 | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | Lwów (historyczna) | ||
| Data założenia | 1910 | ||
| Rodzaj stowarzyszenia | Stowarzyszenie | ||
| Zasięg | II Rzeczpospolita i zagranica | ||
| brak współrzędnych | |||
| |||
Związek Strzelecki –paramilitarna organizacja społeczno-wychowawcza powstała w 1910 weLwowie i działająca do 1914, będąca podstawą budowania struktur wojskowychLegionów Polskich. Następnie nazwę tę nosiła organizacja paramilitarna w okresie 1919–1939. Do tradycji Związku nawiązują niektóre istniejące obecnie organizacje paramilitarne.
Zobacz też kategorię:Członkowie Związku Strzeleckiego (1910–1914).W 1910 z inicjatywy nielegalnegoZwiązku Walki Czynnej, aby umożliwić działania pozwalające na budowę szerszej organizacji militarnej, utworzone zostały legalne organizacje o charakterze paramilitarnym:Związek Strzelecki weLwowie, orazTowarzystwo „Strzelec” wKrakowie. Podstawą prawną była ustawa o stowarzyszeniach oraz rozporządzenie Ministerstwa Obrony Krajowej z 1909 o „popieraniu strzelectwa dobrowolnego”. Nazwa „Związek Strzelecki” jest dosłownym tłumaczeniem określenia „Schützen-Verein” użytym w rozporządzeniu.
Początkowo Związkiem kierował Wydział Związku Strzeleckiego w składzie:Władysław Sikorski (prezes),Medard Downarowicz, Hoser, Konopacki,Aleksander Litwinowicz,Kazimierz Sosnkowski, Ostrowski,Gustaw Daniłowski, Rysiewicz,Hipolit Śliwiński[1]. Faktycznie kierownictwo sprawował Wydział ZWC.
Od 1912Związek Walki Czynnej przekształcił się faktycznie w centralizację organizacji strzeleckich. Miejsce Wydziału zajęła Komenda Główna Związków Strzeleckich z siedzibą we Lwowie na czele z komendantemJózefem Piłsudskim i szefem sztabuKazimierzem Sosnkowskim.
Komendzie Głównej podlegały Komendy Okręgowe: w Krakowie (Galicja Zachodnia), Rzeszowie (Galicja środkowa) i Lwowie (Galicja Wschodnia) oraz Komenda Królestwa Polskiego i Komenda Zagraniczna. Organizacje strzeleckie działające w zaborze pruskim i Królestwie Polskim pozostawały w konspiracji. W Galicji Związek Strzelecki organizował szkoły podoficerskie i oficerskie, mógł korzystać ze strzelnic wojskowych, odbywać ćwiczenia oraz kupować broń i amunicję. Jego członkami byli przedstawiciele wszystkich warstw społecznych, kierunków i partii politycznych (z wyjątkiemSocjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy i Stronnictwa Polityki Realnej).
Szczególną rolę w rozbudowie organizacji odegrali studenciUniwersytetu Jagiellońskiego. W maju 1913 zlikwidowano Komendę Główną, jej funkcję przejął Wydział WojskowyKomisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, której komendantem wojskowym został Józef Piłsudski. W chwili wybuchuI wojny światowej Związek Strzelecki liczył 6449 przeszkolonych strzelców w tym:
W tym czasie odrębna organizacja:Polskie Drużyny Strzeleckie liczyła ponad 4000 przeszkolonych „drużyniaków”[2]. Członkowie Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich stanowili podstawę kadry walczących u boku monarchii austro-węgierskiej Legionów Polskich oraz konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Głównymi działaczami byli:Józef Piłsudski,Kazimierz Sosnkowski,Edward Śmigły-Rydz,Władysław Sikorski,Marian Kukiel,Walery Sławek,Julian Stachiewicz,Aleksander Prystor,Kordian Józef Zamorski,Włodzimierz Tetmajer.
Organy prasowe: „Strzelec”, „Bellona Polska” i „Przegląd Wojskowy”.
Zobacz też kategorię:Członkowie Związku Strzeleckiego (1919–1939). Osobny artykuł:Komendanci główni Związku Strzeleckiego.27 listopada 1919 minister spraw wewnętrznychStanisław Wojciechowski, w porozumieniu zMinisterstwem Spraw Wojskowych, zatwierdził Statut Towarzystwa pod nazwą „Związek Strzelecki” z siedzibą w Warszawie[3]. Zadaniem towarzystwa było „rozbudzanie i chartowanie w członkach ducha narodowego, karności, dzielności moralnej i fizycznej oraz szerzenie wiedzy wojskowej”[3].
Nawiązywał do tradycji Związku Strzeleckiego z lat 1910–1914. Zrzeszał pozaszkolną, przedpoborową młodzież, głównie wiejską i rzemieślniczą. Prowadził działalność w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Podlegał Ministerstwu Spraw Wojskowych. Należał do Polskich Związków Sportowych. Ściśle związany z obozemJ. Piłsudskiego. Terytorialna struktura organizacyjna Związku Strzeleckiego odpowiadała wojskowo-administracyjnemu podziałowi państwa.
Związek podzielony był na 3000 oddziałów w 141 obwodach należących do 15 okręgów. Prowadzono w jego ramach działalność oświatową, tj. kursy podstawowe, kursy instruktorskie, pogadanki, odczyty, biblioteki i czytelnie. W 1928 istniało 70 chórów, 20 orkiestr, 16 domów ludowych z boiskami i 237 świetlic należących do związku[4].
W 1939 ZS liczył około 500 tysięcy członków, którzy w czasiekampanii wrześniowej 1939 wykonywali zadania zlecone przezwładze wojskowe.
We wrześniu 1939 w Krakowie w oparciu o przedwojenne struktury Strzelca utworzonoOrganizację Orła Białego. Organizacja prowadziła działalność dywersyjną, wywiad i akcje propagandowe, wymierzone przeciwko okupantom. W czerwcu 1940 podporządkowała sięZwiązkowi Walki Zbrojnej[5].
Organem prasowym organizacji były „Nakazy Dnia”.
Obecnie istnieje kilka organizacji odwołujących się do tradycji przedwojennego Związku Strzeleckiego. Dla zjednoczenia ruchu strzeleckiego utworzono Federację Związków i Drużyn Strzeleckich z komendantem Maciejem Wechmannem, rezultatem której jest połączenie się dwóch z wiodących Związków: Związku Strzeleckiego „Strzelec” i Związku Strzeleckiego „Strzelec” Równość – Wolność – Niepodległość w jedną organizację – Związek Strzelecki „Strzelec”.15 lipca 2009 dwie organizacje strzeleckie Związek Strzelecki iZwiązek Strzelecki „Strzelec” Organizacja Społeczno-Wychowawcza podpisały deklarację zjednoczeniową[6]. Od marca2015 największe organizacje strzeleckie współtworząFederację Organizacji Proobronnych pod patronatemMON[7].
Osobny artykuł:Związek Strzelecki „Strzelec” Organizacja Społeczno-Wychowawcza.W 1991 powstający Związek Strzelecki „Strzelec” Organizacja Społeczno-Wychowawcza określił się wówczas jakopatriotyczne stowarzyszenie młodzieży polskiej, będącej kontynuatorem istniejącego w okresie międzywojennym Związku Strzeleckiego „Strzelec”, którego Komendantem Głównym byłJózef Piłsudski.
Obecnie ZS „Strzelec” OSW współpracuje ściśle zMinisterstwem Obrony Narodowej (w szczególności z Biurem Inicjatyw Obronnych) i jest w Polsce jedną z największych pozarządowych organizacji paramilitarnych o proobronnym charakterze.
Organizacja ta z uwagi na sytuację w sąsiedniej Ukrainie oraz potencjalne rozszerzenie danego zagrożenia w postać regularnego, konwencjonalnego konfliktu zbrojnego, jako jedna z pierwszych w kraju podjęła inicjatywę tworzenia przy współpracy z samorządami, obywatelskich i zarazem ochotniczych pododdziałów obrony narodowej (w skr. S.P.O.N.), rozumianych jako obrona terytorialna, gwardia bądźmilicja.
Związek Strzelecki „Strzelec” Józefa Piłsudskiego powstał w 2013. Tworzące go dziś Jednostki Strzeleckie należały do różnych Związków Strzeleckich funkcjonujących w Polsce. Związek Strzelecki „Strzelec” Józefa Piłsudskiego jest organizacją ogólnopolską z siedzibą w Rzeszowie, zarejestrowaną w Krajowym Rejestrze Sądowym pod numerem 0000483809.
Na dzień 26 listopada 2024 struktury Związku przedstawiają się następująco:
Komendantem Głównym Związku jest bryg. ZS Marek Matuła.
Organizacja, która powstała jako pierwsza, bo już w 1989 z inicjatywy środowisk niepodległościowych, żołnierzy Armii Krajowej i przedwojennych członków Związku Strzeleckiego skupionych w okresie PRL wokół Konfederacji Polski Niepodległej. Na III Kongresie Konfederacji Polski Niepodległej w 1989, z inicjatywy jej przewodniczącego Leszka Moczulskiego, została podjęta uchwała o reaktywowaniu Związku Strzeleckiego „Strzelec”. Pierwszym aktem potwierdzającym wznowienie działalności Z.S. „Strzelec” był zorganizowany w Juszczynie (Beskid Makowski) pierwszy kurs instruktorsko-metodyczny dla kierowniczej kadry „Strzelca”, który prowadził osobiście kpt. rez. Włodzimierz Olszewski, powołany do Kwatery Głównej na stanowisko Szefa Wydziału Szkolenia.
Organizacja zarejestrowana została 13 czerwca 1990 Przygotowuje młodzież do pracy w służbach mundurowych, służbie publicznej i życia społecznego w realiach państwa obywatelskiego. Jest kontynuatorem tradycji oręża przedwojennego „Strzelca”Józefa Piłsudskiego.Organizacją zarządza Naczelna Rada Strzelecka za pośrednictwem Komendy Głównej. Terytorialnie Związek Strzelecki „Strzelec” podzielony jest na cztery okręgi, a każdy Okręg składa się z czterech obwodów (obwód odpowiada jednemu województwu). W obwodach działają Jednostki Strzeleckie (JS). Obecnie Komendantem Głównym ZS „Strzelec” jest bryg. ZS Krzysztof Wojewódzki.
Siedziba główna związku jest wWarszawie.
Po ostatnich zmianach organizacyjnych Związek Strzelecki „Strzelec” podzielony jest na obwody (Obwód odpowiada jednemu województwu). W obwodach działają jednostki strzeleckie. Zasadniczo obszarem działania jednostki jest powiat.
Organizacją zarządza Naczelna Rada Strzelecka przy pomocy organu wykonawczego zwanego Komendą Główną.
Swój początek datuje na 15 marca 1986, kiedy to w Wągrowcu z inicjatywy ówczesnego por. rez. Stanisława Chomko grupa emerytowanych wojskowych i druhów OSP zawiązała nieformalną organizację odwołującą się do tradycji przedwojennego Związku Strzeleckiego działającego na terenie Wągrowca. Początkowo wągrowiecki „Strzelec” liczył 25 członków. Obecnie liczy ponad 200 osób. Obszarem działania Związku Strzeleckiego „Strzelec” Rzeczypospolitej Polskiej jest obszar całego kraju[8].Siedzibą władz naczelnych jest miasto Wągrowiec, zaś sam Związek figuruje w Krajowym Rejestrze Sądowym pod numerem 0000458213.
Komendantem Związku jest marsz. ZS Stanisław Chomko.
W 1994 powstał także Związek Strzelecki[9]. Aktualnie (2021) Komendantem Głównym Związku jest st. insp. ZS Roman Burek[10]. Siedzibą Komendy Głównej jestRadom[11].
Związek Strzelecki Rzeczypospolitej powstał w 2012. Definiuje się jako „patriotyczne i pro-obronne, dobrowolne, samorządne, niezarobkowe stowarzyszenie młodzieży polskiej i osób dorosłych”. Związek proponuje swoim członkom szkolenia z zakresu wychowania patriotycznego, umiejętności paramilitarnych i innych (organizacja turystyki i wypoczynku, podstawy dziennikarstwa itd.)[12].
Komendantem Związku jest mł. insp. ZS Piotr Wojciechowski.
.jpg)
Z tym tematem związana jest kategoria:Członkowie Związku Strzeleckiego.| Rodzina | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Wydarzenia | |||||
| Organizacje |
| ||||
| Spuścizna piśmiennicza | |||||
| Inne |
| ||||
