Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locajch'a varda sì.
Niccolò MachiavelliNiccolò Machiavelli
Niccolò Machiavelli (Firense, 3 magg 1469 – Firense, 21 giugn 1527) a l’é stàit un filòsof,scritor e òm polìtich toscan.'MeLeonard da Vinci, Machiavelli a l’é considerà un tìpich esempi d'òm ëd l'Arnassensa e a l’é ëdcò considerà 'me l’anventor dla siensapolìtica moderna.
Nòte biogràfiche
Fieul ëd giurista, Machiavelli a l'ha arseivù na preparassion clàssica.
Dël 1498 a l'é stàit nominà dalconsèj dij Des segretari dla Canselerìa, ufissi ch'a l'ha ocupà për quatòrdes agn.Firense a l'era devastà: quatr agn prima ijMédici a j'ero stàit taparà via da la sità, doi mèis primaSavonaròla a l'era mòrt an sël farò, la sità a l'era bolversà da le lòte dle fassion e, séghit a soa aliansa con laFransa, dont la potensa a l'avìa favorì la dominassion ëd Savonaròla, la sità as trovava isolà.
Machiavelli a possava për la creassion ëd n'armèja ëd sitadin përchè, scond chiel, mach n'esèrcit përmanent a podìa garantì la sigurëssa ëd në stat.Ancarià dël 1506 ëd riorganisé l'armada fiorentin-a, a l'ha proponù ëd buté an pe na milissia, nopà ëd ciamé dij mercenari strangé, 'me ch'a l'era la costuma.
Machiavelli a l'é restà al servissi dla sità 'd Firense fin-a al 1512.L'artorn dij Médici e ël robatament ëd larepùblica an col ann-lì a l'han butà na fin a soa cariera polìtica. Acusà 'd complòt, dël 1513, a l'é ampërzonà e taparà via, an campagna, an sò domini ëd San Casciano.A l'é ambelelà ch'a l'ha scrivù soe euvre prinsipaj:Il Principe, ijDiscorsi, j'Istorie fiorentine.
Apress soa riconciliassion con ij Médici, a l'ha podù torné lìber a Firense e, a parte dal 1520, a l'ha torna proponuje ij sò servissi.Durant ij darié agn ëd soavita, a l'ha pijà viaman pi 'd gust a la redassion d'euvreliterarie. Ij Médici a son torna stàit campà giù pòch prima 'd soamòrt.A chiel a-j arprociavo soa colaborassion con ij vej sovran e parèj a l'han nen antëgralo ant l'aministrassion dla repùblica restaurà.
Sò travaj teòrich
An dzorpì ëd soa atività aministrativa, Machiavelli a l'ha scrivù dj'euvreteòriche an sle chesion militar, publicà pi tard anDell'arte della guerra.Scond chiel, ël sitadin a dev esse ëdcò soldà. An soeIstorie fiorentine a analisa cole che, për chiel, a son le carense ëd n'armèja ëd mercenari.
Euvre prinsipaj
Epistolario (1497 – 1527)
Discorso fatto al magistrato de' Dieci sopra le cose di Pisa, (1499)
Parole da dirle sopra la provvisione del danaio, (1503)
Descrizione del modo tenuto dal Duca Valentino nello ammazzare Vitellozzo Vitelli, Oliverotto da Fermo, il Signor Pagolo e il duca di Gravina Orsini, (1503)
Ritratto delle cose di Francia (1510)
Ritratto delle cose della Magna (1512)
Il Principe, (1513)
Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio, (1513 –1519)
