 nr rej. A/5146/482 z 7.05.1958[1] | |||
 Zamek, październik 2023 r. | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Miejscowość | |||
| Architekt | |||
| Ukończenie budowy | XIV w. | ||
| Ważniejsze przebudowy | 1532 r. | ||
Położenie na mapie Ząbkowic Śląskich  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego  | |||
Położenie na mapie gminy Ząbkowice Śląskie  | |||
 50°35′12″N 16°48′27″E/50,586667 16,807500 | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Zamek w Ząbkowicach Śląskich (niem. Schloss Frankenstein) –zabytkowyzamek z XIV w. wZąbkowicach Śląskich, wpowiecie ząbkowickim wpisany dorejestru zabytków nieruchomychwojewództwa dolnośląskiego[2].
Renesansowa budowla obronna wzniesiona w latach1522–1532 na miejscugotyckiego zamku obronnego. Obecnie są to zachowane ruiny udostępnione do zwiedzania.
Pierwotny zamek gotycki został zbudowany wXIV wieku[3]. Najstarsze zapiski o warowni wZąbkowicach pochodzą z1321 r.[3]. W1335 przetrwał oblężenie czeskich wojsk, jednak już w następnym roku został zastawionyLuksemburgom przezBolka II, a ostatecznie sprzedany wraz z miastem przez syna Bolka –Mikołaja Małego[3]. W czasiewojen husyckich został zniszczony, po czym już przez nowych właścicieli zmodernizowany i umocniony[3]. W połowie XV stulecia stał się własnością synów króla czeskiegoJerzego z Podiebradów. Zaatakowany przez mieszczanwrocławskich,świdnickich inyskich został w1468 uszkodzony[3]. W1489 oblegany był przez króla węgierskiegoMacieja Korwina. Zdobyty po kilkumiesięcznym oblężeniu, dopiero po sprowadzeniu ciężkiego działa zeŚwidnicy[4], pozostał jednak w jego posiadaniu tylko do roku1490[3].
W latach 1522 (lub 1524)–1532Karol I, książę ziębicki, rozebrał częściowo pozostałe mury i zbudował zamek wstylu renesansowym[3]. Nowa rezydencja zawierała w sobie pozostałości starej warowni, co można zaobserwować na południowej ścianie zrujnowanego obecnie zamku. Wybrzuszenie na tej ścianie stanowi linię murów dawnej gotyckiej budowli. Projektantem tego obiektu z dobrze zamaskowanym systemem obronnym był znany już wówczas czeski architekt i budowniczyBenedykt Rejt. Dalszą rozbudowę zamku przerwały śmierć Rejta (w 1534 lub 1536 r.) oraz zaczynający się kryzys finansowyPodiebradów[4].
W 1646 r., w końcowym okresiewojny trzydziestoletniej, zniszczeniu uległy basteje i niektóre partie mieszkalne. Wprawdzie na początku XVIII w. poważnej, ale niedokończonej odbudowy dokonał książęH. J. Auersperg[4], ale po oblężeniach, szturmach i zniszczeniach w następnych wiekach zamek został ostatecznie opuszczony w1728. Stan jego jeszcze pogorszył pożar z1784 roku, po którym obiekt popadł w ruinę.
W okresie międzywojennym na zamku działało muzeum regionalne i schronisko turystyczne.
PoII wojnie światowej pierwsze, niewielkie prace zabezpieczające w ruinach przeprowadzono w latach 1958-1961[4]. W grudniu 2013 r. zakończył się II etap prac remontowych, obejmujących zabezpieczenie korony murów skrzydła wschodniego i południowego oraz zabezpieczenie południowo-wschodniej bastei. Obecnie jest utrzymywany i konserwowany jako tzw. trwała ruina[3].
Zamek jest budowlą o czterech dwupiętrowych skrzydłach, ustawionych w regularny czworobok[4]. Obronę murów można było prowadzić flankowym ostrzałem dzięki dwóm narożnym, trójkondygnacyjnymbastejom umiejscowionym po przekątnej[3]. Pomieszczenia mieszkalne, oświetlone zewnętrznymi oknami, znajdowały się na wyższych piętrach. Szczyty murów miały dekoracyjnąattykę, która osłaniała posterunki straży, a jej okienka byłystrzelnicami[3]. Nad głównym wjazdem na dziedziniec, od wschodniej strony, była umieszczona tarcza herbowa fundatora zamku, a poza tym nie było tam żadnych dekoracji[3]. Surowyportal z ciosanego kamienia zakończony ostrołukiem nawiązywał dogotyku. Nad bramą wznosiła się wysoka wieża zakończona attyką. Obok znajdowała się nieco węższa furtka dla pieszych. Nad wejściem umieszczono dodatkowe stanowisko straży z otworem strzelniczym. Oprócz wieży bramnej była jeszcze mała kolista wieżyczka po północno-wschodniej stronie murów[3]. Przy książęcym, wschodnim skrzydle na dziedzińcu zamku zachowały się śladyrenesansowychkrużganków, obokwawelskich ibrzeskich najwcześniejszych na terenie Polski[4].
| mauzolea | |
|---|---|
| dwory | |
| pałace | |
| wieże | |
| zamki |
