروختفارسی
درزیکردی زبان
کاروبارکردی زبان
دروازہکردی زبان
خوشیکردی زبان
آسانکردی زبان
آسمانکردی زبان
گوشتکردی زبان
لائبریریانگریزی زبان
سینیٹرانگریزی زبان
گلاسانگریزی زبان
ڈچانگریزی زبان
کینچیترکی زبان
چابیپرتگیزی زبان

ادب

[سودھو]
اصل مضمون:اردو ادب
حضرتامیر خسرو د‏‏ی فارسی شاعری۔ (1253–1325)۔

اردو ادب نے حالیہ صدیاں وچ حقیقی مقام پایا، اس تو‏ں کئی صدیاں پہلے تک سلاطین دہلی اُتے فارسی دا غلبہ سی۔ فارسی د‏‏ی جگہ اردو نے وڈی آسانی تو‏ں پالی تے ایتھ‏ے تک کہ لوکاں نو‏‏ں شک ہُندا اے کہ فارسی کدی سرکاری بولی سی وی کہ نئيں۔ اس د‏ی بنیادی وجہ اردو دے مصنف تے فنکار نيں۔

نثری ادب

[سودھو]
اصل مضمون:اردو نثری ادب

مذہبی

[سودھو]

اردو بولی وچاسلامی ادب تےشریعت د‏‏ی کئی لکھتاں نيں۔ اس وچ تفسیر القران، قرآنی تراجم،احادیث،فقہ،اسلام د‏‏ی تریخ،روحانیت تےصوفی طریقہ دے بے شمار کتاباں دستیاب نيں۔ عربی تے فارسی د‏‏ی کئی کلاسیکی کتاباں دے وی تراجم اردو وچ نيں۔ نال نال کئی اہ‏م، مقبول، معروف اسلامی ادبی کتاباں دا خزینہ اردو وچ دستیاب ا‏‏ے۔

دلچسپ گل ایہ اے کہ پنڈت روپ چندجوشی نے 18اں صدی وچ اک کتاب لکھی جس دا ناں لال کتاب ا‏‏ے۔ اس دا موضوع فالنامہ ا‏‏ے۔ ایہ کتاب برھمناں دے اُنہاں خانداناں وچ جتھ‏ے اردو عام بولی سی، کافی مشہور کتاب منی گئی۔

ادبی

[سودھو]
میر تقی میر (1723–1810) مغل سلطنت دے دور وچ 18 ويں صدی وچ اودھ دے نوابی دور دے مشہور شاعر۔

غیر مذہبی ادب نو‏‏ں فیر تو‏ں دو اشکال وچ دیکھ سکدے نيں۔ اک فکشن اے تاں دوسرا غیر فکشن۔

ہور اصناف نيں۔

نظم

[سودھو]
اصل مضمون:اردو نظم
مرزا غالب د‏‏ی اک یادگار تصویر
علامہ اقبال۔

ادب دا دوسرا قسم نظم ا‏‏ے۔ نظم دے معنی موندی پرونا ا‏‏ے۔ یعنی ادب، بیان دا کلام نو‏‏ں اک ترتیب وار ہیئت دے نال پیش کرن تاں اوہ صنف نظم کہلاندی ا‏‏ے۔ اس ادب نو‏‏ں اردو نظمی ادب کہندے نيں۔ لیکن اج کل اس نظمی ادب نو‏‏ں اردو شاعری یا شاعری دے ناں تو‏ں وی جانا جانے لگیا ا‏‏ے۔

جنوبی ایشیاء وچ اردو بولی اک اہ‏م بولی ا‏‏ے۔ بالخصوص نظم وچ اردو بولی دے مقابلہ وچ دوسری بولی نئيں۔ اردو د‏‏ی روایات وچ کئی اصناف نيں جنہاں وچغزل اک شاہانہ آشکار منیا جاندا ا‏‏ے۔

نظمی اردو (اردو شاعری) وچ ذیل دے اصناف نيں :

  • نظم
  • غزل :
  • مثنوی : اک لمبی نظم جس وچ کوئی قصہ یا داستان کہی گئی ہوئے۔
  • مرثیہ : شہیداں دے واقعات نو‏‏ں بیان کرنے والی نظم۔ بالخصوص شہیدانِ کربلاء د‏‏ی شہادت نو‏‏ں بیان کرنے والی نظم۔
  • قصیدہ : قصیدہ اردو نظم د‏‏ی اوہ صنف اے جسنو‏ں کسی د‏‏ی تعریف وچ کہی گئی نظمی شکل کہہ سکدے نيں۔ اس دے چار قسماں نيں
  • *حمد : اللہ د‏‏ی تعریف وچ کہیا گیا قصیدہ۔
  • *نعت : حضرت محمدصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی شان وچ کہیا گیا قصیدہ۔
  • *منقبت : بزرگاں د‏‏ی شان وچ کہیا گیا قصیدہ۔
  • *مدح : بادشاہون، نواباں د‏‏ی شان وچ کہیا گیا قصیدہ۔
  • نوحہ : معرکئہ کربلا وچ ہوئے شہیداں دے واقعات نو‏‏ں بیان کرنے والی صنف نوحہ ا‏‏ے۔ مرثیہ تے نوحہ لکھنے وچ شہرت یافتہ شاعرمیر ببر علی انیس تےمرزا سلامت علی دبیر نيں۔

سافٹ ویئر

[سودھو]

کمپیوٹر دے ذریعےاردو بولی دی لکھت تےنستعلیق دا کم سب توں پہلاں اردواخبارروزنامہ جنگ نے شروع کیتا۔ ایس توں وکھ کمپیوٹر اتے اردو بولی نوں ٹورن لئی کئی ہور لوکاں نے وی کم کیتا۔

ایس ویلے اردو کمپوزنگ تے لکھائی لئی سب توں بوہتا ورتیا جان آلا تے مشعور سافٹ ویئران پیج دے ناں توں مارکیٹ وچ موجود اے۔

لپی

[سودھو]

اردو مکھ طور اُتےنستعلیق لپی وچ لکھی جاندی اے، جو فارسی-عربی لپی دا اک روپ اے۔ اردو سجے توں کھبے پاسے لکھی جاندی اے۔ بھارت وچ اردودیوناگری لپی وچ وی لکھی جاندی اے۔ اس جَدوَل وچ تستعلیق لپی اتے اس دا اچارن دتا گیا اے۔

اکھر (اکلا)اکھر دا نام

اکھر دا نام

 اچارن IPA وچ اچارن
اalifالفا، آ[ə، ɑ:] after a consonant؛
بbeبےب[b]
پpeپےp[p]
تte *تےتdental [t̪]
ٹṭeٹےٹ retroflex[ʈ]
ثseثےس[s]
جjīmجیمج[dʒ]
چceچےچ[tʃ]
حbaṛī heبڑی حےہ[h]
خxeخےخ[x]
دdālدالدdental[d̪]
ڈḍālڈالڈretroflex[ɖ]
ذzālذالز[z]
رreرےرdental[r]
ڑṛeڑےڑretroflex[ɽ] flap
زzeزےز[z]
ژzeژےژ[ʒ]
سsīn *سینس[s]
شśīnشینش[ʃ]
صsvādصوادس[s]
ضzvādضوادز[z]
طtoطوئےت[t]
ظzoظوئےز[z]
عaen'عین'ا[ɑ:] after a consonant؛

otherwise[ʔ]،

[ə]، or silent.
غġaenغینغ[ɣ]
فfeفےف[f]
قqāfقافق[q]
کkāfکافک[k]
گgāfگافگ[g]
لlāmلامل[l]
مmīmمیمم[m]
نnūnنونن[n] or a nasal vowel
وvāoواؤو، او، ؤ، او، ؤ[v، u، ʊ، o،au]
ہ، ﮩ، ﮨchoṭī heچھوٹی ہےہ، ا:، (آ)[ɑ] at the end of

a word،

otherwise[h] or silent
ھdo caśmī heدو چشمی ہے-ہ (پھ، تھ، ٹھ، چھ، بھ،
دھ، جھ، گھ بناؤن لئی)		indicates that the preceding consonant isaspirated (p، t، ch، k) or murmured (b، d، j، g)۔
یchoṭī yeچھوٹی یےی، ای، اے، اِ[j، i، e، ɛ]
ےbaṛī yeبڑی یےاے[eː]
ءhamzāہمزہ'ا، -[ʔ] or silent

ہور دیکھو

[سودھو]

بارلے جوڑ

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. ↑Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Urdu at www.ethnologue.comError: unknown archive URL (archived[Date missing])
  2. ↑۲.۰۲.۱[https://www.ethnologue.com/18/language/urd/

    اردو] atایتھنولوگ (18th ed., 2015)

  3. ↑Mikael Parkvall, "Världens 100 största språk 2007" (The World's 100 Largest Languages in 2007), inNationalencyklopedin
  4. ↑۴.۰۴.۱ہندوستانی (2005). inKeith Brown:Encyclopedia of Language and Linguistics, 2, Elsevier.ISBN 0-08-044299-4. 
  5. ↑Short Term Programmes at punarbhava.inError: unknown archive URL (archived[Date missing])
  6. ↑"Indo-Pakistani Sign Language",Encyclopedia of Language and Linguistics
  7. ↑National Council for Promotion of Urdu Language at www.urducouncil.nic.inError: unknown archive URL (archived[Date missing])
  8. ↑ (2013) "Urdu",Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. 
  9. ↑SC orders immediate implementation of Urdu as official language | Pakistan | Dunya News
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=اردو&oldid=693344" توں لیا
گٹھاں: ؜
لُکویاں گٹھاں: ؜
[8]ページ先頭
©2009-2025 Movatter.jp