 nr rej. DS/A/5294/73 z 06.02.1962[1] | |||
 Zamek w Leśnicy (2016) | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||
| Adres | |||
| Typ budynku | pałac, zwyczajowo zwany zamkiem | ||
| Styl architektoniczny | |||
| Architekt | Christoph Hackner | ||
| Kondygnacje | 3 | ||
| Rozpoczęcie budowy | 1132 | ||
| Ważniejsze przebudowy | budowa murowanego zamku, 1420 | ||
| Zniszczono | wojny husyckie, 1428 | ||
| Odbudowano | 1959–1963 | ||
| Pierwszy właściciel | nieznany | ||
| Kolejni właściciele | rezydencja książęca | ||
| Obecny właściciel | |||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||
 51°08′46,98″N 16°52′14,20″E/51,146383 16,870611 | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Zamek w Leśnicy – dawny zamek i rezydencja książęca wLeśnicy, powstały w 1132 roku jakogródek obronny, od tego czasu wielokrotnie niszczony i przebudowywany. Po włączeniuksięstwa wrocławskiego w składkrólestwa Czech zamek w okresie 1339-1945 stał się rezydencją bogatych rodówmieszczan wrocławskich. Podczas działań wojennychII wojny światowej nie został zniszczony. Popożarze w 1953 roku odbudowany i przebudowany na potrzeby domu kultury bez zachowania wystroju i wyposażenia wnętrz. Obecnie mieści się w nim Centrum Kultury „Zamek”.
Wraz zzabytkowym parkiem tworzy zespół pałacowo-parkowy.
Zamek prawdopodobnie został zbudowany w 1132 roku jako niewielki gródek[3]. W nocy z 7 na 8 grudnia 1201 roku zmarł w nimBolesław I Wysoki. Zgodnie z testamentem księcia miejscowość, w której umrze, miała być przekazanacystersom zopactwa w Lubiążu. Jego synHenryk I Brodaty, motywując to potrzebą posiadania rezydencji podczas częstych podróży pomiędzyWrocławiem aLegnicą, pozostawił sobie zamek, a jako rekompensatę przekazał wieśBartoszowa. Murowany zamek wzmiankowany w 1271 roku zbudował Bolesław I Wysoki lub Henryk I Brodaty[4]. Po śmierciHenryka VI Dobrego, ostatniegoksięcia wrocławskiego, zamek wraz z całym księstwem stał się częściąkrólestwa Czech[2].
W 1339 roku zamek stał się rezydencją mieszczańską po tym, jak Leśnica (wówczas samodzielne miasto) została sprzedana przez króla CzechJana Luksemburskiego wraz z zamkiem mieszczaninowi wrocławskiemu Gysko de Reste za 300 praskich groszy. Pomiędzy 1339 i 1412 rokiem kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Najpierw był własnością braci von Sitten[2] (Wilherus i Johannes[3]), od 1348 roku do Petera Riegera, następnie Ottona z Nysy (Otto von der Neisse), a w latach 1377–1399 Nikolausa Klettendorfa[2]. W 1348 roku przebywał na nimKarol IV Luksemburski[2]. W 1412 roku zamek został kupiony przez wrocławskiego patrycjusza Michaela Banke, który w 1420 roku, na podstawie królewskiej zgody, zbudował nowe założenie – otoczonyfosą murowany zespół obronny, złożony z dwóch domów oraz wieży[5]. Zniszczony w 1428 roku przezwojska husyckie, a w 1459 roku spalony przez mieszczan wrocławskich z obawy przed przejęciem zamku przezhusyckiego królaJerzego z Podiebradów[2]. W 1494 roku zamek przeszedł w posiadanie rodu von Hörnigów. Po bezpotomnej śmierciLudwika II Jagiellończyka w 1526 roku Czechy dostały się pod panowanieHabsburgów.
W 1563 roku na zamku przebywałMaksymilian II Habsburg[2]. W roku 1610 Heinrich von Hörnig wybudował nową urządzoną z przepychem ufortyfikowaną siedzibę rodową w miejscu poprzedniego zamku. W 1611 roku odwiedził ją król czeskiMaciej Habsburg (od 1612 rokucesarz rzymski). Zamek został zniszczony w 1633 roku przez działania zbrojnewojny trzydziestoletniej. W rękach rodu von Hörnig zamek pozostawał do roku 1641. W 1651 roku został kupiony przez Horatiusa von Forno (z którym związane jest legenda o duchu nawiedzającym zamek) i pozostawał własnością tego rodu (z krótka przerwą na początku XVIII wieku) do roku 1733[2][4], kiedy kupiony został przezZakon Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą i w latach 1735–1740 pod kierownictwem architektaChristopha Hacknera przebudowany w stylu barokowym (scalono istniejące dwaskrzydła w jedną bryłę i ujednoliconoelewację zachowując poprzedni charakter wnętrz)[4]. Na trakcie prowadzącym doŚrody Śląskiej (obecnie plac Świętojański) ustawiono pomnik Matki Boskiej iśw. Jana Nepomucena[2]. PoI wojnie śląskiej Leśnica wraz z większą częścią Śląska oraz zziemią kłodzką stała się częściąKrólestwa Prus, a potemCesarstwa Niemieckiego.
W 1742 roku zamek został sprzedany baronowi Ferdinandowi von Mudrachowi[4][2], który w latach 1752–1757 przebudował wnętrza w stylurokoko[4]. Architektem tej przebudowy był Johann Merck[3], a przy budowie pracowali kamieniarze Hans Georg Orth z Wrocławia i Heinrich Calame z Poczdamu, snycerz Ehbisch, sztukator Christian Adam Koch, wrocławski rzeźbiarz Albrecht Siegwitz[5][3]. Wieczorem 5 grudnia 1757 roku, pobitwie pod Lutynią, królFryderyk II Wielki miał zaskoczyć i pojmać kwaterujących w pałacu austriackich oficerów (nie wiadomo, czy wydarzenie to miało rzeczywiście miejsce, ale po nagłośnieniu stało się częścią miejscowe tradycji)[4]. Na zamku przed bitwą kwaterę miałKarol Lotaryński, głównodowodzący wojsk austriackich[2]. W 1761 zamek przeszedł na własność rodziny von Maltzanów. Podczaswojen napoleońskich w zamku kwaterowały wojska francuskie i bawarskie (1806–1807), książęHieronim Bonaparte (1808), marszałekMichel Ney (1813)[2]. W 1836 roku zamek wraz z majątkiem został kupiony za cenę 125 tysięcy talarów przez Carla von Wylich und Lottum[4] i w roku 1837 stał się częściąordynacji rodu von Wylich und Lottum złożonej z dóbrLeśnicy,Ratynia i Mokrego[2]. W 1841 roku majątek odziedziczył syn Carla von Wylich und Lottum – Hermann Friedrich (poseł w Holandii). Następnie zamek był w posiadaniu synów Hermanna: Moritza (1849–1876) i Wilhelma (1876–1907). Zamek odziedziczyła trzecia córka Wilhelma, Wiktoria von Wylich und Lottum (zmarła w 1933 roku), a jej mąż Ludolf von Wylich und Lottum, ostatni właściciel zamku, zmarł nie pozostawiając następców w dniu 20 marca 1944 roku w Neklade naRugii[4]. Podczas działań wojennych II wojny światowej nie został zniszczony.
PoII wojnie światowej zamek stał opuszczony w latach 1945–1953, spalony w 1953 roku, zabezpieczony w 1958 roku[2], podczas odbudowy oraz prac adaptacyjnych na potrzeby domu kultury z lat 1959–1963 zniszczono pozostałe po pożarze wyposażenie i wystrój wnętrz[3]. W 1962 roku zamek został wpisany do rejestru zabytków. Po 1974 roku remont i adaptacja piwnic i kazamatów.
W 1995 roku przeprowadzono remont elewacji. Obecnie w zamku mieści sięCentrum Kultury „Zamek”, będąceinstytucją kultury miasta Wrocławia[6].
Zamek jest budowlą murowaną z cegły, tynkowaną, dwuskrzydłową, trójkondygnacyjną, podpiwniczoną. Wokół pałacu znajduje fosa z tworzącymi tarasfortyfikacjami bastejowymi zambrazurami. W piwnicach znajdują się relikty zamku z 1271 roku[4]. Główne wejście usytuowane centralnie podbalkonem z metalową balustradą. Nad oknami balkonowymi pierwszego piętra herb barona Ludolfa von Veltheim-Lottum trzymany przez dwa lwy[7], właściciela do 1945[8].
Legenda mówi, iż na zamku pokutuje dusza starosty śląskiego hrabiego Horacego (Horatiusa) von Forno, który w 1663 roku nakazał zmasakrowaniestabłowickich chłopów, którzy protestowali przeciwko likwidacji kościołów protestanckich[4] lub też 50 chłopów wraz z żonami i dziećmi, którzy nie chcąc przejść na katolicyzm schronili się na cmentarzu, gdzie oddano do nich śmiertelną salwę, a ciała wrzucono do wody[9].
Horacy von Forno był postacią historyczną pełnił urząd prezydentakamery. Po jego śmierci w 1654 roku Rada Miejska zezwoliła na pochówek wkościele Najświętszej Marii Panny na Piasku, ale z daleko idącymi zastrzeżeniami, nocną porą, bez śpiewów i ceremonii[9].
