Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locajch'a varda sì.
Carl VI d'Asburgh
Ël moment ëstòrich
Con la mòrt ëdCarl VI d'Asburgh dël 1740, anEuròpa as sent torna odor ëd guèra, smortà mach n'ann prima con la fin ëd laguèrra ëd sucession polaca.L’ancoronassion ëd soa fijaMaria Teresa d’Austria, grassie a la “pramàtica sansion” (ch'a arconoss la primogenitura sensa distinsion ëd sess) vorsùa pròpi da Carl VI ch'a l'avìa gnun fieuj mascc, a l'avrìa nen dovù bogé j’eve a livel antërnassional, ma a l'è nen parej. Le arvendicassion e j'arpensament, ma dzoritut (come al sòlit) la veuja dë slarghi ij confin e 'd controlé ij mercà, a fan an manera che 'n pòch temp tuta l'Euròpa as treuva 'n guèra.
A taca la guèra
La splùa a l'è anviscà daFederich II ëd Prussia che dël 1741, sensa diciarassion ëd guèra, a intra nëSlesia, batind l'esèrcit austrìach. Sùbit apress l'aleansa franco-bavarèisa a òcopa ij teritòri 'dLinz ePraga. Costi doi moviment a beuto a l'avàit l’Anghiltèra, sagrinà da l'espansion dj'etern nemis fransèis, ch'a son liasse con l'Àustria.
Fòrt ëd l’appògg ëd l'Anghiltèra, Maria Teresa a sotëscriv n'acòrd segret con laPrussia, andova an cambi dla Slesia a ciama a Federich II ëd rompi l'aleansa con laFransa. Ma ij sagrin për Maria Teresa a finisso nen si. Dël 1742 la Dieta 'dFranchfort a nòmina amperador ël Duca 'dBaviera Carl Albert ëd Wittelsbach con ël nòm ëdCarl VII, gavand praticament ël podèj a la dinastìa dj'Asburgh.
Prime aleanse
L’Arciduchëssa Maria Teresa a strenz parèj aleansa conCarl Emanuel III ëd Savòja che, viste 'l brute esperiense vivùe con ij franch-ëspagneuj ant la guèra 'd sucession polaca, a s'ampegna a sosten-i l'Àustria an cambi dlaLombardìa. Ël trupe àustro-piemontèise a conquisto an pòch temp la sità ëdMòdena. Con le guère 'nBoemia eMoravia as riva a la pas ëd Berlin antra Àustria e Prussia, arconossind la contea 'dGlatz e la Slesia a la Prussia an cambi dla surtìa da la coalission anti-austrìaca.
Ël 1743 a l’è l’ann ëd la sangnosa bataja 'dCamposanto an sëlPanaro antra àustro-piemontèis e spagneuj ch'a pòrta gnun arzultà. La bataja, però, a dà 'l via a d'àutri combatiment. An particolar aDettingen j'àustro-piemontèis giutà e comandà da reGiòrs II d'Anghiltèra s'ampon-o durament an sij fransèis, tant da fé scapé Carl VII.
Aleanse rinforsà
Dòp costa bataja as arfòrsa l'antèisa antra Anghiltèra,Regn ëd Sardëgna e Àustria con ël tratà 'dWorms. Contra ij firmatari 'd cost tratà, Fransa eSpagna a sotëscrivo 'l pat borbònich. A intra 'dcò 'n gieugh l’Union ëd Franchfòrt, formà da Prussia, Baviera,Assia ePalatinà.
Ël 1744 a l’è n’agn rich ëd bataje che però a bogio gnun confin. La Fransa a serca d’anvade 'lPiemont assediandConi, ma la gloriosa difèisa dl’otonn dël '44 dël baron Karl Sigmund von Leutrum. passà a la stòria comeBaron Litron, a manda a ca ij fransèis a man veuide.
A l’ inissi dël 1745 Maria Teresa a cheuj al vòl l'ocasion ëd la mòrt ëd Carl Albert ëd Baviera: con ël fieulMassimilian, neuv imperator, a treuva l'acòrd (pas ëdFussen) për arporté a ca la coron-a për sò òmFransesch Stevo ëd Loren-a, arnonsiand definitivament a la Baviera. Ël 45 a l'è ‘n bon ann për ij franch-ëspagneuj ch’a bato j’anglèis aFontenoy e j'àustro-piemontèis aBassignan-a, e a conquistoAst,Casal,Torton-a,Parma eMilan. Teritòri arcuperà da j'àustro-piemontèis dël 1746 con la bataja ‘dPiasensa. Antant j'Asburgh-Loren-a con la pas ëdDresda a l'han l'arconossiment dai prussian ëd la "pramàtica sansion" an cambi ëd la Slesia.
Vers la fin ëd la guèra
La mòrt ëdFilip V con la sucession ëdFerdinand VI (ch’a chita pian pian l'impegn militar), l'aleansa antra j'Asburgh-Loren-a e laRussia e la risolussion dël problemaStuart an Anghiltèra (pretendent al tròno cissà da la Fransa) a giuvo nen a favor dij fransèis, che però as perdo nen ëd corage.
Dòp la bataja perdùa ‘l 19 ëd luj dël 1747 an sëlPian dl'Assieta për man dj'àustro-piemontèis, ij fransèis a vagno j'anglèis aLawfeldt. Për saré la partìa j'anglèis a firmo con l'Olanda e la Russia la convension ëdSan Peroborgh andoa 's contempla l'impegn efetiv ëd la Russia contra la Fransa.Luis XV, vista la situassion, a capiss ch'a l'è 'l moment ëd traté.
Pas d’Aquisgran-a
Ël 18 d’otóber dël 1748 as firma la pas d'Aquisgran-a, ch'a sara la guèra 'd succession austrìaca:
j'Asburgh-Loren-a a oten-o l'arconossiment ëd lapramàtica sansion;
la Prussia a manten la Slesia;
la Spagna a arnonsia aGibiltèra e a perd ël mërcà djë s-ciav a vantage dl'Anghiltèra;
l'Austria a lassa Parma e Piasensa a Filip ëd Borbon an cambi ëd laToscan-a;
