Ëlvent a l'é ël moviment ëd l'aria ant l'atmosfera, causà da le diferense ëd pression antra doe zòne dlaTèra. A l'é un fenòmen natural fondamental për l'equilibri dël clima e a l'ha n'impat significativ an sla vita dj'esse vivent e an sj'atività uman-e.
Ël vent as forma për via dla diferensa ëd pression atmosférica antra d'àree càude e frèide:
- L'aria càuda, essend men densa, as àussa e a crea na zòna ëd bassa pression.
- L'aria frèida, pì pesanta, as ëspantia vers le zòne ëd bassa pression për ugualié la pression.
La rotassion dla Tèra (efet ëd Coriolis) a influensa la diression dël vent, creand pattern globaj com ij vent alisé e ij vent ossidentaj.
A esisto vàire sòrt ëd vent, classificà për orìgin e caraterìstiche:
- Vent globaj: Colegà a la sircolassion general dl'atmosfera (esempi: alisé, vent polar).
- Vent regionaj: Influensà da la geografìa local (esempi: Föhn, vent càud e sùit ch'a seurt da le montagne).
- Vent locaj: Generà da condission specìfiche (esempi: brisa marin-a, brisa ëd montagna).
- Tempeste: Vent estrem com tifon, uragan, o tornado, associà a pression motobin bassa.
Ecològica: Dispersion ëd smens, polinisassion, regulassion ëd la temperadura.
Energética: Produssion d'energìa eòlica (esempi: parco eòlich ant le coline piemontèise).
Cultura e stòria: Utilisà për la navigassion, ij moln, e ant le tradission popolar.
AnPiemont, ij vent a son influensà da le Alp e la Pianura Padan-a. ËlFöhn a l'é frequent ant le valade ossidentaj, portand temp càud e sech dòp avèj traversà le montagne. La brisa dël Lagh Magior a mòdera ël clima local, mentre ij vent frèid ëd Tramontan-a a peulo porté neucc ëd fiòca ant l'invern.
Ij vent a son misurà con:
- Anemòmeter (velocità).
- Giravent (diression).
Ij meteoròlogh a dòvro modèj computassionaj për predì ij vent, essensiaj për l'aviassion, l'agricoltura, e la protezion sivil.
Erosion dij teren: Vent fòrt a peulo porté via la tèra fértil (esempi: tempeste ëd sabia).
Dann a le costrussion: Tempeste a càuso dann con vent ëd pì ëd 100 km/h.
Cambiament climàtich: Aument ëd l'intensità dij vent estrem ant j'ùltim agn.
Ël vent a l'é na fòrsa naturaj ch'a modela l'ambient e a anfluensa la vita cotidian-a.
Atmosfera
Organisassion Meteorològica Mondial (OMM). Raport sui vent globaj.
