 Kamienica Prażmowskich, siedziba związku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia | 14 maja 1920 |
| Rodzaj stowarzyszenia | |
| Profil działalności | |
| Zasięg | |
| Prezes | |
| NrKRS | |
| Data rejestracji | 28 lutego 2003 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′49″N 21°00′47″E/52,246853 21,013158 | |
| Strona internetowa | |
Związek Literatów Polskich (ZLP) – organizacja twórcza i zawodowapisarzy, którymi w rozumieniu statutu są także „eseiści, krytycy, tłumacze literatury pięknej”[1].
§ 9. Związek Literatów Polskich: 1/ zrzesza na zasadzie dobrowolności pisarzy polskich, 2/ strzeże godności, praw i obowiązków stanu pisarskiego, 3/ dba o swobody twórcze pisarzy i warunki uprawiania zawodu pisarskiego, 4/ reprezentuje społeczność pisarską w kraju i za granicą, 5/ organizuje wymianę kulturalną z zagranicą oraz propaguje literaturę polską w świecie, 6/ udziela pomocy materialnej, prawnej i społecznej pisarzom oraz ich rodzinom.
ZLP uważa się (podobnie jak powstałe późniejStowarzyszenie Pisarzy Polskich) za bezpośredniego kontynuatora tradycjiZwiązku Zawodowego Literatów Polskich, założonego z inicjatywyStefana Żeromskiego14 maja1920 podczas Zjazdu Literatów Polskich wWarszawie. Formalnie reaktywowano tę organizację po przerwieokupacyjnej, praktycznie tworząc nową we wrześniu 1944 roku na Walnym Zebraniu w Lublinie, gdzie został wybrany Tymczasowy Zarząd, w skład którego wszedłJulian Przyboś jako prezes, a obok niego:Mieczysław Jastrun,Kazimierz Andrzej Jaworski,Jerzy Pleśniarowicz,Jerzy Putrament,Józef Wasowski,Adam Ważyk.
Obecną nazwę związku przyjęto w styczniu 1949 r. na IV Zjeździe Literatów Polskich w Szczecinie, który rozpoczął kilkuletni okressocrealizmu w literaturze polskiej. Związek zreorganizowano wtedy na wzórradzieckichzwiązków twórczych, zapewniając liczne przywileje pisarzom posłusznym wobec zaleceńrządzącej partii (domy pracy twórczej, przydziały nieruchomości, talony,odznaczenia,synekury,mandaty poselskie, korzystanie wraz z rodzinami z lecznicy rządowej, emerytury twórcze). Przywileje dla pisarzy rozdzielał administracyjny aparat związku, którym zarządzali sekretarze (Jerzy Putrament,Jan Maria Gisges), a wyjątkowoserwilistyczną postawę zajmował wielokrotny prezesJarosław Iwaszkiewicz.
Od lat 60. wewnątrz ZLP rozrastało się środowiskodysydentów,kontestujące zasady ustrojowePRL, nie rezygnując jednak z przywilejów. Po zdjęciu przez władzePRL wystawianych w warszawskimTeatrze Narodowym tzw.dejmkowskichDziadów odbyło się 29 lutego 1968 nadzwyczajne zebranie Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich, na którym przyjęto napisaną przezAndrzeja Kijowskiego rezolucję pisarzy polskich przeciwkocenzurze, potępiając politykę kulturalną w PRL, żądając zniesienia cenzury i przywrócenia swobody twórczej. Zebranie to stało się jedną z przyczyn zaognienia atmosfery politycznej, która swoją kulminację znalazła w tzw.wydarzeniach marcowych. Z czasem dysydenci zdobyli pozycję dominującą we władzach związku, w okresie 1980–1981 przyjmującretorykęopozycji. W tej sytuacji, kiedy w grudniu 1981 r. po wprowadzeniustanu wojennego działalność ZLP została zawieszona, władze komunistyczne nie zamierzały dopuścić do jej wznowienia – w lipcu 1983 zawieszony związek został rozwiązany[2].
Pod koniec 1983 roku z inicjatywy władz partyjnych i państwowych część członków rozwiązanego ZLP zarejestrowała nowy związek pod tą samą nazwą (określany ironicznie jako „neo-zlep”). Wielu dawnym członkom nie dano szansy na przynależność do nowej organizacji – poprzez zmianę kryteriów przyjmowania członków i weryfikację definicji „pisarza” (natomiast szeroko otwarto dostęp dlatłumaczy ipolonistów). Czołowe postaci rozwiązanego „starego ZLP” odmówiły uznania nowego „reżymowego związku”. Powstał rozłam w środowisku literackim, w wyniku którego dawni opozycjoniści pozostawali poza związkiem, a po zmianie ustroju przez Polskę w 1989 r. utworzyliStowarzyszenie Pisarzy Polskich. Po początkowych sporach ZLP i SPP doszły do porozumienia, dzieląc się związkowym majątkiem. Obydwie organizacje pisarskie mają siedzibę wDomu Literatury w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście 87/89.
Z tym tematem związane są kategorie:Członkowie Związku Literatów Polskich (Polska Rzeczpospolita Ludowa),Członkowie Związku Literatów Polskich (III Rzeczpospolita).Oddział Związku Literatów Polskich w Gdańsku powstał w 1946 roku. Prezesami oddziału gdańskiego byli:Stanisława Fleszarowa,Lech Bądkowski (od 1965 roku),Andrzej Twerdochlib,Andrzej Piskozub,Kazimierz Radowicz iStanisław Załuski. Od 2015 roku oddział gdański ZLP jest organizatorem Ogólnopolskiego Konkursu na Opowiadanie in. Bolesława Prusa, dla młodzieży w wieku od 13 do 26 lat; koordynatorem konkursu jest członek gdańskiego oddziału ZLP –Piotr Kotlarz[3].
Oddział Związku Literatów Polskich w Gorzowie Wielkopolskim powstał w październiku 2004 roku. Inicjatorami jego powołania byli członkowie zielonogórskiego oddziału ZLP, m.in.:Jan Gross,Witold Niedźwiecki,Bronisław Słomka,Ireneusz Krzysztof Szmidt,Kazimierz Furman. Pierwszym prezesem gorzowskiego oddziału ZLP został Ireneusz Krzysztof Szmidt[4]. Wspólnie zWojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wielkopolskim oddział wydaje kwartalnik literacki „Pegaz Lubuski”[5].
Wielkopolski Oddział Związku Literatów Polskich w Kaliszu został założony 16 grudnia 2016, pierwszym prezesem oddziału zostałaUrszula Zybura[6].
W lutym 1984 roku powołano oddział Związku Literatów Polskich w Kielcach. W 1997 r. rozpoczęto wydawanie periodyku pt.Świętokrzyski Kwartalnik Literacki. Od 1998 r. przy kieleckim oddziale ZLP funkcjonuje Koło Młodych Pisarzy[7].
We wrześniu 1965 roku powstał oddział Związku Literatów Polskich w Koszalinie, którego członkami-założycielami byli:Czesław Kuriata,Henryk Livor-Piotrowski,Marta Aluchna-Emelianow,Zbigniew Kiwka,Stanisław Misakowski iGracjan Bojar-Fijałkowski. Pierwszym prezesem koszalińskiego oddziału ZLP był Czesław Kuriata. W 1980 roku członkowie oddziału zwojewództwa słupskiego wyodrębnili się w oddział ZLP w Słupsku[8].
Oddział Związku Zawodowego Literatów Polskich powstał w Krakowie już w chwili utworzenia tej organizacji w 1920 roku. Powojnie otrzymał od władz kamienicę przyulicy Krupniczej 22. W tym budynku, znanym odtąd jakoDom Literatów (albo żartobliwie „pisarski kołchoz”), oprócz pomieszczeń biurowych i klubowych, biblioteki, bufetu i stołówki znajdowały się mieszkania, przydzielane pisarzom, przede wszystkim przybyłym do Krakowa popowstaniu warszawskim i powojennejzmianie granic. Powojennymi prezesami oddziału byli m.in.:Kazimierz Czachowski,Kazimierz Wyka,Jerzy Andrzejewski,Tadeusz Hołuj,Stefan Flukowski,Stefan Otwinowski,Adam Polewka,Julian Przyboś,Jan Pieszczachowicz, funkcję sekretarza oddziału pełnili m.in.Marian Promiński,Maciej Słomczyński,Władysław Bodnicki[9].
W maju 1932 roku powstałZwiązek Literatów w Lublinie, który formalnie nie był związany z ogólnopolskimZZLP. Założycielami Związku Literatów w Lublinie byli:Franciszka Arnsztajnowa,Józef Czechowicz (pierwszy prezes),Stefan Wolski,Wacław Gralewski,Kazimierz Andrzej Jaworski,Józef Nikodem Kłosowski,Józef Łobodowski,Antoni Madej,Bronisław Ludwik Michalski. Niezależny lubelski związek zakończył działalność w 1939 r. Właściwa historia ZLP na Lubelszczyźnie zaczęła się we wrześniu 1944 roku, kiedy w wyzwolonym Lublinie reaktywowano ogólnopolskiZwiązek Zawodowy Literatów Polskich, organizując tutaj pierwsze powojenne Walne Zebranie jego członków. Ukonstytuowały się wtedy centralne organy związku z tymczasową siedzibą w Lublinie. Kiedy w lutym 1945 roku przeniesiono je do Łodzi, w ich miejsce zaczął się organizować regionalny oddział, początkowo jakoLubelski Klub Literacki, którego prezesem był prof.Juliusz Kleiner. Razem z nim lubelski oddział organizowali:Maria Bechczyc-Rudnicka,Stefan Wolski,Helena Platta,Jerzy Pleśniarowicz,Igor Sikirycki[10].
Olsztyński oddział Związku Literatów Polskich utworzony został w lipcu 1955 roku, z inicjatywyWładysława Gębika. W chwili powstania liczył 7 członków:Maria Zientara-Malewska,Emilia Sukertowa-Biedrawina,Michał Lengowski (pierwszy prezes), Władysław Gębik (wiceprezes),Janusz Teodor Dybowski (sekretarz),Teofil Ruczyński (skarbnik),Alojzy Śliwa. Później dołączyli:Klemens Oleksik,Władysław Ogrodziński,Tadeusz Stępowski,Henryk Panas,Leonard Turkowski,Edward Martuszewski,Karol Małłek,Jan Dopatka,Fryderyk Leyk iGustaw Leyding-Mielecki.
W lipcu 1955 roku powołano oddział Związku Literatów Polskich w Opolu, którego pierwszymi członkami byli:Zbyszko Bednorz,Stefan Chmielnicki,Jerzy Gałuszka,Ryszard Hajduk,Jakub Kania,Kazimierz Kowalski,Adolf Niedworok,Rafał Urban,Bogumił Wyszomirski iZbigniew Zielonka. Pierwszym prezesem opolskiego oddziału ZLP został Rafał Urban[11].
Oddział ZLP w Poznaniu istnieje od 1921 roku, kiedy z inicjatywyJerzego iWitolda Hulewicza powstał poznański oddziałZZLP. Pierwszym prezesem byłWładysław Reymont, do pierwszych członków zaliczali się także:Arkady Fiedler,Zenon Kosidowski,Aleksander Janta-Połczyński,Artur Marya Swinarski,Jan Sztaudynger,Józef Weyssenhoff,Emil Zegadłowicz. Od 1934 roku do dziś oddział organizuje „Czwartki literackie”[12]. W latach 1975–1981 prezesem Poznańskiego Oddziału ZLP byłCzesław Chruszczewski[13]. W obecnym kształcie Oddział funkcjonuje od 1 stycznia 2011 roku, od chwili połączenia oddziałów: Poznańskiego i Wielkopolskiego[14] założonego w 2005 roku przez grupęsecesjonistów[15].
Rzeszowski oddział rozpoczął działalność 26 listopada 1967 roku. Pierwszym prezesem zostałJerzy Pleśniarowicz, a obok niego w skład zarządu weszli:Stanisław Orzeł,Tadeusz Sokół,Roman Turek[16]. Dorocznie oddział przyznaje honorową Nagrodę Literacką „Złote Pióro”, ponadto w 2002, 2006 i 2013 roku przyznano honorową Nagrodę Literacką „Diamentowe Pióro”[17]. Rozwijana jest współpraca ze Słowacją i Ukrainą, m.in. poprzez organizowanie międzynarodowych sesji[16].
Od 1980 roku istnieje oddział Związku Literatów Polskich w Słupsku, który powstał poprzez wydzielenie się z oddziału ZLP w Koszalinie[8]. Pierwszym prezesem słupskiego oddziału ZLP zostałStanisław Misakowski.
Oddział w Szczecinie został utworzony 15 listopada 1950 roku, pierwszym prezesem byłJerzy Andrzejewski[18].
Dolnośląski oddział związku powstał w 1947 roku, prezesem był do 1951 r.Wojciech Żukrowski, do pierwszych członków należeli:Stanisław Dygat,Kamil Giżycki,Ludwik Hirszfeld,Marian Jachimowicz,Tymoteusz Karpowicz,Tadeusz Mikulski,Jan Pierzchała,Lilian Seymour,Tadeusz Zelenay,Jakub Zonszajn.
Oddział ZLP w Zielonej Górze zainaugurował działalność 4 listopada 1961 roku. Utworzyło go 6 członków:Tadeusz Kajan,Janusz Koniusz,Włodzimierz Korsak,Zdzisław Morawski,Bolesław Soliński (pierwszy prezes),Eugeniusz Wachowiak. Później do zielonogórskiego oddziału należeli m.in.Irena Dowgielewicz,Michał Kaziów, prof.Jan Kurowicki,Alfred Siatecki,Zygmunt Trziszka,Bronisława Wajs-Papusza,Andrzej K. Waśkiewicz[19]. W latach 1974–1989 oddział był inicjatorem i organizatorem Dni Literatury Radzieckiej, które odbywały się podczas corocznegoFestiwalu Piosenki Radzieckiej. Ponadto dwukrotnie, w latach 1963 i 1970 oddział organizowałZjazd Pisarzy Ziem Zachodnich i Północnych[20].
 | Zobacz w Wikiźródłach tekst Rezolucja pisarzy polskich pod red. A.Kijowskiego |
