Zheng He (ur.1371 w Kuanying, prow.Junnan, zm.1433; pierwotnie: 馬和, Ma He) –chińskiadmirał, który w latach 1405–1433 odbył serię podróży do wielu miejsc wAzji iAfryce.
Strona z księgiWubeizhi, opisująca wyprawę Zheng He
Pochodził z pobożnej muzułmańskiej rodziny z prowincjiJunnan; jego dziadek (ojciec prawdopodobnie też) odbył drogą lądową pielgrzymkę doMekki (hadżdż)[1]. Ojciec, popierającymongolskie panowanie w Junnanie, zginął podczas podboju prowincji przez wojskaMingów. On sam trafił do niewoli i jak wielu innych młodych jeńców (miał wówczas 13 lat) zostałwykastrowany. Jako eunuch został sługą księciaZhu Di[2], czwartego syna założyciela dynastii Ming[3], z którym spędził 20 lat służąc w garnizonach na północnej granicy. Dzięki swym zdolnościom wojskowym awansował do stopnia oficera i zyskał zaufanie księcia[3]. Po wojnie domowej o sukcesję książę Zhu Di został w roku 1402 cesarzem i przyjął imię Yongle. Ma He wyróżnił się w czasie walk i uznaniu zasług w obronie Pekinu w 1399, cesarz nadał mu nazwisko Zheng; po koronacji mianował go też naczelnikiem (taijian) Dyrektoriatu Służby Pałacowej[4]. Następnie, w 1405, postawił go na czele zbudowanej w latach 1403-5 wielkiej floty, liczącej 255 okrętów i 27 800 ludzi załogi, jako ambasadora do krajów nad Zachodnim Oceanem[5].
Na pierwszą wyprawę Zheng He wyruszył w 1405 roku. W wyprawie wzięło udział 27 800 ludzi. Flota dotarła do portowego miastaKalikat naPółwyspie Indyjskim. Po powrocie admirał i jego podwładni zostali nagrodzeni m.in. za akcję przeciw piratom wPalembangu. Podczas kolejnych wypraw Zheng He dotarł m.in. do wylotuZatoki Perskiej orazMozambiku w Afryce. Jego flota interweniowała militarnie m.in. na Cejlonie i Sumatrze. Wyprawy nie miały charakteru odkrywczego: handlowe statki chińskie regularnie kursowały do Jawy i Sumatry, a trasa wypraw przez Ocean Indyjski odbywała się szlakami wykorzystywanymi przez kupców arabskich, którzy już za czasówdynastii Tang handlowali z Chinami (duża ich kolonia była np. wKantonie). Ekspedycje Zheng He były przede wszystkim manifestacją chińskiej potęgi.
W 1424 roku zmarł protektor admirała – cesarz Yongle. Jego syn i następca,Zhu Gaozhi, przedłużył wydany jeszcze przez ojca edykt nakazujący wstrzymanie wypraw. Zheng He został dowódcą floty i nadzorcą portu wNankinie. Okres odwrócenia się Chin od morza trwał jedynie kilka lat. Przerwała go śmierć cesarza Zhu Gaozhi. Admirał wyruszył na kolejną, siódmą wyprawę w 1431 roku. Jego flota liczyła około 300 statków z ponad 27 tys. ludzi na pokładach. Wysłannicy admirała dotarli m.in. doMalakki iSyjamu. Zheng He zmarł w czasie swej ostatniej podróży. Potem wypraw już nie kontynuowano, zaprzestano też budowy największych statków floty chińskiej –baochuanów.
Wyprawy niewiele zmieniły w układzie sił w Azji Południowo-Wschodniej i basenie Oceanu Indyjskiego. Wymiana ambasadorów i aktywność dyplomatyczna była równie intensywna, co krótkotrwała. Wydatki ponoszone na wybudowanie i wyposażenie ogromnej floty mogły w oczach cesarza być usprawiedliwione prestiżem, zyskanym, gdy władcy i wysłannicy wielu krajów przybyli złożyć mu hołd. Jednak, wraz z bogatymi prezentami dla owych wysłanników, były poważnym obciążeniem dla skarbca (podobnie jak wyprawy wojenne przeciw Mongołom i budowanowej stolicy)[7].
Potęga chińskiej floty i zaokrętowanej armii wywarła na pewno wielkie wrażenie i była decydująca w kilku konfliktach, ale Chiny nie zyskały przez to nowych terytoriów czy realnych sojuszników. Nawiązane zależności trybutarne miały charakter głównie symboliczny. Uznanie chińskiego panowania nad światem było „politycznie puste”, nie przekładało się na realia. Handel chiński zapewne skorzystał z tego pokazu siły, ale jego znaczenie w chińskiej polityce było niewielkie. Chiny miały możliwości, by zostać mocarstwem morskim, ale zaabsorbowane polityką wewnętrzną i kłopotami na północnej granicy, nie wykorzystały tej możliwości[7].
Chińska ilustracja z 1414 roku, przedstawiająca żyrafę
Zheng He stał się bohaterem dwóch książekGavina Menziesa:1421. Rok w którym Chińczycy opłynęli świat, w której twierdził[8], że chińska flota pod dowództwem Zheng He,Hong Bao,Zhou Mana,Zhou Wena iYang Qinga odkryła Amerykę 70 lat przed Kolumbem, Australię 350 lat przed Cookiem, Antarktydę i opłynęła Eurazję przejściem północno-wschodnim; oraz1434 rok, w którym wspaniała chińska flota pożeglowała do Włoch i zapoczątkowała renesans, w której rozwinął swoje tezy. Książki spotkały się z poważną krytyką, podaje się je jako przykładpseudohistorii[9].
Edward L. Dreyer: Zheng He. China and the Oceans in the Early Ming Dynasty, 1405–1433. New York: Pearson Education, Inc., 2007, seria: Library of World Biography.ISBN 0-321-08443-8.
