54°27′N 19°45′E/54,450000 19,750000 Zdjęcie satelitarneLandsat | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Lokalizacja | |||
| Powierzchnia | 838 km² | ||
| Wymiary | 90,7 × 13 km | ||
| Głębokość • średnia • maksymalna |
| ||
| Zasolenie | 3‰ | ||
| Cieki wodne uchodzące | Wisła Królewiecka,Szkarpawa,Nogat,Elbląg,Bauda,Pasłęka,Pregoła,Świeża | ||
| Miejscowości nadbrzeżne | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
| 54°27′N 19°45′E/54,450000 19,750000 | |||
| |||
Zalew Wiślany (niem. Frisches Haff,lit. Aistmarės,ros. Калининградский заливKaliningradskij zaliw) –zalewsłonawowodny,zatokaMorza Bałtyckiego[1] o powierzchni 838 km², w tym w granicach Polski 328 km², częśćZatoki Gdańskiej odcięta przezMierzeję Wiślaną. Z resztą zatoki jest połączonyCieśniną Piławską.
Przez Zalew przebiega ukośnie do jego osi podłużnejgranica państwowa zRosją (obwód królewiecki).
Zarówno przed 1933, jak i po 1945 rozpatrywano plany osuszenia Zalewu poprzez systempolderów[2].
Największe rzeki wpływające do zalewu:Pregoła,Pasłęka,Elbląg,Nogat,Szkarpawa iŚwieża.
Linia brzegowa zalewu jest słabo rozwinięta, z wyjątkiemhydrograficznie wyodrębnionych dwóch największychzatok:Rybackiej (na północy) iElbląskiej (na południu) orazPółwyspu Bałgijskiego. Poza przybrzeżnymi isztucznymi (jakWyspa Nowakowska,Piławski Ostrów, wyspyZatoki Elbląskiej,Wyspa Estyjska) na zalewie nie ma wysp.
Zalew Wiślany łączy się z Morzem Bałtyckim wąskim kanałem usytuowanym w rosyjskiej części akwenu (Cieśnina Piławska), przez który w czasie silnych sztormów następują wlewy wód morskich.Zasolenie wód zalewu jest w związku z tym wyższe niż w klasycznym zbiorniku słodkowodnym, przy czym jest on nierównomiernie zasolony. Stopień zasolenia maleje wraz z odległością odBałtyjska, położonego w bezpośrednim sąsiedztwie Cieśniny Piławskiej: w rejonie cieśniny wynosi średnio 5,5 promili, natomiast kołoKrynicy Morskiej – około 2,2 promili[4].
Zalew Wiślany charakteryzuje się bardzo szybkimi zmianami poziomu wody, dochodzącymi do 1,5 m w ciągu doby, powodowanymi wiatrami. Przy brzegach ciągną się rozległe pasy szuwarów, osiągające szerokość setek metrów[5].
Najważniejsze obszary lęgoweptaków (m.in.hełmiatka,ohar iczapla siwa) znajdują się w Zatoce Elbląskiej i w rejonie ujściaPasłęki[5].
Zalew Wiślany jest jednym z ważniejszych obszarów rozrodczychśledzia w Bałtyku Południowym. Rozród śledzia w Zalewie Wiślanym odbywa się od marca do maja, z największą intensywnością w okolicach kwietnia. Początek rozrodu uzależniony jest od temperatury wody oraz stopnia zalodzenia zalewu. Śledzie wpływają na tarło wczesną wiosną, gdy woda ma temperaturę ok. 6–8 °C. Koniec tarła następuje przy temperaturze wody ok. 12 °C. Po złożeniu ikry, śledzie opuszczają zalew i odpływają na żerowiska. Zagrożeniem dla obszarów rozrodczych może być aktywność człowieka powodująca: 1) bezpośrednie niszczenie dna, które jest miejscem tarliska, 2) zanieczyszczenie wody do poziomu powodującego zwiększenie śmiertelności ikry oraz larw śledzia, 3) wzrosteutrofizacji, powodujący zmniejszanie zawartości tlenu w wodzie oraz zmianę charakteru dna z piaszczystego na muliste oraz zanik roślinności[6][7].
Ze względu na wysokie walory przyrodnicze polska część Zalewu Wiślanego została objętaobszarami Natura 2000: PLH280007 (Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana –obszar siedliskowy) i PLB280010 (Zalew Wiślany –obszar ptasi)[8][9][5].
Najwcześniejsza wersja nazwy Zalewu Wiślanego została zanotowana w IX wieku i znana jest z przekazuanglosaskiego żeglarzaWulfstana, który około roku 890 odbył podróż morską zPółwyspu Jutlandzkiego doTruso położonego w rejonie ujściaWisły. Wersja podana przez Wulfstana w formieEstmere[10] jest najprawdopodobniej tłumaczeniemstaropruskiej nazwy tego akwenu, która brzmiała*Aīstinmari (stąd współczesna nazwalitewska –Aistmarės). Nazwa staropruska składała się z wyrazów*Aistei –Estowie[11] imari –zalew[12], czyli ‘Zalew Estów, Zalew Estyjski’. Estami nazywano w źródłachantycznych iwczesnośredniowiecznychplemiona zachodnio-bałtyjskie zwane później (od IX wieku)Prusami. Poczynając od pierwszej połowy XIII wieku, nazwa zalewu zaczyna pojawiać się wdokumentach wystawianych przezzakon krzyżacki. W wersjiłacińskiej brzmiała onaMare Recens w roku 1246, czyli ‘Zalew Świeży’ (w znaczeniusłodkowodny) w przeciwieństwie do występującej w tychże dokumentach nazwyBałtyku –Mare Salsum, czyli ‘Morze Słone’. Zapis z roku 1251 mówi oMare Recens et Neriam (Neria – ówczesna,zlatynizowana nazwaMierzei Wiślanej) a zapis z roku 1288 oRecenti Mari Hab (Haff), z której utworzono późniejszą niemiecką nazwę zalewuFrisches Haff[13]. W dokumentach krzyżackich jeszcze w połowie XIV wieku stosowano również nazwęVrychschen Mere[14], będącą połączeniem wyrazówniemieckiego i łacińskiego lub staropruskiego.Polską nazwą zalewu byłaZatoka Świeża[15]. W 1903 r.Zygmunt Gloger używał nazwyFryszchaf, co jest spolszczoną wersją nazwy niemieckiej[16]. Stosowano także nazwęZatoka Fryska[17][15].
Na mapieWojskowego Instytutu Geograficznego z 1934 roku przedstawionoZalew Fryski albo Wiślany[18]. Ostatecznie nazwę Zalew Wiślany wprowadzono urzędowozarządzeniem w 1950 roku, zastępując niemiecką nazwę zbiornika –Frisches Haff[19].
WNRD znany był jakoWeichselhaff.
Część północno-wschodnia Zalewu Wiślanego, między Cieśniną Pilawską a ujściem Pregoły, nazywana jest Zatoką Kaliningradzką[20].
Polskie: | Rosyjskie: |
 | Zobacz hasłoZalew Wiślany w Wikisłowniku |
