Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locajch'a varda sì.
An verd scur le nassion anté as dovra mach l'alfabet latin; an verd ciàir cole anté l'alfabet latin a l'é afiancà da n'àutr alfabet.
L'alfabet latin, ëdcò ditalfabet roman, a l'é n'ansem ëd segn dovrà da vàire sistem dë scritura ant ël mond, për esempi l'alfabet dëllatin, ëd l'italian, ëd l'anglèis, dëlturch, dëlvietnamita, e vàire àutr sistem dë scritura europengh e extra-europengh, ch'a l'han adotalo ant ël sécol ch'a fà XX.
Quaidun dë sti sistem dë scritura a dòvro na vërsion estèisa dl'alfabet, giontandje ëd diacrìtich o ëd segn aposta.
Costa a la la vërsion moderna e estèisa dl'alfabet latin originari, visadì col dovrà da la lenga latin-a. J'antich Roman a dovravo mach 23 segn, da già ch'a conossìo pa laJ e laW, d'orìginanglosàsson, e la litraU, ch'a l'é ancaminà a dovresse a j'inissi dëlRinassiment.
Da già che ij caràter a basto pa për arpresenté tùit ij son, vàire lenghe a l'han afiancà a costi caràter dij caràter d'argionta, formà o con la gionta ëd segn diacrìtich (tilde,sedija,hacek, sovralineadure, tratin ëd taj, e via fòrt) o con ligadure (es.:ß) o con amportassion da alfabet pi vèj(es.:þ) o anco' considerand convensionalment dle partìe ëd caràter com n'ùnica entità (es.ll och).
