Zajdyci – najmniejsza i najbardziej zbliżona dosunnizmu (imutazylitów) grupaszyitów. Powstali wVIII wieku jako zwolennicy imamatuZajda ibn Alego ibn Husajna, brataMuhammada al Bakira – uznawanego za imama przezimamitów iismailitów. Prawo do imamatu miał uzyskać poprzez wywołanie rewolty przeciw kalifom (jego brat był wówczas bierny). Uznają pierwszych 4imamów (wliczającAlego), którzy jednak nie są postaciami nadprzyrodzonymi, a głównie przywódcami i zarządcami. Jako jedyni szyici tolerowali częściowo władzę pierwszychkalifów. Uznają, że imamat nie musi przechodzić z ojca na syna, a warunkiem wystarczającym jest pochodzenie od Alego. Nie uznają imamickiej koncepcji ukrytego imama, dzieląc poglądy z ismailitami poprzez wiarę w żyjących imamów. Zajdyci występowali wJemenie iPersji. W latach 864/865 – 928 rządzili wTabarystanie. Duchowni zajdyccy sprawowali władzę wJemenie Północnym w latach 897 (893, imamat powstał dopiero w 964) – 1962 (z licznymi przerwami), używając często tytułu kalifa. Ostatni raz stracili władzę we wrześniu 1962, kiedy to po śmierci imamaAhmada ibn Jahja (18 września) jego syn i następcaMuhammad został obalony przez lewicowych wojskowych (26 września). Zajdyci jako jedyni szyici stworzyli koncepcję wakatu na pozycji imama- imamowie mogą zanikać i powracać. Takie dwie przerwy między imamatami miały miejsce w latach 928 – 964 i od 1962; obecnie zajdyci oczekują trzeciego imamatu. Wierzą również, że imamem może być w tym samym czasie więcej niż jedna osoba.
Zajdyci liczą ok. 12 mln wyznawców (szacunek na 2006, według innych danych zaledwie 8-9 mln), niemal wyłącznie wJemenie, gdzie stanowią 48% populacji kraju (nowsze dane sugerują zaledwie 25%) orazArabii Saudyjskiej. Zanikają w wyniku presjiwahhabitów isalafitów, którzy prowadzą w Jemenie intensywną akcję zwalczania "herezji zajdyckiej" oraz rządowego programu antyzajdyckiego prowadzonego w Arabii Saudyjskiej od 2000 roku (zamknięto wtedy wszystkiemeczety zajdyckie w tym kraju i przekazano jeimamom sunnickim). Większość nauczycieli zajdyckich w Jemenie przeniosła się w latach 90. XX wieku na wieś, gdzie mieszka obecnie większość zajdytów. Zajdycka partia Hizb-al-Haqq poniosła druzgocącą klęskę w wyborach do jemeńskiego parlamentu w 1993 (zdobywając 2 mandaty), a od wyborów w 1997 nie jest już reprezentowana w parlamencie.
W kwestiach teologicznych zajdyci należą do szkołymutazylickiej, natomiast w kwestiach prawa islamskiego zbliżeni są doszkoły hanafickiej z elementamiszkoły szafi'ickiej oraz szyickiejszkoły dżafaryckiej. Odrzucają wszelkie formy religijności zbliżone dosufich. W przeszłości istniały 3 sekty ortodoksyjnego zajdyzmu (obecnie istnieje jedna) i jedna (do dziś istniejąca) nieortodoksyjna.
Dżarudija (Abu'l Dżarud Zijad ibn Abi Zijad) – była najstarszą oraz najbardziej ortodoksyjną sektą zajdycką. Odrzucała towarzyszyproroka jako jego ewentualnych następców ikalifów. Twierdzili, że Mahomet zostawił jasne wskazówki, że toAli powinien zostać jego następcą iimamem. Dość aktywni przez pierwsze dwa wiekiislamu, ale zanikli, wchłonięci przez bardzo zbliżonyimamizm.
Sulajmanija (Sulajman ibn Jarir) – druga w kolejności powstania sekta, której wyznawcy uważali, że kwestia imamatu powinna być rozwiązana na zasadach dyskusji tzn. – dyskusja jest dopuszczalna, ale imamem i następcą proroka powinien zostać Ali i jego potomkowie.Abu Bakr,Umar iUthman byli według nich w poważnym błędzie, ale nie zgrzeszyli.Talha,Zubajr iAisza przez swój "grzech" wyłączyli się ze wspólnoty wiernych i zostali uznani za niewiernych.
Tabirija zwana też Butriyya lub Salihiyya (Kathir an-Nawa Al-Abtar and Hasan ibn Salih) to najmłodsza ortodoksyjna szkoła (współcześni zajdyci wywodzą swe poglądy głównie z tej szkoły). Od poprzedniej różni się tylko znacznie łagodniejszym traktowaniem Usmana.
Wasyci – nieortodoksyjna szkoła zajdyzmu powstała w wyniku imamickich i sunickich wpływów na zajdytów pozostałych na terenie obecnegoIraku (po zabójstwie Zajda większość zajdytów wyemigrowała doArabii). Wastyci nie uznająZajda za prawdziwego imama, a jedynie za świętego, a ich doktryna nieznacznie tylko odbiega odsunnizmu. Uznają imamów imamickich, nadają im jednak mniejsze znaczenie. Ich największa grupa nosi nazwęSaadat-e-Bara (głównieIndie iPakistan).
- Ali ibn Abi Talib
- Hasan ibn Ali
- Husajn ibn Ali
- Ali ibn Husajn
- Zajd ibn Ali
