Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Świętego Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty (łac.Supremus Militaris Ordo Hospitalarius Sancti Ioannis Hierosolymitani Rhodiensis et Melitensis, pot.szpitalnicy,joannici,kawalerowie maltańscy) –katolickizakon rycerski.
Zakon wywodzi swój rodowód bezpośrednio ze średniowiecznych bractw i zakonów rycerskich, powstałych naBliskim Wschodzie na fali pierwszychwypraw krzyżowych. Odegrał znaczącą rolę w historii Europy, głównie ze względu na swój – istotny kiedyś – potencjał militarny i znakomitą flotę wojenną. Joannici położyli także olbrzymie zasługi w dziele organizacji i prowadzenia pierwszych średniowiecznych szpitali na kontynencie europejskim.
Zakon powstał jeszcze przedI krucjatą – jego początki sięgają nieformalnego bractwa, zawiązanego przy szpitaluśw. Jana Chrzciciela[a], który został założony przez mieszczan zwłoskiego małego państwaAmalfi w 1070[2] roku. Było to bractwo zakonne pod wodzą charyzmatycznego, półlegendarnego, a dziś błogosławionego brataGérarda. W czasie pierwszej krucjaty szpital okazał się bardzo przydatną instytucją; istniejące przy nim bractwo przekształciło się w zakon rycerski, który w 1113 roku został oficjalnie uznany przezpapieżaPaschalisa II. W odróżnieniu odKrzyżaków, zakon joannitów – podobnie jaktemplariuszy – miał od początku charakter międzynarodowy i przyjmowano do niego wszystkich szlachetnie urodzonychrycerzy katolickich, bez względu na ich narodowość.
WładcyKrólestwa Jerozolimskiego, powstałego na bazie sukcesów pierwszej krucjaty, nałożyli na joannitów – dla odciążenia jednostek liniowych – obowiązek strzeżenia bezpieczeństwa wewnętrznego w nowym państwie. Joannici rozpoczęli w tym czasie budowę całej sieci warowni i zamków na tereniePalestyny; wśród nich była ogromna warownia-szpitalMargat, która stała się później oficjalną siedzibą zakonu. W 1144 rokuRajmund II, hrabiaTrypolisu, oddał szpitalnikom zamekKrak des Chevaliers. Zakon uzyskał w tym czasie także szereg przywilejów i dóbr w całej chrześcijańskiej Europie, w której powstała sieć jegokomandorii – również w Polsce.
Po upadku Jerozolimy joannici przenieśli swój główny szpital doAkki, a siedzibę do Margat. Pozdobyciu Akki przezMameluków i upadku Królestwa Jerozolimskiego w 1291 roku, zakon przeniósł się razem z templariuszami naCypr. Po likwidacji zakonu templariuszy (1312 r.) papież przekazał większość ich dóbr i ziem joannitom, jednak nie wszystkie posiadłości udało im się przejąć. Nagły wzrost potęgi umożliwił joannitom pod wodzą bezwzględnegoFulko de Villareta zorganizowanie najazdu nawyspę Rodos, będącą formalnie pod władząBizancjum. Joannici zajęli i spacyfikowali całą wyspę i utworzyli na jej terenie sprawnie zarządzane państwo zakonne. Przyjęli też wówczas nazwę Kawalerów Rodyjskich. Rycerze przesiedli się z koni na okręty, a ich państwo stało się szybko potęgą morską, kontrolującą handel we wschodniej częściMorza Śródziemnego; jego obecność była czynnikiem sprzyjającym wzrostowi zamożności włoskich miast-państw, zwłaszczaWenecji.
Członkowie zakonu pochodzili z wielu państwEuropy. Podzieleni byli na osiem grup narodowościowo-terytorialnych, zwanychLangues –językami lubmowami. Były to:Prowansja,Owernia,Francja,Anglia,Włochy,Niemcy,Aragonia iKastylia. W fortecach bronionych przez zakon każdaLangua strzegła tylko jednej części murów, co wzmacniało rywalizację i konkurencję międzymowami, choć z drugiej strony osłabiało jedność zakonu.
Kontrola zakonna handlu morskiego stała w sprzeczności z interesamiImperium Osmańskiego, które podejmowało ciągłe ataki na Rodos. Czwarta próba zdobycia wyspy, podjęta w 1522 roku przez wojskaSulejmana Wspaniałego, powiodła się. Po sześciu miesiącach oblężenia, w dniu 22 grudnia 1522 roku,wielki mistrzFilip Villiers de l’Isle-Adam został zmuszony do kapitulacji. W uznaniu dla męstwa Kawalerów sułtan pozwolił im odpłynąć z bronią i sprzętem. Zwycięzcy oddali również pokonanym honory wojskowe. Miało to miejsce 1 stycznia 1523 roku.
Przez siedem lat zakon tułał się po różnych portach Morza Śródziemnego, aż wreszcie cesarzKarol V w 1530 roku pozwolił Kawalerom Rodyjskim osiedlić się naMalcie, gdzie zbudowali port, szpital i warownię, z której ponownie nękali okręty osmańskie. Wtedy też przyjęli używaną do dziś nazwę Kawalerów Maltańskich.
Ataki okrętów zakonnych spowodowały szybką odpowiedź Imperium w postaci inwazji, jednak długotrwałe oblężenie Malty, tzw.Wielkie Oblężenie Malty w roku 1565 przez wojskaSulejmana Wspaniałego, nie przyniosło efektu. W roku 1566 rozpoczęto budowę miasta, mającego stać się nową stolicą. Na cześćJeana de la Valette, wielkiego mistrza w latach 1557–1568, dowodzącego wojskami zakonu podczas oblężenia, miasto to – będące stolicą współczesnej Malty – nazwanoVallettą. Na Malcie każda Langua stacjonowała w oddzielnych budynkach (Auberge). Część z nich przetrwała do dzisiaj np.Zajazd Prowansalski czyZajazd Aragoński.
Zakon stworzył na Malcie państwo zakonne równie świetnie zorganizowane, jak wcześniejsze na Rodos. To późniejsze przetrwało do roku 1798, kiedy to flotaNapoleona, kierująca się doEgiptu, zajęła wyspę bez większego oporu, przekształcając ją w zamorską prowincję Francji.
Większość dóbr, które kawalerowie maltańscy zmuszeni byli pozostawić na Malcie, została zajęta przez wojska francuskie. Nie cofnęły się one nawet przed splądrowaniem kościołów, co wywołało bunt miejscowej ludności, początkowo przychylnej Francuzom. Kosztowności należące do zakonu wywieziono z wyspy na statku „L’Orient”, który w czasiebitwy pod Abukirem został zatopiony wraz z całym ładunkiem.
Powstanie przeciwko Francuzom wywołane przez Maltańczyków w 1798 r., wsparte przez flotę angielską i portugalską, doprowadziło w roku 1800 do zajęcia Malty przez wojska brytyjskie. Dwa lata później międzyFrancją iWielką Brytanią został zawartypokój w Amiens, którego jeden z punktów mówił o przywróceniu Malty zakonowi. Jednak rok później traktat ów został zerwany i do oddania wyspy Kawalerom Maltańskim nie doszło. Zakon ostatecznie musiał pogodzić się z jej utratą, kiedy w 1814 rokutraktat paryski oficjalnie uznał brytyjskie zwierzchnictwo nad wyspą.
Bitwa morska pod Episkopi (1323) pomiędzy joannitami i osmańskimi TurkamiOblężenie Malty (1565), XVI-wieczny fresk z pałacu wielkich mistrzów w ValletcieBitwa pod Lepanto (1571), artysta nieznany z końca XVI wieku
Po upadku Malty wielki mistrzFerdynand von Hompesch z konwentem udał się do austriackiegoTriestu. W roku 1799, po rezygnacji von Hompescha, nowym wielkim mistrzem i protektorem Kawalerów Maltańskich został car RosjiPaweł I (wybrany 7 listopada 1798)[b]. Od roku 1774 na terenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów działał katolicki Wielki Przeorat Polski, w 1797 roku przekształcony we Wielki Przeorat Rosji. W 1798 roku został utworzony także nowy prawosławny Wielki Przeorat Rosji. W tym czasie stolicą zakonu stał sięSankt Petersburg. W 1801 roku car Paweł I został uduszony przez członków swojej świty, wśród których było czterech kawalerów maltańskich. Następny car,Aleksander I, syn Pawła I, sam zrzekł się dziedziczenia stanowiskawielkiego mistrza, a na namiestnika kawalerów maltańskich mianowałbaliwaNikołaja Sałtykowa; Rada Zakonu, za zgodą protektora cara Aleksandra I, zwróciła się w 1802 roku do papieżaPiusa VII o wyznaczenie nowego wielkiego mistrza. W roku 1803 papież zatwierdził wybór Jana Chrzciciela Tomassiego, wspieranego przez prawosławny wielki przeorat Rosji.
Flaga zakonuJeden z symboli zakonu –krzyż maltańskiSkrzynki pocztowe w urzędzie pocztowym zakonu na Via Bocca di Leone w RzymiePunkt humanitarnej pomocy medycznej Zakonu Maltańskiego na dworcu kolejowym,Kraków Główny
Po upadku Napoleona zakon odzyskał część swoich dóbr naSycylii i w okolicachFerrary, jednak trudności finansowe zmusiły Kawalerów Maltańskich do ich porzucenia i przeniesienia swojej siedziby doRzymu.
W XIX wieku rozproszeni po Europie kawalerowie maltańscy zaczęli zakładać nieformalne stowarzyszenia świeckie, będące odtworzeniem dawnej struktury przeoratów. Część z nich miała charakter katolicki, część – protestancki.
Pierwszym tego rodzaju stowarzyszeniem było Maltańskie Stowarzyszenie Reńsko-Westfalskie, założone w 1864 roku, które grupowało katolickich członków dawnego zakonu. Jego konkurencją był popierany przez królówPrus protestanckiBaliwat Brandenburski Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana Jerozolimskiego istniejący od 1538 roku, rozwiązany podczassekularyzacji zakonów w Prusach w roku 1811; w rok później wznowiony jako pruskie odznaczenia nadawane za zasługi pod nazwąOrder św. Jana, ponownie odnowiony jako zakon rycerski w 1852 stał się elitarnym stowarzyszeniem szlachty pruskiej. To ten zakon określa się na ogół mianem joannitów. Protestanccy joannici mają swe organizacje także wSzwecji (Johanniterorden),Holandii iWielkiej Brytanii (British Realm of the Most Venerable Order of the Hospital of St. John of Jerusalem). Organizacje te są uznawane przez zakon katolicki.
Na ich wzór powstawały też podobne stowarzyszenia w innych krajach: Anglii (1876), Hiszpanii (1891), Włoszech (1877), Francji, Portugalii i Polsce (1920). Stowarzyszenia te w czasie I i II wojny światowej organizowałyszpitale polowe, a w czasach pokoju zajmowały się prowadzeniem szpitali zwykłych. Zakon stał się bardzo popularny w USA, gdzie przystąpiło do niego ponad 2000 kawalerów.
Jednocześnie powstawało też wiele organizacji podszywających się pod zakon.
Obecnie wszystkie katolickie stowarzyszenia kawalerów maltańskich są oficjalnie częścią zakonu, zaś protestanckie stowarzyszenie angielskie i niemieckie funkcjonują niezależnie, ale stale współpracują i wymieniają doświadczenia z zakonem katolickim.
Zakon w swojej części katolickiej liczy dzisiaj ok. 10 tys. członków, zrzeszonych w sześciu wielkich przeoratach, 4 subprzeoratach i 45 związkach narodowych.
Od 1920 jest nadawany Order Zasługi Zakonu Maltańskiego (Order Pro Merito Melitensi), który mogą otrzymywać również niekatolicy.
Kraje, z którymi zakon utrzymuje stosunki dyplomatyczne
Zakon stanowi suwerennypodmiot prawa międzynarodowego. W 2025 r. miał ustanowione stosunki dyplomatyczne ze 110 państwami świata[4]. W 1994 roku zakon uzyskał status oficjalnego stałego obserwatora przy ONZ.
Wyrok specjalnego Trybunału Kardynalskiego powołanego przez papieżaPiusa XII w 1953 roku potwierdził suwerenność zakonu, określając ją zarazem mianemfunkcjonalnej, tj. opartej na międzynarodowej działalności zakonu, a nie na posiadłościach terytorialnych, a także potwierdził religijny charakter zakonu, który jako taki jest podporządkowanyKongregacji ds. Zakonów (czym potwierdził władzęStolicy Apostolskiej w sferze religijnej). Wyrok zastrzegł prawo zakonu, będące przywilejem jego suwerennego charakteru, do zwracania się do papieża poprzez Sekretariat Stanu i jednocześnie potwierdził wszystkie tradycyjne przywileje zakonu[5].
Na czeleSuwerennego Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty stoi Wielki Mistrz. Jakosuweren i głowa zakonu rządzi on wraz z Suwerenną Radą, skupiającą najwyższych dostojników zakonnych, którymi są:
wielki komandor,
wielki kanclerz,
wielki szpitalnik,
członkowie Wielkiej Rady.
Z ramienia papieża funkcję patrona zakonu pełni od 2023 kardynałGianfranco Ghirlanda.
Kawalerowie maltańscy na terenie dzisiejszej Polski
NaPomorze Gdańskie joannitów sprowadził prawdopodobnie (w 1198 lub wcześniej) książę świeckiGrzymisław, któremu zawdzięczały swoje powstanie domy zakonne wStarogardzie Gdańskim iSkarszewach. W 1278 dzięki nadaniuMściwoja II powstała kolejna placówka wLubiszewie, gdzie już od 1198 rycerze św. Jana sprawowali patronat nad kościołem św. Trójcy. W 1237 książę wielkopolskiWładysław Odonic podarował imKorytowo. Po zajęciu Pomorza Gdańskiego przezKrzyżaków, joannici rozwijali swoje posiadłości jeszcze przez jakiś czas, m.in. w 1320 doprowadzili do nadaniaSkarszewompraw miejskich. Ale ostatecznie w 1370 odsprzedali wszystkie swoje dobra w tej dzielnicy zakonowi krzyżackiemu.
W XVII wieku najsławniejszympolskim kawalerem maltańskim, byłBartłomiej Nowodworski, komandorpoznański w latach 1624-1625. W 1775 roku powstał w Polsce Wielki Przeorat. Połączony został w 1797 przez caraPawła I z nowym przeoratem rosyjskim w jedno zgromadzenie (rozwiązane formalnie w 1817, choć potwierdzone przyjęcia nowych kawalerów, w większości Polaków, trwały do 1824). Ostatnią komandorią była komandoria poznańska, przejęta przez władze pruskie po śmierci ostatniego komandora w 1832. Związek Polskich Kawalerów Maltańskich powstał w roku 1927 pod kierownictwem hr.Bogdana Hutten-Czapskiego. PoII wojnie światowej Związek funkcjonował na emigracji, a w roku 1992 został reaktywowany w Polsce.
Tradycja przynależności do zakonu joannitów przetrwała do dziś w wielu rodach szlacheckich i stanowi tytuł honorowy. W Polsce do zakonu w kwietniu 2023 należały 144 osoby[4][c], w tym politycy, m.in.Marcin Libicki, czyŁukasz Szumowski.
Strój zakonny joannitów został ustalony przezpapieża Aleksandra IV w 1259 roku i składał się z czarnego habitu oraz czarnego płaszcza z kapturem. Na habicie i płaszczu po lewej stronie naszyty był biały krzyż, który obecną formę (krzyża tzw. „maltańskiego”) przybrał w XVI w. Bracia-rycerze w czasie pokoju nosili czarny płaszcz z białym krzyżem, do walki natomiast nakładali na zbroję czerwonątunikę z białymkrzyżem łacińskim.
W drugiej połowie XVII wieku stopniowo zrezygnowano ze zbroi, a w XVIII wieku strojem bojowym kawalerów maltańskich stała się szkarłatna superwesta z białym krzyżem łacińskim.
Obecnie uroczystym strojem kościelnym kawalerów maltańskich jestculla – długa, luźna, czarna szata z wyszytym na piersi dużym białym ażurowym krzyżem maltańskim, o rysunku zależnym od rangi w zakonie, lub peleryna i mantyla w wypadku dam maltańskich. W trakcie wystąpień o charakterze dyplomatycznym lub dworskim członkowie zakonu używają nadal szkarłatnych mundurów o kroju pochodzącym z drugiej połowy XIX w. i kapeluszy typubicorne. Mają również prawo zakładać do nichmieczparadny i ostrogi.
Herb Zakonu Kawalerów Maltańskich przedstawia się na czarnym płaszczu, usianym złotymi liliami, podbitymgronostajem, zwieńczonym koroną królewską, owalną czerwonątarczę ze srebrnym krzyżem otoczonym różańcem z pereł. Za tarcząsrebrny krzyż o ośmiu rogach (order św. Jana Jerozolimskiego), po jego obu stronach po dwie flagi zakonu.
Insygniami wielkiego mistrza zakonu joannitów jestłańcuch orderowy Zakonu Maltańskiego z Krzyżem[8]. Dla 72. wielkiego mistrza,caraPawła I, wykonano ponadto dwie korony książęce, tzw. „korony maltańskie”, symbolizujące władzę świecką zwierzchnika zakonu. Jedna z tych koron stała się eksponatem na Kremlu wMoskwie[9]. Druga natomiast została w 1803 roku zwrócona Zakonowi Maltańskiemu i jest obecnie przechowywana w siedzibie głównej wielkiego mistrza w Rzymie.
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,rozbuduj ją.
Klasa pierwsza –Kawalerowie profesyjni (członkowie, którzy złożyli śluby ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, są zakonnikami w rozumieniuprawa kanonicznego, nie są jednak zobowiązani do życia w zgromadzeniu):
Kategoria I – Kawalerowie Sprawiedliwości (profesi):
Baliwowie Wielkiego Krzyża po Sprawiedliwości
Kawalerowie Wielkiego Krzyża po Sprawiedliwości
Komandorowie po Sprawiedliwości (ipso iure)
Kawalerowie po Sprawiedliwości
Kategoria II – Profesyjni Kapelani Konwentualni:
Profesyjni Kapelani Konwentualni Wielkiego Krzyża po Sprawiedliwości
Profesyjni Kapelani Konwentualni
Kategoria III – Donaci Sprawiedliwości:
Kawalerowie Łaski Magistralnej w Posłuszeństwie
Klasa druga –Kawalerowie i Damy w Posłuszeństwie (członkowie, którzy złożyli śluby posłuszeństwa, zobowiązując się do życia zgodnego z zasadami chrześcijaństwa, zainspirowani regułą zakonu):
Kategoria I – Kawalerowie i Damy Honoru i Dewocji w Posłuszeństwie:
Baliwowie Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji w Posłuszeństwie
Kawalerowie i Damy Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji w Posłuszeństwie
Kawalerowie i Damy Honoru i Dewocji w Posłuszeństwie
Kategoria II – Kawalerowie i Damy Łaski i Dewocji w Posłuszeństwie
Kawalerowie i Damy Wielkiego Krzyża Łaski i Dewocji w Posłuszeństwie
Kawalerowie i Damy Łaski i Dewocji w Posłuszeństwie
Kategoria III – Magistralni Kawalerowie i Damy w Posłuszeństwie
Kawalerowie i Damy Wielkiego Krzyża Łaski Magistralnej w Posłuszeństwie
Kawalerowie i Damy Łaski Magistralnej w Posłuszeństwie
Klasa trzecia – członkowie, którzy nie złożyli ślubów.
Kategoria I – Kawalerowie i Damy Honoru i Dewocji:
Baliwowie Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji
Kawalerowie i Damy Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji
Komandorowie (ius patronatus)
Kawalerowie i Damy Honoru i Dewocji
Kategoria II – Kapelani Konwentualniad honorem:
Kapelani Konwentualni Wielkiego Krzyża (ad honorem)
Kapelani Konwentualni (ad honorem)
Kategoria III – Kawalerowie i Damy Łaski i Dewocji:
Kawalerowie i Damy Wielkiego Krzyża Łaski i Dewocji ze Wstęgą (stopień zlikwidowany)
Kawalerowie i Damy Wielkiego Krzyża Łaski i Dewocji
Kawalerowie i Damy Łaski i Dewocji
Kategoria IV – Kapelani Magistralni:
Kapelani Magistralni
Kategoria V – Kawalerowie i Damy Łaski Magistralnej
Kawalerowie i Damy Wielkiego Krzyża Łaski Magistralnej ze Wstęgą (stopień zlikwidowany)
Kawalerowie i Damy Wielkiego Krzyża Łaski Magistralnej
Kawalerowie i Damy Łaski Magistralnej
Kategoria VI – Donaci Dewocji (mężczyźni i kobiety)[10]:
Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników św. Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty znany jest w historii pod różnymi nazwami, używanymi zamiennie w kolejnych okresach jego dziejów; różna jest też ich pisownia. Najstarsza z nich, jeszcze w języku łacińskim toFratres Hospitalis St. Joannis Hierosolymitani –Bracia Szpitalni św. Jana Jerozolimskiego.
Najpopularniejsze z nich, używane w literaturze przedmiotu, to:
Szpitalnicy,
Zakon Szpitalników św. Jana Jerozolimskiego,
Zakon Szpitala św. Jana,
Szpital,
Joannici,
Kawalerowie Rodyjscy,
Rycerze Rodyjscy,
Rycerze św. Jana,
Kawalerowie Maltańscy,
Rycerze Maltańscy,
Zakon Kawalerów Maltańskich,
Święty Zakon Jerozolimski św. Jana.
W XVIII wieku w piśmiennictwie polskim pojawiają się również takie nazwy jakOrder Jerozolimski czyOrder Maltański. Niektóre pozycje używają również tak nietypowych określeń, jakGościnnicy. Konstytucja zakonu przewiduje także skrót od pełnej nazwy włoskiej –SMOM.
W literaturze europejskiej najpopularniejsze nazwy to:
The Order of Malta,
The Order of St.John,
The Knights of Malta,
Chevaliers de Malte,
l’Ordre de Malte,
Les Hospitaliers de St-Jean de Jérusalem,
l’Ordre de St-Jean de Jérusalem,
der Johanniterorden,
der Malteserorden.
Warto zwrócić uwagę również na patrona zakonu, gdyż pomiędzy badaczami jego dziejów co jakiś czas pojawiają się spory, czy chodzi o św.Jana Chrzciciela, czy św.Jana Jałmużnika, zwanego inaczej Jerozolimskim. Patronem zakonu jest św. Jan Chrzciciel. „Jerozolimski” w sensie geograficznym jest sam zakon. O św. Janie Chrzcicielu mowa jest również w modlitwach Zakonu. PrzymiotnikJerozolimski w nazwie zgromadzenia ma podkreślać związki zakonu z Ziemią Świętą.
Obecnie pełna nazwa zakonu, jaką posługuje się Związek Polskich Kawalerów Maltańskich brzmi:Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Świętego Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty.
Oprócz właściwego (katolickiego i protestanckiego) zakonu, istnieje na świecie szereg organizacji, uważających się za prawowitych spadkobierców tradycji joannitów. Są to m.in.:
Wielki Przeorat Rosyjski Suwerennego Zakonu św. Jana z Jerozolimy – miał być założony w roku 1908 przez płk. armii carskiej, Williama Lamba, i wielkiego księciaAleksandra Michajłowicza Romanowa. W rzeczywistości wyodrębnił się z założonego dopiero na emigracji (1928) stowarzyszenia „historycznego”, zrzeszającego potomków kawalerów i komandorów rodowych, mianowanych w Rosji przezPawła I. Czasem twierdzi się, że protektorat nad nim sprawująpatriarcha Moskwy i Wszechrusi oraz carski domRomanowów, lecz nie jest to zgodne z prawdą; zarówno poprzedni patriarchaAleksy II, jakWielka Księżna Maria, Głowa Rosyjskiego Domu Cesarskiego, odmówili im swego patronatu.
Souveräner kaiserliche-russischer Malteser-ritter-orden – założony wDanii w 1920 roku;
Zakon św. Jana Chrzciciela – założony w roku 1923 przez Franciszka Nicholasa;
Ordo Domus Hospitalis Sancti Joannis Hyerosolomitani – założony w Danii w 1934 roku;
Suwerenny Zakon św. Jana Inc. – założony w roku 1953 przez Karola Pichela i hrabiego von Zepellina, z siedzibą w Shickshinny wUSA;
Regularny Zakon św. Jana z Ziemi Świętej – założony w roku 1959 weFrancji;
Suwerenny Zakon św. Jana, Rycerzy Maltańskich Ekumenicznych – założony w 1962 roku; nie jest jasne, dlaczego został objęty protektoratem wygnanego królaJugosławii,Piotra II; jego następca, królewiczAleksander (II.) Karadziordziewić, nie utrzymał protektoratu, co pozbawiło tę organizację prawowitości;
Wojskowy i Szpitalniczy Zakon św. Jana z Jerozolimy, Protektoratu Bizantyjskiego – założony w roku 1967 przez Jana Nico Bloma, patriarchę kościołaCatholic Apostolic Primitive Church z siedzibą na zamku Valouze;
Suwerenny Ortodoksyjny Zakon św. Jana z Jerozolimy – założony przez hrabiego Bobrinskoya w roku 1977;
Autonoma Prioratet Sancti Iohannis Baptistae, Riddarbröder af St Johannes af Jerusalems Hospital – założony w roku 1993;
Fraternité française de l’ordre de St-Jean de Jerusalem – założony weFrancji;
Sovereign Military Hospitaller Order of St. John of Jerusalem, Knights of Malta, Ecumenical and Reigning Territorial Sovereignty (OSJ) – z siedzibą wBrukseli;
Sovereign Military and Hospitaller Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta United States Priory of the Order of Saint John Knights of Malta Ecumenical;
Imperial Russian Order of Saint John of Jerusalem [Knights of Malta], Ecumenical Foundation – z siedzibą wNassau naWyspach Bahama;
The Sovereign Military and Hospitaller Order of Saint John of Jerusalem, Knights of Malta – z siedzibą wPanamie;
The Royal Sovereign Military and Hospitaller Order of Saint John of Jerusalem, Knights of Malta, Ecumenical, A Reigning Territorial Sovereignty – założone przez Jana de Mariveles, z siedzibą w nieistniejącym państwie-wyspie: Kolonia św. Jana;
Suwerenny Szpitalniczy Zakon św. Jana – założony przez W. Kościeszę-Kołakowskiego z siedzibą wGreat Neck,Long Island wUSA;
Autonomiczny Przeorat Sycylii i Aragonii Zakonu św. Jana – założony przez księcia Roberta Paternò, bratanka byłego papieskiego namiestnika Zakonu św. Jana;
Kościół Santa Maria del Priorato wraz z ogrodem, budynki administracyjno-biurowe ambasady zakonu przy Republice Włoskiej i przy Stolicy Apostolskiej w Rzymie (Villa Malta) naPiazza Cavalieri di Malta;
↑Arcybiskup Królestwa Jerozolimy i ówczesny kronikarz krzyżowców Wilhelm z Tyru jako pierwszego patrona joannitów wspominaśw. Jana Jałmużnika. Joannici uważają jednak, że pierwszym ich patronem był św. Jan Chrzciciel, jako wyższy w hierarchii świętych. Uważają oni, że św. Jan Jałmużnik w VI wieku odrestaurował wiele kościołów na Bliskim Wschodzie, w tym kościół św. Jana Chrzciciela, nazywany od tej pory przez wiernych także kościołem św. Jana Jałmużnika (znajdujący się na terenie zajmowanym później przez joannitów).
↑Do dzisiaj trwa dyskusja czy prawosławny car mógł byćde iure zwierzchnikiem ultrakatolickiego zakonu.
↑Praca zbiorowa,Wielka historia świata. T. 18. Średniowiecze. Bizancjum – Mongołowie – Afryka – Wyprawy krzyżowe, Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2007, s. 200,ISBN 978-83-7425-698-8.
↑WłodzimierzW.BarczyńskiWłodzimierzW.,Małopolski szlak bożogrobców, wyd. 4, Miechów: Parafia Grobu Bożego w Miechowie, 2014, s. 9,ISBN 978-83-926396-9-5.
↑Noel S.B.N.S.B.CoxNoel S.B.N.S.B.,The Continuing Question of Sovereignty and the Sovereign Military Order of Jerusalem, of Rhodes and of Malta, „SSRN Electronic Journal”, 2008,DOI: 10.2139/ssrn.1140462 [dostęp 2025-02-25](ang.).
SzymonS.WrzesińskiSzymonS.,Joannici. Joannici na ziemiach polskich, Warszawa: Agencja Wydawnicza Egros, 2007,ISBN 978-83-89986-33-7. Brak numerów stron w książce
Tadeusz WojciechT.W.LangeTadeusz WojciechT.W.,Zakon Maltański w Drugiej Rzeczypospolitej 1919–1939, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2000,ISBN 83-7177-066-9,OCLC177290266. Brak numerów stron w książce
DesmondD.SewardDesmondD.,Mnisi wojny. Krótka historia zakonów rycerskich, Poznań: Zysk i s-ka, 2007,ISBN 978-83-7506-066-9. Brak numerów stron w książce
JarosławJ.SozańskiJarosławJ.,Tajemnice Zakonu Maltańskiego, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Kom-Pakt, 1993,ISBN 83-85135-48-0,OCLC838603897. Brak numerów stron w książce
.svg)
.svg)
.jpg)
